Сьвяты ў вёсцы Жывунь здараюцца два разы на тыдзень — у аўторак і ў чацьвер. Менавіта тады гэты аддалены куточак Любаньскага раёну Меншчыны наведвае аўталаўка. Сёньня чацьвер, і я чакаю краму на колах разам з жыхарамі паселішча. Па вялікім рахунку, састарэлай Тацяне Кулеш няма чым заняцца, і яна сядзіць пад плотам сваёй хаты, грэецца на сонейку. Галоўная тэма размоваў сёньня – усё той жа гандаль.
(Кулеш: ) “Нам так цяжка, што няма крамы! Каб яна прыходзіла ў адзін час – ведаў бы, а то ідзем у дзьве гадзіны, а яна прыйдзе ў чатыры. Аўталаўка… Машына высокая, а я нізкая. І я там нічога ня бачу. Нічога не відаць! Трэба ўсё ў прадавачкі пытацца, а яна ўвесь час некуды сьпяшаецца: “Хутчэй! Я спазьняюся!” Вецер падзьмуў, і грошы ў калекаў выпалі няшчасных. Сапраўднае шкодніцтва! Чэснае слова”.
Нязручнасьці вясковага гандлю – праблема істотная, але, як кажуць, несьмяротная. Тацяна Кулеш перажывае зь іншай нагоды:
(Кулеш: ) “Сын яшчэ адзін з намі жыве. З 1962 году, а халасты. Ня жэніцца. Кажа: “Ніхто за мяне не ідзе. Ня любяць”. Ён хоча выпіць – за гэта яго й ня любяць”.
(Карэспандэнт: ) “А вы яго адвучыце”.
(Кулеш: ) “А як яго адвучыць?! Кадзіравацца, кажа, я ня буду! Лепш прап’ю гэтыя грошы! Каб ты так шукаў дзеўкі, як той гарэлкі, быў бы даўно жанаты!”
(Карэспандэнт: ) “Наколькі я разумею, тут і жанчын у акрузе няма…”
(Кулеш: ) “Тут у нас няма. Але ён быў у горадзе. Можна было б там знайсьці. Кажа: “Маці, я ж бедны. А цяпер дзевачкі глядзяць, каб быў з машынаю і кватэраю. А за мяне беднага ня йдуць!” Кажа: “Як я падыду да дзеўкі, яны ўцякаюць”. Я гавару: правільна робяць! Ня трэба п’янаму падыходзіць! Трэба быць цьвярозаму ды паадзікалёніцца, ды прыкасьцюміцца. Іншы выгляд будзе! А ты апусьціш галаву ды падыходзіш п’яны – кожная прагоніць”.
Гэта вёска Жывунь. Разам з жыхарамі паселішча я чакаю аўталаўку. Побач са мной стаяць дзьве спадарыні. Зь іхных размоваў я раблю выснову, што ў Жывуні сэнс словаў “мужчынская годнасьць” крыху розьніцца ад таго, як гэта разумеюць ва ўсім астатнім сьвеце. Мець коніка – вось што тут галоўнае. Кабеты гэтыя – суседкі. Першая — самотніца, а ў другой сужэнец яшчэ жывы. Якраз пра яго размова й пойдзе. Зьвяртаюся да той, якая засталася адна.
(Карэспандэнт: ) “Я размаўляў зь ейным мужам, і ён кажа, што ўсё робіць бясплатна”.
(Спадарыня: ) “Хлус ён! Бясплатна ён робіць?! Цяпер бясплатна і дулі ніхто нікому ня дасьць, пакуль не заробіць”.
(Карэспандэнт: ) “А можа, вам ён нешта бясплатна робіць?”
(Спадарыня: ) “Я ж суседка. Атрымліваецца, што ў яго дзьве жонкі: суседка і родная. Калі пасварыцца зь ёй, ідзе да мяне”.
(Карэспандэнт: ) “Як яму пашанцавала!”
(Спадарыня: ) “Сапраўды шчасьлівы”.
(Карэспандэнт: ) “Не раўнуеце?”
(Сулім: ) “Чаму не раўную? Магу й кулака ўрэзаць ёй. Але мы зь ёй ладзім. Аднаго на дзьвюх дзелім. Ён нам соткі адгоніць і пабарануе. І чарку то адна дасьць, то другая”.
А цяпер, каб растлумачыць што ды як, вяртаюся ў мінулае, калі я толькі знаёміўся з бабулькамі. Сужэнец ёсьць у Маі Сулім. Яна – стараста вёскі. У адказ на пытаньне пра мясцовыя праблемы чуецца слова “крама”:
(Сулім: ) “Краму зачынілі леташняй вясною. Насельніцтва малое, і няма сэнсу сюды вазіць. Ведаеце што? Набагата цяжэй стала. Грошай хапае толькі на прадукты. А камбікорм? А цукар? Усё на сьвеце трэба набыць!”
(Карэспандэнт: ) “Гаспадарку трымаеце?”
(Сулім: ) “Кароўка й сьвіньні... Скралі аднаго разу”.
(Карэспандэнт: ) “Каго?”
(Сулім: ) “Кабана”.
(Карэспандэнт: ) “Як жа яго можна скрасьці? Ён жа вялікі!”
(Сулім: ) “Людзі красьці ўмеюць – у крамы лазяць, бы банкі абіраюць. А тут кабана вывезьлі”.
(Карэспандэнт: ) “Хоць знайшлі, хто скраў?”
(Сулім: ) “Прыяжджала міліцыя. Казала, што будуць шукаць. Сказаць так добра, а знайсьці цяжка. Ніхто не знайшоў, і нікому яно не патрэбна”.
Пасьля такога дэтэктыўнага расповеду разумею, чаму ў часе нашага знаёмства другая спадарыня паставілася да мяне з падазронасьцю.
(Спадарыня: ) “Трэба ведаць, каму што казаць. Прадстаўцеся, хто вы! Мо які махляр”.
(Карэспандэнт: ) “А што, падобны?”
(Спадарыня: ) “Цяпер гэтыя новыя беларускія ўсялякія ёсьць”.
(Карэспандэнт: ) “І да вас прыяжджалі? Нейкія махляры ды злодзеі ў вас былі?”
(Спадарыня: ) “А чаму не былі?”
(Карэспандэнт: ) “І няўжо яны былі да мяне падобныя?”
(Спадарыня: ) “Не, не падобныя”.
Жывунь – гэта самы ўскраек Любаньскага раёну. Сюды ходзіць адзін аўтобус. Праўда, можна яшчэ дабрацца да найбліжэйшага скрыжаваньня й тармазнуць менскі рэйс.
(Спадарыня: ) “Ну, а што нам жыць ліха, то ліха. Як дабрацца да шпіталя? Дваццаць пяць кілямэтраў! Сёньня няма на чым даехаць. Аўтобус да нас ходзіць пятніцаю ўвечары, у нядзелю вечарам, і ў панядзелак вечарам. І ў Любань скардзіліся, і ў сельсавет скардзіліся – вось аўтобус да поварасткі пусьцілі. Як той Бог, шыў-шыў і недашыў – засталася дзюрка, а мужчыну шыў-шыў – яшчэ й хвосьцік дастаўся. А нам шылі-шылі й недашылі – і пусьцілі аўтобус толькі да поварасткі. Колькі там? Паўтара кілямэтра. У мяне арытмія сэрца, і я не магу туды зайсьці. Не дацяглі! Зрабілі б на рубля даражэй, і прыйшоў бы сюды аўтобус. Ты, мусіць, гэта запісваеш? Запісвай! Вялікі клопат! Я іх не баюся, бо так яно і ё”.
(Карэспандэнт: ) “А як вас завуць?”
(Спадарыня: ) “Зваць – разарваць, а прозьвішча – лопнуць!”
Гэта вёска Жывунь. Разам з жыхарамі паселішча я чакаю аўталаўку. Зьмесьціва крамы на калёсах – гэта харчы першай неабходнасьці. Там няма выкшталцоных прысмакаў і напояў. Пэнсіянэрка Вера Казлоўская не трымае нават парсюка, толькі тры куркі. А гэта значыць, што ежу яна набывае ў аўталаўцы. Але нават чэрствы хлеб і каўбаса падазронага колеру па кішэні ёй далёка не заўсёды.
(Карэспандэнт: ) “А грошы ў пэнсіянэраў ёсьць? Ці хапае іх на жыцьцё?”
(Казлоўская: ) “Гледзячы як харчуемся. Зранку гарбаты пагрэем і пап’ем – значыць, ужо зэканомілі, у дзень якога шчаўя зварым, паямо – зноў зэканомілі, а на вячэру булёну наварым. Вось хлеб прывозяць: калі сьвежы, а калі і не”.
(Карэспандэнт: ) “Пеклі бы свой хлеб, як у даўнейшыя часы”.
(Казлоўская: ) “Маё ты дзіцятка, я вады ўжо сама не прынясу”.
(Карэспандэнт: ) “Хлеб некалі пеклі, а рэцэпт памятаеце?”
(Казлоўская: ) “Памятаю. Бульбы міску ператрэм. Тады тую бульбу апарым кіпнем – яна зробіцца такая, як кісель. Дадамо туды мукі й паставім на суткі квасіцца. Як яно стане пухкаць, дадаем місачку бульбы, мукі й месім. Вымясіш добра рукамі – і паставіш, каб падыходзіла. Як высока стане, у печы трэба паўтары гадзіны трымаць. І атрымліваецца тады смачны хлеб”.
Насельніцтва вёскі Жывунь – усяго 40 чалавек. Звычайна на лета бацькі сплаўляюць дзяцей да бабуляў зь дзядулямі. Але тут галасоў малых не пачуеш. На адной з трох вуліцаў я заўважыў кабеціну. Яна параўнальна маладога ўзросту, апранутая хоць і ня ў новае, але, як тут кажуць, па-гарадзкому.
(Спадарыня: ) “Маці тут жыве. А мы прыяжджаем і даглядаем бабу. Дзед жыў, але памёр. І мы цяпер бабу адну не астаўляем. У бабы пяцёра дзяцей, і мы бярэм яе па парадку”.
(Карэспандэнт: ) “Старыя тут застаюцца адны, а дзеці недзе ў гарадах. А часта такое бывае, што дзеці забіраюць бацькоў да сябе?”
(Спадарыня: ) “Натуральна. А куды ім падзецца? Мы сваю таксама забярэм. Прыбярэм усё на агародзе дый паедзем”.
(Карэспандэнт: ) “Бліжэй да зімы ў Жывуні стане на аднаго жыхара меней?”
(Спадарыня: ) “Так. А ці толькі на аднаго? Мо яшчэ й напалову”.
Менее ў Жывуні людзей – скарачаецца і статак кароваў. Худобы тут засталося ўсяго сем штук. Гэта значыць, што раз на тыдзень кожны з гаспадароў на дзень пераўтвараецца ў пастуха. Сёньня каровы пасьвіць баба Маня. Ад пачатку пра аўталаўку, а далейшы пералік праблемаў – паводле актуальнасьці.
(Спадарыня: ) “Аўталаўка… Яна і сёньня прыедзе. Вагаў там няма. Усё на вока. А на вока мы таксама крэпка крыўдзімся. Хачу нешта ўзяць, а д’ябла яго ведае – а раптам яна нас абдурыць? Столькі сена – я ня ведаю нават колькі гектараў, а каровы зімуюць бязь сена. А калгас напрыканцы лютага выганяе худобу пасьвіцца на поле. Бо няма сена, няма чым ім карміць. А што некалі скасілі, вясной цюкуюць. О-о-ох! У нас усё добрае! Цэлы месяц ужо хварэю, і няма каму палячыць. Запаленьня няма каму вылечыць! ФАПу тут у нас няма. У Загальлі ёсьць мэдсястра. Яна прыяжджае, калі ёй захочацца. Яна паглядзела і кажа: “Вас трэба лячыць”. Мне прышчэпкі прапісала. Мая сястра мяне калола. “Цераз два дні я прыеду”. І сёньня няма!”
(Карэспандэнт: ) “А патэлефанаваць ды нагадаць?”
(Спадарыня: ) “А сэнс які? Яна кажа: “Прыедзьце за мною”. А на чым я паеду? У мяне сабака і той малы. Няма на чым паехаць!.. Гэта вы ўсё запісваеце?”
(Карэспандэнт: ) “Канечне”.
(Спадарыня: ) “Мамка мая родная! Я й гаварыць нічога ня буду. І нічога болей не пытайцеся, бо крэпка мяне зло бярэ. Я яшчэ й ня ведала, што гэта ўсё запісваецца. Яны мяне заб’юць, калі гэта пачуюць”.
(Карэспандэнт: ) “Хто вас заб’е?”
(Спадарыня: ) “Вось сказала пра Пятрашчыху, гэта нашая лекарка, яна болей на мяне ня гляне”.
Гэта вёска Жывунь. Разам з жыхарамі паселішча я чакаю аўталаўку. Вось і дачакаліся. Але ня крамы, а машыны, што зьбірае шклотару. Тубыльцы да такога павароту падзеяў не гатовыя. Пра тое, што будуць прымаць бутэлькі, іх звычайна папярэджваюць, каб тару памылі й прыцягнулі да машыны. А тут прыехалі зьнянацку. Сама аўталаўка зьяўляецца ў паселішчы са спазьненьнем на сорак хвілінаў. Бабулькі становяцца ў радоўку. А прадавачка тым часам упрошвае кіроўцу машыны з бутэлькамі.
(Прадавачка: ) “Праедзьце на тую вуліцу – там бутэлек на тры мяхі, забярацё іх. Праедзьце ды зьбярыце ў людзей бутэлькі! Вы ж прыехалі ў такую далячынь! Чуеш? Зубарэвіч, карона зь цябе не спадзе – усе кіроўцы туды езьдзяць”.
(Спадарыня: ) “Пасьля вайны рабілі на голы кол і бачыце, якая да нас павага. Чатырнаццаць гадоў за 12 кілямэтраў хадзіла каровы даровы даіць, а вам машынаю па старых людзях праехаць цяжка!”
(Кіроўца: ) “Я што вас, цэлую гадзіну чакаць буду?! Паехаў я!”
(Другая спадарыня: ) “Павагу далі людзям! Каб ён дажыў да дзевяноста гадоў!”
Машына са шклатарай зрываецца зь месца. Наўздагон апошнія словы спадарыні гучаць як праклён кіроўцы.
А аўталаўка ўжо распачала гандаль. Усё адбываецца шпарка: прадавачка прымае грошы, а кіроўца кідае тавар на вялікую тацу, што стаіць на самым ускрайку кузава. Пра якасьць хлеба можна меркаваць паводле таго, як ён грыміць, калі падае.
У Жывуні аўталаўка ўправілася за дваццаць хвілінаў. Дзьверы зачыняюцца, і машына ад’яжджае. Яна будзе тут наступным разам толькі ў аўторак.
(Кулеш: ) “Нам так цяжка, што няма крамы! Каб яна прыходзіла ў адзін час – ведаў бы, а то ідзем у дзьве гадзіны, а яна прыйдзе ў чатыры. Аўталаўка… Машына высокая, а я нізкая. І я там нічога ня бачу. Нічога не відаць! Трэба ўсё ў прадавачкі пытацца, а яна ўвесь час некуды сьпяшаецца: “Хутчэй! Я спазьняюся!” Вецер падзьмуў, і грошы ў калекаў выпалі няшчасных. Сапраўднае шкодніцтва! Чэснае слова”.
Нязручнасьці вясковага гандлю – праблема істотная, але, як кажуць, несьмяротная. Тацяна Кулеш перажывае зь іншай нагоды:
(Кулеш: ) “Сын яшчэ адзін з намі жыве. З 1962 году, а халасты. Ня жэніцца. Кажа: “Ніхто за мяне не ідзе. Ня любяць”. Ён хоча выпіць – за гэта яго й ня любяць”.
(Карэспандэнт: ) “А вы яго адвучыце”.
(Кулеш: ) “А як яго адвучыць?! Кадзіравацца, кажа, я ня буду! Лепш прап’ю гэтыя грошы! Каб ты так шукаў дзеўкі, як той гарэлкі, быў бы даўно жанаты!”
(Карэспандэнт: ) “Наколькі я разумею, тут і жанчын у акрузе няма…”
(Кулеш: ) “Тут у нас няма. Але ён быў у горадзе. Можна было б там знайсьці. Кажа: “Маці, я ж бедны. А цяпер дзевачкі глядзяць, каб быў з машынаю і кватэраю. А за мяне беднага ня йдуць!” Кажа: “Як я падыду да дзеўкі, яны ўцякаюць”. Я гавару: правільна робяць! Ня трэба п’янаму падыходзіць! Трэба быць цьвярозаму ды паадзікалёніцца, ды прыкасьцюміцца. Іншы выгляд будзе! А ты апусьціш галаву ды падыходзіш п’яны – кожная прагоніць”.
Гэта вёска Жывунь. Разам з жыхарамі паселішча я чакаю аўталаўку. Побач са мной стаяць дзьве спадарыні. Зь іхных размоваў я раблю выснову, што ў Жывуні сэнс словаў “мужчынская годнасьць” крыху розьніцца ад таго, як гэта разумеюць ва ўсім астатнім сьвеце. Мець коніка – вось што тут галоўнае. Кабеты гэтыя – суседкі. Першая — самотніца, а ў другой сужэнец яшчэ жывы. Якраз пра яго размова й пойдзе. Зьвяртаюся да той, якая засталася адна.
(Карэспандэнт: ) “Я размаўляў зь ейным мужам, і ён кажа, што ўсё робіць бясплатна”.
(Спадарыня: ) “Хлус ён! Бясплатна ён робіць?! Цяпер бясплатна і дулі ніхто нікому ня дасьць, пакуль не заробіць”.
(Карэспандэнт: ) “А можа, вам ён нешта бясплатна робіць?”
(Спадарыня: ) “Я ж суседка. Атрымліваецца, што ў яго дзьве жонкі: суседка і родная. Калі пасварыцца зь ёй, ідзе да мяне”.
(Карэспандэнт: ) “Як яму пашанцавала!”
(Спадарыня: ) “Сапраўды шчасьлівы”.
(Карэспандэнт: ) “Не раўнуеце?”
(Сулім: ) “Чаму не раўную? Магу й кулака ўрэзаць ёй. Але мы зь ёй ладзім. Аднаго на дзьвюх дзелім. Ён нам соткі адгоніць і пабарануе. І чарку то адна дасьць, то другая”.
А цяпер, каб растлумачыць што ды як, вяртаюся ў мінулае, калі я толькі знаёміўся з бабулькамі. Сужэнец ёсьць у Маі Сулім. Яна – стараста вёскі. У адказ на пытаньне пра мясцовыя праблемы чуецца слова “крама”:
(Сулім: ) “Краму зачынілі леташняй вясною. Насельніцтва малое, і няма сэнсу сюды вазіць. Ведаеце што? Набагата цяжэй стала. Грошай хапае толькі на прадукты. А камбікорм? А цукар? Усё на сьвеце трэба набыць!”
(Карэспандэнт: ) “Гаспадарку трымаеце?”
(Сулім: ) “Кароўка й сьвіньні... Скралі аднаго разу”.
(Карэспандэнт: ) “Каго?”
(Сулім: ) “Кабана”.
(Карэспандэнт: ) “Як жа яго можна скрасьці? Ён жа вялікі!”
(Сулім: ) “Людзі красьці ўмеюць – у крамы лазяць, бы банкі абіраюць. А тут кабана вывезьлі”.
(Карэспандэнт: ) “Хоць знайшлі, хто скраў?”
(Сулім: ) “Прыяжджала міліцыя. Казала, што будуць шукаць. Сказаць так добра, а знайсьці цяжка. Ніхто не знайшоў, і нікому яно не патрэбна”.
Пасьля такога дэтэктыўнага расповеду разумею, чаму ў часе нашага знаёмства другая спадарыня паставілася да мяне з падазронасьцю.
(Спадарыня: ) “Трэба ведаць, каму што казаць. Прадстаўцеся, хто вы! Мо які махляр”.
(Карэспандэнт: ) “А што, падобны?”
(Спадарыня: ) “Цяпер гэтыя новыя беларускія ўсялякія ёсьць”.
(Карэспандэнт: ) “І да вас прыяжджалі? Нейкія махляры ды злодзеі ў вас былі?”
(Спадарыня: ) “А чаму не былі?”
(Карэспандэнт: ) “І няўжо яны былі да мяне падобныя?”
(Спадарыня: ) “Не, не падобныя”.
Жывунь – гэта самы ўскраек Любаньскага раёну. Сюды ходзіць адзін аўтобус. Праўда, можна яшчэ дабрацца да найбліжэйшага скрыжаваньня й тармазнуць менскі рэйс.
(Спадарыня: ) “Ну, а што нам жыць ліха, то ліха. Як дабрацца да шпіталя? Дваццаць пяць кілямэтраў! Сёньня няма на чым даехаць. Аўтобус да нас ходзіць пятніцаю ўвечары, у нядзелю вечарам, і ў панядзелак вечарам. І ў Любань скардзіліся, і ў сельсавет скардзіліся – вось аўтобус да поварасткі пусьцілі. Як той Бог, шыў-шыў і недашыў – засталася дзюрка, а мужчыну шыў-шыў – яшчэ й хвосьцік дастаўся. А нам шылі-шылі й недашылі – і пусьцілі аўтобус толькі да поварасткі. Колькі там? Паўтара кілямэтра. У мяне арытмія сэрца, і я не магу туды зайсьці. Не дацяглі! Зрабілі б на рубля даражэй, і прыйшоў бы сюды аўтобус. Ты, мусіць, гэта запісваеш? Запісвай! Вялікі клопат! Я іх не баюся, бо так яно і ё”.
(Карэспандэнт: ) “А як вас завуць?”
(Спадарыня: ) “Зваць – разарваць, а прозьвішча – лопнуць!”
Гэта вёска Жывунь. Разам з жыхарамі паселішча я чакаю аўталаўку. Зьмесьціва крамы на калёсах – гэта харчы першай неабходнасьці. Там няма выкшталцоных прысмакаў і напояў. Пэнсіянэрка Вера Казлоўская не трымае нават парсюка, толькі тры куркі. А гэта значыць, што ежу яна набывае ў аўталаўцы. Але нават чэрствы хлеб і каўбаса падазронага колеру па кішэні ёй далёка не заўсёды.
(Карэспандэнт: ) “А грошы ў пэнсіянэраў ёсьць? Ці хапае іх на жыцьцё?”
(Казлоўская: ) “Гледзячы як харчуемся. Зранку гарбаты пагрэем і пап’ем – значыць, ужо зэканомілі, у дзень якога шчаўя зварым, паямо – зноў зэканомілі, а на вячэру булёну наварым. Вось хлеб прывозяць: калі сьвежы, а калі і не”.
(Карэспандэнт: ) “Пеклі бы свой хлеб, як у даўнейшыя часы”.
(Казлоўская: ) “Маё ты дзіцятка, я вады ўжо сама не прынясу”.
(Карэспандэнт: ) “Хлеб некалі пеклі, а рэцэпт памятаеце?”
(Казлоўская: ) “Памятаю. Бульбы міску ператрэм. Тады тую бульбу апарым кіпнем – яна зробіцца такая, як кісель. Дадамо туды мукі й паставім на суткі квасіцца. Як яно стане пухкаць, дадаем місачку бульбы, мукі й месім. Вымясіш добра рукамі – і паставіш, каб падыходзіла. Як высока стане, у печы трэба паўтары гадзіны трымаць. І атрымліваецца тады смачны хлеб”.
Насельніцтва вёскі Жывунь – усяго 40 чалавек. Звычайна на лета бацькі сплаўляюць дзяцей да бабуляў зь дзядулямі. Але тут галасоў малых не пачуеш. На адной з трох вуліцаў я заўважыў кабеціну. Яна параўнальна маладога ўзросту, апранутая хоць і ня ў новае, але, як тут кажуць, па-гарадзкому.
(Спадарыня: ) “Маці тут жыве. А мы прыяжджаем і даглядаем бабу. Дзед жыў, але памёр. І мы цяпер бабу адну не астаўляем. У бабы пяцёра дзяцей, і мы бярэм яе па парадку”.
(Карэспандэнт: ) “Старыя тут застаюцца адны, а дзеці недзе ў гарадах. А часта такое бывае, што дзеці забіраюць бацькоў да сябе?”
(Спадарыня: ) “Натуральна. А куды ім падзецца? Мы сваю таксама забярэм. Прыбярэм усё на агародзе дый паедзем”.
(Карэспандэнт: ) “Бліжэй да зімы ў Жывуні стане на аднаго жыхара меней?”
(Спадарыня: ) “Так. А ці толькі на аднаго? Мо яшчэ й напалову”.
Менее ў Жывуні людзей – скарачаецца і статак кароваў. Худобы тут засталося ўсяго сем штук. Гэта значыць, што раз на тыдзень кожны з гаспадароў на дзень пераўтвараецца ў пастуха. Сёньня каровы пасьвіць баба Маня. Ад пачатку пра аўталаўку, а далейшы пералік праблемаў – паводле актуальнасьці.
(Спадарыня: ) “Аўталаўка… Яна і сёньня прыедзе. Вагаў там няма. Усё на вока. А на вока мы таксама крэпка крыўдзімся. Хачу нешта ўзяць, а д’ябла яго ведае – а раптам яна нас абдурыць? Столькі сена – я ня ведаю нават колькі гектараў, а каровы зімуюць бязь сена. А калгас напрыканцы лютага выганяе худобу пасьвіцца на поле. Бо няма сена, няма чым ім карміць. А што некалі скасілі, вясной цюкуюць. О-о-ох! У нас усё добрае! Цэлы месяц ужо хварэю, і няма каму палячыць. Запаленьня няма каму вылечыць! ФАПу тут у нас няма. У Загальлі ёсьць мэдсястра. Яна прыяжджае, калі ёй захочацца. Яна паглядзела і кажа: “Вас трэба лячыць”. Мне прышчэпкі прапісала. Мая сястра мяне калола. “Цераз два дні я прыеду”. І сёньня няма!”
(Карэспандэнт: ) “А патэлефанаваць ды нагадаць?”
(Спадарыня: ) “А сэнс які? Яна кажа: “Прыедзьце за мною”. А на чым я паеду? У мяне сабака і той малы. Няма на чым паехаць!.. Гэта вы ўсё запісваеце?”
(Карэспандэнт: ) “Канечне”.
(Спадарыня: ) “Мамка мая родная! Я й гаварыць нічога ня буду. І нічога болей не пытайцеся, бо крэпка мяне зло бярэ. Я яшчэ й ня ведала, што гэта ўсё запісваецца. Яны мяне заб’юць, калі гэта пачуюць”.
(Карэспандэнт: ) “Хто вас заб’е?”
(Спадарыня: ) “Вось сказала пра Пятрашчыху, гэта нашая лекарка, яна болей на мяне ня гляне”.
Гэта вёска Жывунь. Разам з жыхарамі паселішча я чакаю аўталаўку. Вось і дачакаліся. Але ня крамы, а машыны, што зьбірае шклотару. Тубыльцы да такога павароту падзеяў не гатовыя. Пра тое, што будуць прымаць бутэлькі, іх звычайна папярэджваюць, каб тару памылі й прыцягнулі да машыны. А тут прыехалі зьнянацку. Сама аўталаўка зьяўляецца ў паселішчы са спазьненьнем на сорак хвілінаў. Бабулькі становяцца ў радоўку. А прадавачка тым часам упрошвае кіроўцу машыны з бутэлькамі.
(Прадавачка: ) “Праедзьце на тую вуліцу – там бутэлек на тры мяхі, забярацё іх. Праедзьце ды зьбярыце ў людзей бутэлькі! Вы ж прыехалі ў такую далячынь! Чуеш? Зубарэвіч, карона зь цябе не спадзе – усе кіроўцы туды езьдзяць”.
(Спадарыня: ) “Пасьля вайны рабілі на голы кол і бачыце, якая да нас павага. Чатырнаццаць гадоў за 12 кілямэтраў хадзіла каровы даровы даіць, а вам машынаю па старых людзях праехаць цяжка!”
(Кіроўца: ) “Я што вас, цэлую гадзіну чакаць буду?! Паехаў я!”
(Другая спадарыня: ) “Павагу далі людзям! Каб ён дажыў да дзевяноста гадоў!”
Машына са шклатарай зрываецца зь месца. Наўздагон апошнія словы спадарыні гучаць як праклён кіроўцы.
А аўталаўка ўжо распачала гандаль. Усё адбываецца шпарка: прадавачка прымае грошы, а кіроўца кідае тавар на вялікую тацу, што стаіць на самым ускрайку кузава. Пра якасьць хлеба можна меркаваць паводле таго, як ён грыміць, калі падае.
У Жывуні аўталаўка ўправілася за дваццаць хвілінаў. Дзьверы зачыняюцца, і машына ад’яжджае. Яна будзе тут наступным разам толькі ў аўторак.