На гэтым тыдні дачытаў раман нарвэскага пісьменьніка Эрленда Лу з кароткім і выразным назовам “Наіўна. Супэр”. Кніжка цікавая, пісьменьнік сучасны, якому ўсяго толькі трыццаць два гады. У рамане ёсьць кароценькая глава пра папу. Эрленд Лу прыводзіць кароткую і неверагодна ёмістую фразу Яна Паўла ІІ. Вельмі кароткі выраз. “Ня бойцеся!” У рамане фраза даецца па-ангельску. “Be not afraid”. Па-рознаму можна разумець выказваньне пантыфіка.
Ня бойцеся — сьмерці. Ня бойцеся — жыцьця. Ня бойцеся — быць шчырымі. Ня бойцеся — казаць праўду.
Гадоў трыццаць таму пачынаў весьці дзёньнікі. Сьпісаў колькі агульных сшыткаў. Перачытаў, падумаў... Пісаць дзёньнікі кінуў. Пішу занатоўкі. Як мастак робіць накіды, так і я нешта пазначаю. Думкі, фразы, словы... Абавязкова, гэта закон, пад кожнаю занатоўкай дата. Бывае, нават запісваю абставіны, пры якіх прыйшла ў галаву думка. Гэткія занатоўкі мне і замяняюць дзёньнікі.
* * *
Памёр папа рымскі Ян Павал ІІ.
Стары чалавек, стомлены... Дужа стомлены. Ён апошнія гады ціха згасаў. Дагараў, як тая сьвечка. На Вялікдзень адное, што здолеў — узмахнуць рукой. Для мяне Ён так і застанецца, застаўся з ускінутай рукой у цёмным прастакутніку акна...
Звычайна блізкі, родны чалавек — мама, жонка, тата, калі надоўга ад’яжджаеш, глядзяць з акна — разьвітваюцца... На Вялікдзень папа разьвітаўся з намі. Узмахнуў рукой, а перахрысьціць ня здужаў... Гэты момант па-чалавечы шчымлівы і вельмі кранальны.
Як на маю думку, то папа пражыў доўгае жыцьцё. Восемдзесят пяць гадоў — ня мала.
Зьдзівіла тэлевізія — яна заўсёды непрыемна зьдзіўляе. На гэтым і трымаецца. Дыягназы пачалі абмяркоўваць. Хваробы пералічваць, вэрсіі розныя выказваць. Самі да сябе цікаўнасьць падтрымліваць. Нібыта яны ведаюць нешта таемнае. Навошта такое рабіць са старым чалавекам?..
* * *
Прыйшла думка, сто разоў чутая лацінская сэнтэнцыя (відаць, наслухаўся розных лацінскіх словаў ад журналістаў-тэлевізійшчыкаў — канкляў, курыя, кангрэгацыя…): “Мастацтва вечнае, а жыцьцё кароткае”.
Нават ня ўзяўся ўдакладняць, а які тады папа кіраваў каталікамі, калі Мікелянджэла Буанароці расьпісваў Сыкстынскую капэлу. Мажліва, Сыкст, прынамсі, капэлу тую будавалі пры ім, назвалі ў яго гонар. Той папа вырашыў паглядзець, як пасоўваецца праца над росьпісам. У капэле рыштаваньні да самай столі. А на іх мастак, лежачы на сьпіне, свае фрэскі малюе. Прыйшоў папа — ісьці недалёка, разам са сваімі чорна-чырвонымі кардыналамі ў Сыкстынскую капэлу. А мастак, каб не заміналі бесьсьмяротны твор маляваць, сьцягнуў брудныя чаравікі і пачаў іх у намесьніка Бога на зямлі шпурляць, праганяць з капэлы.
Другі б пакрыўдзіўся моцна і пакараў. А той папа разумеў, што яго хутка ня стане, ён сыдзе ў лепшы свет, а фрэскі геніяльнага Мікелянджэла застануцца на вякі. Бо мастак — абраньнік Божы. А ён — папа, усяго толькі намесьнік. Асоба, якую выбіраюць на высокую пасаду кардыналы. Адным словам, чыноўнік, які кіруе царкоўнымі справамі.
* * *
На гэтым тыдні атрымаў па электроннай пошце чарговы ліст ад паэта Вячаслава Казакевіча, які даўно жыве і працуе ў Японіі. Выкладае ў тамтэйшым унівэрсытэце гораду Таяма славістыку. Там цяплей, чым у Беларусі. Але і ў іх там вясна затрымліваецца даволі моцна. Па японскай тэлевізіі некалькі разоў на дзень перадаюць прагноз, калі ж нарэшце на сакуры зьявяцца кветкі. Для японцаў гэта вельмі важна. Уся Японія чакае. Вясна для іх — сакура. На такійскай сакуры кветкі забялеюць дзясятага красавіка — такі афіцыйны прагноз сыноптыкаў. А што вясна для нас? Для мяне?
У Менску галубы панадзімаліся, вуркочуць, цалуюцца — вясна… Прыбіраюць сьмецьце, разьбіваюць цяжкі зьляжалы сьнег... На Панікоўцы, у фантане пад бронзавым хлопчыкам з даўгашыім лебедзем, яшчэ цямнее гурба сьнегу. З кожным днём меншае. Хутка зьнікне. Вакол фантана моладзь зь півам. Вуркочуць галубы. Вясна.
* * *
Зьдзівіла за гэты тыдзень тоўстая, неверагодна тоўстая жанчына ў парку. Яна гандлявала надзіманымі шарыкамі. Заглядзелася на моладзь. Задумалася, а шарыкі і паляцелі. Дзятва радавалася. Крычалі малыя, у ладкі ад захапленьня пляскалі. Таўстуха спачатку абурылася, а потым сама ўзялася глядзець у сіняе неба зь белымі лёгкімі хмаркамі. Сачыла, як адлятае рознакаляровая гронка. А тая меншала і меншала. Жанчына ўсьміхалася. Вясна!
На парапэце, насупраць Траецкага прадмесьця цалаваліся галубы. Абсалютна бессаромна. Ён — шэра-бэзавы, пералівісты, а яна — белая з рудым, як залатым, паскам на зграбнай шыі. Стары фатограф спрабаваў прыладзіцца і сфатаграфаваць птушак. А яны на яго стараньні не зважалі. Цалаваліся, калі ім хацелася. Фатограф і прысядаў, і адыходзіў, і набліжаўся ціхенька, і гаварыў зь імі... Нарэшце зрабіў колькі здымкаў і паклыпаў стомлены і задаволены. А людзі, як разумелі адказнасьць моманту, не заміналі, абыходзілі старога чалавека і шчасьлівых птушак... Вясна!
* * *
З усіх крамаў па ўласным жаданьні наведваю адно кніжныя, ды тыя, дзе гандлююць рознымі рыбацкімі прыладамі. Гэтыя крамы — самыя любімыя. Там не надакучвае, там заўсёды цікава. Пераглядаю, перабіраю. Гартаю, прымерваюся. Кніжак, асабліва букіністычных, якіх раней было не дакупіцца і не знайсьці — валам. Кніжкі танныя. Людзі здаюць іх. Пакупнікоў ня шмат. Не разумею, як можна разьвітвацца зь любімымі кніжкамі...
А вось на рыбацкі рыштунак, зразумела, добры, надзейны — высокія кошты трымаюцца колькі гадоў.
* * *
У парку на лаўцы атабарыўся з тузінам драных цыратавых торбаў бомж няпэўнага ўзросту. Побач прысеў мужчына на добрым падпітку — сур’ёзны, гадоў пад пяцьдзясят. Мяркуючы па гальштуку, які не пасуе да гарнітуру, і партфэлю з кодавым замком — сучасны чыноўнік. Бомж зь сіваватай бародкай. Рыхтык рэжысэр Хашчавацкі. Чыноўнік гучна пераконваў небараку-бамжа ў тым, што так жыць нельга. Бомж згаджаўся з кожным словам, хітаў нямытай галавой і цягаў з пачка цыгарэту за цыгарэтай. І ніхто не замінаў стомленым жыцьцём мужчынам, і ніхто іх не чапаў... Чыноўнік змог выгаварыцца, а бомж наслухацца і нацягаць сабе на вечар смачных і дармавых цыгарэтаў. На вольнай лаўцы застаўся парожні пачак ад цыгарэтаў “Parlament”. Вясна!
У нас з жонкай маленькая і прыгожая дачка, якой дзевяць гадоў, яна падобная да мініятурнай японачкі. Мы адчуваем сябе маладой парай, хоць і пражылі разам дваццаць сем гадоў. Цалуемся на зайздрасьць усім на вуліцы, бо ня можам стрымаць пачуцьцяў. Цалуемся паўсюль, нават на бацькоўскім сходзе сядзелі рука ў руцэ. Бацькі аднаклясьнікаў нашай дачкі паглядалі на нас з зайздрасьцю і непаразуменьнем.
Каханьне да жонкі ўспрымаю як найвялікшы падарунак жыцьця, якога я, магчыма, і не заслугоўваю. Я — шчасьлівы чалавек. Самая прыгожая і прывабная, самая жаданая жанчына побач. І мне застаецца дзякаваць Богу, што я і раблю.
Самая прыгожая і самая прывабная побач, і таму мне гэтай вясной здаецца, што ўсё толькі і пачынаецца...
Каханьне — найвялікшы падарунак жыцьця.
Кветкі купіў...
А пра хлеб забыўся.
Капяжы зьвіняць.
Ня бойцеся сказаць жонцы: “Кахаю!”
Ня бойцеся быць шчасьлівым.
* * *
Папа быў добрым чалавекам, калі разьвітацца зь ім прыйшло, прыехала ды прыляцела столькі людзей, што іх відаць нават з космасу. І няважна — каталікі яны ці не.
Ня бойцеся, напісаў папа Ян Павал ІІ, які да ўсяго іншага быў яшчэ і паэтам.
Ня бойцеся — сьмерці. Ня бойцеся — жыцьця. Ня бойцеся — быць шчырымі. Ня бойцеся — казаць праўду.
Гадоў трыццаць таму пачынаў весьці дзёньнікі. Сьпісаў колькі агульных сшыткаў. Перачытаў, падумаў... Пісаць дзёньнікі кінуў. Пішу занатоўкі. Як мастак робіць накіды, так і я нешта пазначаю. Думкі, фразы, словы... Абавязкова, гэта закон, пад кожнаю занатоўкай дата. Бывае, нават запісваю абставіны, пры якіх прыйшла ў галаву думка. Гэткія занатоўкі мне і замяняюць дзёньнікі.
* * *
Памёр папа рымскі Ян Павал ІІ.
Стары чалавек, стомлены... Дужа стомлены. Ён апошнія гады ціха згасаў. Дагараў, як тая сьвечка. На Вялікдзень адное, што здолеў — узмахнуць рукой. Для мяне Ён так і застанецца, застаўся з ускінутай рукой у цёмным прастакутніку акна...
Звычайна блізкі, родны чалавек — мама, жонка, тата, калі надоўга ад’яжджаеш, глядзяць з акна — разьвітваюцца... На Вялікдзень папа разьвітаўся з намі. Узмахнуў рукой, а перахрысьціць ня здужаў... Гэты момант па-чалавечы шчымлівы і вельмі кранальны.
Як на маю думку, то папа пражыў доўгае жыцьцё. Восемдзесят пяць гадоў — ня мала.
Зьдзівіла тэлевізія — яна заўсёды непрыемна зьдзіўляе. На гэтым і трымаецца. Дыягназы пачалі абмяркоўваць. Хваробы пералічваць, вэрсіі розныя выказваць. Самі да сябе цікаўнасьць падтрымліваць. Нібыта яны ведаюць нешта таемнае. Навошта такое рабіць са старым чалавекам?..
* * *
Прыйшла думка, сто разоў чутая лацінская сэнтэнцыя (відаць, наслухаўся розных лацінскіх словаў ад журналістаў-тэлевізійшчыкаў — канкляў, курыя, кангрэгацыя…): “Мастацтва вечнае, а жыцьцё кароткае”.
Нават ня ўзяўся ўдакладняць, а які тады папа кіраваў каталікамі, калі Мікелянджэла Буанароці расьпісваў Сыкстынскую капэлу. Мажліва, Сыкст, прынамсі, капэлу тую будавалі пры ім, назвалі ў яго гонар. Той папа вырашыў паглядзець, як пасоўваецца праца над росьпісам. У капэле рыштаваньні да самай столі. А на іх мастак, лежачы на сьпіне, свае фрэскі малюе. Прыйшоў папа — ісьці недалёка, разам са сваімі чорна-чырвонымі кардыналамі ў Сыкстынскую капэлу. А мастак, каб не заміналі бесьсьмяротны твор маляваць, сьцягнуў брудныя чаравікі і пачаў іх у намесьніка Бога на зямлі шпурляць, праганяць з капэлы.
Другі б пакрыўдзіўся моцна і пакараў. А той папа разумеў, што яго хутка ня стане, ён сыдзе ў лепшы свет, а фрэскі геніяльнага Мікелянджэла застануцца на вякі. Бо мастак — абраньнік Божы. А ён — папа, усяго толькі намесьнік. Асоба, якую выбіраюць на высокую пасаду кардыналы. Адным словам, чыноўнік, які кіруе царкоўнымі справамі.
* * *
На гэтым тыдні атрымаў па электроннай пошце чарговы ліст ад паэта Вячаслава Казакевіча, які даўно жыве і працуе ў Японіі. Выкладае ў тамтэйшым унівэрсытэце гораду Таяма славістыку. Там цяплей, чым у Беларусі. Але і ў іх там вясна затрымліваецца даволі моцна. Па японскай тэлевізіі некалькі разоў на дзень перадаюць прагноз, калі ж нарэшце на сакуры зьявяцца кветкі. Для японцаў гэта вельмі важна. Уся Японія чакае. Вясна для іх — сакура. На такійскай сакуры кветкі забялеюць дзясятага красавіка — такі афіцыйны прагноз сыноптыкаў. А што вясна для нас? Для мяне?
У Менску галубы панадзімаліся, вуркочуць, цалуюцца — вясна… Прыбіраюць сьмецьце, разьбіваюць цяжкі зьляжалы сьнег... На Панікоўцы, у фантане пад бронзавым хлопчыкам з даўгашыім лебедзем, яшчэ цямнее гурба сьнегу. З кожным днём меншае. Хутка зьнікне. Вакол фантана моладзь зь півам. Вуркочуць галубы. Вясна.
* * *
Зьдзівіла за гэты тыдзень тоўстая, неверагодна тоўстая жанчына ў парку. Яна гандлявала надзіманымі шарыкамі. Заглядзелася на моладзь. Задумалася, а шарыкі і паляцелі. Дзятва радавалася. Крычалі малыя, у ладкі ад захапленьня пляскалі. Таўстуха спачатку абурылася, а потым сама ўзялася глядзець у сіняе неба зь белымі лёгкімі хмаркамі. Сачыла, як адлятае рознакаляровая гронка. А тая меншала і меншала. Жанчына ўсьміхалася. Вясна!
На парапэце, насупраць Траецкага прадмесьця цалаваліся галубы. Абсалютна бессаромна. Ён — шэра-бэзавы, пералівісты, а яна — белая з рудым, як залатым, паскам на зграбнай шыі. Стары фатограф спрабаваў прыладзіцца і сфатаграфаваць птушак. А яны на яго стараньні не зважалі. Цалаваліся, калі ім хацелася. Фатограф і прысядаў, і адыходзіў, і набліжаўся ціхенька, і гаварыў зь імі... Нарэшце зрабіў колькі здымкаў і паклыпаў стомлены і задаволены. А людзі, як разумелі адказнасьць моманту, не заміналі, абыходзілі старога чалавека і шчасьлівых птушак... Вясна!
* * *
З усіх крамаў па ўласным жаданьні наведваю адно кніжныя, ды тыя, дзе гандлююць рознымі рыбацкімі прыладамі. Гэтыя крамы — самыя любімыя. Там не надакучвае, там заўсёды цікава. Пераглядаю, перабіраю. Гартаю, прымерваюся. Кніжак, асабліва букіністычных, якіх раней было не дакупіцца і не знайсьці — валам. Кніжкі танныя. Людзі здаюць іх. Пакупнікоў ня шмат. Не разумею, як можна разьвітвацца зь любімымі кніжкамі...
А вось на рыбацкі рыштунак, зразумела, добры, надзейны — высокія кошты трымаюцца колькі гадоў.
* * *
У парку на лаўцы атабарыўся з тузінам драных цыратавых торбаў бомж няпэўнага ўзросту. Побач прысеў мужчына на добрым падпітку — сур’ёзны, гадоў пад пяцьдзясят. Мяркуючы па гальштуку, які не пасуе да гарнітуру, і партфэлю з кодавым замком — сучасны чыноўнік. Бомж зь сіваватай бародкай. Рыхтык рэжысэр Хашчавацкі. Чыноўнік гучна пераконваў небараку-бамжа ў тым, што так жыць нельга. Бомж згаджаўся з кожным словам, хітаў нямытай галавой і цягаў з пачка цыгарэту за цыгарэтай. І ніхто не замінаў стомленым жыцьцём мужчынам, і ніхто іх не чапаў... Чыноўнік змог выгаварыцца, а бомж наслухацца і нацягаць сабе на вечар смачных і дармавых цыгарэтаў. На вольнай лаўцы застаўся парожні пачак ад цыгарэтаў “Parlament”. Вясна!
У нас з жонкай маленькая і прыгожая дачка, якой дзевяць гадоў, яна падобная да мініятурнай японачкі. Мы адчуваем сябе маладой парай, хоць і пражылі разам дваццаць сем гадоў. Цалуемся на зайздрасьць усім на вуліцы, бо ня можам стрымаць пачуцьцяў. Цалуемся паўсюль, нават на бацькоўскім сходзе сядзелі рука ў руцэ. Бацькі аднаклясьнікаў нашай дачкі паглядалі на нас з зайздрасьцю і непаразуменьнем.
Каханьне да жонкі ўспрымаю як найвялікшы падарунак жыцьця, якога я, магчыма, і не заслугоўваю. Я — шчасьлівы чалавек. Самая прыгожая і прывабная, самая жаданая жанчына побач. І мне застаецца дзякаваць Богу, што я і раблю.
Самая прыгожая і самая прывабная побач, і таму мне гэтай вясной здаецца, што ўсё толькі і пачынаецца...
Каханьне — найвялікшы падарунак жыцьця.
Кветкі купіў...
А пра хлеб забыўся.
Капяжы зьвіняць.
Ня бойцеся сказаць жонцы: “Кахаю!”
Ня бойцеся быць шчасьлівым.
* * *
Папа быў добрым чалавекам, калі разьвітацца зь ім прыйшло, прыехала ды прыляцела столькі людзей, што іх відаць нават з космасу. І няважна — каталікі яны ці не.
Ня бойцеся, напісаў папа Ян Павал ІІ, які да ўсяго іншага быў яшчэ і паэтам.
