Прыгоды рэйтынгу А.Лукашэнкі

Напярэдадні прэзыдэнцкіх выбараў рэйтынгі іх патэнцыйных удзельнікаў зьяўляюцца адным з важных чыньнікаў палітычнага працэсу. Пра тое, як мяняецца ўзровень папулярнасьці асноўных прэтэндэнтаў, якія асаблівасьці мае рэйтынг Аляксандара Лукашэнкі, ад чаго ён залежыць Юры Дракахруст гутарыў з дырэктарам літоўскага дасьледнага цэнтру Baltic Surveys Расай Алішаўскене. Baltic Surveys рэгулярна праводзіць апытаньні ў Беларусі, ён зьяўляецца літоўскім партнэрам сацыялягічнага цэнтру Gallup Organization.

Дракахруст: Якая, паводле Вашых апытаньняў, дынаміка рэйтынгу А. Лукашэнкі за апошнія месяцы?

Алішаўскене: Калі паглядзець на дынаміку адказаў на простае пытаньне "За каго б Вы галасавалі на прэзыдэнцкіх выбарах?", то са студзеня па красавік вялікіх зьменаў не было, былі ваганьні .

З красавіка па ліпень гэты ўзровень падтрымкі крыху зьменшыўся, у ліпені 33% назвалі прозьвішча Лукашэнкі, як пажаданага кандыдата.

Што да нэгатыўнага рэйтынгу, долі тых людзей, якія адказалі, што не прагаласавалі б за Лукашэнку, там даволі стабільная сытуацыя, ваганьні на ўзроўні памылкі выбаркі – ад 10% да 14%.

Агульная карціна выглядае наступным чынам.

2010

Калі б у найбліжэйшы час адбыліся новыя выбары прэзыдэнта РБ, за каго б вы прагаласавалі ў першую чаргу?%

Каго б вы катэгарычна не падтрымалі? %

Студзень

39

14

Люты

36

11

Сакавік

36

10

Красавік

39

11

Травень

35

14

Чэрвень

35

11

Ліпень

33

12

Гэта ўсё тычыцца адкрытага пытаньня, калі людзі самі ўпісвалі прозьвішча кандыдата, якому яны аддаюць перавагу.

У закрытым пытаньні прозьвішча Лукашэнкі назвалі 44%.

Закрытае пытаньне – гэта калі людзям прапаноўваецца сьпіс кандыдатаў і прапануецца выбраць сярод іх. У закрытым пытаньні прозьвішча Лукашэнкі назвалі 44%.

Рэйтынг па закрытым пытаньні таксама крыху зьнізіўся, але нязначна – на 2-3%.

З апытаньняў вынікае, што расьце колькасьць людзей, якія ня вызначыліся. Яны ня робяць выбар ні на карысьць Лукашэнкі, ні на карысьць яго апанэнтаў, 13.6% не пайшлі б на выбары і 29% ня ведаюць, за каго галасаваць, ці не адказваюць на гэтае пытаньне. Так што 42% тых, хто ня вызначыўся.

Дракахруст: Як выглядае дынаміка рэйтынгу А. Лукашэнкі ў параўнаньні з дынамікай напярэдадні прэзыдэнцкіх выбараў 2006 года?

Алішаўскене: Тады пры набліжэньні выбараў рэйтынг Лукашэнкі ўзрастаў. Часьцей за ўсё ў дзейнага прэзыдэнта, калі ў яго няма моцных канкурэнтаў, бліжэй да выбараў рэйтынг павялічвацца. Гэта адбываецца за кошт таго, што недзе за паўгода да

42% тых, хто ня вызначыўся.

выбараў памяншаецца доля людзей, якія ня маюць меркаваньня. Яны вызначаюцца і часьцей на карысьць таго, хто лідзіруе. Зараз гэтага пакуль не назіраецца, наадварот назіраецца супрацьлеглая тэндэнцыя – рост долі тых, хто ня вызначыўся.

Дракахруст: Як папулярнасьць Лукашэнка зьвязана з сацыяльна-дэмаграфічнымі характарыстыкамі?

Алішаўскене: Так, тут вельмі шчыльная сувязь. Вельмі адрозьніваюцца адказы жанчын і мужчын. Жанчыны значна часьцей прыгадваюць Лукашэнку, як свайго кандыдата. А сярод мужчын большая доля тых, хто адказаў, што ня пойдзе на выбары, 17% сярод мужчын супраць 10% сярод жанчын. А тых, хто ня вызначыўся, прыкладна аднолькавыя долі : 28% сярод мужчын і 29% сярод жанчын. Іншая дакладная ўзаемасувязь – са ўзростам. Сярод моладзі да 35 гадоў і людзей сярэдняга веку ўдвая менш тых, хто падтрымлівае Лукашэнку, чым сярод асобаў сталага веку.

Трэці складнік – гэта ўзровень даходаў. Лукашэнку часьцей падтрымліваюць людзі з самымі нізкімі даходамі.

Дракахруст: Паводле Вашых апытаньняў рэйтынг Лукашэнкі з красавіка па ліпень крыху зьнізіўся. А ці можна сказаць, за кошт якіх сацыяльна-дэмаграфічных груп гэта адбылося?

Алішаўскене: Найбольш за кошт маладых мужчын-гаражан, часткова за кошт мужчын сярэдняга ўзросту і за кошт людзей з высокімі даходамі.

Лукашэнку часьцей падтрымліваюць людзі з самымі нізкімі даходамі.

Дракахруст: Дык атрымліваецца, што падтрымка Лукашэнкі зьменшылася сярод тых групаў, якія і раней былі ня надта схільныя яго падтрымліваць.

Алішаўскене: Так. Але калі раней гэтыя групы бліжэй да выбараў усё ж падтрымлівалі Лукашэнку, то зараз яны сыходзяць у катэгорыі тых, хто кажа, што ня пойдзе на выбары ці ня ведае, за каго галасаваць. У гэтых груп няма ахвоты галасаваць за Лукашэнку, але ёсьць разгубленасьць, каго выбраць.

Дракахруст: А вось наконт разгубленасьці – якая дынаміка рэйтынгаў канкурэнтаў А. Лукашэнкі?

Алішаўскене: Там вялікага росту таксама не назіраецца. Найбольш вядомы Мілінкевіч. Пэўнае стаўленьне да яго выказалі 46% апытаных. Някляеў і Раманчук менш вядомыя шырокай публіцы, іх могуць ацаніць пазытыўна ці нэгатыўна менш за 20% апытаных. У іх менш тых, хто ставіцца да іх кепска, але большасьць іх проста ня ведае.

У Мілінкевіча электарат паводле характарыстык у пэўным сэнсе адваротны электарату Лукашэнкі: Мілінкевіча больш схільныя падтрымліваць мужчыны, моладзь і людзі сярэдняга ўзросту.

Калі казаць пра закрытае пытаньне, дзе прапаноўваецца выбраць са сьпісу кандыдатаў у прэзыдэнты, то Мілінкевіча называюць 4%, Раманчука і Някляева – па 1%, за астатніх кандыдатаў выказваюцца яшчэ менш апытаных.

Дракахруст: Паводле дасьледаваньняў іншага літоўскага цэнтра – НІСЭПД, зь якім, як я ведаю, Вы ў свой час супрацоўнічалі, рэйтынг А. Лукашэнкі заўважальна вышэй, чым у апытаньнях Baltic Surveys. У чэрвеньскім апытаньні НІСЭПД ён складаў 45.6%. Апытаньні НІСЭПД не фіксуюць тэндэнцыю падзеньня рэйтынгу прэзыдэнта Беларусі (Табліца 5). На Ваш погляд, чым тлумачацца гэтыя адрозьненьні як у значэньнях рэйтынгу, так і ў яго дынамікі ў апытаньнях Вашага цэнтра і НІСЭПД?

Алішаўскене: Наколькі я магу судзіць па матэрыялу, які я бачыла (я ня бачыла поўнай анкеты і выбаркі), адрозьненьне ў тым, што ў апытаньні НІСЭПД не было катэгорыі – "ня буду ўдзельнічаць у выбарах". Можа, яны палічылі адсотак ад тых, хто ўжо сказаў, што пойдзе на выбары. У іх адмова ад адказу – 33%, у нас – больш за 40%. Магчыма адрозьніваюцца базы адліку: у нас – ад усіх апытаных, і тых, хто мае намер ісьці на выбары, і тых, хто ня мае такога намеру, у іх, здаецца, ад тых, хто зьбіраецца ісьці на выбары. З улікам гэтага адрозьненьняў у выніках, здаецца, і няма.

Наконт дынамікі варта заўважыць, што НІСЭПД радзей робіць апытаньні. Мы задаём адкрытае пытаньне штомесяц, закрытае пытаньне – некалькі разоў на год. НІСЭПД дае параўнаньне раз на год. Можа быць, іх апытаньні проста не фіксуюць гэтыя ваганьні.