(Цыганкоў: ) “Сёньня ў нашай праграме мы паспрабуем даць ацэнку чатыром гадам дзейнасьці гэтага складу Палаты прадстаўнікоў, прааналізаваць, наколькі істотна ўплывалі дэпутаты на палітычнае жыцьцё краіны, якую палітычную спадчыну пакінулі пасьля сябе. Ці сталі дэпутаты Палаты за гэтыя чатыры гады адчуваць сябе прадстаўнікамі выбаршчыкаў, а не падуладнымі чыноўнікамі? Ці адчуваюць яны сябе самастойнымі палітычнымі фігурамі, сапраўднай другой уладай, ці толькі дадаткам да ўлады выканаўчай?
Якія важныя, неабходныя для беларуская грамадзтва законы прынялі дэпутаты, і якія не прынялі?”
(Дабравольскі: ) “Гэты склад парлямэнту быў зусім ніякім. Ён быў складзены з тых людзей, якія ня толькі ня мелі сваёй пазыцыі, але яшчэ былі падабраныя такім чынам, каб яны маўчалі. Гэта традыцыя ад савецкіх часоў. Дзякуй Богу, што знайшлося некалькі прынцыповых людзей, якія ўсё ж гаварылі ў гэтым парлямэнце праўду. Было шмат невялікіх, нязначных законапраектаў, паправак, зацьверджаных дэкрэтаў прэзыдэнта, а істотнага было вельмі мала.
Істотнае было ў тым, што ўлада спрабавала пашырыць свае паўнамоцтвы. І гэта яна заўсёды рабіла праз абмежаваньне правоў грамадзтва – СМІ, прадпрымальнікаў, палітычных партыяў, грамадзкіх арганізацыяў і гэтак далей”.
(Цыганкоў: ) “Калі казаць пра колькасны аб’ём прынятых законаў і паправак, то, відаць, можна параўнаць большасьць гэтага складу парлямэнту з пажарнай камандай, якую прэзыдэнт і ўрад выклікаюць заляпляць дзіркі ў заканадаўстве. Сваёй ініцыятывы была мала, была проста рэакцыя на запатрабаваньні выканаўчай улады”.
(Класкоўскі: ) “Калі ўжо ўжываць мэтафару, я б параўнаў гэты парлямэнт з канвэерам. Фармальна гэта прафэсійны парлямэнт, і даволі рэгулярна ён проста штампуе тыя ці іншыя акты. Праблема ў тым, што Палата так і ня стала асяродкам законатворчай ініцыятывы. Дэпутаты хаця ня вельмі сьмела, але некалькі разоў уздымалі пытаньне, каб быў нейкі цэнтар, які будзе рыхтаваць праекты законаў. Але дасюль большасьць заканадаўчых актаў рыхтуецца альбо ў нацыянальным Цэнтры законапраектнай дзейнасьці пры Прэзыдэнце Беларусі, альбо ва ўрадзе. А калі дэпутаты прапаноўваюць нейкія альтэрнатыўныя законапраекты, то іхны сумны лёс добра вядомы.
Дарэчы, калі сьпікер Палаты Папоў падводзіў вынікі сэсіі, то ён чыста арытмэтычна назваў за сотню законаў, якія прынятыя, шэраг ратыфікаваных міжнародных пагадненьняў. З арытмэтыкай нібыта ўсё нармальна, але вось толькі адна рыса: дасюль не прыняты, колькі яго не шмальцавалі, Закон аб нацыянальным сходзе, хаця ўжо выразалі ўсё, што там здавалася найвышэйшай уладзе крамольным. Але тое, што нават у такім урэзаным выглядзе ён не прыняты і, відаць, ня будзе прыняты – вельмі красамоўная рыса. Яны не гаспадары ў сваім доме, яны нават пра саміх сабе ня могуць прыняць закон”.
(Цыганкоў: ) “Удзельнікі размовы якраз пачалі казаць пра паўнамоцтвы Палаты Прадстаўнікоў. У чым усё ж галоўная прычына малой (як лічаць нашыя ўдзельнікі) эфэктыўнасьці гэтага складу парлямэнту? Ці справа толькі ў паўнамоцтвах, ці хутчэй справа ў сьмеласьці і палітычнай волі дэпутатаў? Нават пры гэтых паўнамоцтвах, калі б дэпутаты былі больш сьмелыя і адказныя, яны маглі б больш рашуча прадстаўляць заканадаўчую уладу”.
(Скрабец: ) “Канешне, усё якраз так, як вы разважаеце. Можна заўсёды знаходзіць прычыны і казаць – вось ад нас нічога не залежыць, таму мы нічога і ня робім. Але, напрыклад, тыя ж папраўкі ў выбарчы кодэкс, запыты ў Генэральную пракуратуру аб зьніклых, ці закон аб СМІ, які распрацаваў БАЖ – гэта, на мой погляд, вельмі добры закон. Колькі я ні спрабаваў яго хаця б вынесьці на абмеркаваньне – нічога не ўдавалася.
Калі зараз разважаць, што парлямэнт ня здолеў нават прыняць закон пра свае паўнамоцтвы. то я ўзгадаю, што калі Палата ўхваліла закон, што дэпутатам можна мець ня 5, а 8 памочнікаў, то прэзыдэнт наклаў вета. Ён адкрыта насьміхаецца над паўнамоцтвамі дэпутатаў. Але – у Канстытуцыі напісана, што дэпутаты маюць права двума трацінамі прагаласаваць за імпічмэнт. Чаму ж не выкарыстаць гэтае права, калі на вас плююць. Канстытуцыя дае магчымасьць адстойваць сваю пазыцыю, але ёю ня хочуць карыстацца. Гэта зьвязана і са страхам, і з рэпрэсіямі ў грамадзтве”.
(Цыганкоў: ) “Сяргей: як большасьць дэпутатаў ў індывідуальным сэнсе ставяцца да вас, апазыцыянэраў, сяброў групы “Рэспубліка”? Ці яны абураюцца, альбо наадварот, у калідорах паціскаюць рукі, маўляў, “думкамі я з вамі”?”
(Скрабец: ) “Пераважна яны з намі. Кажуць – “хлопцы, трымайцеся, мы б таксама пайшлі з вамі, але вы ведаеце, у нас жонка, дзеці, праца, вы ж ведаеце, які ціск, але мы разумеем, што праўда за вамі”. Я лічу, што нават і гэта добра. Парлямэнт – даволі прафэсійны, ва ўсіх дэпутатаў вышэйшая адукацыя, чаго раней не было. Таму там людзі, якім ня трэба тлумачыць, што чорнае, што белае”.
(Цыганкоў: ) “Але ж, ведаеце, добры чалавек – гэта не прафэсія. Прафэсія дэпутата – мець палітычную волю і рашучасьць”.
(Скрабец: ) “Гэта так, але вы ведаеце, што многім зь іх аказвалася палітычная і рэсурсная падтрымка падчас выбараў. І яны абавязаныя гэта адпрацоўваць. Калі б у нас былі сумленныя выбары, такой сытуацыі б ня ўзьнікла”.
(Цыганкоў: ) “Калі прыпомніць найбольш яскравыя моманты, акцыі, зьвязаныя зь дзейнасьцю дэпутатаў гэтага скліканьня, то, скажам шчыра, узгадаць можна зусім няшмат. Але першым такім момантам у рэйтынгу безумоўна стане 18-дзённая галадоўка трох дэпутатаў групы “Рэспубліка” – Фралова, Парфяновіча і Скрабца. Які ўплыў яна аказала на грамадзтва і на выбарчую кампанію, што пройдзе ў верасьні-кастрычніку?”
(Дабравольскі: ) “Галадоўка – гэта крок адчаю, дэпутаты хацелі паказаць, што парлямэнт ёсьць толькі шырмай для выканаўчай улады. І Палата павінна выконваць свае функцыі. Галадоўнікі хацелі прымусіць дэпутатаў паглядзець на сябе збоку, падумаць аб грамадзтве, аб лёсе краіны. Зрабіць так, каб воля выбаршчыкаў нешта вырашала, і каб наступны парлямэнт быў не такі, як зараз. Бо і Фралоў, І Парфяновіч, і Скрабец сутыкнуліся з тым, што гэты парлямэнт нічога ня хоча абараняць, ён проста выконвае загады.
Таму галадоўнікаў падтрымала вельмі шмат людзей. У наш партыйны офіс кожны дзень прыносілі вялікія стосы допісаў і падпісных лістоў у падтрымку галадоўкі. Ёсьць шмат неабыякавых людзей, і вельмі многіх акцыя абудзіла. Калі ёсьць людзі, якія гатовыя рызыкаваць сваім здароўем, то знайшліся людзі, якія вырашылі, што хаця ва ўсіх сем’і, праца, праблемы – ёсьць нешта вышэйшае, і гэтая акцыя абудзіла многіх актывістаў, якія могуць абудзіць тых людзей, што побач зь імі”.
(Цыганкоў: ) “Аляксандр Класкоўскі, як вам бачыцца феномен галадоўкі? Да якіх наступстваў яна прывяла і як можа паўплываць на выбарчую кампанію? І другое – як, на вашу думку, можна патлумачыць фэномэн групы “Рэспубліка”, калі дэпутаты, якія сьпярша не ўяўляліся апазыцыянэрамі, дайшлі ў сваёй палітычнай эвалюцыі да стварэньня фактычна апазыцыйнай групы ў парлямэнце?”
(Класкоўскі: ) “Галадоўка падкрэсьліла два супрацьлеглыя моманты. З аднаго боку, сапраўды, гэтая яркае сьведчаньне таго, што парлямэнт недзеяздольны, бо ў ім немагчыма вырашыць пытаньні нармальным, парлямэнцкім мэтадам. Вось тады дэпутаты і пайшлі на жэст адчаю, у глыбіні душы не спадзеючыся, што і ён дапаможа. Гэта была ўжо пэўная дэманстрацыя. І, дарэчы, моцны палітычны ход, калі ўжо казаць тэхналягічна.
Зь іншага боку, галадоўка паказала, якую важную ролю адыграе прыналежнасьць да сыстэмнай палітыкі. Хай сабе мандат у дэпутата слабы, але гэта пэўная абарона. І проста так узяць за каўнер і пацягнуць у пастарунак, як гэта робяць з хлопцамі з руху “Зубр” – з дэпутатамі ўжо так ня зробіш. І таму ў іх і плякат вісеў на балконе, і гэтак далей.
Гэта да дыскусіяў пра розныя байкоты, удзельнічаць ці не, брудныя выбары ці не. А калі б былі чыстыя выбары, ня трэба было б і заклікаць да зьмены ўлады, дэмакратызацыі і гэтак далей.
Што да фэномэну групы “Рэспубліка”, то, напрыклад, генэрал Фралоў адкрыта казаў, што яго ўлады падтрымлівалі, быў задзейнічаны “адміністратыўны рэсурс”. Гэта, мусіць, называецца “пераступіць празь сябе”, гэта проста грамадзянскі крок, гэта пытаньне: ці ты палітык, ці ты кан’юнктуршчык.
Гэтая ўлада хацела сфармаваць парлямэнт паводле савецкага ўзору. І гэты склад быў блізкі да “ідэалу”. І вось толькі некалькі чалавек “сапсавалі” ўсю карціну. І гэта дае надзею, бо яны, гэтыя некалькі чалавек, абвастрылі гульню. Натуральна, улада можа пайсьці на болей жорсткі сцэнар, што да наступных выбараў. Але нават калі будзе такая “гульня на выбіваньне”, яна можа вярнуцца да ўлады бумэрангам. Таму гэтае абвастрэньне гульні, тое, што шмат людзей убачылі, што ў нашым сонным беларускім балоце можа нешта варушыцца – гэта, бадай, галоўны эфэкт”.
(Цыганкоў: ) “Сяргей, мы зараз кшталту як збоку вас абмяркоўваем. Раскажыце самі пра сваю палітычную эвалюцыю. Калі вы выбіраліся, улада, відаць, ня думала. што вы, бізнэсмэн, станеце апазыцыянэрам. Як робяцца апазыцыянэрамі?”
(Скрабец: ) “Канешне, я тады фармальна не належаў да апазыцыі. Але супраць мяне быў кінуты адміністратыўны рэсурс. Нават сам тагачасны губэрнатар Гарадзеншчыны Дубко прыяжджаў у Ліду, зачыняў людзей у залях і крычаў, што калі не прагаласуеце за кандыдата ад улады, пазвальняе з працы і гэтак далей.
Але гэты ціск згуляў толькі на маю карысьць, бо ў Лідзе – такія людзі, што падобнымі мэтадамі іх толькі злуюць. Над кандыдатам ад улады ў мяне была перавага ў два разы. Хаця там была вельмі добрая жанчына, дырэктар гімназіі, яна была не вінаватая ў тым, што ёй улада даверыла прадстаўляць Ліду ў парлямэнце.
Чаму я пайшоў у дэпутаты? З 1998 году пачаліся праблемы з маім бізнэсам. Я ўзначальваў беларуска-расейскі гандлёвы дом “Бабаеўскі”. Супраць нас увялі “залатую акцыю”, і нават не далі інвэставаць 5 мільёнаў даляраў.
Тады я пачаў задумвацца, чаму такое адбываецца ў нашай краіне, і што трэба займацца палітыкай, каб нешта зьмяніць. Бо бізнэсам займацца не дадуць ніколі. Гэта была і заява Лукашэнкі, што бізнэсмэны – вашывыя блохі, і ягонае абяцаньне ў 2005 годзе паціснуць руку апошняму бізнэсмэну, і гэтак далей. Было асуджана 8 маіх калегаў, супраць мяне самога заведзеная крымінальная справа. Гэта такая палітыка ўлады, і гэтую палітыку трэба мяняць. І калі 2 гады таму група “Рэспубліка” пачала зьбірацца, мы спачатку доўга адзін да аднаго прыглядаліся, бо гэта працэс не такі хуткі”.
(Цыганкоў: ) “У верасьні пачнецца наступная выбарчая кампанія ў Палату прадстаўнікоў. Ужо зараз выглядае, што будуць кандыдаты ад улады, ад апазыцыі і “незалежныя”, ад якіх невядома пакуль чаго чакаць. З улікам палітычнай спадчыны гэтай Палаты – як будзе выглядаць выбарчая кампанія?”
(Дабравольскі: ) “Зараз усім у грамадзтве зразумела, што такі парлямэнт, які ёсьць зараз, ні на што ня здольны. Адзінкі казалі праўду, а астатнія маўчалі. Большасьць у грамадзтве схіляецца да думкі, што ў парлямэнце павінны быць іншыя людзі. Але трэба сказаць, што парлямэнцкімі справамі людзі ня вельмі цікавяцца, і трэба іх інфармаваць.
Гэты парлямэнт быў абраны на фоне байкоту з боку дэмакратычных сілаў. Таму ва ўлады не было вялікай патрэбы фальсыфікаваць вынікі, хаця яны гэта і рабілі.
Мы ўпэўненыя. што галоўнае – здабыць падтрымку людзей, большасьці. Каля яна будзе, то ўладам будзе нялёгка фальсыфікаваць вынікі выбараў, іначай людзі будуць незадаволеныя. І прыклад Скрабца паказвае, што хаця ён ня быў вялікім апазыцыянэрам, але ішоў супраць кандыдата ад улады – жанчыны можа і добрай, але якая павінна была ў парлямэнце маўчаць. А ўлада ведала, што Скрабец так ці іначай маўчаць ня будзе.
Гэты прыклад паказвае, што калі атрымаць падтрымку большасьці, можна перамагчы. Мы на гэта і разьлічваем. Зараз большасьць людзей ня хоча, каб Лукашэнка заставаўся на трэці тэрмін. І гэтыя выбары, фактычна, будуць вызначаць, ці ён сыдзе, ці будуць у яго шанцы на трэці тэрмін. І гэтыя выбары зусім незвычайныя, яны вырашаюць лёс краіны. Пра гэта мы і кажам людзям. Зараз ніхто ня можа казаць, што ад яго нічога не залежала, што ён палітыкай не займаецца.
Мы павінны разам выступіць на выбарах. І калі людзі зразумеюць, што ёсьць альтэрнатыва, што апазыцыйныя сілы дамовіліся, і што тыя, хто прапаноўвае новы шлях, новую стратэгію, выступаюць разам, тады будзе падтрымка”.
(Цыганкоў: ) “Сяргей, як вам уяўляецца ваша канкрэтная палітычная выбарчая кампанія? Чаго вам варта чакаць у вашай акрузе?”
(Скрабец: ) “Канешне, людзі ў Лідзе мяне падтрымліваюць. Падчас галадоўкі да мяне ў прыёмную прыходзілі людзі й перадавалі прывітаньне мне і ўсім галадоўнікам, казалі, каб я трымаўся. У мяне вельмі добрыя шанцы атрымаць у Лідзе перамогу ў кастрычніку. Але ўлада ўжо зараз паведаміла мне, што зробіць усё магчымае і немагчымае, каб я не прайшоў у парлямэнт”.
(Класкоўскі: ) “Я думаю, што выбары пройдуць паводле жорсткага сцэнару з боку ўлады. У момант галадоўкі ва ўлады быў элемэнт разгубленасьці, але ў выніку гэта толькі ўмацавала яе ў тым, што трэба рабіць лаяльны парлямэнт, трэба адсякаць усіх непажаданых кандыдатаў. Разам з тым, той самы фэномэн групы “Рэспубліка” паказвае, што нават самыя жалезныя сцэнарыі даюць збой, і будуць даваць збоі.
Галадоўка паказала, што апазыцыя можа рабіць нестандартныя хады і навязваць уладзе сваю гульню. І тут, натуральна, ініцыятыва за тымі сіламі, якія змагаюцца за перамены. Нават пры тым, што ў Палату, магчыма, ня ўдасца прарвацца вялікай групе апазыцыянэраў, выбарамі жыцьцё не заканчваецца, і я думаю, што вэктар пераменаў будзе няўхільны”.
(Дабравольскі: ) “Гэты склад парлямэнту быў зусім ніякім. Ён быў складзены з тых людзей, якія ня толькі ня мелі сваёй пазыцыі, але яшчэ былі падабраныя такім чынам, каб яны маўчалі. Гэта традыцыя ад савецкіх часоў. Дзякуй Богу, што знайшлося некалькі прынцыповых людзей, якія ўсё ж гаварылі ў гэтым парлямэнце праўду. Было шмат невялікіх, нязначных законапраектаў, паправак, зацьверджаных дэкрэтаў прэзыдэнта, а істотнага было вельмі мала.
Істотнае было ў тым, што ўлада спрабавала пашырыць свае паўнамоцтвы. І гэта яна заўсёды рабіла праз абмежаваньне правоў грамадзтва – СМІ, прадпрымальнікаў, палітычных партыяў, грамадзкіх арганізацыяў і гэтак далей”.
(Цыганкоў: ) “Калі казаць пра колькасны аб’ём прынятых законаў і паправак, то, відаць, можна параўнаць большасьць гэтага складу парлямэнту з пажарнай камандай, якую прэзыдэнт і ўрад выклікаюць заляпляць дзіркі ў заканадаўстве. Сваёй ініцыятывы была мала, была проста рэакцыя на запатрабаваньні выканаўчай улады”.
(Класкоўскі: ) “Калі ўжо ўжываць мэтафару, я б параўнаў гэты парлямэнт з канвэерам. Фармальна гэта прафэсійны парлямэнт, і даволі рэгулярна ён проста штампуе тыя ці іншыя акты. Праблема ў тым, што Палата так і ня стала асяродкам законатворчай ініцыятывы. Дэпутаты хаця ня вельмі сьмела, але некалькі разоў уздымалі пытаньне, каб быў нейкі цэнтар, які будзе рыхтаваць праекты законаў. Але дасюль большасьць заканадаўчых актаў рыхтуецца альбо ў нацыянальным Цэнтры законапраектнай дзейнасьці пры Прэзыдэнце Беларусі, альбо ва ўрадзе. А калі дэпутаты прапаноўваюць нейкія альтэрнатыўныя законапраекты, то іхны сумны лёс добра вядомы.
Дарэчы, калі сьпікер Палаты Папоў падводзіў вынікі сэсіі, то ён чыста арытмэтычна назваў за сотню законаў, якія прынятыя, шэраг ратыфікаваных міжнародных пагадненьняў. З арытмэтыкай нібыта ўсё нармальна, але вось толькі адна рыса: дасюль не прыняты, колькі яго не шмальцавалі, Закон аб нацыянальным сходзе, хаця ўжо выразалі ўсё, што там здавалася найвышэйшай уладзе крамольным. Але тое, што нават у такім урэзаным выглядзе ён не прыняты і, відаць, ня будзе прыняты – вельмі красамоўная рыса. Яны не гаспадары ў сваім доме, яны нават пра саміх сабе ня могуць прыняць закон”.
(Цыганкоў: ) “Удзельнікі размовы якраз пачалі казаць пра паўнамоцтвы Палаты Прадстаўнікоў. У чым усё ж галоўная прычына малой (як лічаць нашыя ўдзельнікі) эфэктыўнасьці гэтага складу парлямэнту? Ці справа толькі ў паўнамоцтвах, ці хутчэй справа ў сьмеласьці і палітычнай волі дэпутатаў? Нават пры гэтых паўнамоцтвах, калі б дэпутаты былі больш сьмелыя і адказныя, яны маглі б больш рашуча прадстаўляць заканадаўчую уладу”.
(Скрабец: ) “Канешне, усё якраз так, як вы разважаеце. Можна заўсёды знаходзіць прычыны і казаць – вось ад нас нічога не залежыць, таму мы нічога і ня робім. Але, напрыклад, тыя ж папраўкі ў выбарчы кодэкс, запыты ў Генэральную пракуратуру аб зьніклых, ці закон аб СМІ, які распрацаваў БАЖ – гэта, на мой погляд, вельмі добры закон. Колькі я ні спрабаваў яго хаця б вынесьці на абмеркаваньне – нічога не ўдавалася.
Калі зараз разважаць, што парлямэнт ня здолеў нават прыняць закон пра свае паўнамоцтвы. то я ўзгадаю, што калі Палата ўхваліла закон, што дэпутатам можна мець ня 5, а 8 памочнікаў, то прэзыдэнт наклаў вета. Ён адкрыта насьміхаецца над паўнамоцтвамі дэпутатаў. Але – у Канстытуцыі напісана, што дэпутаты маюць права двума трацінамі прагаласаваць за імпічмэнт. Чаму ж не выкарыстаць гэтае права, калі на вас плююць. Канстытуцыя дае магчымасьць адстойваць сваю пазыцыю, але ёю ня хочуць карыстацца. Гэта зьвязана і са страхам, і з рэпрэсіямі ў грамадзтве”.
(Цыганкоў: ) “Сяргей: як большасьць дэпутатаў ў індывідуальным сэнсе ставяцца да вас, апазыцыянэраў, сяброў групы “Рэспубліка”? Ці яны абураюцца, альбо наадварот, у калідорах паціскаюць рукі, маўляў, “думкамі я з вамі”?”
(Скрабец: ) “Пераважна яны з намі. Кажуць – “хлопцы, трымайцеся, мы б таксама пайшлі з вамі, але вы ведаеце, у нас жонка, дзеці, праца, вы ж ведаеце, які ціск, але мы разумеем, што праўда за вамі”. Я лічу, што нават і гэта добра. Парлямэнт – даволі прафэсійны, ва ўсіх дэпутатаў вышэйшая адукацыя, чаго раней не было. Таму там людзі, якім ня трэба тлумачыць, што чорнае, што белае”.
(Цыганкоў: ) “Але ж, ведаеце, добры чалавек – гэта не прафэсія. Прафэсія дэпутата – мець палітычную волю і рашучасьць”.
(Скрабец: ) “Гэта так, але вы ведаеце, што многім зь іх аказвалася палітычная і рэсурсная падтрымка падчас выбараў. І яны абавязаныя гэта адпрацоўваць. Калі б у нас былі сумленныя выбары, такой сытуацыі б ня ўзьнікла”.
(Цыганкоў: ) “Калі прыпомніць найбольш яскравыя моманты, акцыі, зьвязаныя зь дзейнасьцю дэпутатаў гэтага скліканьня, то, скажам шчыра, узгадаць можна зусім няшмат. Але першым такім момантам у рэйтынгу безумоўна стане 18-дзённая галадоўка трох дэпутатаў групы “Рэспубліка” – Фралова, Парфяновіча і Скрабца. Які ўплыў яна аказала на грамадзтва і на выбарчую кампанію, што пройдзе ў верасьні-кастрычніку?”
(Дабравольскі: ) “Галадоўка – гэта крок адчаю, дэпутаты хацелі паказаць, што парлямэнт ёсьць толькі шырмай для выканаўчай улады. І Палата павінна выконваць свае функцыі. Галадоўнікі хацелі прымусіць дэпутатаў паглядзець на сябе збоку, падумаць аб грамадзтве, аб лёсе краіны. Зрабіць так, каб воля выбаршчыкаў нешта вырашала, і каб наступны парлямэнт быў не такі, як зараз. Бо і Фралоў, І Парфяновіч, і Скрабец сутыкнуліся з тым, што гэты парлямэнт нічога ня хоча абараняць, ён проста выконвае загады.
Таму галадоўнікаў падтрымала вельмі шмат людзей. У наш партыйны офіс кожны дзень прыносілі вялікія стосы допісаў і падпісных лістоў у падтрымку галадоўкі. Ёсьць шмат неабыякавых людзей, і вельмі многіх акцыя абудзіла. Калі ёсьць людзі, якія гатовыя рызыкаваць сваім здароўем, то знайшліся людзі, якія вырашылі, што хаця ва ўсіх сем’і, праца, праблемы – ёсьць нешта вышэйшае, і гэтая акцыя абудзіла многіх актывістаў, якія могуць абудзіць тых людзей, што побач зь імі”.
(Цыганкоў: ) “Аляксандр Класкоўскі, як вам бачыцца феномен галадоўкі? Да якіх наступстваў яна прывяла і як можа паўплываць на выбарчую кампанію? І другое – як, на вашу думку, можна патлумачыць фэномэн групы “Рэспубліка”, калі дэпутаты, якія сьпярша не ўяўляліся апазыцыянэрамі, дайшлі ў сваёй палітычнай эвалюцыі да стварэньня фактычна апазыцыйнай групы ў парлямэнце?”
(Класкоўскі: ) “Галадоўка падкрэсьліла два супрацьлеглыя моманты. З аднаго боку, сапраўды, гэтая яркае сьведчаньне таго, што парлямэнт недзеяздольны, бо ў ім немагчыма вырашыць пытаньні нармальным, парлямэнцкім мэтадам. Вось тады дэпутаты і пайшлі на жэст адчаю, у глыбіні душы не спадзеючыся, што і ён дапаможа. Гэта была ўжо пэўная дэманстрацыя. І, дарэчы, моцны палітычны ход, калі ўжо казаць тэхналягічна.
Зь іншага боку, галадоўка паказала, якую важную ролю адыграе прыналежнасьць да сыстэмнай палітыкі. Хай сабе мандат у дэпутата слабы, але гэта пэўная абарона. І проста так узяць за каўнер і пацягнуць у пастарунак, як гэта робяць з хлопцамі з руху “Зубр” – з дэпутатамі ўжо так ня зробіш. І таму ў іх і плякат вісеў на балконе, і гэтак далей.
Гэта да дыскусіяў пра розныя байкоты, удзельнічаць ці не, брудныя выбары ці не. А калі б былі чыстыя выбары, ня трэба было б і заклікаць да зьмены ўлады, дэмакратызацыі і гэтак далей.
Што да фэномэну групы “Рэспубліка”, то, напрыклад, генэрал Фралоў адкрыта казаў, што яго ўлады падтрымлівалі, быў задзейнічаны “адміністратыўны рэсурс”. Гэта, мусіць, называецца “пераступіць празь сябе”, гэта проста грамадзянскі крок, гэта пытаньне: ці ты палітык, ці ты кан’юнктуршчык.
Гэтая ўлада хацела сфармаваць парлямэнт паводле савецкага ўзору. І гэты склад быў блізкі да “ідэалу”. І вось толькі некалькі чалавек “сапсавалі” ўсю карціну. І гэта дае надзею, бо яны, гэтыя некалькі чалавек, абвастрылі гульню. Натуральна, улада можа пайсьці на болей жорсткі сцэнар, што да наступных выбараў. Але нават калі будзе такая “гульня на выбіваньне”, яна можа вярнуцца да ўлады бумэрангам. Таму гэтае абвастрэньне гульні, тое, што шмат людзей убачылі, што ў нашым сонным беларускім балоце можа нешта варушыцца – гэта, бадай, галоўны эфэкт”.
(Цыганкоў: ) “Сяргей, мы зараз кшталту як збоку вас абмяркоўваем. Раскажыце самі пра сваю палітычную эвалюцыю. Калі вы выбіраліся, улада, відаць, ня думала. што вы, бізнэсмэн, станеце апазыцыянэрам. Як робяцца апазыцыянэрамі?”
(Скрабец: ) “Канешне, я тады фармальна не належаў да апазыцыі. Але супраць мяне быў кінуты адміністратыўны рэсурс. Нават сам тагачасны губэрнатар Гарадзеншчыны Дубко прыяжджаў у Ліду, зачыняў людзей у залях і крычаў, што калі не прагаласуеце за кандыдата ад улады, пазвальняе з працы і гэтак далей.
Але гэты ціск згуляў толькі на маю карысьць, бо ў Лідзе – такія людзі, што падобнымі мэтадамі іх толькі злуюць. Над кандыдатам ад улады ў мяне была перавага ў два разы. Хаця там была вельмі добрая жанчына, дырэктар гімназіі, яна была не вінаватая ў тым, што ёй улада даверыла прадстаўляць Ліду ў парлямэнце.
Чаму я пайшоў у дэпутаты? З 1998 году пачаліся праблемы з маім бізнэсам. Я ўзначальваў беларуска-расейскі гандлёвы дом “Бабаеўскі”. Супраць нас увялі “залатую акцыю”, і нават не далі інвэставаць 5 мільёнаў даляраў.
Тады я пачаў задумвацца, чаму такое адбываецца ў нашай краіне, і што трэба займацца палітыкай, каб нешта зьмяніць. Бо бізнэсам займацца не дадуць ніколі. Гэта была і заява Лукашэнкі, што бізнэсмэны – вашывыя блохі, і ягонае абяцаньне ў 2005 годзе паціснуць руку апошняму бізнэсмэну, і гэтак далей. Было асуджана 8 маіх калегаў, супраць мяне самога заведзеная крымінальная справа. Гэта такая палітыка ўлады, і гэтую палітыку трэба мяняць. І калі 2 гады таму група “Рэспубліка” пачала зьбірацца, мы спачатку доўга адзін да аднаго прыглядаліся, бо гэта працэс не такі хуткі”.
(Цыганкоў: ) “У верасьні пачнецца наступная выбарчая кампанія ў Палату прадстаўнікоў. Ужо зараз выглядае, што будуць кандыдаты ад улады, ад апазыцыі і “незалежныя”, ад якіх невядома пакуль чаго чакаць. З улікам палітычнай спадчыны гэтай Палаты – як будзе выглядаць выбарчая кампанія?”
(Дабравольскі: ) “Зараз усім у грамадзтве зразумела, што такі парлямэнт, які ёсьць зараз, ні на што ня здольны. Адзінкі казалі праўду, а астатнія маўчалі. Большасьць у грамадзтве схіляецца да думкі, што ў парлямэнце павінны быць іншыя людзі. Але трэба сказаць, што парлямэнцкімі справамі людзі ня вельмі цікавяцца, і трэба іх інфармаваць.
Гэты парлямэнт быў абраны на фоне байкоту з боку дэмакратычных сілаў. Таму ва ўлады не было вялікай патрэбы фальсыфікаваць вынікі, хаця яны гэта і рабілі.
Мы ўпэўненыя. што галоўнае – здабыць падтрымку людзей, большасьці. Каля яна будзе, то ўладам будзе нялёгка фальсыфікаваць вынікі выбараў, іначай людзі будуць незадаволеныя. І прыклад Скрабца паказвае, што хаця ён ня быў вялікім апазыцыянэрам, але ішоў супраць кандыдата ад улады – жанчыны можа і добрай, але якая павінна была ў парлямэнце маўчаць. А ўлада ведала, што Скрабец так ці іначай маўчаць ня будзе.
Гэты прыклад паказвае, што калі атрымаць падтрымку большасьці, можна перамагчы. Мы на гэта і разьлічваем. Зараз большасьць людзей ня хоча, каб Лукашэнка заставаўся на трэці тэрмін. І гэтыя выбары, фактычна, будуць вызначаць, ці ён сыдзе, ці будуць у яго шанцы на трэці тэрмін. І гэтыя выбары зусім незвычайныя, яны вырашаюць лёс краіны. Пра гэта мы і кажам людзям. Зараз ніхто ня можа казаць, што ад яго нічога не залежала, што ён палітыкай не займаецца.
Мы павінны разам выступіць на выбарах. І калі людзі зразумеюць, што ёсьць альтэрнатыва, што апазыцыйныя сілы дамовіліся, і што тыя, хто прапаноўвае новы шлях, новую стратэгію, выступаюць разам, тады будзе падтрымка”.
(Цыганкоў: ) “Сяргей, як вам уяўляецца ваша канкрэтная палітычная выбарчая кампанія? Чаго вам варта чакаць у вашай акрузе?”
(Скрабец: ) “Канешне, людзі ў Лідзе мяне падтрымліваюць. Падчас галадоўкі да мяне ў прыёмную прыходзілі людзі й перадавалі прывітаньне мне і ўсім галадоўнікам, казалі, каб я трымаўся. У мяне вельмі добрыя шанцы атрымаць у Лідзе перамогу ў кастрычніку. Але ўлада ўжо зараз паведаміла мне, што зробіць усё магчымае і немагчымае, каб я не прайшоў у парлямэнт”.
(Класкоўскі: ) “Я думаю, што выбары пройдуць паводле жорсткага сцэнару з боку ўлады. У момант галадоўкі ва ўлады быў элемэнт разгубленасьці, але ў выніку гэта толькі ўмацавала яе ў тым, што трэба рабіць лаяльны парлямэнт, трэба адсякаць усіх непажаданых кандыдатаў. Разам з тым, той самы фэномэн групы “Рэспубліка” паказвае, што нават самыя жалезныя сцэнарыі даюць збой, і будуць даваць збоі.
Галадоўка паказала, што апазыцыя можа рабіць нестандартныя хады і навязваць уладзе сваю гульню. І тут, натуральна, ініцыятыва за тымі сіламі, якія змагаюцца за перамены. Нават пры тым, што ў Палату, магчыма, ня ўдасца прарвацца вялікай групе апазыцыянэраў, выбарамі жыцьцё не заканчваецца, і я думаю, што вэктар пераменаў будзе няўхільны”.
