Уладзімер Халіп: Мы трапілі ў раман Кафкі

Вядомы кінадраматург Уладзімер Халіп гаворыць пра штогадовае пасланьне А.Лукашэнкі, пра стан, у якім апынулася сям’я Халіпаў, і пра культурную катастрофу, якую перажывае Беларусь.

Абламейка: Спадар Уладзімер, камэнтуючы для нашага радыё штогадовае пасланьне А.Лукашэнкі Нацыянальнаму сходу, вы зьвярнулі ўвагу на фразу пра “гэты сьвядомы Менск”. Пра што яна, на вашу думку, сьведчыць?

Халіп: Гэты чалавек зразумеў (напэўна, яму ў свой час далажылі), што ў Менску на выбарах ён не праходзіць. Гэта відавочна, бо на тых выбарчых участках, дзе было сапраўднае назіраньне, дзе прысутнічалі міжнародныя назіральнікі, Лукашэнка не набіраў такой колькасьці галасоў, каб прайсьці ў першым туры і перамагчы. І вось гэтага ён Менску ня можа дараваць. У яго свой пэўны электарат быў заўсёды. Людзі менш адукаваныя, людзі старэйшага ўзросту. Але і гэтых ён сваёй палітыкай, сваімі паводзінамі ў апошні час вельмі расчараваў. І таму яму зараз хацелася б аднавіць тую сытуацыю, якая была раней. Але тое, што прайшло, ужо ня вернецца ніколі. Вінаватая апазыцыя, нейкія "тутэйшыя", як ён гэта падкрэсьліў са злоснай іроніяй. Ён заўсёды, калі хоча каго-небудзь абразіць, пераходзіць на беларускую мову. Таму ў яго і прарвалася наконт тутэйшых і наконт Менску.

Абламейка: Ацэньваючы выступ Лукашэнкі, шэф-рэдактарка газэты "Народная воля" Сьвятлана Калінкіна сказала, што на гэты раз выступ быў нашмат спакайнейшы і ўзважаны, чым раней. Ці так гэта?

Халіп: Мне даволі дзіўна, што спадарыня Сьвятлана, якая заўсёды глыбока аналізуе сытуацыю, гэтым разам зрабіла нейкія саступкі. Зноў гучала тая ж агрэсіўная рыторыка, па сутнасьці не было нічога новага, а ўсё тыя ж ягоныя ідэалягемы, якія ўжо шмат гадоў мы чуем. Кругом ворагі і трэба ўсім рыхтавацца да нейкага адпору. І што ён гатовы абараняць уладу да апошняга. Усё тая ж пазыцыя непрымірымасьці, нянавісьці да дэмакратыі.

Абламейка: Вы належыце да, на жаль, нешматлікага кола беларускіх інтэлектуалаў, якім неабыякавы лёс краіны і народу, нават і ў тым выпадку, калі гэтая краіна і народ, дзеля вядомых прычынаў, ня надта іх шануюць. Таму не магу не задаць вам такое ацэначнае пытаньне. Вы жывяце ў Менску, назіраеце паўсядзённае жыцьцё гараджанаў. Што зьмянілася за 3-4 месяцы пасьля Плошчы?

Халіп: У апошнія час я і мая сям'я трапілі ў асаблівую сытуацыю. У нашай сям'і ажно тры зэкі -- мая дачка, яе муж і нават малы Данька. Цяпер, калі мы рыхтуемся выйсьці з хаты, ён ужо разумее, што трэба пайсьці да гэбістаў і папрасіць у іх дазволу. Ён ужо адчувае сябе зэкам. Таму я, назіраючы тое, што адбываецца навокал, настойліва спрабую знайсьці нейкія станоўчыя знакі. І я іх знаходжу, уявіце сабе. Менавіта ў людзях. Раптам высьветлілася, што пасьля таго хапуну, пасьля таго выбуху энэргіі гэтай злоснай дыктатуры ў нашай краіне выявілася столькі цудоўных людзей, столькі сьмелых і годных, якія нічога не баяцца. Каб вы толькі ведалі, колькі мы атрымалі тэлефанаваньняў, колькі людзей жадаюць падтрымаць нас хоць нечым, прапаноўваюць што заўгодна -- нават прыбраць кватэру і пагуляць з Данькам. І таму я ўпэўнены, што ўсе гэтыя спробы пераламаць Беларусь, зрабіць зь яе нешта іншае, нейкую зацята-савецкую дыктатуру, не атрымаюцца. Усё роўна Беларусь застанецца тым дзіўным цудоўным краем, якім яна заўсёды была, ёсьць і будзе.

Абламейка: Ваша жыцьцё было прысьвечанае беларускай культуры. Як бы вы ацанілі сучасную культурную сытуацыю ў Беларусі і яе пэрспэктывы?

Халіп: Я ацаніў бы яе як культурную катастрофу. Давайце ня будзем далёка хадзіць па прыклады, а паспрабуем узгадаць хоць бы нейкую прыкметную зьяву апошняга году ў беларускай культуры. Калі нават збор твораў Быкава сёньня выдаецца на сродкі, сабраныя людзьмі, і выдаецца за межамі краіны, то пра што ўжо тут можна гаварыць. Мы прыйшлі да апошняе рысы. І ўсе гэтыя шырмачкі, якія ён узводзіць, нібыта нейкія стыпэндыі, нейкія прэміі, якія ён разам зь Філарэтам выдае сваім асабліва заслужаным дзеячам, якія нічога адметнага не зрабілі ў культуры -- усё гэта фікцыя. А на самой справе сытуацыя жахлівая. Уся беларуская культура сышла ў андэграўнд. Там сапраўды ёсьць прыкметныя зьявы, ёсьць выдатныя творы літаратуры, ёсьць выдатныя творцы, якія могуць прыносіць краіне прыкметныя здабыткі. Але патрэбныя іншыя ўмовы. Як кажуць, птушка ў няволі не сьпявае.

Абламейка: Гаворачы з вамі, спадар Уладзімер, нельга не спытацца і пра вашу дачку Ірыну, якая цяпер знаходзіцца пад хатнім арыштам. Як яна трымаецца, як ацэньвае апошнія падзеі ў краіне, як жывецца яе сыну і вашаму ўнуку Даніку?

Халіп: Мая дачка трымаецца, што ж рабіць. Я з болем у сэрцы гляджу, як ёй цяжка, я бачу гэта кожны дзень. Сытуацыя робіцца проста невыноснай. Уявіце сабе, што пайшоў пяты месяц гэтага дзікага стану. Нават у цяжкім сьне немагчыма было ўявіць, што звычайных людзей, законапаслухмяных, якія сябе нармальна паводзяць у гэтай краіне і толькі маюць адрозныя погляды ад таго чалавека, які кіруе гэтай краінай, трымаюць у якасьці злачынцаў ды якіх вялікіх злачынцаў, якім пагражаюць шалёныя турэмныя тэрміны. Мне ўсё здаецца, што я трапіў у раман Кафкі і рэчаіснасьць вакол мяне -- адтуль. Бо проста ня можа быць, каб у нашым доме жылі чужыя людзі з ГБ, каб я пытаўся ў іх дазволу, ці можна мне з маім унукам выйсьці з хаты ці ўвайсьці ў яе.

Гутарка з Уладзімерам Халіпам, 21 красавіка 2011 году