Чалавека засьпелі на месцы злачынства. Вочы ў яго ліхаманкава бегаюць, а сам ён ня ведае, куды падзецца. Стары ўсяго толькі хацеў разжыцца дармавымі дошкамі. Амаль адламаў адну зь іх – і ў гэты момант пачуў голас за сьпіною. Ад такой нечаканасьці Павал Абрамовіч аж уздрыгнуў.
(Карэспандэнт: ) “Пабачыў… выбачайце, што заўважыў: вы хацелі ад пуні дошку адарваць?”
(Павал Абрамовіч: ) “Трэба ададраць! А то нехта будзе ісьці, ды яго яшчэ прываліць”.
(Карэспандэнт: ) “Пэнсія вялікая?”
(Павал Абрамовіч: ) “80 тысяч. У газэтах усё кажуць, што на 15 адсоткаў яе падвышаюць, а дададуць толькі тысячу. Пэнсію яшчэ не пасьпелі даць, а кошты на тавары ўжо падвысіліся – о-ё-ёй!”
(Карэспандэнт: ) “Што гэта сталася з вашых калгасам?”
(Павал Абрамовіч: ) “Размахлачылі наш калгас, і ўсё тут. Хто што куды. Тэхніку – фіць, коні – фіць. Папрапівалі, папрадавалі. Колькі ў людзей цяпер уласнай тэхнікі?! Ці хоць адзін зь іх купіў новага трактара на заводзе? Гэта ўсё з калгасаў і зь сельгастэхнікі”.
Дробаты – невялічкая лясная вёска ў Драгічынскім раёне Берасьцейшчыны.
Пэнсіянэрка Марыя Бартошык выжывае з уласнага агароду. Дапамагаюць ёй у гэтым трактарысты-прыватнікі. Яны езьдзяць па ваколіцах і робяць справу. Зь меркаваньняў бясьпекі хлопцы пазьбягаюць лішніх размоваў. Больш ахвотна за іх кажуць вяскоўцы:
(Бартошык: ) “Сотак у нас даюць колькі заўгодна, але абрабляй іх як хочаш. А так каб нешта зрабіці, калгас нам не дапамагае. Цяпер людзі трактароў паздабывалі. Вось яны езьдзяць па вёсках. Трэба было араць поле – я заплаціла 70 тысяч. А старшыня сказаў, што яму такое не падабаецца”.
Чужая старасьць і немач дапамагаюць выжываць Уладзімеру Сабеню. У Дробатах ён – адзін зь нямногіх, хто яшчэ не на пэнсіі. Жыве ў звычайнай вясковай хаце, росьціць дзяцей і трымае гаспадарку. Хоць справаў і дастаткова, але ён заўсёды можа выкраіць час, каб падзарабіць.
(Сабеня: ) “У лясьніцтве я чэкіроўшчыкам. Хваіну да трактара чапляю, а трактар выцягвае. Гэтая праца то ёсьць, то яе няма”.
(Карэспандэнт: ) “А як няма, чым тады займаецеся?”
(Сабеня: ) “У сяле старым дапамагаю: то бульбу разагнаць, то прапольнікам прайсьціся. Адзінокія бабкі пра гэта просяць”.
(Карэспандэнт: ) “Бабулькам гэтым дапамагаеце за грошы? Ці яны вас абедам кормяць?”
(Сабеня: ) “Абедам. Мы тут свае людзі й неяк разьбярэмся. Калі недзе там далей працуеш, грашыма бяру, а калі дапамагчы суседкам, як я зь іх грошы вазьму?”
(Карэспандэнт: ) “А сельсавет ды райвыканкам вам чым-небудзь дапамагае?”
(Сабеня: ) “А як калі. Наконт дроваў: калі ў сельсавету ліміт скончыўся, лясьніцтва не дае. Дзе хочаш, там і даставай”.
(Карэспандэнт: ) “А чым жа людзі тады грэюцца?”
(Сабеня: ) “Зь лесьніком дамаўляюцца”.
(Бабуля: ) “Сьціхні! Я табе зараз дам! Га! Разышоўся тут! Гляньце, зноў адгукнуўся. Ня вельмі і слухае! А вось як кіём увалю, так і паслухае”.
Маналёг бабулькі быў адрасаваны сабаку. Я дачакаўся, пакуль вартавы сьціхне і пачаў знаёміцца.
Ганна Крэйдзіч. 76 год. На пэнсіі. Чым спадарыня можа пахваліцца, дык гэта ладным домам і дагледжаным агародам. Цьвердзіць, што адна такога б ніколі не пацягнула. Выжываць дапамагаюць нашчадкі й добрыя сілы.
(Крэйдзіч: ) “Як жыцьцё нашае? Ну, вось жывём. Старыя ды нехадзячыя, хворыя. Рабіла-рабіла-рабіла, а пэнсію невялікую зарабіла – 82 тысячы. Дасьць Гасподзь жыць, будам жыць, а калі не, то не. Я ў царкву хаджу і Бога слаўлю. Мяне да царквы так магнітам цягне, што я проста не магу. А грахоў усё адно навалам. Гэта з-за злосьці. Штосьці ня так, нешта не атрымліваецца – а так нельга. Трэба як Бог дае, так і жыць, але нэрвы гэтага не дазваляюць. Дзеці нам дапамагаюць. Вось сена варочала. А сын пасьля працы прыедзе, пойдзем грабці. Безь дзяцей мы б нічога не змаглі. А чаго гэта вы мяне так выпытваеце?”
(Карэспандэнт: ) “Цікава”.
(Крэйдзіч: ) “О! Я цяпер зразумела, чаго. Я яшчэ такога чалавека ня бачыла. Ніхто да мяне не прыходзіў і нічога ня выпытваў”.
Тут да нас падыходзіць муж спадарыні Крэйдзіч. Я толькі набраў у лёгкія паветра, каб прадставіцца і растлумачыць мэту візыту, аднак стары нават слова вымавіць ня даў:
(Муж: ) “Я бачу, у чым тут справа. А дзе гэта будзе гаварыць: у Драгічыне, ці ў Менску. Зь Менску?”
(Карэспандэнт: ) “Так”.
(Крэйдзіч: ) “Стары, ты мяне па радыё пачуеш!”
(Муж: ) “Каб знаў калі, дакладна слухаў бы”.
(Крэйдзіч: ) “А так ня вельмі ён мяне і слухае”.
(Муж: ) “А можа вы нейкую Божую кніжку распаўсюджваеце?”
(Карэспандэнт: ) “Не”.
(Крэйдзіч: ) “Ён беднаваты хлопец”.
(Муж: ) “На ўсё ён беднаваты. Журналіст жа!”
Наўзамен кароваў у хлявах Дробатаў усё часьцей зьяўляюцца козы. Вяскоўцы ўжо прызвычаіліся да малака са спэцыфічным смакам. Гэтая жывёлінка дапамагае выжываць асабліва тым, хто пасьля сьмерці мужа ці жонкі застаўся адзін.
(Спадарыня: ) “Казу трымаю. Вось мне і хапае, бо я адна жыву. Агарод дапамагае, бо трэба парася і казу карміць. Але нешта бульба не расьце. І калярадзкіх жукоў хапае. Навалам!”
(Карэспандэнт: ) “Труціце іх?”
(Спадарыня: ) “Як атруты мала дасі – не бярэ, а як шчэ – паўміраюць. Гэта на маладых жукоў, а супраць старых нічога не дапамагае”.
Але з козамі ня так усё лёгка. Кіраўніцтва тутэйшай калектыўнай гаспадаркі ўпарта ня хоча лічыць іх за жывёлаў, якім патрэбная ежа. Пра простае шчасьце казінае (пра кармы), пра тое, дзе і як іх нарыхтоўваюць, а таксама пра тое, хто выжываць людзям не дапамагае, мне распавяла пэнсіянэрка Ксенія Абрамовіч – карэнная жыхарка вёскі Дробаты.
(Ксенія Абрамовіч: ) “На казу сена не даюць. Пабачыла брыгадзіра. Ён кажа, што сена будзе толькі тым, хто браў буракі і ў каго ёсьць карова. А як у мяне каза ёсьць, дык дадуць толькі калі застанецца”.
(Карэспандэнт: ) “А чым вы тады яе корміце? Добра, што трава ёсьць. А калі зіма прыйдзе?”
(Ксенія Абрамовіч: ) “Вунь за хлявом ячмень пасеялі”.
(Карэспандэнт: ) ”Ячмень, бульбу і буракі сееце. Як будуць езьдзіць якія перакупнікі, прадасьцё нешта?”
(Ксенія Абрамовіч: ) “Не, я не прадаю. У мяне ўсё ідзе козанькам. Я нічога, ні грама, не прадаю. Тут галоўнае, каб было сабе. А ў краме ўсё дарагое – паспрабуй купіць. Булка хлеба – 700, батон – 800. Дзень-два паясі, і зноў гэтулькі аддавай. Што на сталах бывае? Бывае агурок і капуста, бульба. Каб зрабіць капусту, трэба морква, капуста, агуркі, зялёны памідор. Гэта ўсё пакрышыць і дадаць цыбулі кіляграм і ўліць бутэльку алею. А пасьля варыць да гатоўнасьці. Пасьля бярэм гарачыя слоікі, закладваем туды і закатваем. І вось у нас ужо на зіму ёсьць капустка”.
(Карэспандэнт: ) “Пра вас сельсавет неяк клапоціцца?”
(Ксенія Абрамовіч: ) “Ой, дзіця, супакойся. Хто пра нас клапаціцца будзе? Хто?!”
(Карэспандэнт: ) “Я вельмі шмат разоў чуў такое, што высокія чыноўнікі: прэзыдэнты, міністры і ўсе астатнія, казалі, што пэнсіянэры – гэта наш самы галоўны клопат”.
(Ксенія Абрамовіч: ) “Прэзыдэнт кажа гэтак, а яны робяць як хочуць. Вы такое разумееце, ці не? Мясцовая ўлада ва ўсім вінаватая. А хто яшчэ вінаваты?”
(Карэспандэнт: ) “Вы ж выбіралі нейкага дэпутата. Можа, папрасілі б яго, каб паўплываў на іх”.
(Ксенія Абрамовіч: ) “Той дэпутат не прыйшоў у хату і не запытаўся, чым калі дапамагчы!”
Козы – гэта ноў-хаў №1. А ноў-хаў №2 – гэта гусі ды індыкі. Не, іх і раней разводзілі ў вёсцы. Але яшчэ некалькі год таму перавагу аддавалі курам і сьвіньням. Сытуацыя памянялася, калі ў Дробатах зьявіўся Ўладзімер Грэчка. Спадар прадставіцца сам, а я зазначу толькі адно: у далёкіх падарожжах ён згубіў родную мову, але ніяк не забыўся на прыналежнасьць да Беларусі.
(Грэчка: ) “Нядаўна з Кёнігсбэргу пераехаў. Нарадзіўся і вырас тут, а 40 гадоў пражыў там. Я на пэнсію выйшаў, а тут маці старэнькая. Трэба яе даглядаць”.
(Карэспандэнт: ) “Як радзіма сустрэла?”
(Грэчка: ) “Выдатна! Толькі ёсьць цяжкасьці з атрыманьнем грамадзянства”.
(Карэспандэнт: ) “Вы ж як народжаны тут…”
(Грэчка: ) “Усё адно, ніякай розьніцы. Нават калі б я быў з Турцыі, працэдура атрыманьня была б такая ж. Я прайшоў усё замежжа. Усё! У замежным пашпарце было напісана “беларус”. Я нічога не мяняў! Я не пісаў, што я расеец. Я – беларус! А сюды я прыехаў, я ўжо перастаў быць беларусам”.
Дык вось, Уладзімер Грэчка зноў зьявіўся ў Дробатах. Сьвежым вокам паглядзеў на жыцьцё малой радзімы і прыйшоў да высновы, што разводзіць кур і парсюкоў ня так выгадна, як гусей і індыкоў. Ад той пары з гэтых самы птушак ён і жыве.
(Грэчка: ) “Цяпер са збожжам тут далёка не раздольле. На тое сьвінчо трэба пятнаццаць мяхоў камбікорму, каб яго добра выкарміць. А колькі трэба гусі? Нічога. А восеньню дай два вядры збожжа. Дваццаць гусей па 5 кіляграмаў – тое ж сьвінчо. А мяса іхнае ня горшае. Рубі й спажывай штодня сьвежае. Але першыя паўтара месяца зь імі клопату – проста жах! Іх трэба праз кожныя дзьве гадзіны карміць, назіраць за імі, яно ж маленькае і бездапаможнае. Але праз паўтара месяца я іх выпушчу. Яны пойдуць на вольную пашу. А гусь такая птушка, што ёй патрэбныя трава, кустоўе і казяўкі”.
Пералік мэтадаў выжываньня ў Дробатах будзе ня поўны, калі не згадаць прыроду. Ліда Юрашэвіч дапрацоўвае апошнія гады – далей будзе пэнсія. Ейная хата знаходзіцца на самым ускрайку паселішча. Ёй дык самім Богам наканавана карміцца зь лесу і вады.
(Юрашэвіч: ) “Па грыбы ды ягады ходзім. Здаем іх. Тыя гады і надта добра прымалі. А цяпер ужо цану зьбілі, бо зьявілася вельмі шмат перакупнікаў”.
(Карэспандэнт: ) “А людзі рыбу ловяць?”
(Юрашэвіч: ) “Ё канаўкі й сажалачкі. Туды ходзяць і маленькіх карасікаў ловяць”.
(Карэспандэнт: ) “А ў вас нехта зь сям’і рыбу ловіць?”
(Юрашэвіч: ) “Мужык любіць”.
(Карэспандэнт: ) “Хоць на патэльню прыносіць?”
(Юрашэвіч: ) “Прыносіць. А калі і на дзьве. У выходны ці ён будзе сядзець на лаўцы, ці ляжаць, хай лепей пойдзе наловіць. А мы юшкі зварым і кавалкамі пасмажым”.
Сродкі выжываньня ў жыхароў Дробатаў можа не заўсёды законныя, але, выглядае, што вельмі дзейныя. З развагаў вяскоўцаў вынікае, што амаль ніхто зь іх не спадзяецца на заробкі й пэнсіі, таксама як і на клопат мясцовых уладаў.
(Карэспандэнт: ) “Пабачыў… выбачайце, што заўважыў: вы хацелі ад пуні дошку адарваць?”
(Павал Абрамовіч: ) “Трэба ададраць! А то нехта будзе ісьці, ды яго яшчэ прываліць”.
(Карэспандэнт: ) “Пэнсія вялікая?”
(Павал Абрамовіч: ) “80 тысяч. У газэтах усё кажуць, што на 15 адсоткаў яе падвышаюць, а дададуць толькі тысячу. Пэнсію яшчэ не пасьпелі даць, а кошты на тавары ўжо падвысіліся – о-ё-ёй!”
(Карэспандэнт: ) “Што гэта сталася з вашых калгасам?”
(Павал Абрамовіч: ) “Размахлачылі наш калгас, і ўсё тут. Хто што куды. Тэхніку – фіць, коні – фіць. Папрапівалі, папрадавалі. Колькі ў людзей цяпер уласнай тэхнікі?! Ці хоць адзін зь іх купіў новага трактара на заводзе? Гэта ўсё з калгасаў і зь сельгастэхнікі”.
Дробаты – невялічкая лясная вёска ў Драгічынскім раёне Берасьцейшчыны.
Пэнсіянэрка Марыя Бартошык выжывае з уласнага агароду. Дапамагаюць ёй у гэтым трактарысты-прыватнікі. Яны езьдзяць па ваколіцах і робяць справу. Зь меркаваньняў бясьпекі хлопцы пазьбягаюць лішніх размоваў. Больш ахвотна за іх кажуць вяскоўцы:
(Бартошык: ) “Сотак у нас даюць колькі заўгодна, але абрабляй іх як хочаш. А так каб нешта зрабіці, калгас нам не дапамагае. Цяпер людзі трактароў паздабывалі. Вось яны езьдзяць па вёсках. Трэба было араць поле – я заплаціла 70 тысяч. А старшыня сказаў, што яму такое не падабаецца”.
Чужая старасьць і немач дапамагаюць выжываць Уладзімеру Сабеню. У Дробатах ён – адзін зь нямногіх, хто яшчэ не на пэнсіі. Жыве ў звычайнай вясковай хаце, росьціць дзяцей і трымае гаспадарку. Хоць справаў і дастаткова, але ён заўсёды можа выкраіць час, каб падзарабіць.
(Сабеня: ) “У лясьніцтве я чэкіроўшчыкам. Хваіну да трактара чапляю, а трактар выцягвае. Гэтая праца то ёсьць, то яе няма”.
(Карэспандэнт: ) “А як няма, чым тады займаецеся?”
(Сабеня: ) “У сяле старым дапамагаю: то бульбу разагнаць, то прапольнікам прайсьціся. Адзінокія бабкі пра гэта просяць”.
(Карэспандэнт: ) “Бабулькам гэтым дапамагаеце за грошы? Ці яны вас абедам кормяць?”
(Сабеня: ) “Абедам. Мы тут свае людзі й неяк разьбярэмся. Калі недзе там далей працуеш, грашыма бяру, а калі дапамагчы суседкам, як я зь іх грошы вазьму?”
(Карэспандэнт: ) “А сельсавет ды райвыканкам вам чым-небудзь дапамагае?”
(Сабеня: ) “А як калі. Наконт дроваў: калі ў сельсавету ліміт скончыўся, лясьніцтва не дае. Дзе хочаш, там і даставай”.
(Карэспандэнт: ) “А чым жа людзі тады грэюцца?”
(Сабеня: ) “Зь лесьніком дамаўляюцца”.
(Бабуля: ) “Сьціхні! Я табе зараз дам! Га! Разышоўся тут! Гляньце, зноў адгукнуўся. Ня вельмі і слухае! А вось як кіём увалю, так і паслухае”.
Маналёг бабулькі быў адрасаваны сабаку. Я дачакаўся, пакуль вартавы сьціхне і пачаў знаёміцца.
Ганна Крэйдзіч. 76 год. На пэнсіі. Чым спадарыня можа пахваліцца, дык гэта ладным домам і дагледжаным агародам. Цьвердзіць, што адна такога б ніколі не пацягнула. Выжываць дапамагаюць нашчадкі й добрыя сілы.
(Крэйдзіч: ) “Як жыцьцё нашае? Ну, вось жывём. Старыя ды нехадзячыя, хворыя. Рабіла-рабіла-рабіла, а пэнсію невялікую зарабіла – 82 тысячы. Дасьць Гасподзь жыць, будам жыць, а калі не, то не. Я ў царкву хаджу і Бога слаўлю. Мяне да царквы так магнітам цягне, што я проста не магу. А грахоў усё адно навалам. Гэта з-за злосьці. Штосьці ня так, нешта не атрымліваецца – а так нельга. Трэба як Бог дае, так і жыць, але нэрвы гэтага не дазваляюць. Дзеці нам дапамагаюць. Вось сена варочала. А сын пасьля працы прыедзе, пойдзем грабці. Безь дзяцей мы б нічога не змаглі. А чаго гэта вы мяне так выпытваеце?”
(Карэспандэнт: ) “Цікава”.
(Крэйдзіч: ) “О! Я цяпер зразумела, чаго. Я яшчэ такога чалавека ня бачыла. Ніхто да мяне не прыходзіў і нічога ня выпытваў”.
Тут да нас падыходзіць муж спадарыні Крэйдзіч. Я толькі набраў у лёгкія паветра, каб прадставіцца і растлумачыць мэту візыту, аднак стары нават слова вымавіць ня даў:
(Муж: ) “Я бачу, у чым тут справа. А дзе гэта будзе гаварыць: у Драгічыне, ці ў Менску. Зь Менску?”
(Карэспандэнт: ) “Так”.
(Крэйдзіч: ) “Стары, ты мяне па радыё пачуеш!”
(Муж: ) “Каб знаў калі, дакладна слухаў бы”.
(Крэйдзіч: ) “А так ня вельмі ён мяне і слухае”.
(Муж: ) “А можа вы нейкую Божую кніжку распаўсюджваеце?”
(Карэспандэнт: ) “Не”.
(Крэйдзіч: ) “Ён беднаваты хлопец”.
(Муж: ) “На ўсё ён беднаваты. Журналіст жа!”
Наўзамен кароваў у хлявах Дробатаў усё часьцей зьяўляюцца козы. Вяскоўцы ўжо прызвычаіліся да малака са спэцыфічным смакам. Гэтая жывёлінка дапамагае выжываць асабліва тым, хто пасьля сьмерці мужа ці жонкі застаўся адзін.
(Спадарыня: ) “Казу трымаю. Вось мне і хапае, бо я адна жыву. Агарод дапамагае, бо трэба парася і казу карміць. Але нешта бульба не расьце. І калярадзкіх жукоў хапае. Навалам!”
(Карэспандэнт: ) “Труціце іх?”
(Спадарыня: ) “Як атруты мала дасі – не бярэ, а як шчэ – паўміраюць. Гэта на маладых жукоў, а супраць старых нічога не дапамагае”.
Але з козамі ня так усё лёгка. Кіраўніцтва тутэйшай калектыўнай гаспадаркі ўпарта ня хоча лічыць іх за жывёлаў, якім патрэбная ежа. Пра простае шчасьце казінае (пра кармы), пра тое, дзе і як іх нарыхтоўваюць, а таксама пра тое, хто выжываць людзям не дапамагае, мне распавяла пэнсіянэрка Ксенія Абрамовіч – карэнная жыхарка вёскі Дробаты.
(Ксенія Абрамовіч: ) “На казу сена не даюць. Пабачыла брыгадзіра. Ён кажа, што сена будзе толькі тым, хто браў буракі і ў каго ёсьць карова. А як у мяне каза ёсьць, дык дадуць толькі калі застанецца”.
(Карэспандэнт: ) “А чым вы тады яе корміце? Добра, што трава ёсьць. А калі зіма прыйдзе?”
(Ксенія Абрамовіч: ) “Вунь за хлявом ячмень пасеялі”.
(Карэспандэнт: ) ”Ячмень, бульбу і буракі сееце. Як будуць езьдзіць якія перакупнікі, прадасьцё нешта?”
(Ксенія Абрамовіч: ) “Не, я не прадаю. У мяне ўсё ідзе козанькам. Я нічога, ні грама, не прадаю. Тут галоўнае, каб было сабе. А ў краме ўсё дарагое – паспрабуй купіць. Булка хлеба – 700, батон – 800. Дзень-два паясі, і зноў гэтулькі аддавай. Што на сталах бывае? Бывае агурок і капуста, бульба. Каб зрабіць капусту, трэба морква, капуста, агуркі, зялёны памідор. Гэта ўсё пакрышыць і дадаць цыбулі кіляграм і ўліць бутэльку алею. А пасьля варыць да гатоўнасьці. Пасьля бярэм гарачыя слоікі, закладваем туды і закатваем. І вось у нас ужо на зіму ёсьць капустка”.
(Карэспандэнт: ) “Пра вас сельсавет неяк клапоціцца?”
(Ксенія Абрамовіч: ) “Ой, дзіця, супакойся. Хто пра нас клапаціцца будзе? Хто?!”
(Карэспандэнт: ) “Я вельмі шмат разоў чуў такое, што высокія чыноўнікі: прэзыдэнты, міністры і ўсе астатнія, казалі, што пэнсіянэры – гэта наш самы галоўны клопат”.
(Ксенія Абрамовіч: ) “Прэзыдэнт кажа гэтак, а яны робяць як хочуць. Вы такое разумееце, ці не? Мясцовая ўлада ва ўсім вінаватая. А хто яшчэ вінаваты?”
(Карэспандэнт: ) “Вы ж выбіралі нейкага дэпутата. Можа, папрасілі б яго, каб паўплываў на іх”.
(Ксенія Абрамовіч: ) “Той дэпутат не прыйшоў у хату і не запытаўся, чым калі дапамагчы!”
Козы – гэта ноў-хаў №1. А ноў-хаў №2 – гэта гусі ды індыкі. Не, іх і раней разводзілі ў вёсцы. Але яшчэ некалькі год таму перавагу аддавалі курам і сьвіньням. Сытуацыя памянялася, калі ў Дробатах зьявіўся Ўладзімер Грэчка. Спадар прадставіцца сам, а я зазначу толькі адно: у далёкіх падарожжах ён згубіў родную мову, але ніяк не забыўся на прыналежнасьць да Беларусі.
(Грэчка: ) “Нядаўна з Кёнігсбэргу пераехаў. Нарадзіўся і вырас тут, а 40 гадоў пражыў там. Я на пэнсію выйшаў, а тут маці старэнькая. Трэба яе даглядаць”.
(Карэспандэнт: ) “Як радзіма сустрэла?”
(Грэчка: ) “Выдатна! Толькі ёсьць цяжкасьці з атрыманьнем грамадзянства”.
(Карэспандэнт: ) “Вы ж як народжаны тут…”
(Грэчка: ) “Усё адно, ніякай розьніцы. Нават калі б я быў з Турцыі, працэдура атрыманьня была б такая ж. Я прайшоў усё замежжа. Усё! У замежным пашпарце было напісана “беларус”. Я нічога не мяняў! Я не пісаў, што я расеец. Я – беларус! А сюды я прыехаў, я ўжо перастаў быць беларусам”.
Дык вось, Уладзімер Грэчка зноў зьявіўся ў Дробатах. Сьвежым вокам паглядзеў на жыцьцё малой радзімы і прыйшоў да высновы, што разводзіць кур і парсюкоў ня так выгадна, як гусей і індыкоў. Ад той пары з гэтых самы птушак ён і жыве.
(Грэчка: ) “Цяпер са збожжам тут далёка не раздольле. На тое сьвінчо трэба пятнаццаць мяхоў камбікорму, каб яго добра выкарміць. А колькі трэба гусі? Нічога. А восеньню дай два вядры збожжа. Дваццаць гусей па 5 кіляграмаў – тое ж сьвінчо. А мяса іхнае ня горшае. Рубі й спажывай штодня сьвежае. Але першыя паўтара месяца зь імі клопату – проста жах! Іх трэба праз кожныя дзьве гадзіны карміць, назіраць за імі, яно ж маленькае і бездапаможнае. Але праз паўтара месяца я іх выпушчу. Яны пойдуць на вольную пашу. А гусь такая птушка, што ёй патрэбныя трава, кустоўе і казяўкі”.
Пералік мэтадаў выжываньня ў Дробатах будзе ня поўны, калі не згадаць прыроду. Ліда Юрашэвіч дапрацоўвае апошнія гады – далей будзе пэнсія. Ейная хата знаходзіцца на самым ускрайку паселішча. Ёй дык самім Богам наканавана карміцца зь лесу і вады.
(Юрашэвіч: ) “Па грыбы ды ягады ходзім. Здаем іх. Тыя гады і надта добра прымалі. А цяпер ужо цану зьбілі, бо зьявілася вельмі шмат перакупнікаў”.
(Карэспандэнт: ) “А людзі рыбу ловяць?”
(Юрашэвіч: ) “Ё канаўкі й сажалачкі. Туды ходзяць і маленькіх карасікаў ловяць”.
(Карэспандэнт: ) “А ў вас нехта зь сям’і рыбу ловіць?”
(Юрашэвіч: ) “Мужык любіць”.
(Карэспандэнт: ) “Хоць на патэльню прыносіць?”
(Юрашэвіч: ) “Прыносіць. А калі і на дзьве. У выходны ці ён будзе сядзець на лаўцы, ці ляжаць, хай лепей пойдзе наловіць. А мы юшкі зварым і кавалкамі пасмажым”.
Сродкі выжываньня ў жыхароў Дробатаў можа не заўсёды законныя, але, выглядае, што вельмі дзейныя. З развагаў вяскоўцаў вынікае, што амаль ніхто зь іх не спадзяецца на заробкі й пэнсіі, таксама як і на клопат мясцовых уладаў.