Яшчэ ў сярэдзіне 1980-х гадоў, паводле “Збору помнікаў гісторыі і культуры Беларусі”, у цэнтральнай частцы Менску заставалася болей за 200 помнікаў архітэктуры. Сёньня ж навукоўцы налічваюць іх каля дзясятка. Такі вынік папярэдніх рэканструкцый гораду. І, у прынцыповым пляне, з погляду мастацтвазнаўцы Сяргея Харэўскага, Указ Лукашэнкі варта вітаць.
(Харэўскі: ) “У савецкія часы ніхто не цікавіўся гэтым Верхнім горадам, у прынцыпе. Былі пляны зьнішчэньня й стварэньня на ягоным месцы каскаду фантанаў. Тое, што кіраўнік дзяржавы зацікавіўся гэтым аб’ектам, – ужо добра. Таму што разам зь ім зацікавяцца й іншыя людзі”.
Сёньня інфармацыйныя агенцыі перадаюць толькі галоўныя палажэньні Ўказу: унікальную спадчыну трэба захаваць; яна павінна служыць патрыятычнаму выхаваньню. Гэта сутнасна не выклікае пярэчаньняў. Аднак у людзей, не абыякавых да лёсу нацыянальнай спадчыны, дакумэнт выклікаў разам з радасьцю й трывогу. Бо нярэдка высокія чыноўнікі адной рукой падпісваюць указы аб захаваньні й аднаўленьні культурнай спадчыны, а другой – яе разбураюць.
Некалькі месяцаў таму Аляксандар Лукашэнка загадаў аднавіць у цэнтры Менску гатэль “Эўропа” на падмурку разбуранага гарадзкога тэатру, тым самым пазбавіўшы надзеі на пэрспэктывы аднаўленьня выдатнага помніка культуры. Цяперашні ягоны Ўказ зьяўляецца ў той час, калі будаўніцтвам сяміпавярховага паркінгу завяршаецца зьнішчэньне Нямігі. Вось і паўстае ў навукоўцаў зусім натуральнае пытаньне: наколькі гэтым разам ашчадна паставяцца тыя, хто будзе “аднаўляць, рэканструяваць і добраўпарадкаваць”, да таго нешматлікага, што яшчэ засталося зь мінуўшчыны?
Ці гарантуецца гэта новым дакумэнтам? – пацікавіўся я ў намесьніка кіраўніка ўпраўленьня аховы гісторыка-культурнай спадчыны Міністэрства культуры Ігара Чарняўскага. Аднак і ён на гэтае пытаньне ня мае пэўнага адказу.
(Чарняўскі: ) “Я хацеў бы пабачыць тэкст цалкам. Бо ведаю, што ў тым варыянце, які мы ўзгаднялі, нейкія літары й коскі былі папраўлены. Таму, ня бачыўшы самога тэксту, гаварыць што-небудзь не выпадае”.
(Карэспандэнт: ) “А ці не занадта позна ўзяліся на дзяржаўным узроўні вырашаць праблемы Верхняга гораду?”
(Чарняўскі: ) “Чаму занадта позна? Гэта даўно вырашаецца. Гэта адзін з чарговых этапаў. Яно ня позна й ня рана. Быў пэрыяд, калі працавала акцыянэрнае таварыства “Стары Менск”. Цяпер выйшлі на новы этап – і зьявіўся новы дакумэнт. Зрэшты, ён ня столькі новы, колькі ўдакладняе сытуацыю”.
Менавіта на былым досьведзе аднаўленьня Верхняга гораду й Траецкага прадмесьця базуецца скэптыцызам мастацтвазнаўцы Сяргея Харэўскага:
(Харэўскі: ) “Нельга лічыць муляжы, зробленыя ў Верхнім горадзе, помнікамі. Але тыя, хто зьбіраецца ахоўваць гэтыя помнікі, не ўсьведамляюць сабе вартасьці любога каменя, што там знаходзіцца. Яны ня могуць усьведаміць сабе помнік як помнік – не для рэстарацыі, не для паркінгу, увогуле ня дзеля прагматычнага выкарыстаньня – а помніка як каштоўнасьці памяці. Тыя людзі, хто сёньня заняўся Нямігай, празь дзень зоймуцца Верхнім горадам”.
(Харэўскі: ) “У савецкія часы ніхто не цікавіўся гэтым Верхнім горадам, у прынцыпе. Былі пляны зьнішчэньня й стварэньня на ягоным месцы каскаду фантанаў. Тое, што кіраўнік дзяржавы зацікавіўся гэтым аб’ектам, – ужо добра. Таму што разам зь ім зацікавяцца й іншыя людзі”.
Сёньня інфармацыйныя агенцыі перадаюць толькі галоўныя палажэньні Ўказу: унікальную спадчыну трэба захаваць; яна павінна служыць патрыятычнаму выхаваньню. Гэта сутнасна не выклікае пярэчаньняў. Аднак у людзей, не абыякавых да лёсу нацыянальнай спадчыны, дакумэнт выклікаў разам з радасьцю й трывогу. Бо нярэдка высокія чыноўнікі адной рукой падпісваюць указы аб захаваньні й аднаўленьні культурнай спадчыны, а другой – яе разбураюць.
Некалькі месяцаў таму Аляксандар Лукашэнка загадаў аднавіць у цэнтры Менску гатэль “Эўропа” на падмурку разбуранага гарадзкога тэатру, тым самым пазбавіўшы надзеі на пэрспэктывы аднаўленьня выдатнага помніка культуры. Цяперашні ягоны Ўказ зьяўляецца ў той час, калі будаўніцтвам сяміпавярховага паркінгу завяршаецца зьнішчэньне Нямігі. Вось і паўстае ў навукоўцаў зусім натуральнае пытаньне: наколькі гэтым разам ашчадна паставяцца тыя, хто будзе “аднаўляць, рэканструяваць і добраўпарадкаваць”, да таго нешматлікага, што яшчэ засталося зь мінуўшчыны?
Ці гарантуецца гэта новым дакумэнтам? – пацікавіўся я ў намесьніка кіраўніка ўпраўленьня аховы гісторыка-культурнай спадчыны Міністэрства культуры Ігара Чарняўскага. Аднак і ён на гэтае пытаньне ня мае пэўнага адказу.
(Чарняўскі: ) “Я хацеў бы пабачыць тэкст цалкам. Бо ведаю, што ў тым варыянце, які мы ўзгаднялі, нейкія літары й коскі былі папраўлены. Таму, ня бачыўшы самога тэксту, гаварыць што-небудзь не выпадае”.
(Карэспандэнт: ) “А ці не занадта позна ўзяліся на дзяржаўным узроўні вырашаць праблемы Верхняга гораду?”
(Чарняўскі: ) “Чаму занадта позна? Гэта даўно вырашаецца. Гэта адзін з чарговых этапаў. Яно ня позна й ня рана. Быў пэрыяд, калі працавала акцыянэрнае таварыства “Стары Менск”. Цяпер выйшлі на новы этап – і зьявіўся новы дакумэнт. Зрэшты, ён ня столькі новы, колькі ўдакладняе сытуацыю”.
Менавіта на былым досьведзе аднаўленьня Верхняга гораду й Траецкага прадмесьця базуецца скэптыцызам мастацтвазнаўцы Сяргея Харэўскага:
(Харэўскі: ) “Нельга лічыць муляжы, зробленыя ў Верхнім горадзе, помнікамі. Але тыя, хто зьбіраецца ахоўваць гэтыя помнікі, не ўсьведамляюць сабе вартасьці любога каменя, што там знаходзіцца. Яны ня могуць усьведаміць сабе помнік як помнік – не для рэстарацыі, не для паркінгу, увогуле ня дзеля прагматычнага выкарыстаньня – а помніка як каштоўнасьці памяці. Тыя людзі, хто сёньня заняўся Нямігай, празь дзень зоймуцца Верхнім горадам”.