Калі ехаць па старой трасе Менск—Вільня, недалёка ад Заслаўя, ля вёскі Гарошкі, можна пабачыць шмат вайскоўцаў і тэхнікі. Шарагоўцы інжынэрных, чыгуначных і памежных войскаў наўпрост пры дарозе раскопваюць засыпаныя доты, камандныя пункты, капаніры. Побач будуецца вялікі паркінг для будучых наведнікаў. Землякопы ахвотна дэманструюць трафэі, знойдзеныя падчас будаўнічых працаў.
(Працаўнікі: ) “Гэта падобная да дзьвярэй штука; відаць, што сюды штосьці прыклёпвалася. А гэта вось кавалак нямецкай паходнай печы — у гэтым месцы быў “зеў”. Вось сапёрная сякерка часоў першай усясьветнай вайны. Так што, зямля поўная таямніцаў…”
Напалову ўзятыя ў апалубку, даваенныя ўмацаваньні неўзабаве мусяць стаць адной з адметнасьцяў гэтых мясьцінаў — так, прынамсі, мяркуюць ініцыятары раскансэрвацыі даваенных умацаваньняў. На 9 траўня рыхтуецца тэатралізаваная дзея ў стылі “мілітары” — інсцэніроўка бою савецкіх і нямецкіх войскаў. Праўда, ваенны гісторык Ігар Кузьняцоў кажа пра гістарычныя нестыкоўкі: ваенныя ўмацаваньні на “лініі Сталіна” за 70 гадоў ніколі не выкарыстоўваліся паводле прызначэньня.
(Кузьняцоў: ) “Трэба ацэньваць сытуацыю з гледзішча ваеннага. Калі 17 верасьня ўвайшлі войскі ў заходнія вобласьці Ўкраіны і Беларусі, была атрыманая каманда старую лінію дэмантаваць. Новую пачалі ствараць па лініі Берасьце—Горадня, а старая ўвогуле не выкарыстоўвалася. Яна была дэмантаваная, зьнятае цяжкое ўзбраеньне і паводле прызначэньня яе выкарыстоўваць было немагчыма. Была каманда вывезьці ўзбраеньне, боепрыпасы, харчаваньне, і ўмацаваньні стаялі ўвогуле пустыя”.
“Лінія Сталіна” на загад “правадыра ўсіх народаў” пачала ўзводзіцца ў 1930-я гады на савецка-польскай мяжы. У яе склад увайшлі 4 тысячы ўмацаваньняў; толькі ў ваколіцах Заслаўя было збудавана 327 дотаў. Пасьля далучэньня да СССР Заходняй Беларусі, дзяржаўная мяжа была перасунутая на 300—400 кілямэтраў на захад, і “лінія Сталіна” за была закансэрваваная, ажно да нашых дзён. Цяпер раскансэрвацыяй умацаваньняў займаецца фонд “Памяць Афгану”. Прадстаўнік фонду Аляксандар Базарнаў непасрэдна назірае за працай на аб’екце і цьвердзіць, што ўспрымае “лінію Сталіна” толькі з гістарычнага гледзішча.
(Базарнаў: ) “Той час быў неадназначны: і гераічны, і трагічны. Ніхто ня кажа, што тут не было рэпрэсіяў. Натуральна, былі, і былі шмат яшчэ якія парушэньні. Але гэта ня лінія імя Сталіна. Тут Сталін толькі ў назьве, зь якой гэтая лінія ўвайшла ў гісторыю. Хто цяпер памятае, хто такі Карл Манэргайм? Але любога спыні на вуліцы, і ён скажа, што чуў пра “лінію Манэргайма”. Хто такі Анры Мажыно? Наўрад ці хто скажа, але пра “лінію Мажыно”, зноў жа, чулі. Тое ж самае тут — лінія Сталіна, гістарычная назва”.
За месяц актыўных раскопак на тэрыторыі ўмацаваньняў знойдзена больш за чатыры дзясяткі парэшткаў чалавечых целаў, некаторыя з агнястрэльнымі ранамі. Гісторык Ігар Кузьняцоў ня бярэцца адназначна казаць, сьведкамі якіх канкрэтных падзеяў маглі стаць шматлікія доты ля вёскі Гарошкі — неабходная прафэсійная экспэртыза.
На заслаўскім кавалку “лініі Сталіна” адновяць чатыры агнявыя пункты, злучаныя паміж сабой траншэямі з артылерыйскімі пазыцыямі. У дотах будуць стаяць манекэны ўзброеных чырвонаармейцаў 1930—1940-х гадоў. У фондзе “Памяць Афгану” лічаць, што рэанімаваная “лінія Сталіна” прыцягне ў Беларусь шмат турыстаў, аматараў ваенных фортаў. Ёсьць зьвесткі, што да 60-годзьдзя Перамогі комплексу будзе нададзены нават статус мэмарыялу.
(Працаўнікі: ) “Гэта падобная да дзьвярэй штука; відаць, што сюды штосьці прыклёпвалася. А гэта вось кавалак нямецкай паходнай печы — у гэтым месцы быў “зеў”. Вось сапёрная сякерка часоў першай усясьветнай вайны. Так што, зямля поўная таямніцаў…”
Напалову ўзятыя ў апалубку, даваенныя ўмацаваньні неўзабаве мусяць стаць адной з адметнасьцяў гэтых мясьцінаў — так, прынамсі, мяркуюць ініцыятары раскансэрвацыі даваенных умацаваньняў. На 9 траўня рыхтуецца тэатралізаваная дзея ў стылі “мілітары” — інсцэніроўка бою савецкіх і нямецкіх войскаў. Праўда, ваенны гісторык Ігар Кузьняцоў кажа пра гістарычныя нестыкоўкі: ваенныя ўмацаваньні на “лініі Сталіна” за 70 гадоў ніколі не выкарыстоўваліся паводле прызначэньня.
(Кузьняцоў: ) “Трэба ацэньваць сытуацыю з гледзішча ваеннага. Калі 17 верасьня ўвайшлі войскі ў заходнія вобласьці Ўкраіны і Беларусі, была атрыманая каманда старую лінію дэмантаваць. Новую пачалі ствараць па лініі Берасьце—Горадня, а старая ўвогуле не выкарыстоўвалася. Яна была дэмантаваная, зьнятае цяжкое ўзбраеньне і паводле прызначэньня яе выкарыстоўваць было немагчыма. Была каманда вывезьці ўзбраеньне, боепрыпасы, харчаваньне, і ўмацаваньні стаялі ўвогуле пустыя”.
“Лінія Сталіна” на загад “правадыра ўсіх народаў” пачала ўзводзіцца ў 1930-я гады на савецка-польскай мяжы. У яе склад увайшлі 4 тысячы ўмацаваньняў; толькі ў ваколіцах Заслаўя было збудавана 327 дотаў. Пасьля далучэньня да СССР Заходняй Беларусі, дзяржаўная мяжа была перасунутая на 300—400 кілямэтраў на захад, і “лінія Сталіна” за была закансэрваваная, ажно да нашых дзён. Цяпер раскансэрвацыяй умацаваньняў займаецца фонд “Памяць Афгану”. Прадстаўнік фонду Аляксандар Базарнаў непасрэдна назірае за працай на аб’екце і цьвердзіць, што ўспрымае “лінію Сталіна” толькі з гістарычнага гледзішча.
(Базарнаў: ) “Той час быў неадназначны: і гераічны, і трагічны. Ніхто ня кажа, што тут не было рэпрэсіяў. Натуральна, былі, і былі шмат яшчэ якія парушэньні. Але гэта ня лінія імя Сталіна. Тут Сталін толькі ў назьве, зь якой гэтая лінія ўвайшла ў гісторыю. Хто цяпер памятае, хто такі Карл Манэргайм? Але любога спыні на вуліцы, і ён скажа, што чуў пра “лінію Манэргайма”. Хто такі Анры Мажыно? Наўрад ці хто скажа, але пра “лінію Мажыно”, зноў жа, чулі. Тое ж самае тут — лінія Сталіна, гістарычная назва”.
За месяц актыўных раскопак на тэрыторыі ўмацаваньняў знойдзена больш за чатыры дзясяткі парэшткаў чалавечых целаў, некаторыя з агнястрэльнымі ранамі. Гісторык Ігар Кузьняцоў ня бярэцца адназначна казаць, сьведкамі якіх канкрэтных падзеяў маглі стаць шматлікія доты ля вёскі Гарошкі — неабходная прафэсійная экспэртыза.
На заслаўскім кавалку “лініі Сталіна” адновяць чатыры агнявыя пункты, злучаныя паміж сабой траншэямі з артылерыйскімі пазыцыямі. У дотах будуць стаяць манекэны ўзброеных чырвонаармейцаў 1930—1940-х гадоў. У фондзе “Памяць Афгану” лічаць, што рэанімаваная “лінія Сталіна” прыцягне ў Беларусь шмат турыстаў, аматараў ваенных фортаў. Ёсьць зьвесткі, што да 60-годзьдзя Перамогі комплексу будзе нададзены нават статус мэмарыялу.
