Штодня ў аддзяленьне таксыкалёгіі Менскага шпіталю хуткай дапамогі паступае да 20 чалавек з атручваньнямі грыбамі. У панядзелак толькі за тры гадзіны – з 9-й да 12-й – трапіла 13 чалавек. І атручваюцца ня толькі бледнымі паганкамі й мухаморамі, але й баравікамі, падбярэзавікамі, красьнюкамі. Гутару з намесьнікам загадчыка таксыкалягічнага аддзяленьня Валянцінай Нікіціч:
(Карэспандэнтка: ) “Вось вы сьцьвярджаеце, што атручваюцца ў асноўным ядомымі грыбамі. У чым прычына?”
(Нікіціч: ) “Іх няправільна гатуюць. І яшчэ: забываюцца, што грыбы – гэта грубая ежа, і хворым на гастрыт, халецыстыт, панкрэатыт іх лепш ня ўжываць. Нават калі яны іх дастаткова адвараць, а потым падсмажаць, усё роўна могуць быць і ваніты, і панос, і цяжар, і ўзьдзьмуцьце жывата”.
Мэдыкі апошнім часам фіксуюць вельмі шмат атручваньняў і так званымі ўмоўна ядомымі грыбамі. Некаторыя грыбы, якія часьцяком ўжывалі ў ежу, цяпер канчаткова аднесьлі да атрутных.
Вельмі распаўсюджанае сёлета атручваньне сьвінушкамі, ці капыламі, капытамі, кавалямі – у розных мясцовасьцях гэты грыб завецца па-рознаму. Дарэчы, адзін наш калега ў выхадныя атруціўся менавіта сьвінушкамі, ці капыламі. Уражаньні – жудасныя, сьцьвярджае ён:
(Алег: ) “Я прачнуўся ўначы, зразумеў, што нічога ня бачу. Потым пайшоў з пакою. І відаць, страціў прытомнасьць. Бо жонка потым сказала, што мяне не было хвілін 20, а мне падалося, што прайшло імгненьне. Уражаньні такія пры атручваньні грыбамі – як пры моцным атручваньні алькаголем, толькі яшчэ горшыя. Магчымы галюцынацыі, спыненьне сэрца. Хаця я ўсё рабіў быццам бы правільна – двойчы адварыў гэтыя капылкі. Лепш гэтыя рызыкоўныя грыбы ня браць, абыходзіць бокам”.
А вось што пра ўмоўна ядомыя грыбы, і ў прыватнасьці, пра сьвінушку, кажа доктар-таксыколяг Валянціна Нікіціч:
(Нікіціч: ) “Гэта зараз лічыцца неядомым грыбам. Таму што гэты грыб выклікае сэнсыбілізацыю арганізму, альбо алергізацыю. Паўторны прыём выклікае алергічную, анафілягічную рэакцыю. Таму сьвінушка цяпер лічыцца неядомай. Таксама ў веснавы пэрыяд страчкі, смарчкі. Раней яны лічыліся ўмоўна ядомымі. Цяпер яны аднесеныя да разраду атрутных”.
Дарэчы, умоўна ядомымі лічацца й грузды. Але іх трэба правільна гатаваць – тры дні вымачваць, а потым саліць. А яшчэ пра што нагадваюць дактары: усе грыбы трэба двойчы адварыць па 20 хвілінаў, адвары зьліць, і толькі потым смажыць. І сыраежкі ў тым ліку – нягледзячы на назоў, іх абавязкова трэба адварыць спачатку.
Цікава, што доктар Валянціна Нікіціч кажа, што самі таксыколягі ўжываюць толькі шампіньёны з крамы, дзе ёсьць сэртыфікат і гарантыя. Бо нават для адмыслоўца часьцяком вельмі цяжка адрозьніць ядомы грыб ад паганкі-двайніка.
Грыбоў-двайнікоў існуе вельмі шмат. Бледная паганка зялёная і сыраежка зялёная, бледная паганка белая і шампіньён, ці пячурыца, ёсьць мухамор паганкападобны і сыраежка жоўтая, мухамор чырвоны і сыраежка залаціста-чырвоная, серна-жоўтая апенька і летняя апенька. Перачны грыб вельмі падобны на баравік і на махавік. Белы грыб яшчэ падобны і на сатанінскі грыб. Днямі ў аддзяленьні таксыкалёгіі памерла жанчына, якая атруцілася паганкай, якую прыняла за сыраежку. Муж яе, дзякуй богу, папраўляецца. Дык вось ён распавёў, што бледная паганка салодкая, са смакам ляснога арэху і пахам чэзлай ружы.
І прыканцы распавяду пра адзін вельмі арыгінальны спосаб праверкі грыбоў, пра які мне распавёў мовазнаўца, заўзяты грыбнік Іван Яшкін. Ён цягам 30 гадоў езьдзіў у дыялекталягічныя экспэдыцыі ў вёскі і зьбіраў гісторыі пра грыбы, назовы грыбоў, стравы з грыбоў. Іван Яшкін сьцьвярджае, што самы надзейны спосаб праверкі грыбоў – каты. Раней у вёсцы насмажаць грыбоў, і даюць кату. Калі кот не атруціцца, можна ўжываць і людзям. Магчыма, гэта і негуманна, але ж ў мэдыцыне выкарыстоўваюць пацукоў.
І яшчэ адна перасьцярога ад Івана Яшкіна: некаторыя грыбы нельга ўжываць з алькаголем. Ёсьць грыб, які па-руску завецца “навозник белый”, а па-беларуску “гнаявік”. Нельга ім закусваць ні віно, ні гарэлачку. Так што з усімі грыбамі, нават традыцыйна ядомымі, трэба быць вельмі асьцярожнымі і пільнымі.
(Карэспандэнтка: ) “Вось вы сьцьвярджаеце, што атручваюцца ў асноўным ядомымі грыбамі. У чым прычына?”
(Нікіціч: ) “Іх няправільна гатуюць. І яшчэ: забываюцца, што грыбы – гэта грубая ежа, і хворым на гастрыт, халецыстыт, панкрэатыт іх лепш ня ўжываць. Нават калі яны іх дастаткова адвараць, а потым падсмажаць, усё роўна могуць быць і ваніты, і панос, і цяжар, і ўзьдзьмуцьце жывата”.
Мэдыкі апошнім часам фіксуюць вельмі шмат атручваньняў і так званымі ўмоўна ядомымі грыбамі. Некаторыя грыбы, якія часьцяком ўжывалі ў ежу, цяпер канчаткова аднесьлі да атрутных.
Вельмі распаўсюджанае сёлета атручваньне сьвінушкамі, ці капыламі, капытамі, кавалямі – у розных мясцовасьцях гэты грыб завецца па-рознаму. Дарэчы, адзін наш калега ў выхадныя атруціўся менавіта сьвінушкамі, ці капыламі. Уражаньні – жудасныя, сьцьвярджае ён:
(Алег: ) “Я прачнуўся ўначы, зразумеў, што нічога ня бачу. Потым пайшоў з пакою. І відаць, страціў прытомнасьць. Бо жонка потым сказала, што мяне не было хвілін 20, а мне падалося, што прайшло імгненьне. Уражаньні такія пры атручваньні грыбамі – як пры моцным атручваньні алькаголем, толькі яшчэ горшыя. Магчымы галюцынацыі, спыненьне сэрца. Хаця я ўсё рабіў быццам бы правільна – двойчы адварыў гэтыя капылкі. Лепш гэтыя рызыкоўныя грыбы ня браць, абыходзіць бокам”.
А вось што пра ўмоўна ядомыя грыбы, і ў прыватнасьці, пра сьвінушку, кажа доктар-таксыколяг Валянціна Нікіціч:
(Нікіціч: ) “Гэта зараз лічыцца неядомым грыбам. Таму што гэты грыб выклікае сэнсыбілізацыю арганізму, альбо алергізацыю. Паўторны прыём выклікае алергічную, анафілягічную рэакцыю. Таму сьвінушка цяпер лічыцца неядомай. Таксама ў веснавы пэрыяд страчкі, смарчкі. Раней яны лічыліся ўмоўна ядомымі. Цяпер яны аднесеныя да разраду атрутных”.
Дарэчы, умоўна ядомымі лічацца й грузды. Але іх трэба правільна гатаваць – тры дні вымачваць, а потым саліць. А яшчэ пра што нагадваюць дактары: усе грыбы трэба двойчы адварыць па 20 хвілінаў, адвары зьліць, і толькі потым смажыць. І сыраежкі ў тым ліку – нягледзячы на назоў, іх абавязкова трэба адварыць спачатку.
Цікава, што доктар Валянціна Нікіціч кажа, што самі таксыколягі ўжываюць толькі шампіньёны з крамы, дзе ёсьць сэртыфікат і гарантыя. Бо нават для адмыслоўца часьцяком вельмі цяжка адрозьніць ядомы грыб ад паганкі-двайніка.
Грыбоў-двайнікоў існуе вельмі шмат. Бледная паганка зялёная і сыраежка зялёная, бледная паганка белая і шампіньён, ці пячурыца, ёсьць мухамор паганкападобны і сыраежка жоўтая, мухамор чырвоны і сыраежка залаціста-чырвоная, серна-жоўтая апенька і летняя апенька. Перачны грыб вельмі падобны на баравік і на махавік. Белы грыб яшчэ падобны і на сатанінскі грыб. Днямі ў аддзяленьні таксыкалёгіі памерла жанчына, якая атруцілася паганкай, якую прыняла за сыраежку. Муж яе, дзякуй богу, папраўляецца. Дык вось ён распавёў, што бледная паганка салодкая, са смакам ляснога арэху і пахам чэзлай ружы.
І прыканцы распавяду пра адзін вельмі арыгінальны спосаб праверкі грыбоў, пра які мне распавёў мовазнаўца, заўзяты грыбнік Іван Яшкін. Ён цягам 30 гадоў езьдзіў у дыялекталягічныя экспэдыцыі ў вёскі і зьбіраў гісторыі пра грыбы, назовы грыбоў, стравы з грыбоў. Іван Яшкін сьцьвярджае, што самы надзейны спосаб праверкі грыбоў – каты. Раней у вёсцы насмажаць грыбоў, і даюць кату. Калі кот не атруціцца, можна ўжываць і людзям. Магчыма, гэта і негуманна, але ж ў мэдыцыне выкарыстоўваюць пацукоў.
І яшчэ адна перасьцярога ад Івана Яшкіна: некаторыя грыбы нельга ўжываць з алькаголем. Ёсьць грыб, які па-руску завецца “навозник белый”, а па-беларуску “гнаявік”. Нельга ім закусваць ні віно, ні гарэлачку. Так што з усімі грыбамі, нават традыцыйна ядомымі, трэба быць вельмі асьцярожнымі і пільнымі.
