Ніколі такога не было — і вось зноў. Аўтобус Гомель — Кіеў прыбыў у Чарнігаў на дзьве гадзіны пазьней з прычыны доўгай праверкі на мяжы.
Пры пасадцы ў Гомлі па аўтобусе хадзілі заклапочаныя ўкраінкі, пыталіся ў пасажыраў: «Правозіце цыгарэты? Не? Блёк возьмеце? Дзесяць грыўняў. Алькаголь правозіце? Па норме? Можа, возьмеце бутэльку?». Нарэшце ўсе цыгарэты былі раўнамерна разьмеркаваныя па пасажырах і мы паехалі. 60 пасажыраў везьлі 60 блёкаў, па дзесяць пачкаў у блёку, па дваццаць штук у пачку, што значыць 1200 цыгарэт — усё згодна з заканадаўствам. Ехалі ў асноўным украінцы. Кіроўца і аўтобус таксама належалі суседняй краіне. Зь беларускага ў аўтобусе былі толькі мы двое і 1200 цыгарэт.
Спачатку замарудзілі на беларускім баку — доўга правяралі пашпарты і багаж. Украінскія «прикордонники» правяралі спрытней, чым нашыя. Беларускія, напрыклад, перш чым запусьціць аўтобус на пункт пропуску, праверылі, каб кожны пасажыр меў пашпарт. Украінскі памежнік зайшоў у аўтобус — і ўсе паднялі свае пашпарты ў выцягнутых руках, як бюлетэні пры адкрытым галасаваньні ці карткі журы. Той кіўнуў галавой, і мы паехалі.
На ўкраінскім пункце пропуску памежнікі хутка прагледзелі пашпарты і задаволеныя пасажыры занялі свае месцы згодна з квіткамі, якія набылі ў касе і па-за ёй. Няўжо зараз паедзем? Але аўтобус стаяў, кіроўца недзе хадзіў. Вось ён вярнуўся.
«Максіменка Аляксей е?» — гукнуў кіроўца. Ніхто не адазваўся. Кіроўца зноў крыкнуў, разоў шэсьць. Маўчаньне. «Ды што гэта такое? Дзе ён дзеўся? Ён жа падаваў пашпарт памежнікам, дзе Максіменка?» — раззлаваўся кіроўца. «Ёсьць у нас Максіменка, але не Аляксей, а Андрэй!», — нарэшце прызналася нейкая кабета. «Ці Аляксей, ці Андрэй — хай выходзіць па-харошаму, да яго пытаньні ёсьць», — буркнуў кіроўца.
Аўтобус напружана маўчаў, чакаў. Праз дваццаць хвілінаў зноў пачаў крычаць кіроўца: «А Рудэнка Вадзім ёсьць? Я пытаюся, хто Рудэнка Вадзім? Хай выходзіць па-харошаму!». Тут ужо пасажыры не вытрымалі, выбухнулі абурэньнем: «Ды што гэта такое, калі мы паедзем? Для чаго нас праверылі, а потым цягаюць па адным? І што — так усіх па адным і будуць выводзіць? Так мы да ночы не даедзем да Кіева! Хай адразу высадзяць усіх парушальнікаў, а мы спакойна паедзем!» Украінец перада мной спакойна і стрымана сказаў: «Расстраляць усіх!».
На прапанову «высадзіць усіх парушальнікаў» раздражнена адрэагаваў кіроўца: «Я, каб мог, палову з вас высадзіў тут і ня вёз далей! Асабліва тых, хто квіткі набываў у касе!»*
Людзі працягвалі абурацца затрымкай, але кіроўца параіў: «Не разумнічаць тут мне! Лепш анэкдоты расказвайце! Як на беларускім баку паўтары гадзіны стаялі, дык усе як мыла зьелі, а тут бач, разышліся!».
Малады мужчына ззаду пачаў распавядаць, што чуў недзе пра новыя ўмовы пахаваньня. Што, маўляў, цяпер будуць чалавека хаваць і над магілай абавязкова дрэва садзіць — «каб было экалягічна». Пэнсіянэрка-ўкраінка (80+) абуралася затрымкай на мяжы больш за ўсіх: «Колькі яшчэ мы будзем тут стаяць? Калі скончыцца гэтае бязладзьдзе?». «То не да нас, бабулька, да Парашэнкі. Едзеш у Кіеў, дык зайдзі да яго і скажы: так-растак, калі навядзеш парадак на мяжы?» — параіла яе маладзейшая зямлячка, якая ехала з санаторыю.
Нейкія людзі моцна маталі нэрвы маладому чарнігаўцу — назвоньвалі па тэлефоне кожныя пяць хвілінаў, той апраўдваўся, што не вінаваты, што гэта памежнікі так марудна робяць сваю справу. На пятнаццатым тэлефанаваньні малады чалавек ня вытрымаў, і закрычаў у трубку: «Я прыеду ў Чарнігаў, вазьму вяроўку ды павешуся!». «Дапаможам. І чаго табе да Чарнігава чакаць — вунь вакол лес, а матузок мы знойдзем!» — прапанаваў мой сусед сьпераду.
«Так, а што ж рабіць? Калі гэта скончыцца? І ці будзе ў нас Трэці?**», — пачалі пытацца адзін у аднаго ўкраінцы.
Зноў залямантавала бабулька (80+, ужо можа і 81+, з такой затрымкай): «Калі паедзем? Я ў Кіеў спазьняюся!» — «Ат, бабулька, хоць ты маўчы, куды табе ўжо спазьняцца? Да Парашэнкі? Ды ён пачакае цябе!», — пацьвельвала старую пасажырка.
Адна кабета зьвярнулася да пасажыраў: «А памятаеце, як на пачатку незалежнасьці ў Раду прыйшоў нейкі вар’ят з аўтаматам, ледзьве іх там не пастраляў?» — «Чаму адразу варʼят? Нармальны чалавек! Шкада, што...», — засьмяяліся пасажыры. Яны падзяліліся сваімі патаемнымі марамі: «Ах, каб тая жырандоля ў Радзе некалі грымнулася...**»
...Нарэшце памежнікі праверылі ўсіх, каго хацелі, і аўтобус паехаў. Ён спазьніўся на дзьве гадзіны. Але ўсё-такі на дзьве гадзіны, ня больш, ня менш.
...Праз спазьненьне аўтобусу ў Чарнігаве давялося карыстацца паслугамі таксі. Кіроўца вельмі ўзрадаваўся, што мы беларусы, і пачаў так і гэтак расхвальваць нашу радзіму і скардзіцца на сваю. У той момант, калі ён абураўся («Ва Ўкраіне анархія!»), я спрабавала прышчапіць пас бясьпекі, але таксіст ледзь не па руках мне біў і крычаў, што гэта лішняе. Але я настойвала, бо «гэта ж парушэньне правілаў». Ён скардзіўся на анархію — і гнаў па горадзе, нібыта сарваўся з ланцуга. Зь нейкім ці задавальненьнем, ці абыякавасьцю, ці з пратэсту супраць існуючай рэальнасьці, ці ад усяго адразу ён раз за разам заяжджаў пад «цагліну», працягваючы скардзіцца на Некага, хто стварыў і падтрымлівае ў ягонай краіне бязладзьдзе. Нарэшце яму прыйшло на розум не везьці нас да таго месца, куды нам трэба, а хітра высадзіць раней — з парадай, што нам адтуль будзе зручней дабрацца. На нашы настойлівыя просьбы завезьці нас усё-такі туды, куды мы дамаўляліся, ён ледзьве не пакрыўдзіся, але давёз, натуральна, з даплатай. Даплата была невялікая — 10 грыўняў. Якраз столькі мне прапаноўвалі за перавозку празь мяжу аднаго блёку беларускіх цыгарэтаў. Тое на тое выйшла, як той казаў.
* Заўвага, зразумелая пасажырам некаторых украінскіх аўтобусаў: калі можна зэканоміць на квітку — набыць яго ня ў касе, а ў кіроўцы.
** Трэці Майдан.
*** Жырандоля ў Вярхоўнай Радзе зь белага і каляровага крышталю, якая важыць чатыры тоны.
Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.