Гэта вынікае з ратыфікаванага дэпутатамі пратакола аб зьмяненьнях у міжурадавае пагадненьне аб выдзяленьні Беларусі крэдыту на будаўніцтва двух энэргаблёкаў БелАЭС ад 25 лістапада 2011 году.
Згодна зь фінансава-эканамічным абгрунтаваньнем, у 2023 годзе паступленьні ў расейскі бюджэт у выніку рэалізацыі пратаколу скароцяцца на 173,2 млн даляраў і складуць 88,6 млн даляраў. У пэрыяд 2024–2038 гадоў паступленьні павялічацца на 526,2 млн даляраў і складуць 6654,7 млн даляраў.
Чакаецца, што з прычыны рэалізацыі пратакола з 2023 году агульная сума паступленьняў у бюджэт Расеі па пагадненьні павялічыцца на 353 млн даляраў і складзе 6743,3 млн даляраў.
Пасьля 1 красавіка 2024 году Менск павінен будзе пачаць вяртаць сродкі – 30 роўнымі часткамі кожныя паўгода. Пры гэтым пагашаць доўг, паводле зьменаў, належыць у расейскіх рублях, а не далярах, як было прапісана ў арыгінальным крэдытным пагадненьні.
У 2020 годзе Менск і Масква ўжо мянялі ўмовы даваньня крэдыту на будаўніцтва БелАЭС. Тады Беларусі было дазволена карыстацца крэдытнымі сродкамі да канца 2022 году, не пачынаць пагашаць крэдыт да 1 красавіка 2023 году. Акрамя таго, плаваючую працэнтную стаўку па крэдыце замянілі на фіксаваную – 3,3%.
Беларуская АЭС узводзіцца паблізу Астраўца (Горадзенская вобласьць) пераважна за кошт крэдыту Расеі паводле расейскага праекту ВВЭР-1200. Генэральным праектантам і генпадрадчыкам выступае інжынірынгавая кампанія «АСЭ», якая зьяўляецца галаўной арганізацыяй інжынірынгавага дывізіёну расейскай дзяржкарпарацыі «Росатом».
Першы блёк БелАЭС пачаў выдаваць электрычнасьць у сетку 3 лістапада 2020 году, яго камэрцыйная эксплюатацыя пачалася ў чэрвені 2021-га.
Другі энэргаблёк знаходзіцца на этапе досьледна-прамысловай эксплуатацыі. Сёлета 13 траўня аб'ект выдаў у сетку першыя кілават-гадзіны электрычнасьці.
12 верасьня Дэпартамэнт ядзернай і радыяцыйнай бясьпекі МНС (Дзяржатамнагляд), адказваючы на пытаньні грамадзян у рамках грамадзкіх слуханьняў перад выдачай ліцэнзіі на эксплюатацыю другога энэргаблёку АЭС, заявіў, што праектны тэрмін эксплюатацыі станцыі складае 60 гадоў «з максымальным прадаўжэньнем да 30 гадоў».
Аб адсутнасьці крытычных заўваг для выдачы ліцэнзіі на эксплюатацыю другога энергаблёка заявіла 8 верасьня кіраўніца Дзяржатамнагляду Вольга Лугоўская.
Што варта ведаць пра БелАЭС
- Беларуская АЭС ад 2011 году ўзводзілі пад Астраўцом, што ў Горадзенскай вобласьці, за 22 км ад мяжы зь Літвой, за 50 км ад Вільні і за 125 км ад Менску.
- Тэрміны запуску некалькі разоў пераносілі. Першапачаткова запуск плянаваўся на 2018 год, Лукашэнка пазьней заяўляў, што тэрміны сарвала Расея. Урэшце цырымонія запуску АЭС прайшла 7 лістапада 2020 году.
- Для будаўніцтва абраны праект АЭС-2006 — тыповы расейскі праект атамнай станцыі новага пакаленьня з выкарыстаньнем вода-вадзянога энэргетычнага рэактара ВВЭР-1200. Паводле такога ж праекту збудаваныя блёкі Новаваронескай АЭС і Ленінградзкай АЭС-2, што працуюць у Расеі.
- БелАЭС будуе расейская дзяржаўная кампанія «Росатом» за кошт крэдыту Расеі. Беларусь пазычыла да 10 млрд даляраў для фінансаваньня 90% кошту будаўніцтва двух энэргаблёкаў АЭС. Пагашэньне крэдыту пачынаецца праз 6 месяцаў з даты ўводу АЭС у эксплюатацыю, але не пазьней за 1 красавіка 2021 году. Беларусь папрасіла Расею падоўжыць крэдыт на 10 гадоў.
- На станцыі будуць два энэргаблёкі з рэактарамі ВВЭР-1200 (В-491) магутнасьцю да 1200 МВт кожны. Праектная магутнасьць АЭС — 2,4 тысячы МВт. Калі АЭС запрацуе на поўную магутнасьць, станцыя дасьць 18 мільярдаў кіляват-гадзін на год — палову таго, колькі цяпер спажывае Беларусь.
- Літва ня раз ставіла пад сумнеў абраньне для будаўніцтва АЭС астравецкай пляцоўкі. Краіна называла 10 прычын, каб не будаваць БелАЭС, абвінавачвала беларускія ўлады ва ўтойваньні інфармацыі пра станцыю. Літва пратэстуе супраць БелАЭС на найвышэйшым дзяржаўным узроўні, выказвае пратэсты ў міжнародных структурах. Літву падтрымлівае прэзыдэнтка Эстоніі.
- Пляцоўка Астравецкай АЭС была прызнаная небясьпечнай яшчэ ў 1993 годзе. Тады было знойдзена 7 прыдатных пляцовак, 15 умерана прыдатных і 6 непрыдатных. Астравецкая пляцоўка трапіла ў лік апошніх.
- Улады і чыноўнікі Беларусі нясьпешна рэагуюць на паведамленьні пра інцыдэнты на будаўніцтве ўласнай атамнай станцыі. Звычайна пра здарэньні на БелАЭС афіцыйна расказваюць толькі пасьля таго, як зьвесткі пра іх зьяўляюцца ў СМІ — так, пра падзеньне корпуса рэактара расказалі толькі пасьля міжнароднага ціску. Урэшце корпус, які ўпаў, замянілі (расейцы зьбіраюцца выкарыстаць яго на іншай АЭС). Новы выпадкова стукнулі аб слуп, але пашкоджаньняў ня выявілі, вырашылі не мяняць корпус другі раз.
- Адпрацаванае ядзернае паліва зь БелАЭС застанецца ў Беларусі. Эколягі сьцьвярджаюць, што Беларусь выбірае самы дарагі і небясьпечны спосаб захоўваць адпрацаванае паліва з АЭС.
- У сакавіку 2023 літоўская выведка заявіла, што Беларусь і «Росатом» у мінулым годзе схавалі інцыдэнты і дэфэкты ў рэактарных сыстэмах на першым і другім энэргаблёках. У Міністэрстве энэргетыкі Беларусі адпрэчылі абвінавачаньні і заявілі, што такі даклад ёсьць «мэтанакіраванай акцыяй па дыскрэдытацыі БелАЭС».
- Паводле словаў фізыка-атамніка Андрэя Ажароўскага, спыніць станцыю зараз будзе вельмі дорага. Пры гэтым ён схільны давяраць паведамленьням літоўскай выведкі. Шэраг ускосных прыкметаў сьведчыць аб тым, што на Астравецкай АЭС дзясяткі тысяч недаробак.
- Ад пачатку працы АЭС у Беларусі і на пачатак лістападу 2023 электрычнасьць падаражэла на 21–22% у залежнасьці ад тарыфу.
- Першы энэргаблёк АЭС сілкуе энэргасыстэму Беларусі з 3 лістапада 2020 году (прамыслова эксплюатуецца з чэрвеня 2021), другі — з 13 траўня 2023 году.
