Старыя жыхары вёскі Вусьце Чэрыкаўскага раёну дамовіліся паміж сабой не паміраць, пакуль улады ня зробяць нармальную дарогу на вясковыя могілкі. Яміны ды калдобіны ў вёсцы Вусьце сталі знакамітымі на ўвесь раён, аднак тутэйшым сялянам ужо не да жартаў.
(Спадар: ) «У нас тут памёр малады хлопец, самая гразь была. Дык трактар ззаду суправаджаў. Добра, што бартавы УАЗік усюды пройдзе. А так там яміны такія, што можна і нябожчыка згубіць».
Шмат гадоў жыхары вёскі пішуць пра сваю гора-дарогу ў розныя інстанцыі, і аднойчы пасярод вёскі засеў на гразкай дарозе «газік» раённага кіраўнітва, які выцягвалі доўга і цяжка. Пасьля гэтага здарэньня дарожныя будаўнікі пачалі доўгачаканы рамонт, аднак сродкі неўзабаве скончыліся, справу да канца не давялі, і ў вёсцы Вусьце так і няма прыдатнай дарогі.
(Спадар: ) «І вось калі восень альбо вясна – не прайсьці, не праехаць. Ні на машынах, ні на кані, ні на чым».
* * *
Вёска Вусьце пацярпела ад Чарнобыльскай катастрофы.
(Спадар: ) «Мы проста як тыя жукі каларадзкія адаптаваліся. Мы прызвычаіліся. Жывем і жывем – нармальна. Але людзі паміраюць, маладыя. Я не кажу ўжо пра старых, якія пражылі свой век. А маладыя людзі паміраюць».
Цяпер у вёсцы ўзровень радыяцыі каля 10 кюры, гэта зона з правам наступнага (гэта значыць – не першачарговага) адсяленьня, таму тут не было ні масавай эвакуацыі, ні рэабілітацыі.
(Спадарыня: ) «Радыяцыя на ўсё ўплывае. Напрыклад, у мяне вялікая шчытападобная залоза. Яно ж адбіваецца. Дзеці хворыя».
(Іншая спадарыня: ) «Шчытападобныя залозы бываюць павялічаныя ў дзяцей, і гемаглябін нізкі. Зьбіраемся зьяжджаць адсюль».
(Спадарыня: ) «У мяне рана памёр муж, у 56 гадоў. Ён працаваў брыгадзірам, знаходзіўся на палях, дзе была радыяцыя, і ўсё гэта адбілася на яго здароўі».
(Іншая спадарыня: ) «Пастаіш дзень, папрацуеш, і падаецца, што млявасьць у нагах, галава баліць. Асабліва мужык часта скардзіцца, што галава баліць. Мне падаецца, што ўсё гэта радыяцыі наступствы».
Людзі скардзяцца, што ўлады іх пакінулі сам на сам з наступствамі аварыі, і дзяржава ня хоча займацца чарнобыльскімі праблемамі, а толькі абвяшчае пра памяншэньне ўзроўню радыяцыі.
(Спадарыня: ) «Цяпер у нас стала нібыта ўсё чыста і добра. Нягледзячы на тое, што мы перажылі вялікае гора, чарнобыльскі боль, на нас «ноль» увагі».
* * *
Працаздольныя жыхары Вусьця працуюць у сельскім вытворчым каапэратыве “Рэчыца”. Так цяпер называецца гаспадарка, якая рэфармавалася шмат разоў: спачатку калгас “Другая пяцігодка”, потым імя Ільліча, цяпер “Рэчыцу” аб’ядналі з райсельгасхіміяй у надзеі на падтрыманьне жыцьцяздольнасьці сельскага каапэратыву. Якая будучыня чакае гаспадарку?
(Спадар: ) «Нічога ня будзе. Вось палі на Вусьці. Не хапае сродкаў, каб іх узараць і пасеяць. Пазарасталі. Нават частку пад лес аддалі з тых палёў, якія раней сеялі. Дый лес сам расьце на палях. Яго сеяць ня трэба, сам вырасьце. Паглядзім, што будзе далей. Падымуць яны гэтую гаспадарку альбо не падымуць».
Колькасьць жыхароў у вёсцы Вусьце істотна скарацілася за апошнія некалькі дзясяткаў гадоў – з 300 двароў засталася сотня. Моладзь ня хоча тут жыць.
(Спадар: ) «Працы няма? – Няма. Старыя, якія дажываюць, пэнсіянэры, яны ўжо сваё месца ня кінуць. А моладзь… Працы няма – усё!»
Андрэй – адзін зь нямногіх маладых людзей, якія жывуць у вёсцы. Маладому чалавеку 20 гадоў, і яго мэта, якую падтрымлівае і маці -- зьехаць з Вусьця куды-небудзь у горад.
(Андрэй: ) «А што тут рабіць? Ні працы, анічога. Куды ісьці? У калгас? За 50 тысяч працаваць? Ну, каму ахвота тут заставацца?»
(Маці: ) «Маладыя ведаеце як жывуць? У калгасе пшана якога дадуць, альбо хлеб прывязуць. Дрэнна, грошай не атрымліваюць. Раней мы атрымлівалі хоць 200 рублёў на даярках альбо сьвінарках, і заробак давалі штомесяц. А цяпер жа нешта няма».
Тым ня менш ёсьць маладыя вяскоўцы, якія працуюць і імкнуцца выкараскацца. У спадарыні Алы трое дзяцей. Муж працуе ў калгасе ды яшчэ плацяць дапамогу на дзяцей. Фінансавыя магчымасьці гэтай сям’і даволі сьціплыя. Але спадарыня Ала лічыць, што яна можа пры любых абставінах пракарміць сваіх дзяцей.
(Ала: ) «Уласная гаспадарка: кароў, сьвіней трымаем, курэй. Усё сваё. Малако сваё, яйкі свае, бульба свая. А што яшчэ трэба?»
* * *
Жыхары Вусьця лічаць, што іх вёску трэба неяк упарадкаваць. Бо цяпер тут шмат пустых хатаў, і вуліцы выглядаюць неахайна. Адныя жыхары зьехалі ад радыяцыі, іншыя папаміралі. Вось і глядзяць хаты пустымі вачніцамі.
(Спадарыня: ) «Я ўчора ўвечары хадзіла, дык страшна было ісьці. Адныя пустыя хаты. Разгром, разбомблена… Адныя чорныя вокны тырчаць. Страшна проста глядзець».
Вялікі клюб, калісьці гордасьць вёскі, цяпер закінуты, зарастае дрэвамі, і каменныя рабочы і калгасьніца стаяць каля паўразбуранага будынка прывідамі мінулых часоў.
(Спадар: ) «Гэта быў дом культуры ў нас. Паразбурылі батарэі і забралі, паразбурылі падлогі, а так добры быў дом культуры».
Спадарыня Валянціна, якая кіравала гэтым клюбам, распавяла, што ён быў калісьці найлепшым у раёне. Потым пасаду загадчыцы скарацілі, а клюбу цяпер, лічы, няма.
(Валянціна: ) «Даходзім да клюбу – гэта наш боль. Шкада і крыўдна. Чаму гэты клюб, ачаг культуры не маглі захаваць? У нас няма мэдпункту, які зачынілі, няма быткамбінату, няма паштовага аддзяленьня».
Прыкладна такая самая гісторыя, як з клюбам, здарылася зь вясковым ФАПам.
(Спадар: ) «Карацей кажучы, начальства вінаватае, мясцовыя ўлады, больш ніхто. Хаця б гэта мэдычка прыходзіла два разы на тыдзень – ціск памерала, лекі прывезла. А так чалавеку трэба ехаць у Чэрыкаў набываць лекі альбо ісьці ў Чэрыкаў. Гэта добра, што я яшчэ хаджу, а ёсьць такія пэнсіянэры, што пакуль ён туды дойдзе, то і Богу душу аддасьць».
* * *
Вяскоўцам падаецца, што ў іхных бедах вінаватае мясцовае начальства, якое не заўсёды выконвае распараджэньні прэзыдэнта.
(Спадар: ) «Як ён выступае, усё гаворыць – нармальны мужык. Ён патрабуе і патрабуе. Нехта імкнецца, нехта выконвае, нехта не выконвае».
Але ёсьць і сумневы: ці будзе Аляксандар Лукашэнка выконваць свае абяцаньні?
(Спадарыня: ) «Прэзыдэнт напісаў, што трэба сяло падняць. Але мы ня бачым гэтага ўзьняцьця».
Звычайна вясковыя пэнсіянэры прэтэнзіяў да кіраўніцтва краіны ня маюць.
(Спадарыня: ) «Нармальна, ну як мы да Лукашэнкі ставімся? Пэнсію даюць дзень у дзень. Ну і ўсё. Што нам болей трэба? Пакуль ня трэба крыўдзіцца».
Аднак разам з тым старыя ўжо наракаюць, што ім не хапае пэнсіі, як і іх дзецям не хапае заробкаў.
(Спадарыня: ) «Кошты вельмі высокія, і пэнсіі недастаткова, каб пражыць. Мы так: жывем, існуем, набываем… Але мы ня ў сілах набыць, што мы хочам -- як нашыя дзеці, так і мы».
* * *
Вяскоўцы ў краме разважаюць, які ў іх узровень дабрабыту.
(Спадар: ) «Кожны чалавек жыве па-свойму: нехта больш бедна, нехта больш заможна. Я -- не крыўдую».
(Спадарыня: ) «Як пэнсіянэр – той атрымае, а якія рабочыя – які там заробак? Дадуць на 5 месяцаў аднойчы, і што тады? Зарабі – і пражыві на гэтым заробку. Можа каму і хлеба няма на што купіць”.
(Спадар: ) «Ня бедныя і не багатыя, а сярэднія людзі тут жывуць. У нас цяпер: прыходзь у краму, бяры на сьпіс што хочаш з харчоў, а потым атрымаеш грошы – аддасі. Купляюць усё: і малако, і каўбасу прывозяць. Можна ўсё набыць».
Крама – цэнтар вёскі. Людзі прыходзяць сюды ня толькі купіць нешта, але і пагутарыць. На дошцы аб’яваў вісіць запрашэньне замаўляць, калі каму трэба набыць, бытавую тэхніку і мэблю. Але вяскоўцы вялікіх замоў ня робяць, усё толькі харчы, а таксама патрэбныя ў гаспадарцы электрычныя лямпачкі, пральныя парашкі, мыла і посуд. Так кажа ветлівая прадавачка, якую завуць Сьвятлана.
(Сьвятлана: ) «Ім акрамя пакупак патрэбныя і дровы, і лекі, і за сьвятло заплаціць, і за газ. Ну і застаецца мне трохі выручкі».
Спадарыня Сьвятлана замужам, у яе двое дзяцей. Звычайная сялянская сям’я, якая таксама карыстаецца крэдытам у краме.
(Сьвятлана: ) «Мой муж працуе ў калгасе і заробак ня вельмі добры. Маленькі заробак. І нібыта ён ня п’е, і стараецца, і вось безвыходнае становішча. Куды б яму так уладкавацца, каб нармальна нам жыць?»
Але з’яжджаць зь вёскі сям’я не зьбіраецца. Спадарыня Сьвятлана ўпэўненая, што надыйдуць лепшыя часіны, і мае сваё меркаваньне, як іх наблізіць.
(Сьвятлана: ) «Перш за ўсе патрэбныя жытло і праца. Каб быў заробак, каб нармальна людзі жылі, каб ім хапала плаціць за жытло. І адукацыю трэба даць дзецям, і сабе купіць нешта апрануцца. Калі ўсё гэта будзе, мяркую – будуць людзі».
* * *
Спадарыня Сьвятлана жыве ў вёсцы Вусьце зь дзяцінства. Ёй даспадобы сельскае жыцьцё, няхай і даводзіцца шмат працаваць на ўласнай гаспадарцы.
(Сьвятлана: ) «Працую тут, потым прыходжу дадому. Дома таксама трэба справіцца, праць, гатаваць, тое-сёе. Потым я імкнуся нармальна адпачываць, каб назаўтра падняцца з новымі сіламі».
Сьвятлана асабліва не клапоціцца пра тое, як выглядае. Цырульнік раз на месяц прыяжджае ў краму, каб пастрыгчы ўсіх, хто жадае. Спадарыня Сьвятлана касмэтыкай не карыстаецца – кажа, што ня мае ў гэтым патрэбы. Крэм для твару – гэта яе мінімум, але і ад яго яна можа лёгка адмовіцца, калі не хапае сродкаў і часу заняцца сабой.
(Сьвятлана: ) «Такое вось жыцьцё проста нэрвовае. Напружаньне ва ўсім. Глядзіш – то таго няма, то там не хапае…»
Аднак разам з тым вяскоўцы кажуць, што ўсё ж у іх жыцьцё больш спакойнае, чым у горадзе, і гэта вялікая перавага. Няхай у вёсцы шмат праблемаў (ды дзе іх няма!), аднак мае суразмоўцы любяць сваё Вусьце.
(Спадарыня: ) «Што добрага ў вёсцы? Паветра добрае. Добрае? – Добрае. Камароў, праўда, сёлета зашмат. Заелі нас. Мы іх ганяем. Добрае ўсё: у лес схадзіць, на рэчку».
(Іншая спадарыня: ) «Як прыемна раніцай выходзіць на двор і глядзець, асабліва калі ўсё пасаджана. Як птушкі сьпяваюць, ой! Прырода ёсьць прырода, вельмі прыгожая прырода. Выйдзеш і думаеш: «Як людзі ў горадзе жывуць?»
(Спадарыня: ) «Надзея заўсёды ёсьць на лепшае. Я, напрыклад, жыву і спадзяюся, каб добра было. І дзецям сваім жадаю ўсяго добрага».
(Спадар: ) «У нас тут памёр малады хлопец, самая гразь была. Дык трактар ззаду суправаджаў. Добра, што бартавы УАЗік усюды пройдзе. А так там яміны такія, што можна і нябожчыка згубіць».
Шмат гадоў жыхары вёскі пішуць пра сваю гора-дарогу ў розныя інстанцыі, і аднойчы пасярод вёскі засеў на гразкай дарозе «газік» раённага кіраўнітва, які выцягвалі доўга і цяжка. Пасьля гэтага здарэньня дарожныя будаўнікі пачалі доўгачаканы рамонт, аднак сродкі неўзабаве скончыліся, справу да канца не давялі, і ў вёсцы Вусьце так і няма прыдатнай дарогі.
(Спадар: ) «І вось калі восень альбо вясна – не прайсьці, не праехаць. Ні на машынах, ні на кані, ні на чым».
* * *
Вёска Вусьце пацярпела ад Чарнобыльскай катастрофы.
(Спадар: ) «Мы проста як тыя жукі каларадзкія адаптаваліся. Мы прызвычаіліся. Жывем і жывем – нармальна. Але людзі паміраюць, маладыя. Я не кажу ўжо пра старых, якія пражылі свой век. А маладыя людзі паміраюць».
Цяпер у вёсцы ўзровень радыяцыі каля 10 кюры, гэта зона з правам наступнага (гэта значыць – не першачарговага) адсяленьня, таму тут не было ні масавай эвакуацыі, ні рэабілітацыі.
(Спадарыня: ) «Радыяцыя на ўсё ўплывае. Напрыклад, у мяне вялікая шчытападобная залоза. Яно ж адбіваецца. Дзеці хворыя».
(Іншая спадарыня: ) «Шчытападобныя залозы бываюць павялічаныя ў дзяцей, і гемаглябін нізкі. Зьбіраемся зьяжджаць адсюль».
(Спадарыня: ) «У мяне рана памёр муж, у 56 гадоў. Ён працаваў брыгадзірам, знаходзіўся на палях, дзе была радыяцыя, і ўсё гэта адбілася на яго здароўі».
(Іншая спадарыня: ) «Пастаіш дзень, папрацуеш, і падаецца, што млявасьць у нагах, галава баліць. Асабліва мужык часта скардзіцца, што галава баліць. Мне падаецца, што ўсё гэта радыяцыі наступствы».
Людзі скардзяцца, што ўлады іх пакінулі сам на сам з наступствамі аварыі, і дзяржава ня хоча займацца чарнобыльскімі праблемамі, а толькі абвяшчае пра памяншэньне ўзроўню радыяцыі.
(Спадарыня: ) «Цяпер у нас стала нібыта ўсё чыста і добра. Нягледзячы на тое, што мы перажылі вялікае гора, чарнобыльскі боль, на нас «ноль» увагі».
* * *
Працаздольныя жыхары Вусьця працуюць у сельскім вытворчым каапэратыве “Рэчыца”. Так цяпер называецца гаспадарка, якая рэфармавалася шмат разоў: спачатку калгас “Другая пяцігодка”, потым імя Ільліча, цяпер “Рэчыцу” аб’ядналі з райсельгасхіміяй у надзеі на падтрыманьне жыцьцяздольнасьці сельскага каапэратыву. Якая будучыня чакае гаспадарку?
(Спадар: ) «Нічога ня будзе. Вось палі на Вусьці. Не хапае сродкаў, каб іх узараць і пасеяць. Пазарасталі. Нават частку пад лес аддалі з тых палёў, якія раней сеялі. Дый лес сам расьце на палях. Яго сеяць ня трэба, сам вырасьце. Паглядзім, што будзе далей. Падымуць яны гэтую гаспадарку альбо не падымуць».
Колькасьць жыхароў у вёсцы Вусьце істотна скарацілася за апошнія некалькі дзясяткаў гадоў – з 300 двароў засталася сотня. Моладзь ня хоча тут жыць.
(Спадар: ) «Працы няма? – Няма. Старыя, якія дажываюць, пэнсіянэры, яны ўжо сваё месца ня кінуць. А моладзь… Працы няма – усё!»
Андрэй – адзін зь нямногіх маладых людзей, якія жывуць у вёсцы. Маладому чалавеку 20 гадоў, і яго мэта, якую падтрымлівае і маці -- зьехаць з Вусьця куды-небудзь у горад.
(Андрэй: ) «А што тут рабіць? Ні працы, анічога. Куды ісьці? У калгас? За 50 тысяч працаваць? Ну, каму ахвота тут заставацца?»
(Маці: ) «Маладыя ведаеце як жывуць? У калгасе пшана якога дадуць, альбо хлеб прывязуць. Дрэнна, грошай не атрымліваюць. Раней мы атрымлівалі хоць 200 рублёў на даярках альбо сьвінарках, і заробак давалі штомесяц. А цяпер жа нешта няма».
Тым ня менш ёсьць маладыя вяскоўцы, якія працуюць і імкнуцца выкараскацца. У спадарыні Алы трое дзяцей. Муж працуе ў калгасе ды яшчэ плацяць дапамогу на дзяцей. Фінансавыя магчымасьці гэтай сям’і даволі сьціплыя. Але спадарыня Ала лічыць, што яна можа пры любых абставінах пракарміць сваіх дзяцей.
(Ала: ) «Уласная гаспадарка: кароў, сьвіней трымаем, курэй. Усё сваё. Малако сваё, яйкі свае, бульба свая. А што яшчэ трэба?»
* * *
Жыхары Вусьця лічаць, што іх вёску трэба неяк упарадкаваць. Бо цяпер тут шмат пустых хатаў, і вуліцы выглядаюць неахайна. Адныя жыхары зьехалі ад радыяцыі, іншыя папаміралі. Вось і глядзяць хаты пустымі вачніцамі.
(Спадарыня: ) «Я ўчора ўвечары хадзіла, дык страшна было ісьці. Адныя пустыя хаты. Разгром, разбомблена… Адныя чорныя вокны тырчаць. Страшна проста глядзець».
Вялікі клюб, калісьці гордасьць вёскі, цяпер закінуты, зарастае дрэвамі, і каменныя рабочы і калгасьніца стаяць каля паўразбуранага будынка прывідамі мінулых часоў.
(Спадар: ) «Гэта быў дом культуры ў нас. Паразбурылі батарэі і забралі, паразбурылі падлогі, а так добры быў дом культуры».
Спадарыня Валянціна, якая кіравала гэтым клюбам, распавяла, што ён быў калісьці найлепшым у раёне. Потым пасаду загадчыцы скарацілі, а клюбу цяпер, лічы, няма.
(Валянціна: ) «Даходзім да клюбу – гэта наш боль. Шкада і крыўдна. Чаму гэты клюб, ачаг культуры не маглі захаваць? У нас няма мэдпункту, які зачынілі, няма быткамбінату, няма паштовага аддзяленьня».
Прыкладна такая самая гісторыя, як з клюбам, здарылася зь вясковым ФАПам.
(Спадар: ) «Карацей кажучы, начальства вінаватае, мясцовыя ўлады, больш ніхто. Хаця б гэта мэдычка прыходзіла два разы на тыдзень – ціск памерала, лекі прывезла. А так чалавеку трэба ехаць у Чэрыкаў набываць лекі альбо ісьці ў Чэрыкаў. Гэта добра, што я яшчэ хаджу, а ёсьць такія пэнсіянэры, што пакуль ён туды дойдзе, то і Богу душу аддасьць».
* * *
Вяскоўцам падаецца, што ў іхных бедах вінаватае мясцовае начальства, якое не заўсёды выконвае распараджэньні прэзыдэнта.
(Спадар: ) «Як ён выступае, усё гаворыць – нармальны мужык. Ён патрабуе і патрабуе. Нехта імкнецца, нехта выконвае, нехта не выконвае».
Але ёсьць і сумневы: ці будзе Аляксандар Лукашэнка выконваць свае абяцаньні?
(Спадарыня: ) «Прэзыдэнт напісаў, што трэба сяло падняць. Але мы ня бачым гэтага ўзьняцьця».
Звычайна вясковыя пэнсіянэры прэтэнзіяў да кіраўніцтва краіны ня маюць.
(Спадарыня: ) «Нармальна, ну як мы да Лукашэнкі ставімся? Пэнсію даюць дзень у дзень. Ну і ўсё. Што нам болей трэба? Пакуль ня трэба крыўдзіцца».
Аднак разам з тым старыя ўжо наракаюць, што ім не хапае пэнсіі, як і іх дзецям не хапае заробкаў.
(Спадарыня: ) «Кошты вельмі высокія, і пэнсіі недастаткова, каб пражыць. Мы так: жывем, існуем, набываем… Але мы ня ў сілах набыць, што мы хочам -- як нашыя дзеці, так і мы».
* * *
Вяскоўцы ў краме разважаюць, які ў іх узровень дабрабыту.
(Спадар: ) «Кожны чалавек жыве па-свойму: нехта больш бедна, нехта больш заможна. Я -- не крыўдую».
(Спадарыня: ) «Як пэнсіянэр – той атрымае, а якія рабочыя – які там заробак? Дадуць на 5 месяцаў аднойчы, і што тады? Зарабі – і пражыві на гэтым заробку. Можа каму і хлеба няма на што купіць”.
(Спадар: ) «Ня бедныя і не багатыя, а сярэднія людзі тут жывуць. У нас цяпер: прыходзь у краму, бяры на сьпіс што хочаш з харчоў, а потым атрымаеш грошы – аддасі. Купляюць усё: і малако, і каўбасу прывозяць. Можна ўсё набыць».
Крама – цэнтар вёскі. Людзі прыходзяць сюды ня толькі купіць нешта, але і пагутарыць. На дошцы аб’яваў вісіць запрашэньне замаўляць, калі каму трэба набыць, бытавую тэхніку і мэблю. Але вяскоўцы вялікіх замоў ня робяць, усё толькі харчы, а таксама патрэбныя ў гаспадарцы электрычныя лямпачкі, пральныя парашкі, мыла і посуд. Так кажа ветлівая прадавачка, якую завуць Сьвятлана.
(Сьвятлана: ) «Ім акрамя пакупак патрэбныя і дровы, і лекі, і за сьвятло заплаціць, і за газ. Ну і застаецца мне трохі выручкі».
Спадарыня Сьвятлана замужам, у яе двое дзяцей. Звычайная сялянская сям’я, якая таксама карыстаецца крэдытам у краме.
(Сьвятлана: ) «Мой муж працуе ў калгасе і заробак ня вельмі добры. Маленькі заробак. І нібыта ён ня п’е, і стараецца, і вось безвыходнае становішча. Куды б яму так уладкавацца, каб нармальна нам жыць?»
Але з’яжджаць зь вёскі сям’я не зьбіраецца. Спадарыня Сьвятлана ўпэўненая, што надыйдуць лепшыя часіны, і мае сваё меркаваньне, як іх наблізіць.
(Сьвятлана: ) «Перш за ўсе патрэбныя жытло і праца. Каб быў заробак, каб нармальна людзі жылі, каб ім хапала плаціць за жытло. І адукацыю трэба даць дзецям, і сабе купіць нешта апрануцца. Калі ўсё гэта будзе, мяркую – будуць людзі».
* * *
Спадарыня Сьвятлана жыве ў вёсцы Вусьце зь дзяцінства. Ёй даспадобы сельскае жыцьцё, няхай і даводзіцца шмат працаваць на ўласнай гаспадарцы.
(Сьвятлана: ) «Працую тут, потым прыходжу дадому. Дома таксама трэба справіцца, праць, гатаваць, тое-сёе. Потым я імкнуся нармальна адпачываць, каб назаўтра падняцца з новымі сіламі».
Сьвятлана асабліва не клапоціцца пра тое, як выглядае. Цырульнік раз на месяц прыяжджае ў краму, каб пастрыгчы ўсіх, хто жадае. Спадарыня Сьвятлана касмэтыкай не карыстаецца – кажа, што ня мае ў гэтым патрэбы. Крэм для твару – гэта яе мінімум, але і ад яго яна можа лёгка адмовіцца, калі не хапае сродкаў і часу заняцца сабой.
(Сьвятлана: ) «Такое вось жыцьцё проста нэрвовае. Напружаньне ва ўсім. Глядзіш – то таго няма, то там не хапае…»
Аднак разам з тым вяскоўцы кажуць, што ўсё ж у іх жыцьцё больш спакойнае, чым у горадзе, і гэта вялікая перавага. Няхай у вёсцы шмат праблемаў (ды дзе іх няма!), аднак мае суразмоўцы любяць сваё Вусьце.
(Спадарыня: ) «Што добрага ў вёсцы? Паветра добрае. Добрае? – Добрае. Камароў, праўда, сёлета зашмат. Заелі нас. Мы іх ганяем. Добрае ўсё: у лес схадзіць, на рэчку».
(Іншая спадарыня: ) «Як прыемна раніцай выходзіць на двор і глядзець, асабліва калі ўсё пасаджана. Як птушкі сьпяваюць, ой! Прырода ёсьць прырода, вельмі прыгожая прырода. Выйдзеш і думаеш: «Як людзі ў горадзе жывуць?»
(Спадарыня: ) «Надзея заўсёды ёсьць на лепшае. Я, напрыклад, жыву і спадзяюся, каб добра было. І дзецям сваім жадаю ўсяго добрага».
