Ян Максімюк

Юрка Туронак — чалавек, які стаяў каля вытокаў самастойнай беларускай думкі ў Польшчы

Без Туронка мы туляліся б насьлепа яшчэ немаведама колькі часу і, магчыма, ня здолелі б злавіць наш гістарычны шанец у 1989 годзе, калі мы ўступілі ў польскую палітыку як самастойная беларуская сіла.

Чаму 17 верасьня ня стане нацыянальным сьвятам?

Здаецца, якая дата лепей пасавала б для нацыянальнага сьвята Беларусі, чым 17 верасьня?

Джон Маккейн і Вялікае Княства Літоўскае

Ніколі раней і ніколі пасьля я ня чуў такой «беларускай» прамовы ў вуснах заходняга палітыка.

Мая дарога да Быкава

У 1999 у Беластоку выйшла кніга «Сьцяна» Васіля Быкава. Пераклады на польскую мову зрабілі Чэслаў Сэнюх і я. Для мяне гэта было нешта накшталт падсумаваньня і завяршэньня майго 30-гадовага знаёмства з прозай пісьменьніка.

Сусьветнае сьвята бульбашоў

17 сакавіка — дзень Сьвятога Патрыка, які адначасна зьяўляецца Днём Незалежнасьці Ірляндыі. Гэта, бадай, адзінае нацыянальнае сьвята ў сьвеце, якое адзначаецца і іншымі нацыямі, акрамя ірляндзкай.

Беларуская памяць пра «выклятых жаўнераў»

Калі мне было гадоў 20, я недзе натрапіў на выказваньне: «Нічога не мяняецца больш устойліва, чым мінулае».

Беларусы і «выклятыя жаўнеры»: паміж дзьвюма таталітарнымі ідэалёгіямі

Сьмерць паэта ў тлуме

Зь Ігарам Канановічам я быў знаёмы завочна, амаль год. У чэрвені летась ён прыслаў нам у рэдакцыю свой першы тэкст у рубрыку «100 словаў», і я тады адразу зразумеў, што ў нас зьявіўся новы, цікавы і пэрспэктыўны аўтар.

Дзень Блюма

Cёньня ў Менску, у кнігарні Логвінава, адбудзецца першае ў Сінявокай тлумнае адзначэньне Блюмава Дня.

Свабода слова нумар 192

У дакладзе амэрыканскай няўрадавай арганізацыі Freedom House пра свабоду слова ў сьвеце ў 2015 годзе (Freedom of the Press 2016) Беларусь апынулася на 192-м месцы сярод 199 краінаў і тэрыторыяў.

Канец «гібрыднай» эканомікі

Зірнуў я на жывую трансьляцыю зь сёньняшняга мітынгу індывідуальных прадпрымальнікаў перад Міністэрствам падаткаў і збораў у Менску, і мне прыгадаўся пачатак 1990-х гадоў у Беластоку.

Анджэй Вайда: Будаўнік і разбуральнік польскіх нацыянальных мітаў

Сёньня польскаму рэжысэру Анджэю Вайду спаўняецца 90 гадоў. Ніхто ў Польшчы не сумняваецца, што Вайда — найвыдатнейшы польскі кінэматаграфіст.

Зыход Палесься: некалькі дэпрэсіўных думак

Скажу адразу: я ня бачу аніякай панацэі для Берасьцейскага Палесься, якая магла б затармазіць няўхільную пагібель самабытнай народнай культуры гэтага рэгіёну або спыніць яго моўнае абрусеньне.

Ці Брусэль «нахіліць» Варшаву?

Эўрапейская камісія 13 студзеня правядзе пасяджэньне, на якім абмяркуе канфліктную сытуацыю ў Польшчы.

Перапыненая размова пра рэформы або «леташнія навіны»

Лукашэнка ўжо 21 год пры ўладзе. Нагадаем, што Франсыска Франка пачаў эканамічную лібэралізацыю ў Гішпаніі ў 1959 годзе, пасьля дваццаці гадоў знаходжаньня за стырном краіны...

Польскія выбары: «прэзыдэнт за 300 мільярдаў»

У дэмакратычнай краіне выбары — заўсёды сьвята. Нават калі радуецца толькі палова выбаршчыкаў, а другая палова — смуткуе.

Муха над чарвівай катлетай

7 траўня 2009 году, падпісаўшы дэклярацыю аб далучэньні да Ўсходняга партнэрства — як ні сьмешна гэта можа сёньня прагучаць — Беларусь нарэшце пачала ісьці ў Эўропу.

Польскія выбары: сэнсацыя ад рок-музыканта

У другі тур прэзыдэнцкіх выбараў выйшаў Анджэй Дуда (34,5%) і Браніслаў Камароўскі (33,1%). Але найбольш цікавы трэці.

Ці варта пахаваць Скарыну?

Мы ня ведаем, ні калі Скарына памёр, ні дзе яго пахавалі, але чаму не стварыць нацыянальны нэкропаль якраз для яго і для тых, пра якіх нацыі варта помніць, але якіх пахавалі немаведама дзе?

100 словаў, або Мініятуры штодзённасьці

Пра тое, як зьявілася рубрыка «100 словаў» на сайце Радыё Свабода, піша Ян Максімюк.

«Іда» і цені польскага мінулага

Польскі фільм «Іда» ў пастаноўцы Паўла Паўлікоўскага атрымаў прэмію Амэрыканскай акадэміі кінэматаграфістаў «Оскар» як найлепшая замежная карціна (best foreign language film).

Што ў Японіі можна даведацца пра мовы?

Ян Максімюк дзеліцца ўражаньнямі ад паездкі ў Японію, дзе ён выступаў на сымпозіюме, прысьвечаным славянскім мікрамовам.

Паляк, які перажываў за Беларусь

7 студзеня ў Варшаве пасьля працяглай хваробы памёр выдатны польскі пісьменьнік і кінэматаграфіст Тадэвуш Канвіцкі. Яму было 88 гадоў.

Чаго датчане не баяцца, а беларусы ня ўмеюць

Сёньня будзе шмат пра паэзію. Каму паэзія не даспадобы, таго загадзя папярэджваю — гэты тэкст яму/ёй лепш абмінуць.

Дэмакратыя маёй мамы

Апошнімі днямі і я краем вока назіраў за палітычнай авантурай у Польшчы вакол падліку галасоў у мясцовых выбарах, якія прайшлі 16 лістапада.

Пра жыцьцё і сьмерць братоў нашых

Калі вы ніколі не любілі ніякага зьвера, частка вашай душы застаецца не прабуджанай.

Якая мова ў Беларусі больш маральная?

Вам кажуць, што ад вас залежыць жыцьцё або сьмерць пяцярых людзей — вы можаце іх уратаваць, але для гэтага вам трэба сьвядома спрычыніць сьмерць шостага чалавека. На шалях пяць жыцьцяў супраць аднаго — які ваш выбар?

Польскі пералом 1989 і беларусы

25 гадоў таму — 4 чэрвеня 1989 году — у Польшчы адбыліся эпахальныя парлямэнцкія выбары, якія сталі пачаткам канца камуністычнай сыстэмы ня толькі ў гэтай краіне, але і ва ўсёй Сярэдняй Эўропе.

Апошні дыктатар, першы прэзыдэнт

Цяжка было ўявіць сабе больш ненавіснага палітыка ў Польшчы, чым генэрал Войцэх Ярузэльскі ў 1982 годзе — у тым часе першы сакратар Польскай аб’яднанай рабочай партыі, прэм’ер-міністар і міністар абароны — які 13 сьнежня 1981 увёў у краіне ваеннае становішча.

Багуміл Грабал, або За што любіць Чэхію

«Я звычайны аўтасьлесар, і мне гэтыя кніжкі цяпер ня так патрэбныя, як вам, перакладчыку».

Зайграйце яшчэ раз, Нік!

Сёньня, 27 студзеня, Ніку Мэйсану, бубначу брытанскага рок-гурту «Пінк Флойд», спаўняецца 70 гадоў. З гэтай нагоды мне хочацца выказаць адну падзяку і адно пажаданьне.

Калі пераклад важнейшы за арыгінал

Такое бывае, запытаеце? Арыгінал жа ёсьць арыгінал, а пераклад — заўсёды адлюстраваньне, гэта значыць, копія, а копій можа быць колькі заўгодна. За копію вам не заплацяць столькі грошай, як за арыгінал.

Пустое мацярынскае сэрца, або Кола замкнулася

Падляскі пантэон

Майму роднаму Падляшшу — 500 гадоў. Кажучы больш канкрэтна — 500 гадоў набегла Падляскаму ваяводзтву. З гэтай нагоды мне захацелася прыгадаць некаторых слаўных сыноў Падляшша, сувязі якіх з падляскай зямлёй шырэйшай грамадзкасьці малавядомыя, а то й зусім невядомыя. А падляшукам ёсьць кім пускаць дым у вочы, кажу вам. Мяркуйце самі...

Напітыя, абкураныя і разьбітыя

Што лепш — хапіць «па вярхах» нейкі літаратурны трэнд, накшталт «beat generation», ці засяродзіць перакладчыцкі час, каб перакласьці ад пачатку да канца і выдаць «On the Road» Джэка Кэруака або «One Flew Over the Cuckoo’s Nest» Кэна Кізі? Піша Ян Максімюк

Кафка па-берасьцейску

Няма цёмнага боку Месяца

Гэтымі днямі мінае 40 гадоў з часу, калі брытанскі рок-гурт «Пінк Флойд» выдаў свой фэнамэнальны альбом «Dark Side of the Moon» («Цёмны бок Месяца»). Першы наклад альбому быў выдадзены пад назвай «The Dark Side of the Moon», але ў наступных выданьнях пачатковы артыкль быў зьняты.

Пакуль гаворыць хоць адзін чалавек...

Кожныя два тыдні зьнікае адна мова. Гэтую статыстыку сусьветныя СМІ нагадваюць штогод 21 лютага, у Дзень роднай мовы. І кожны раз у гэты дзень мне хочацца згадаць два-тры канкрэтныя выпадкі моваў, якія памерлі або паміраюць.

Сакрат Яновіч: Канец клясычнай эпохі

Сакрат Яновіч стаяў ля вытокаў той неверагоднай эпохі ў гісторыі беларусаў Беласточчыны, калі ў 1956 годзе ўзьнік тыднёвік «Ніва» і ў больш за сотні вёсак пачалося навучаньне беларускай мовы.

Jakaja ž to pravda na sviêti?

На мінулым тыдні ў Бельску на Падляшшы адбылася паніхіда па 30 мірных жыхарах Падляшша, якія загінулі 67 гадоў таму. Некаторых зь іх застрэлілі. Большасьць забілі абухом сякеры.

Цені мінулага: пісьменьнікі і спэцслужбы

Праблема супрацоўніцтва беларускіх пісьменьнікаў са спэцслужбамі ў савецкія часы — гэта, калі скарыстацца мэтафарай Васіля Быкава, «бомба на ўзроўку, якая чакае сваёй пары».

Літаратурны «нобэль» 1962: гронкі сумневу

«Няма зусім відавочных кандыдатаў на Нобэлеўскую прэмію, і Нобэлеўскі камітэт апынуўся ў сапраўды незайздросным становішчы».

Сьмерць па ўласным жаданьні

Беларусы Падляшша паміраюць як этнічная супольнасьць. Страшнымі тэмпамі.

Радасьць ад бязьлітасных ловаў

Спачатку была мыш...

Беларуская мова: спадзявацца толькі на бацькоў

Немагчыма без душэўнага надрыву чытаць матэрыял і глядзець відэа пра Ялінку Салаўёву — адзіную дзяўчынку ў Магілёве, якая вучыцца ў беларускамоўнай клясе. Чаму такое адбываецца ў горадзе, у якім жыве больш за 360 тысяч чалавек?

Беларуская мова і крытыка: надзея і безнадзейнасьць

Не шанцуе мне на сапраўды моцных апанэнтаў у інтэрнэтных дыскусіях. Замест таго, каб абвяргаць мае сьцьверджаньні, яны абвяргаюць свае.

Страх крытыкі

Сындром «малодшага брата»

У Беларусі расейская мова, як раней беларуская, можа стаць мовай нацыянальнай культуры, бо нацыянальны і гістарычны лёс беларусаў абслугоўваюць дзьве мовы, і пра лёс Беларусі вырашаюць усё ж беларусы, а не расейцы з палякамі.

Мова «старэйшага брата»

І гэтым разам я пра мову. Але ў крыху іншай краіне. Дакладней кажучы, у зусім іншай краіне.