(Цыганкоў: ) “На гэтым тыдні ў Міністэрстве адукацыі заявілі, што хочуць кантраляваць доступ студэнтаў да інтэрнэту – у прыватнасьці, у інтэрнатах. Намесьніца міністра адукацыі Тацяна Кавалёва сказала на калегіі ў міністэрстве, што бескантрольны доступ да інтэрнэту шкодзіць выхаваўчай і ідэалягічнай працы. Чыноўніцу непакоіць той факт, што моладзь практычна не чытае грамадзка-палітычных газэтаў і аддае перавагу прафэсійным выданьням і інтэрнэту. Па-першае: чым “пагражае” сусьветнае сеціва беларускай уладзе? Што дзяржава можа і здольная зрабіць у сэнсе абмежаваньня доступу да Інтэрнэту і ці пойдзе яно на гэта?”
(Мацкевіч: ) “Зь іх пункту гледжаньня гэта цалкам слушна. Сапраўды, якая можа быць выхаваўчая работа, якія могуць быць вынікі ідэалягічнай працы, калі ёсьць такая крыніца інфармацыі,як інтэрнэт? У гэтым сэнсе і газэты, і тэлебачаньне губляюць частку свайго ўплыву. Таму яны павінны былі прыйсьці да такой думкі. Іншая справа – што яны могуць зрабіць? Гэтага я ня ведаю”.
(Цыганкоў: ) “Паводле лістападаўскага дасьледваньня НІСЭПД, у Беларусі інтэрнэтам карыстаюцца каля 16 працэнтаў насельніцтва. Прынамсі, на прамое пытаньне “Ці карыстаецеся вы інтэрнэтам?” 70 працэнтаў адказалі – “не”, 10 не далі адказу, 3 працэнты прызналіся, што ня ведаюць, што гэта такое, а вось астатнія 16 працэнтаў карыстаюцца сецівам з той ці іншай рэгулярнасьцю. 4 працэнты – кожны дзень, некалькі разоў на тыдзень – 5 працэнтаў, некалькі разоў у месяц – 6 працэнтаў. Здавалася б, лічба невялікая, але я знайшоў дадзеныя з суседніх краінаў. У Расеі, паводле афіцыйнай інфармацыі міністра сувязі Рэймана, карыстальнікаў інтэрнэтам каля 10 працэнтаў, такая ж лічба ва Ўкраіне. Атрымліваецца, што сапраўды ва ўладаў ёсьць істотныя падставы зацікавіцца інтэрнэтам, асабліва ўлічваючы тое, што ягонымі карыстальнікамі ёсьць найперш гарадзкая моладзь, найбольш адукаваныя людзі. Ці ўдасца беларускай уладзе накінуць абмежаваньні на інтэрнэт?”
(Пазьняк: ) “У словах намесьніцы міністра адукацыі маецца на ўвазе найперш, што моладзь не чытае дзяржаўных газэтаў. Але ўзьнікае пытаньне – што, яны ня выстаўленыя ў інтэрнэце? Выстаўленыя. Іншая справа, што моладзь выбірае ня тое, што прапануе дзяржава. Адна з прычынаў – улады перанасычаюць людзей афіцыёзнай прапагандай, і тыя шукаюць альтэрнатыву, якую дае інтэрнэт. Два гады таму, прэзэнтуючы дзяржаўную ідэалягічную канцэпцыю, Аляксандр Лукашэнка казаў – давайце ўкараняць ідэалёгію не па-савецку. Але на справе мы бачым усё тое самае. Менскія ўлады рыхтуюць сёньня конкурс-агляд перадавікоў ідэалягічнай працы.
Так, карыстальнікаў Інтэрнэту ў Беларусі пакуль небагата, у параўнаньні з заходнімі краінамі. Але сеціва разьвіваецца актыўна, як ніякі іншы камунікатыўна-інфармацыйны рэсурс, ім ахопліваецца ўсё больш людзей. Пры гэтым сапраўды, гэта прасунутыя і больш пасьпяховыя людзі. Байнэт – гэта тая прастора, дзе перавага на баку апазыцыі. Узяць хаця б тыя галасаваньні, якія ладзіліся там наконт рэфэрэндуму. Вынікі прама супрацьлеглыя тым, якія агучыў Цэнтарвыбаркам”.
(Цыганкоў: ) “Напэўна, тут варта нагадаць загадкавую гісторыю, якая адбылася з галасаваньнем на вашым сайце www.naviny.by, калі нейкі невядомы хакер падрабіў вынікі на адваротныя...”
(Пазьняк: ) “Так, там пытаньне гучала прыкладна так – “Да чаго можа прывесьці рэфэрэндум – застою ці росквіту?” І ў першыя гадзіны працэнтаў 80 галасавала, што да застою. Але празь нейкі час карціна зьмянілася, і лічбы былі адваротныя...”
(Цыганкоў: ) “Пра актыўнасьць спэцслужбаў у інтэрнэце мы яшчэ пагаворым далей, а зараз узгадаем, што ўлады ўжо спрабавалі абмяжоўваць беларускі інтэрнэт. Пра тыя выпадкі нагадае вэб-майстар беларускай Свабоды Ўладзімер Каткоўскі”.
(Каткоўскі: ) “Першы выпадак, так бы мовіць, “кібэрвайны” на тэрыторыі Беларусі адбыўся ў дзень прэзыдэнцкіх выбараў 9 верасьня 2001 году. Тады зь беларускага інтэрнэт-абшару зьнік шэраг сайтаў. Гэта адбылося з дапамогай спэцыяльных людзей, якія зьнішчылі запісы ў так званым сэрвэры DNS. Яны мелі чорны сьпіс сайтаў, якія лічыліся апазыцыйнымі. Да гэтых спэцыялістаў падышлі людзі са спэцслужбаў і “папрасілі” зьнішчыць гэтыя сайты са сьпісу. І празь некалькі гадзінаў гэтыя сайты не былі даступныя нікому, хто працуе з сэрвэрамі з тэрыторыі Беларусі. Падобны ж выпадак здарыўся летась 17 кастрычніка, але на гэты раз спрабавалі зьнішчыць доступ да найбольш папулярных інфармацыйных сайтаў – www.svaboda.org і www.charter97.org.
Тэхналёгія тут даволі простая. Зьнешнія лініі фактычна кантралююцца “Белтэлекамам”, дзяржаўным правайдэрам інтэрнэт-паслугаў. Таму фактычна ў любы момант доступ да нейкага інтэрнэт-сайту, да нейкага IP-адрасу можна заблякаваць. Гэта пытаньне некалькіх хвілінаў ці гадзінаў. Гэта робіцца ў Кітаі, там ёсьць вялізны чорны сьпіс сайтаў, якія кітайцы не павінны чытаць. Тое самае можа адбывацца і ў Беларусі, але робяць гэта толькі ў нейкія крытычныя дні...”
(Цыганкоў: ) “То бок, тэхнічна зрабіць гэта даволі проста. І пытаньне толькі ў тым, якую палітычную і інфармацыйную шкоду гэта можа нанесьці беларускай уладзе...”
(Мацкевіч: ) “Я б тут не пагадзіўся, што гэта так проста. Бо нават блякіроўка IP-адрэсаў ня здольная схаваць ці зьнішчыць інфармацыю. Інфармацыя, калі яна патрэбная, дойдзе праз іншыя сецевыя крыніцы. Яна вельмі лёгка капіруецца і распаўсюджваецца. Іншая справа, што інтэрнэт вылучаецца таксама і зваротнай сувязьзю, тут канкурэнту сеціву няма”.
(Каткоўскі: ) “Але ў любым выпадку, калі на адзін сайт прыйдзе мільён чалавек, а гэты сайт заблякаваць, то на іншым сайце гэтую інфармацыю прачытае тысячу чалавек, тут розьніца адчуваецца”.
(Мацкевіч: ) “У гэтым сэнсе так – масавасьць губляецца, але гэта ўжо пытаньне часу, інфармацыя дойдзе ня сёньня, а праз пару дзён”.
(Цыганкоў: ) “Але гэта якраз тое, што ўлады і дабіваліся ў канкрэтны дзень выбараў, ведаючы, што заўтра інфармацыя пра парушэньні будзе ўжо не такой гарачай і не такой патрэбнай”.
(Пазьняк: ) “Хацеў бы заўважыць, што так званая кібэрвайна адбываецца ня толькі ў “крытычныя дні”, а ўвесь час. Апошнім часам стаў заўважаць, што на самых папулярных форумах усё часьцей зьяўляюцца прапрэзыдэнцкія рэплікі. Існуе меркаваньне, што гэтым адмыслова займаюцца спэцслужбы, якія імкнуцца разбавіць апазыцыйны тон на форумах. Што да блякаваньня апазыцыйных сайтаў. Так, зрабіць гэта даволі проста, але ж крытычныя да беларускай улады матэрыялы зьяўляюцца ня толькі на беларускіх сайтах.
Спробы ж уладаў пабудаваць “вялікую беларускую сьцяну” ў інтэрнэце на ўзор кітайскай могуць выклікаць пратэсты ня толькі апазыцыйнай публікі. Нават абыякавыя да палітыкі тэхнары могуць узбунтавацца, дый простыя абываталі,бо ёсьць такая страшная рэч як інтэрнэт-манія.
І трэба яшчэ ўлічваць такі важны псыхоляга-палітычны аспэкт, празь які ўлады ня стануць зачышчаць напоўніцу інтэрнэт. Вольны інтэрнэт – гэта палітычнае і ідэалягічнае адхланьне для пэўнай часткі беларускага насельніцтва. Разьлік уладаў можа быць такі – народ павінен дзесьці, хаця б на інтэрнэт-форумах, выпускаць пару”.
(Цыганкоў: ) “Калі казаць пра актыўнасьць беларускіх спэцслужбаў у інтэрнэце, то прыходзіць на памяць адзін выпадак, добра вядомы многім у інтэрнэт-супольнасьці. Напярэдадні выбараў 2001 году на палітычных форумах увесь час быў карыстальнік зь непазнавальнай мянушкай, які зацята адстойваў пазыцыю Лукашэнкі. Пры гэтым адстойваў без выходных і перапынкаў на абед, амаль поўныя суткі. Але 10 верасьня, пасьля выбараў, ён зьнік назаўсёды. Усім стала вядома, што гэта быў калектыўны псэўданім прадстаўнікоў спэцыяльных альбо ідэалягічных службаў улады. Спадар Мацкевіч, вы вельмі актыўны ўдзельнік інтэрнэт-дыскусіяў. Неяк вы прызналіся, што адмыслова вывучаеце сецевую супольнасьць. Што вам дае гэтае вывучэньне?”
(Мацкевіч: ) “Я вывучаю ня толькі сецевую супольнасьць, хутчэй грамадзкую думку цалкам. Лічыцца, што ў інтэрнэт ходзяць больш прасунутыя людзі. Думаю, гэта не зусім правільна. Хутчэй, у інтэрнэт-супольнасьці ёсьць сваё піянэрства. Яны раней за астатніх рэагуюць на нейкія падзеі. Хутчэй ня значыць правільней. І таму ў Інтэрнэце разьмеркаваньне думак прыкладна такое самае, як і ў грамадзтве, калі ня браць колькасныя паказчыкі. Інтэрнэт – гэта мадэль ці імітацыя грамадзкай думкі. І яе можна адсачыць вельмі хутка, хутчэй, чым гэта дазваляе сацыялёгія, апытаньні, фокус-групы. Досыць проста гэта зрабіць – закідваеш на форум нейкую думку і атрымоўваеш увесь спэктар рэакцыяў, якія потым можна назіраць у грамадзтве”.
(Каткоўскі: ) “Мяне зацікавіла, калі вы на www.tut.by распачалі дыскусію на тэму, ці можаце вы, Уладзімер Мацкевіч, стаць прэзыдэнтам Беларусі. Як гэта пачалося і чым скончылася?”
(Мацкевіч: ) “Прагназуючы паразу на рэфэрэндуме, я хацеў, каб мы пазначыліся нейкім учынкам, што мы не баімся гэтай паразы, і будзем рухацца далей. Таму гэтая дыскусія пачалася 16 кастрычніка, за дзень да рэфэрэндуму (і гэта вельмі істотна), і адразу набыла папулярнасьць. Мадэліраваньне грамадзкай думкі адносна наступных прэзыдэнцкіх выбараў зараз адбываецца на гэтым форуме. Я сапраўды лічу, што пачаў працэс вылучэньня наступнага адзінага кандыдата. Таму, паўтаруся, што інтэрнэт – гэта імітацыя, мадэль, на якой можна адпрацоўваць шмат чаго.
І я гэта раблю, бо маю “час і натхненьне”. Думаю, тое самае робяць і спэцслужбы”.
(Пазьняк: ) “На маю думку, па інтэрнэт-аўдыторыі усё-ткі некарэктна вывучаць грамадзкую думку ўсіх беларусаў. Але можна празандаваць настроі людзей з дэмакратычнымі поглядамі, ці можна іх улучыць у актыўную палітыку”.
(Мацкевіч: ) “У зьмястоўным сэнсе нічога няма ў грамадзкай думцы такога, чаго раней не сустракалася б у інтэрнэт-дыскусіях”.
(Цыганкоў: ) “Кірыл, вы рэдактар інтэрнэт-выданьня. Ці не здаецца вам, што сецевая аўдыторыя трошкі адрозная ад звычайнай, і пісаць для яе трэба па-іншаму?”
(Пазьняк: ) “Так, я лічу, што інтэрнэт-аўдыторыя і грамадзтва рэальнае адрозьніваюцца, і ў журналісцкай працы мы на гэта зважаем. Мы робім большую стаўку на аналітыку, а ў многіх нашых выданьнях ідзе проста разжоўваньне, раскладаньне па палічках”.
(Каткоўскі: ) “Хачу заўважыць, што ня трэба перабольшваць важнасьць інтэрнэту для палітычных кампаніяў у Беларусі. Нават у ЗША, дзе сецівам карыстаецца кожны другі, кандыдаты ў прэзыдэнты да Інтэрнэту ўсур’ёз зьвярнуліся толькі на гэтых выбарах. А для Беларусі інтэрнэт-пляцоўка для сур''ёзнага палітычнага змаганьня – яшчэ зарана”.
(Мацкевіч: ) “Ведаеце, нават у лепшыя часы ў нас на мітынгі хадзіла меней народу. Таму 10 адсоткаў насельніцтва – гэта вялікі палітычны асяродак”.
(Цыганкоў: ) “Але сярод гэтых людзей поўна палітычна пасіўных, якія часам невядома за што ня любяць апазыцыю нават больш, чым яны ня любяць уладу”.
(Каткоўскі: ) “Да таго ж, сярод гэтых паўтара мільёнаў вялізная прапорцыя тых, хто ведае два-тры сайты, робяць пошук рэфэратаў, і ўсё”.
(Цыганкоў: ) “На заканчэньне размовы давайце зноў адкажам на тыя два пытаньне, якія мы абмяркоўвалі сёньня. 1.Што дзяржава можа і здольная зрабіць у сэнсе абмежаваньня доступу да інтэрнэту і ці пойдзе яна на гэта? 2.Што ўяўляе беларуская інтэрнэт-супольнасць і як яна можа рэагаваць на абмежаваньне ў доступе да сеціва?”
(Пазьняк: ) “Пакуль яшчэ некалькі гадоў інтэрнэт-супольнасьць застанецца такой, як зараз. Гэта будзе больш прасунутая частка грамадзтва з дэмакратычнымі поглядамі. Што да захадаў уладаў, то яны рабіцца будуць, але яны ня будуць вельмі жорсткімі і кропкавымі”.
(Мацкевіч: ) “Спробы будуць. Але пакуль інтэрнэт ня дасьць нейкі прыклад таго, што гэта істотная палітычная сіла, то гэтыя спробы будуць проста дэманстратыўнымі. Хутчэй чыноўнікі будуць проста выслужвацца перад начальствам, што яны “бдят”.
Што да нейкіх рэакцыяў, то сапраўды, сеціва – хутчэй аддушына, каналізацыя, куды спускаецца пэўная актыўнасьць. Спусьцілі пару, і – усё па-ранейшаму. Уладам і карысна, што гэта ўсё адбываецца ў інтэрнэце”.
(Каткоўскі: ) “Каналізацыяй я б усё ж ня стаў гэта называць. Бо тыя, якія маюць інтэрнэт – гэта больш заможныя, тэхнічна прасунутыя: гэта нашы, лепшыя людзі, зь якімі трэба працаваць. Кантроль за інтэрнэтам – гэта тэма, якая цікавіць беларускія ўлады, але яны нават ня ведаюць, як гэтым займацца. Нядаўна зьявілася інтэрвію з дэпутатам Палаты Юрыем Кулакоўскім, кіраўніком камісіі правоў чалавека, міжнацыянальных адносінаў і СМІ, якая займаецца пытаньнем рэгістрацыі інтэрнэт-выданьняў і гэтак далей. І ён камэнтаваў такім чынам: “мы будзем кантраляваць пастаўку інтэрнэт-інфармацыі з-за мяжы, экспарт і выраб інтэрнэт-інфармацыі ў рэспубліцы”. З такім узроўнем што ў выніку можа атрымацца – я проста баюся прадказваць”.
(Мацкевіч: ) “Зь іх пункту гледжаньня гэта цалкам слушна. Сапраўды, якая можа быць выхаваўчая работа, якія могуць быць вынікі ідэалягічнай працы, калі ёсьць такая крыніца інфармацыі,як інтэрнэт? У гэтым сэнсе і газэты, і тэлебачаньне губляюць частку свайго ўплыву. Таму яны павінны былі прыйсьці да такой думкі. Іншая справа – што яны могуць зрабіць? Гэтага я ня ведаю”.
(Цыганкоў: ) “Паводле лістападаўскага дасьледваньня НІСЭПД, у Беларусі інтэрнэтам карыстаюцца каля 16 працэнтаў насельніцтва. Прынамсі, на прамое пытаньне “Ці карыстаецеся вы інтэрнэтам?” 70 працэнтаў адказалі – “не”, 10 не далі адказу, 3 працэнты прызналіся, што ня ведаюць, што гэта такое, а вось астатнія 16 працэнтаў карыстаюцца сецівам з той ці іншай рэгулярнасьцю. 4 працэнты – кожны дзень, некалькі разоў на тыдзень – 5 працэнтаў, некалькі разоў у месяц – 6 працэнтаў. Здавалася б, лічба невялікая, але я знайшоў дадзеныя з суседніх краінаў. У Расеі, паводле афіцыйнай інфармацыі міністра сувязі Рэймана, карыстальнікаў інтэрнэтам каля 10 працэнтаў, такая ж лічба ва Ўкраіне. Атрымліваецца, што сапраўды ва ўладаў ёсьць істотныя падставы зацікавіцца інтэрнэтам, асабліва ўлічваючы тое, што ягонымі карыстальнікамі ёсьць найперш гарадзкая моладзь, найбольш адукаваныя людзі. Ці ўдасца беларускай уладзе накінуць абмежаваньні на інтэрнэт?”
(Пазьняк: ) “У словах намесьніцы міністра адукацыі маецца на ўвазе найперш, што моладзь не чытае дзяржаўных газэтаў. Але ўзьнікае пытаньне – што, яны ня выстаўленыя ў інтэрнэце? Выстаўленыя. Іншая справа, што моладзь выбірае ня тое, што прапануе дзяржава. Адна з прычынаў – улады перанасычаюць людзей афіцыёзнай прапагандай, і тыя шукаюць альтэрнатыву, якую дае інтэрнэт. Два гады таму, прэзэнтуючы дзяржаўную ідэалягічную канцэпцыю, Аляксандр Лукашэнка казаў – давайце ўкараняць ідэалёгію не па-савецку. Але на справе мы бачым усё тое самае. Менскія ўлады рыхтуюць сёньня конкурс-агляд перадавікоў ідэалягічнай працы.
Так, карыстальнікаў Інтэрнэту ў Беларусі пакуль небагата, у параўнаньні з заходнімі краінамі. Але сеціва разьвіваецца актыўна, як ніякі іншы камунікатыўна-інфармацыйны рэсурс, ім ахопліваецца ўсё больш людзей. Пры гэтым сапраўды, гэта прасунутыя і больш пасьпяховыя людзі. Байнэт – гэта тая прастора, дзе перавага на баку апазыцыі. Узяць хаця б тыя галасаваньні, якія ладзіліся там наконт рэфэрэндуму. Вынікі прама супрацьлеглыя тым, якія агучыў Цэнтарвыбаркам”.
(Цыганкоў: ) “Напэўна, тут варта нагадаць загадкавую гісторыю, якая адбылася з галасаваньнем на вашым сайце www.naviny.by, калі нейкі невядомы хакер падрабіў вынікі на адваротныя...”
(Пазьняк: ) “Так, там пытаньне гучала прыкладна так – “Да чаго можа прывесьці рэфэрэндум – застою ці росквіту?” І ў першыя гадзіны працэнтаў 80 галасавала, што да застою. Але празь нейкі час карціна зьмянілася, і лічбы былі адваротныя...”
(Цыганкоў: ) “Пра актыўнасьць спэцслужбаў у інтэрнэце мы яшчэ пагаворым далей, а зараз узгадаем, што ўлады ўжо спрабавалі абмяжоўваць беларускі інтэрнэт. Пра тыя выпадкі нагадае вэб-майстар беларускай Свабоды Ўладзімер Каткоўскі”.
(Каткоўскі: ) “Першы выпадак, так бы мовіць, “кібэрвайны” на тэрыторыі Беларусі адбыўся ў дзень прэзыдэнцкіх выбараў 9 верасьня 2001 году. Тады зь беларускага інтэрнэт-абшару зьнік шэраг сайтаў. Гэта адбылося з дапамогай спэцыяльных людзей, якія зьнішчылі запісы ў так званым сэрвэры DNS. Яны мелі чорны сьпіс сайтаў, якія лічыліся апазыцыйнымі. Да гэтых спэцыялістаў падышлі людзі са спэцслужбаў і “папрасілі” зьнішчыць гэтыя сайты са сьпісу. І празь некалькі гадзінаў гэтыя сайты не былі даступныя нікому, хто працуе з сэрвэрамі з тэрыторыі Беларусі. Падобны ж выпадак здарыўся летась 17 кастрычніка, але на гэты раз спрабавалі зьнішчыць доступ да найбольш папулярных інфармацыйных сайтаў – www.svaboda.org і www.charter97.org.
Тэхналёгія тут даволі простая. Зьнешнія лініі фактычна кантралююцца “Белтэлекамам”, дзяржаўным правайдэрам інтэрнэт-паслугаў. Таму фактычна ў любы момант доступ да нейкага інтэрнэт-сайту, да нейкага IP-адрасу можна заблякаваць. Гэта пытаньне некалькіх хвілінаў ці гадзінаў. Гэта робіцца ў Кітаі, там ёсьць вялізны чорны сьпіс сайтаў, якія кітайцы не павінны чытаць. Тое самае можа адбывацца і ў Беларусі, але робяць гэта толькі ў нейкія крытычныя дні...”
(Цыганкоў: ) “То бок, тэхнічна зрабіць гэта даволі проста. І пытаньне толькі ў тым, якую палітычную і інфармацыйную шкоду гэта можа нанесьці беларускай уладзе...”
(Мацкевіч: ) “Я б тут не пагадзіўся, што гэта так проста. Бо нават блякіроўка IP-адрэсаў ня здольная схаваць ці зьнішчыць інфармацыю. Інфармацыя, калі яна патрэбная, дойдзе праз іншыя сецевыя крыніцы. Яна вельмі лёгка капіруецца і распаўсюджваецца. Іншая справа, што інтэрнэт вылучаецца таксама і зваротнай сувязьзю, тут канкурэнту сеціву няма”.
(Каткоўскі: ) “Але ў любым выпадку, калі на адзін сайт прыйдзе мільён чалавек, а гэты сайт заблякаваць, то на іншым сайце гэтую інфармацыю прачытае тысячу чалавек, тут розьніца адчуваецца”.
(Мацкевіч: ) “У гэтым сэнсе так – масавасьць губляецца, але гэта ўжо пытаньне часу, інфармацыя дойдзе ня сёньня, а праз пару дзён”.
(Цыганкоў: ) “Але гэта якраз тое, што ўлады і дабіваліся ў канкрэтны дзень выбараў, ведаючы, што заўтра інфармацыя пра парушэньні будзе ўжо не такой гарачай і не такой патрэбнай”.
(Пазьняк: ) “Хацеў бы заўважыць, што так званая кібэрвайна адбываецца ня толькі ў “крытычныя дні”, а ўвесь час. Апошнім часам стаў заўважаць, што на самых папулярных форумах усё часьцей зьяўляюцца прапрэзыдэнцкія рэплікі. Існуе меркаваньне, што гэтым адмыслова займаюцца спэцслужбы, якія імкнуцца разбавіць апазыцыйны тон на форумах. Што да блякаваньня апазыцыйных сайтаў. Так, зрабіць гэта даволі проста, але ж крытычныя да беларускай улады матэрыялы зьяўляюцца ня толькі на беларускіх сайтах.
Спробы ж уладаў пабудаваць “вялікую беларускую сьцяну” ў інтэрнэце на ўзор кітайскай могуць выклікаць пратэсты ня толькі апазыцыйнай публікі. Нават абыякавыя да палітыкі тэхнары могуць узбунтавацца, дый простыя абываталі,бо ёсьць такая страшная рэч як інтэрнэт-манія.
І трэба яшчэ ўлічваць такі важны псыхоляга-палітычны аспэкт, празь які ўлады ня стануць зачышчаць напоўніцу інтэрнэт. Вольны інтэрнэт – гэта палітычнае і ідэалягічнае адхланьне для пэўнай часткі беларускага насельніцтва. Разьлік уладаў можа быць такі – народ павінен дзесьці, хаця б на інтэрнэт-форумах, выпускаць пару”.
(Цыганкоў: ) “Калі казаць пра актыўнасьць беларускіх спэцслужбаў у інтэрнэце, то прыходзіць на памяць адзін выпадак, добра вядомы многім у інтэрнэт-супольнасьці. Напярэдадні выбараў 2001 году на палітычных форумах увесь час быў карыстальнік зь непазнавальнай мянушкай, які зацята адстойваў пазыцыю Лукашэнкі. Пры гэтым адстойваў без выходных і перапынкаў на абед, амаль поўныя суткі. Але 10 верасьня, пасьля выбараў, ён зьнік назаўсёды. Усім стала вядома, што гэта быў калектыўны псэўданім прадстаўнікоў спэцыяльных альбо ідэалягічных службаў улады. Спадар Мацкевіч, вы вельмі актыўны ўдзельнік інтэрнэт-дыскусіяў. Неяк вы прызналіся, што адмыслова вывучаеце сецевую супольнасьць. Што вам дае гэтае вывучэньне?”
(Мацкевіч: ) “Я вывучаю ня толькі сецевую супольнасьць, хутчэй грамадзкую думку цалкам. Лічыцца, што ў інтэрнэт ходзяць больш прасунутыя людзі. Думаю, гэта не зусім правільна. Хутчэй, у інтэрнэт-супольнасьці ёсьць сваё піянэрства. Яны раней за астатніх рэагуюць на нейкія падзеі. Хутчэй ня значыць правільней. І таму ў Інтэрнэце разьмеркаваньне думак прыкладна такое самае, як і ў грамадзтве, калі ня браць колькасныя паказчыкі. Інтэрнэт – гэта мадэль ці імітацыя грамадзкай думкі. І яе можна адсачыць вельмі хутка, хутчэй, чым гэта дазваляе сацыялёгія, апытаньні, фокус-групы. Досыць проста гэта зрабіць – закідваеш на форум нейкую думку і атрымоўваеш увесь спэктар рэакцыяў, якія потым можна назіраць у грамадзтве”.
(Каткоўскі: ) “Мяне зацікавіла, калі вы на www.tut.by распачалі дыскусію на тэму, ці можаце вы, Уладзімер Мацкевіч, стаць прэзыдэнтам Беларусі. Як гэта пачалося і чым скончылася?”
(Мацкевіч: ) “Прагназуючы паразу на рэфэрэндуме, я хацеў, каб мы пазначыліся нейкім учынкам, што мы не баімся гэтай паразы, і будзем рухацца далей. Таму гэтая дыскусія пачалася 16 кастрычніка, за дзень да рэфэрэндуму (і гэта вельмі істотна), і адразу набыла папулярнасьць. Мадэліраваньне грамадзкай думкі адносна наступных прэзыдэнцкіх выбараў зараз адбываецца на гэтым форуме. Я сапраўды лічу, што пачаў працэс вылучэньня наступнага адзінага кандыдата. Таму, паўтаруся, што інтэрнэт – гэта імітацыя, мадэль, на якой можна адпрацоўваць шмат чаго.
І я гэта раблю, бо маю “час і натхненьне”. Думаю, тое самае робяць і спэцслужбы”.
(Пазьняк: ) “На маю думку, па інтэрнэт-аўдыторыі усё-ткі некарэктна вывучаць грамадзкую думку ўсіх беларусаў. Але можна празандаваць настроі людзей з дэмакратычнымі поглядамі, ці можна іх улучыць у актыўную палітыку”.
(Мацкевіч: ) “У зьмястоўным сэнсе нічога няма ў грамадзкай думцы такога, чаго раней не сустракалася б у інтэрнэт-дыскусіях”.
(Цыганкоў: ) “Кірыл, вы рэдактар інтэрнэт-выданьня. Ці не здаецца вам, што сецевая аўдыторыя трошкі адрозная ад звычайнай, і пісаць для яе трэба па-іншаму?”
(Пазьняк: ) “Так, я лічу, што інтэрнэт-аўдыторыя і грамадзтва рэальнае адрозьніваюцца, і ў журналісцкай працы мы на гэта зважаем. Мы робім большую стаўку на аналітыку, а ў многіх нашых выданьнях ідзе проста разжоўваньне, раскладаньне па палічках”.
(Каткоўскі: ) “Хачу заўважыць, што ня трэба перабольшваць важнасьць інтэрнэту для палітычных кампаніяў у Беларусі. Нават у ЗША, дзе сецівам карыстаецца кожны другі, кандыдаты ў прэзыдэнты да Інтэрнэту ўсур’ёз зьвярнуліся толькі на гэтых выбарах. А для Беларусі інтэрнэт-пляцоўка для сур''ёзнага палітычнага змаганьня – яшчэ зарана”.
(Мацкевіч: ) “Ведаеце, нават у лепшыя часы ў нас на мітынгі хадзіла меней народу. Таму 10 адсоткаў насельніцтва – гэта вялікі палітычны асяродак”.
(Цыганкоў: ) “Але сярод гэтых людзей поўна палітычна пасіўных, якія часам невядома за што ня любяць апазыцыю нават больш, чым яны ня любяць уладу”.
(Каткоўскі: ) “Да таго ж, сярод гэтых паўтара мільёнаў вялізная прапорцыя тых, хто ведае два-тры сайты, робяць пошук рэфэратаў, і ўсё”.
(Цыганкоў: ) “На заканчэньне размовы давайце зноў адкажам на тыя два пытаньне, якія мы абмяркоўвалі сёньня. 1.Што дзяржава можа і здольная зрабіць у сэнсе абмежаваньня доступу да інтэрнэту і ці пойдзе яна на гэта? 2.Што ўяўляе беларуская інтэрнэт-супольнасць і як яна можа рэагаваць на абмежаваньне ў доступе да сеціва?”
(Пазьняк: ) “Пакуль яшчэ некалькі гадоў інтэрнэт-супольнасьць застанецца такой, як зараз. Гэта будзе больш прасунутая частка грамадзтва з дэмакратычнымі поглядамі. Што да захадаў уладаў, то яны рабіцца будуць, але яны ня будуць вельмі жорсткімі і кропкавымі”.
(Мацкевіч: ) “Спробы будуць. Але пакуль інтэрнэт ня дасьць нейкі прыклад таго, што гэта істотная палітычная сіла, то гэтыя спробы будуць проста дэманстратыўнымі. Хутчэй чыноўнікі будуць проста выслужвацца перад начальствам, што яны “бдят”.
Што да нейкіх рэакцыяў, то сапраўды, сеціва – хутчэй аддушына, каналізацыя, куды спускаецца пэўная актыўнасьць. Спусьцілі пару, і – усё па-ранейшаму. Уладам і карысна, што гэта ўсё адбываецца ў інтэрнэце”.
(Каткоўскі: ) “Каналізацыяй я б усё ж ня стаў гэта называць. Бо тыя, якія маюць інтэрнэт – гэта больш заможныя, тэхнічна прасунутыя: гэта нашы, лепшыя людзі, зь якімі трэба працаваць. Кантроль за інтэрнэтам – гэта тэма, якая цікавіць беларускія ўлады, але яны нават ня ведаюць, як гэтым займацца. Нядаўна зьявілася інтэрвію з дэпутатам Палаты Юрыем Кулакоўскім, кіраўніком камісіі правоў чалавека, міжнацыянальных адносінаў і СМІ, якая займаецца пытаньнем рэгістрацыі інтэрнэт-выданьняў і гэтак далей. І ён камэнтаваў такім чынам: “мы будзем кантраляваць пастаўку інтэрнэт-інфармацыі з-за мяжы, экспарт і выраб інтэрнэт-інфармацыі ў рэспубліцы”. З такім узроўнем што ў выніку можа атрымацца – я проста баюся прадказваць”.
