Адмяніўшы льготы і пачаўшы кампанію фактычнай ліквідацыі індывідуальнага прадпрымальніцтва, улады зрабілі нашмат больш для таго, каб у штодзённае жыццё беларускага грамадзтва вярнулася палітыка, чым, магчыма, усе патугі апазіцыі за некалькі гадоў. Прынамсі, дыскусіяў на палітычныя тэмы ў лазьнях я ня чуў дзесьці з пачатку тысячагодзьдзя.
Прычым, такая палітызацыя засьпела, здаецца, зьнянацку як улады так і апазыцыю. Улада, выглядае, разьлічвала, што атака на “ўшывых блох” справакуе паглыбленьне да іх клясавай нянавісьці з боку вытворцаў айчынных лядоўняў, тэлевізараў і трыкатажу “Хіт Дажынак”, якія паўстануць супраць ждановіцкага гандляра гэтаксама, як паўсталі французы і галяндцы супраць польскага сантэхніка. Дарэчы, адзін незалежны журналіст у інтэрвію на Радыё Свабода прыкладна паўгода таму зь пенай у роце даказываў вашаму пакорнаму, што меркаваньні аб тым, што пратэсты прадпрымальнікаў выклічуць грамадзкі рэзананс, сьведчаць пра тое, што аналітык “ня ведае жыцьця”. Ну-ну – каб даведацца пра жыцьцё, дастаткова было прашмыгнуцца ў базарны дзень па Камароўцы ці Жданах і паслухаць, што кажуць людзі ля пустых прылаўкаў...
Наконт апазыцыі, дык, нягледзячы на падрыхтоўку сацыяльнага маршу, многія яе лідэры ў прыватным парадку выказвалі меркаваньне, што “лавіць” на гэтым пытаньні няма чаго, бо закранутыя будуць у асноўным не мабілізуемыя на вулічныя акцыі сацыяльныя групы. Дарэчы, тут мушу прызнацца, незалежныя аналітыкі, разам з вашым пакорным, збольшага падзялялі гэты пункт гледжаньня. І, мушу прызнацца, дзесьці аблажаліся ў прагнозах. Не, выбуху з-за льготаў сапраўды не адбылося, тут усё правільна. Але тое, што адзін ільготаатрымальнік або сядзеў на шыі ў двух нельгатуемых бацькоў, або сам кагосьці падкормліваў, аналітыкі неяк не акцэнтавалі. Думалі, што пакрыўдзіцца на ўлады дзесьці чвэрць насельніцтва, аказалася, прыкладна ўтрая больш....
Але памылкі незалежных аналітыкаў не ідуць ні ў якае параўнаньне з дубовым палітычным менэджмэнтам эканамічных навацый апошняга часу. Кажучы сьцісла, біць адначасова па тых, хто выбудоўвае незалежнае ад дзяржавы існаваньне і тых, хто знаходзіцца ад гэтай дзяржавы ў поўнай фінансавай залежнасьці – гэта ствараць тую самую сытуацыю, калі нізы ўжо не захочуць ды яшчэ, глядзі, і актыўнічаць пачнуць... Нават ужо Беларусь дасягнула неверагоднага для цывілізаванай Эўропы ўзроўню клясавай салідарнасьці – дзе яшчэ акулы капіталізму выходзяць на маршы дармаедаў, а спэкулянты і жулікі перакрываюць галоўную магістраль сталіцы з плякатам, патрабуючы адмены льготаў...
Некалькі месяцаў таму я спрачаўся зь некаторымі апазыцыйнымі актывістамі, якія былі ўпэўненыя, што на выбарах яны ня мусяць размаўляць зь людзьмі пра лямпачкі і заробкі, а прапагандаваць “каштоўнасную альтэрнатыву”. Вось, калі ласка, прапагандуйце. Растлумачце пэнсіянэркам, навошта ім патрэбны паўнавартасны парлямэнт і чаму свабода прадпрымальніцтва падвысіць пакупніцкую здольнасьць іхняй пэнсіі. Растлумачце прадпрымальнікам, што пакуль у краіне захоўваецца сыстэма, пры якой адным росчыркам пяра адной асобы можна цалкам памяняць умовы гульні на рынку ці нават скасаваць яго, іхнія паходы з пэтыцыямі да ўраду застануцца толькі карцінкай для ТВ. Растлумачце і тым і другім, што яны адзін аднаму патрэбныя, а значыць, у іх агульныя інтарэсы. Тады, магчыма, і зьявяцца агульныя альтэрнатыўныя каштоўнасьці.
І ўсё такі, як аналітыку мне нешта сьвярбіць... Кансультаваўшы аднаго з апазыцыйных дзеячоў у пытаньні льготаў, я прыгадаў дасьледаваньні, якія паказваюць, што большасьцю зь іх насамрэч карыстаюцца людзі адносна заможныя. Гэта ня значыць, канешне, што яны ў захапленьні ад адмены льготаў, аднак тое, што гэтую сыстэму трэба было мяняць, пытаньняў не ўзьнікала. Мой візаві, эканаміст, адказваў, “ведаю, згодны, але ты ведаеш, што такое палітыка”. Ведаю, таму, пэўна, і ня лезу.
Гэтак сама з прадпрымальнікамі. Не, я іх вядома, падтрымліваю і адабраю ў нялёгкай барацьбе. Аднак пражыўшы гады за мяжой, магу цудоўна распавесьці пра тое, як у Варшаве і Будапэшце, Вільні і Празе проста вымяталіся як кляса дробныя лавачнікі з прыходам вялікіх на кожнае буйное скрыжаваньне гіпэраў і дробнагуртовых гігантаў. Прынамсі па Штатах магу сказаць, што адно працоўнае месца ў гіпэрмаркеце нішчыць шэсць-восем у дробным бізнэсе. Так, у іх Валмартызацыя, у нас драпежніцкі рэжымны дзяржкапіталізм. Так, у іх прыватны бізнэс настолькі моцны а рынак працы гнуткі, што можна без праблемаў пачаць нешта новае ці знайсьці іншую працу. Так, нашым людзям, акрамя гэтых шапікаў і шопікаў, проста няма куды пайсьці (застаецца хіба эміграцыя або тыя самыя гіганты, якія ляснуцца, калі кошт на газ павялічыцца яшчэ ўдвая)... Так, мы мусім прапанаваць і прасоўваць альтэрнатывы, улічваючы гэтыя акалічнасьці. Але...
Але здань палітычнай калыскі Леха Валэнсы, гданьскай сточні, якая спачатку парадзіла Салідарнасьць, а потым загнулася пасля падзеньня камунізму, неяк лунае злавесным ценем перад вачыма. Гданьскую сточню, здаецца, урэшце рэшт выкупілі ўкраінцы. На Жданы пакупнік, напэўна, знойдзецца таксама...