Па словах былога старшыні Згуртаваньня беларусаў Канады доктара Пётры Мурзёнка, у сталіцы Канады цяпер жыве недзе каля тысячы беларусаў. Беларуская прысутнасьць у Атаве мае свае традыцыі, бо там ёсьць ня толькі новыя эмігранты, але і старэйшая эміграцыя, аднак беларускай школы дасюль не было.
Пётра Мурзёнак падчас свайго старшынёўства разам з стршынёй Рады Беларускай Народнай Рэспублікі Івонкай Сурвілай пачалі рабіць захады, каб арганізаваць навучаньне дзяцей па-беларуску.
(Пётра Мурзёнак: ) “Каб захоўваць тут сваю беларускасьць, трэба, каб дзеці вывучалі, культывавалі мову. Бальшыня людзей з апошняй хвалі эміграцыі прыехала сюды маладымі, у іх ёсьць яшчэ малыя дзеці. Маючы пэўны досьвед з таго, як захоўвалася старэйшая эміграцыя, мы таксама ў сваіх сем’ях стараліся падтрымліваць беларускасьць, размаўлялі на беларускай мове. Такіх сем’яў я тут ведаю ня вельмі шмат, але яны ёсьць, у некаторых ужо вырасьлі дзеці, якія размаўляюць на беларускай мове, а расейскай зусім ня ведаюць”.
(Карэспандэнтка: ) “І вам удалося адчыніць у Атаве беларускую клясу?”
(Пётра Мурзёнак: ) “Мы падыходзілі да стварэньня гэтай беларускай клясы вельмі доўга. Кампанія гэтая пачалася недзе гадоў пяць таму. Спачатку размаўлялі з бацькамі. Усё, ведаеце, залежыць ад жаданьня бацькоў – гэта самае асноўнае. Калі ёсьць бацькі, якія гэтага хочуць, то ўсё зробіцца.
У нас былі кандыдаты на настаўнікаў, але гэта ўсё адкладалася, ня так проста было гэта зрабіць, бо ня так ужо шмат бацькоў хочуць, каб іхныя дзеці вывучалі нешта па-беларуску. Гэта адлюстроўвае тую ж сытуацыю, якая ёсьць у самой Беларусі, і нікуды ад гэтага ня дзецца.
Я напачатку зьвязаўся са спэцыяльным адукацыйным цэнтрам. Вы ведаеце, што ў Канадзе існуе дзьвюхмоўе, усё справаводзтва на дзьвюх мовах, усе дзяржаўныя чыноўнікі валодаюць ангельскай і францускаю мовамі. А да ўсяго гэтага яшчэ існуюць праграмы, якія падтрымліваюць шматкультурнасьць. Напрыклад, у Атаве ёсьць недзе больш за 40 нацыянальных групаў, і гэтыя групы маюць свае суботнія клясы, сярод іх ёсьць і нашая беларуская кляса. У суботу гэтыя клясы працуюць з 9-ці да паловы дванаццатай.
Спачатку мы дамовіліся з афіцыйнымі ўладамі, яны прадставілі нам памяшканьне ў адной са школаў, тут ёсьць каардынатары, якія дапамагаюць. Кляса нашая знаходзіцца ў звычайнай канадзкай школе, і там вучні займаюцца за партамі, дошкі ёсьць, усё, што трэба. У суботу канадзкія школы не працуюць, і ўсе тыя шматкультурныя клясы ў суботу займаюцца ў гэтых школах. Мы, напрыклад, займаемся ў адной са школаў, дзе яшчэ вучацца грэкі, іх амаль поўная школа, там шмат дзяцей”.
(Карэспандэнтка: ) “Апрача памяшканьня, ці выдзяляюцца яшчэ і нейкія фінансавыя сродкі для існаваньня беларускай клясы?”
(Пётра Мурзёнак: ) “Грошы невялікія, але выдзяляюць, плацяць аднаму з настаўнікаў. Усё гэта падтрымлівае дзяржава”.
(Карэспандэтнка: ) “Дарэчы, якраз хацела спытацца пра настаўнікаў, іх знайсьці было, можа, нават цяжэй, чым вучняў?”
(Пётра Мурзёнак: ) “Былі ў нас іншыя кандыдаты, потым прыехалі мае бацькі, і мы адчынілі гэтую клясу, ён працуе ўжо два з паловаю гады”.
Прыезд у Атаву на сталае жыхарства бацькоў спадара Мурзёнка Пятра Сільвестравіча і Данаты Генрыхаўны меў лёсавызначальнае значэньне для адкрыцьця беларускай клясы. Абое яны прафэсійныя настаўнікі.
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Працавалі мы ў Пастаўскім раёне, жылі ў Дварчанах. Працавалі ў школе, я быў настаўнікам матэматыкі і фізыкі, а Даната Генрыхаўна настаўніцаю малодшых клясаў”.
(Карэспандэнтка: ) “Як доўга вы працавалі ў школе?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Я 44 гады, а жонка 39 гадоў”.
(Карэспандэнтка: ) “Вашая школа была беларуская?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Беларуская была ўвесь час, усе прадметы выкладаліся на беларускай мове”.
Спадарства Мурзёнкі маюць двух сыноў – старэйшага Пётру і Генадзя, абодва яны эмігравалі ў Канаду.
Калі Пётру некалі абралі старшынём Згуртаваньня беларусаў Канады і я запісвала размову зь ім для адной з нашых перадачаў, мне хацелася задаць пытаньне, адкуль паходзіць ягоная такая глыбокая беларускасьць. Пытаньня я так і не задала, але цяпер адказ на яго відавочны – найперш ад бацькоў і са школы, вядома. Пётра сам гэта пацьвярджае.
(Пётра Мурзёнак: ) “Я васьмігодку беларускую скончыў. Мы – беларусы, шкада толькі, што жывём не на Радзіме, але што зробіш?”
Калі бацькі выйшлі на пэнсію, сыны прапанавалі ім перабрацца ў Канаду.
(Карэспандэнтка: ) “Пётар Сільвестравіч, як было пакідаць родныя мясьціны ў вашым узросьце, маладым гэта ўсё ж лягчэй...”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Мы прыехалі сюды тры гады таму. Вельмі цяжка было пакідаць сваякоў, сяброў, родную хатку, нажытую уласнай працаю. Некалі мы з жонкаю нічога ня мелі, пачыналі з нуля”.
(Карэспандэнтка: ) “А цяпер давялося пачынаць ізноў?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Не, цяпер, як кажуць, няма бяды, жывем на ўсім гатовым. Цяпер нам і кватэру нашыя дзеці прыдбалі, так што ў нас усё добра”.
Пра бацькоў цяпер маюць клапаціцца іхныя сыны, бо бацькі-вэтэраны працы, настаўнікі, ня могуць атрымліваць за мяжой заробленую на Радзіме пэнсію. Да сёньня Беларусь не заключае дамоваў зь іншымі краінамі аб узаемным пэнсійным забесьпячэньні, як гэта прынята ў цывілізаваным сьвеце. Аднак такі парадак дзейнічае ў адносінах з Расеяй.
Сама думка аб выезьдзе на чужыну спачатку палохала Мурзёнкаў.
(Карэспандэнтка: ) “Пётар Сільвестравіч, а якой ў рэальнасьці ўбачылася вам Канада?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Вельмі прыемная краіна, людзі добрыя, сустракаемся, вітаемся і заўсёды мы бачым у гэтых людзей прыемныя твары, заўсёды яны зычлівыя, заўсёды усьміхаюцца нам, а мы ім”.
(Карэспандэнтка: ) “Пэўна, вы не чакалі, што ў Канадзе вам давядзецца зноў вучыць беларускіх дзяцей?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Нам вельмі прыемна, што нам прапанавалі Івонка Сурвіла і мой сын Пётра арганізаваць такую школу. Тут у Канадзе вельмі добрая палітыка, розныя нацыянальнасьці тут могуць вучыць сваіх дзяцей на роднай мове”.
(Карэспандэнтка: ) “Колькі дзяцей у беларускай клясе і якога пераважна узросту?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “У нас няшмат дзетак, усяго 12, бацькі зацікаўленыя і дзеці, як я бачу, зацікаўленыя. Я займаюся са старэйшымі, 7 – 8 клясы, а Даната Генрыхаўна займаецца з малодшымі. Ёсьць і дашкольнікі, ёсьць 1, 2, 3 клясы”.
(Карэспандэнтка: ) “Гэтыя дзеці ўсе народжаныя ў Беларусі ці ёсьць і тыя, што нарадзіліся ў Канадзе?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Ёсьць ужо народжаныя ў Канадзе, гэта з малодшых. А мае старэйшыя зь Беларусі, але яны таксама ўжо даўно адтуль”.
(Карэспандэнтка: ) “Ахвотна дзеці вучацца?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Ахвотна. У асноўным я займаюся зь імі беларускай літаратураю, тое, што яны не давучылі ў Беларусі, мы тут ім дадаем. Я даю ім кнігі, даю дадому пачытаць. Пакрыху я знаёмлю іх з гісторыяй Беларусі, апавядаю пра Вялікае Княства Літоўскае, ёсьць у мяне кнігі Міколы Ермаловіча, Вітаўта Чаропкі. Яны цікавяцца. Я зь імі яшчэ матэматыкаю займаюся і фізыкаю, дапамагаю ім у асваеньні школьнага курсу”.
(Карэспандэнтка: ) “А падручнікі дзе вы бераце?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Падручнікі нам прывозяць зь Беларусі, у нас ёсьць шмат літаратуры. Калі хто едзе ў Менск, я заўсёды прашу прывезьці нешта цікавае. Маем падручнікі беларускай мовы Валянціны Пашкевіч, якія нам даслала Раіса Жук-Грышкевіч”.
(Карэспандэнтка: ) “Кляса існуе два з паловаю гады. Ці дзеці ўжо навучыліся размаўляць па-беларуску?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Яны па-беларуску з намі размаўляюць”.
(Карэспандэнтка: ) “Акрамя вучобы, дзеці і вы самі ці ўдзельнічаеце неяк у беларускім грамадзкім жыцьці ў Атаве?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Удзельнічаем. Тут ужо больш актыўная Даната Генрыхаўна. Яна рыхтуе канцэрты зь дзецьмі на ўсялякія сьвяты, песьні развучваюць, танцы, а потым зь вялікім посьпехам, можна сказаць, выступаюць гэтыя маленькія дзеткі”.
Даната Генрыхаўна кажа, што яшчэ ў Беларусі яна любіла займацца зь дзецьмі сьпевамі і танцамі.
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “Я люблю гэтым займацца, я ўвесь час у школе вяла гурток танцавальны і харавы. Дзеці вельмі любяць сьпяваць і танцаваць. Я іх вучу карагоды вадзіць. Ёсьць у мяне кніжка Леаніда Пранчака, там ёсьць такая песенька “Цік-так, ходзікі” – гэтую песьню яны сьпяваюць. Нашыя дзеці ў мінулым годзе выступалі на сьвята 25-га Сакавіка. На жаль, сёлета нам не ўдалося выступіць, бо некаторыя дзеці захварэлі і мы таксама не маглі ўзяць удзелу, бо мой муж меў апэрацыю. На Каляды і на Новы год выступалі, мы цалкам арганізавалі сьвяточны канцэрт, дзеці так прыгожа выступалі”.
(Карэспандэнтка: ) “Вы звыклі працаваць больш з малодшымі дзецьмі?”
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “У мяне напачатку былі зусім маленькія дзеткі – чатырохгадовыя, была нават трохгадовая дзяўчынка, гэтыя самыя маленькія ўжо народжаныя ў Канадзе. Нават адна была такая, што ўвогуле ні слова па-беларуску ня ўмела – яна ў Англіі нарадзілася. Зь ёю было цяжэй, астатнія дома чуюць ад бацькоў мову. Цяпер дзеткі ўжо падрасьлі, самай маленькай пяць гадоў. Летась адна дзяўчынка прыходзіла з бацькамі – ёй два з паловаю гады, вельмі хацела вучыцца, але я сказала, каб яшчэ падрасла. Можа, сёлета прывязуць”.
(Карэспандэнтка: ) “Ці ёсьць у вас буквары беларускія? Якімі яшчэ дапаможнікамі карыстаецеся для малодшых клясаў?”
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “Буквары беларускія ў нас ёсьць, Анатоля Клышкі, зь Беларусі прывезьлі. Карыстаюся я таксама ілюстраваным слоўнікам Анатоля Клышкі, дзеці вельмі любяць гэты слоўнік. Але найбольш мне спадабаўся матэрыял, які для мяне расстаралася Івонка Сурвіла – яна прывезла зь Беластоку напрацоўкі Аліны Ваўранюк. Для нас яны вельмі падыходзяць, там дапаможнікі для першай клясы, і вельмі іх дзеці любяць. А таксама нам вельмі спадабалася кніжка “Беларускія гульні” – у гульнях дзецям лягчэй вывучыць мову і зразумець беларускую культуру. Часам бывае, што яны мне задаюць пытаньні па-ангельску, каб я ім адказвала па-беларуску. Гэта яны ўжо мяне вучаць, адна дзяўчынка сядзе за стол і ўдае сябе за настаўніцу”.
(Карэспандэнтка: ) “Ці ёсьць розьніца паміж дзецьмі, зь якімі Вы працавалі ў Беларусі, і беларускімі дзецьмі ў Канадзе?”
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “Вядома, ёсьць розьніца. Мае дзеці ў вясковай школе былі больш спакойныя, больш сьціплыя, больш уважліва слухалі. А гэтыя таксама слухаюць, але калі меншым ужо надакучыць слухаць, дык яны бягуць гуляць. Старэйшыя больш цярплівыя, яны ўжо больш умеюць, могуць і казку апавесьці, яны ужо добра чытаюць. Гэта ўжо трэцяклясьнікі, яны ходзяць у ангельскую школу”.
З адной з маленькіх вучаніц спадарыні Данаты я пагутарыла па тэлефоне, гэта шасьцігадовая Паўлінка Шамецька.
(Карэспандэнтка: ) “Паўлінка, ты першы год вучысься ў беларускай школе?”
(Паўлінка: ) “Другі”.
(Карэспандэнтка: ) “А які прадмет табе ў школе найбольш падабаецца?”
(Паўлінка: ) “Маляваць”.
(Карэспандэнтка: ) “А што ты намалявала на мінулым уроку?”
(Паўлінка: ) “Хатку”.
(Карэспандэнтка: ) “Беларускую?”
(Паўлінка: ) “Так”.
(Карэспандэнтка: ) “Ці ведаеш які-небудзь вершык па-беларуску? Можаш нам прачытаць?”
(Паўлінка: ) “Парусам патрэбен вецер, Першацьвету – дождж вясновы. Мне ж мілей за ўсё на сьвеце Слухаць гукі роднай мовы”.
(Карэспандэнтка: ) “Вернемся да размовы з настаўніцаю Паўлінкі Данатаю Мурзёнак. Даната Генрыхаўна, вашую працу кантралююць з боку дзяржаўных структураў, ці трэба вам узгадняць праграмы навучаньня, мэтодыку?”
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “Прыходзілі летась з праверкаю, на ўроках не сядзелі, але паглядзелі, чым мы займаемся. Сёлета ўжо не правяралі, ужо маюць давер да нас, бо ў нас школа працуе рэгулярна, ніводнага пропуску не было”.
(Карэспандэнтка: ) “Але вы павінны былі даказаць, што маеце права выкладаць, што вы прафэсійныя пэдагогі?”
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “Вядома, яны правяралі дакумэнты, мы таксама прайшлі мэдычную камісію. Пра нашую адукацыю ў іх ёсьць усе зьвесткі, копіі нашых дыплёмаў. Усё праверана, каб прафэсійна працавалі”.
(Карэспандэнтка: ) “Падаецца, што беларуская кляса мае ўсё неабходнае для працы як вучняў, так і настаўнікаў. Ці маеце яшчэ нейкія пажаданьні ці праблемы?”
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “Хацелася б, каб больш было вучняў. Тыя, хто нядаўна прыехаў, яшчэ ня ўсе маюць працу, ня маюць грошай, бо далёка трэба вазіць дзяцей у школу. Маю надзею, што сёлета ў адной дзяўчынкі, якая вельмі хоча ў школу, бацька атрымае працу і будзе мець магчымасьць вазіць”.
(Карэспандэнтка: ) “Жаданьне, каб прыбывала дзяцей у беларускай клясе, выказваюць і абодва іншыя ўдзельнікі нашай перадачы – бацька і сын Мурзёнкі.
(Пётра Мурзёнак: ) “У асноўным адна праблема, каб дзеці былі, каб было больш дзяцей, каб бацькі прыходзілі. Мы тут абвесткі вывешваем, у Інтэрнэце паведамляем, у крамах, каб заахвоціць людзей, каб пасылалі дзяцей у нашую клясу. Да нас цяпер з Таронта званілі, яны хацелі даведацца, як і што, каб зрабіць і там беларускую клясу”.
Пётар Сільвестравіч мае надзею, што ім з жонкаю яшчэ доўга давядзецца папрацаваць настаўнікамі і на чужыне.
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Будзем шукаць яшчэ перад пачаткам навучальнага году, ёсьць у нас тут яшчэ рэзэрвы, ёсьць яшчэ з кім працаваць, некаторыя дзеткі яшчэ падрастаюць, і будзем спадзявацца, што і яны прыйдуць у нашую школу”.
Пётра Мурзёнак падчас свайго старшынёўства разам з стршынёй Рады Беларускай Народнай Рэспублікі Івонкай Сурвілай пачалі рабіць захады, каб арганізаваць навучаньне дзяцей па-беларуску.
(Пётра Мурзёнак: ) “Каб захоўваць тут сваю беларускасьць, трэба, каб дзеці вывучалі, культывавалі мову. Бальшыня людзей з апошняй хвалі эміграцыі прыехала сюды маладымі, у іх ёсьць яшчэ малыя дзеці. Маючы пэўны досьвед з таго, як захоўвалася старэйшая эміграцыя, мы таксама ў сваіх сем’ях стараліся падтрымліваць беларускасьць, размаўлялі на беларускай мове. Такіх сем’яў я тут ведаю ня вельмі шмат, але яны ёсьць, у некаторых ужо вырасьлі дзеці, якія размаўляюць на беларускай мове, а расейскай зусім ня ведаюць”.
(Карэспандэнтка: ) “І вам удалося адчыніць у Атаве беларускую клясу?”
(Пётра Мурзёнак: ) “Мы падыходзілі да стварэньня гэтай беларускай клясы вельмі доўга. Кампанія гэтая пачалася недзе гадоў пяць таму. Спачатку размаўлялі з бацькамі. Усё, ведаеце, залежыць ад жаданьня бацькоў – гэта самае асноўнае. Калі ёсьць бацькі, якія гэтага хочуць, то ўсё зробіцца.
У нас былі кандыдаты на настаўнікаў, але гэта ўсё адкладалася, ня так проста было гэта зрабіць, бо ня так ужо шмат бацькоў хочуць, каб іхныя дзеці вывучалі нешта па-беларуску. Гэта адлюстроўвае тую ж сытуацыю, якая ёсьць у самой Беларусі, і нікуды ад гэтага ня дзецца.
Я напачатку зьвязаўся са спэцыяльным адукацыйным цэнтрам. Вы ведаеце, што ў Канадзе існуе дзьвюхмоўе, усё справаводзтва на дзьвюх мовах, усе дзяржаўныя чыноўнікі валодаюць ангельскай і францускаю мовамі. А да ўсяго гэтага яшчэ існуюць праграмы, якія падтрымліваюць шматкультурнасьць. Напрыклад, у Атаве ёсьць недзе больш за 40 нацыянальных групаў, і гэтыя групы маюць свае суботнія клясы, сярод іх ёсьць і нашая беларуская кляса. У суботу гэтыя клясы працуюць з 9-ці да паловы дванаццатай.
Спачатку мы дамовіліся з афіцыйнымі ўладамі, яны прадставілі нам памяшканьне ў адной са школаў, тут ёсьць каардынатары, якія дапамагаюць. Кляса нашая знаходзіцца ў звычайнай канадзкай школе, і там вучні займаюцца за партамі, дошкі ёсьць, усё, што трэба. У суботу канадзкія школы не працуюць, і ўсе тыя шматкультурныя клясы ў суботу займаюцца ў гэтых школах. Мы, напрыклад, займаемся ў адной са школаў, дзе яшчэ вучацца грэкі, іх амаль поўная школа, там шмат дзяцей”.
(Карэспандэнтка: ) “Апрача памяшканьня, ці выдзяляюцца яшчэ і нейкія фінансавыя сродкі для існаваньня беларускай клясы?”
(Пётра Мурзёнак: ) “Грошы невялікія, але выдзяляюць, плацяць аднаму з настаўнікаў. Усё гэта падтрымлівае дзяржава”.
(Карэспандэтнка: ) “Дарэчы, якраз хацела спытацца пра настаўнікаў, іх знайсьці было, можа, нават цяжэй, чым вучняў?”
(Пётра Мурзёнак: ) “Былі ў нас іншыя кандыдаты, потым прыехалі мае бацькі, і мы адчынілі гэтую клясу, ён працуе ўжо два з паловаю гады”.
Прыезд у Атаву на сталае жыхарства бацькоў спадара Мурзёнка Пятра Сільвестравіча і Данаты Генрыхаўны меў лёсавызначальнае значэньне для адкрыцьця беларускай клясы. Абое яны прафэсійныя настаўнікі.
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Працавалі мы ў Пастаўскім раёне, жылі ў Дварчанах. Працавалі ў школе, я быў настаўнікам матэматыкі і фізыкі, а Даната Генрыхаўна настаўніцаю малодшых клясаў”.
(Карэспандэнтка: ) “Як доўга вы працавалі ў школе?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Я 44 гады, а жонка 39 гадоў”.
(Карэспандэнтка: ) “Вашая школа была беларуская?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Беларуская была ўвесь час, усе прадметы выкладаліся на беларускай мове”.
Спадарства Мурзёнкі маюць двух сыноў – старэйшага Пётру і Генадзя, абодва яны эмігравалі ў Канаду.
Калі Пётру некалі абралі старшынём Згуртаваньня беларусаў Канады і я запісвала размову зь ім для адной з нашых перадачаў, мне хацелася задаць пытаньне, адкуль паходзіць ягоная такая глыбокая беларускасьць. Пытаньня я так і не задала, але цяпер адказ на яго відавочны – найперш ад бацькоў і са школы, вядома. Пётра сам гэта пацьвярджае.
(Пётра Мурзёнак: ) “Я васьмігодку беларускую скончыў. Мы – беларусы, шкада толькі, што жывём не на Радзіме, але што зробіш?”
Калі бацькі выйшлі на пэнсію, сыны прапанавалі ім перабрацца ў Канаду.
(Карэспандэнтка: ) “Пётар Сільвестравіч, як было пакідаць родныя мясьціны ў вашым узросьце, маладым гэта ўсё ж лягчэй...”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Мы прыехалі сюды тры гады таму. Вельмі цяжка было пакідаць сваякоў, сяброў, родную хатку, нажытую уласнай працаю. Некалі мы з жонкаю нічога ня мелі, пачыналі з нуля”.
(Карэспандэнтка: ) “А цяпер давялося пачынаць ізноў?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Не, цяпер, як кажуць, няма бяды, жывем на ўсім гатовым. Цяпер нам і кватэру нашыя дзеці прыдбалі, так што ў нас усё добра”.
Пра бацькоў цяпер маюць клапаціцца іхныя сыны, бо бацькі-вэтэраны працы, настаўнікі, ня могуць атрымліваць за мяжой заробленую на Радзіме пэнсію. Да сёньня Беларусь не заключае дамоваў зь іншымі краінамі аб узаемным пэнсійным забесьпячэньні, як гэта прынята ў цывілізаваным сьвеце. Аднак такі парадак дзейнічае ў адносінах з Расеяй.
Сама думка аб выезьдзе на чужыну спачатку палохала Мурзёнкаў.
(Карэспандэнтка: ) “Пётар Сільвестравіч, а якой ў рэальнасьці ўбачылася вам Канада?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Вельмі прыемная краіна, людзі добрыя, сустракаемся, вітаемся і заўсёды мы бачым у гэтых людзей прыемныя твары, заўсёды яны зычлівыя, заўсёды усьміхаюцца нам, а мы ім”.
(Карэспандэнтка: ) “Пэўна, вы не чакалі, што ў Канадзе вам давядзецца зноў вучыць беларускіх дзяцей?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Нам вельмі прыемна, што нам прапанавалі Івонка Сурвіла і мой сын Пётра арганізаваць такую школу. Тут у Канадзе вельмі добрая палітыка, розныя нацыянальнасьці тут могуць вучыць сваіх дзяцей на роднай мове”.
(Карэспандэнтка: ) “Колькі дзяцей у беларускай клясе і якога пераважна узросту?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “У нас няшмат дзетак, усяго 12, бацькі зацікаўленыя і дзеці, як я бачу, зацікаўленыя. Я займаюся са старэйшымі, 7 – 8 клясы, а Даната Генрыхаўна займаецца з малодшымі. Ёсьць і дашкольнікі, ёсьць 1, 2, 3 клясы”.
(Карэспандэнтка: ) “Гэтыя дзеці ўсе народжаныя ў Беларусі ці ёсьць і тыя, што нарадзіліся ў Канадзе?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Ёсьць ужо народжаныя ў Канадзе, гэта з малодшых. А мае старэйшыя зь Беларусі, але яны таксама ўжо даўно адтуль”.
(Карэспандэнтка: ) “Ахвотна дзеці вучацца?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Ахвотна. У асноўным я займаюся зь імі беларускай літаратураю, тое, што яны не давучылі ў Беларусі, мы тут ім дадаем. Я даю ім кнігі, даю дадому пачытаць. Пакрыху я знаёмлю іх з гісторыяй Беларусі, апавядаю пра Вялікае Княства Літоўскае, ёсьць у мяне кнігі Міколы Ермаловіча, Вітаўта Чаропкі. Яны цікавяцца. Я зь імі яшчэ матэматыкаю займаюся і фізыкаю, дапамагаю ім у асваеньні школьнага курсу”.
(Карэспандэнтка: ) “А падручнікі дзе вы бераце?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Падручнікі нам прывозяць зь Беларусі, у нас ёсьць шмат літаратуры. Калі хто едзе ў Менск, я заўсёды прашу прывезьці нешта цікавае. Маем падручнікі беларускай мовы Валянціны Пашкевіч, якія нам даслала Раіса Жук-Грышкевіч”.
(Карэспандэнтка: ) “Кляса існуе два з паловаю гады. Ці дзеці ўжо навучыліся размаўляць па-беларуску?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Яны па-беларуску з намі размаўляюць”.
(Карэспандэнтка: ) “Акрамя вучобы, дзеці і вы самі ці ўдзельнічаеце неяк у беларускім грамадзкім жыцьці ў Атаве?”
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Удзельнічаем. Тут ужо больш актыўная Даната Генрыхаўна. Яна рыхтуе канцэрты зь дзецьмі на ўсялякія сьвяты, песьні развучваюць, танцы, а потым зь вялікім посьпехам, можна сказаць, выступаюць гэтыя маленькія дзеткі”.
Даната Генрыхаўна кажа, што яшчэ ў Беларусі яна любіла займацца зь дзецьмі сьпевамі і танцамі.
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “Я люблю гэтым займацца, я ўвесь час у школе вяла гурток танцавальны і харавы. Дзеці вельмі любяць сьпяваць і танцаваць. Я іх вучу карагоды вадзіць. Ёсьць у мяне кніжка Леаніда Пранчака, там ёсьць такая песенька “Цік-так, ходзікі” – гэтую песьню яны сьпяваюць. Нашыя дзеці ў мінулым годзе выступалі на сьвята 25-га Сакавіка. На жаль, сёлета нам не ўдалося выступіць, бо некаторыя дзеці захварэлі і мы таксама не маглі ўзяць удзелу, бо мой муж меў апэрацыю. На Каляды і на Новы год выступалі, мы цалкам арганізавалі сьвяточны канцэрт, дзеці так прыгожа выступалі”.
(Карэспандэнтка: ) “Вы звыклі працаваць больш з малодшымі дзецьмі?”
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “У мяне напачатку былі зусім маленькія дзеткі – чатырохгадовыя, была нават трохгадовая дзяўчынка, гэтыя самыя маленькія ўжо народжаныя ў Канадзе. Нават адна была такая, што ўвогуле ні слова па-беларуску ня ўмела – яна ў Англіі нарадзілася. Зь ёю было цяжэй, астатнія дома чуюць ад бацькоў мову. Цяпер дзеткі ўжо падрасьлі, самай маленькай пяць гадоў. Летась адна дзяўчынка прыходзіла з бацькамі – ёй два з паловаю гады, вельмі хацела вучыцца, але я сказала, каб яшчэ падрасла. Можа, сёлета прывязуць”.
(Карэспандэнтка: ) “Ці ёсьць у вас буквары беларускія? Якімі яшчэ дапаможнікамі карыстаецеся для малодшых клясаў?”
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “Буквары беларускія ў нас ёсьць, Анатоля Клышкі, зь Беларусі прывезьлі. Карыстаюся я таксама ілюстраваным слоўнікам Анатоля Клышкі, дзеці вельмі любяць гэты слоўнік. Але найбольш мне спадабаўся матэрыял, які для мяне расстаралася Івонка Сурвіла – яна прывезла зь Беластоку напрацоўкі Аліны Ваўранюк. Для нас яны вельмі падыходзяць, там дапаможнікі для першай клясы, і вельмі іх дзеці любяць. А таксама нам вельмі спадабалася кніжка “Беларускія гульні” – у гульнях дзецям лягчэй вывучыць мову і зразумець беларускую культуру. Часам бывае, што яны мне задаюць пытаньні па-ангельску, каб я ім адказвала па-беларуску. Гэта яны ўжо мяне вучаць, адна дзяўчынка сядзе за стол і ўдае сябе за настаўніцу”.
(Карэспандэнтка: ) “Ці ёсьць розьніца паміж дзецьмі, зь якімі Вы працавалі ў Беларусі, і беларускімі дзецьмі ў Канадзе?”
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “Вядома, ёсьць розьніца. Мае дзеці ў вясковай школе былі больш спакойныя, больш сьціплыя, больш уважліва слухалі. А гэтыя таксама слухаюць, але калі меншым ужо надакучыць слухаць, дык яны бягуць гуляць. Старэйшыя больш цярплівыя, яны ўжо больш умеюць, могуць і казку апавесьці, яны ужо добра чытаюць. Гэта ўжо трэцяклясьнікі, яны ходзяць у ангельскую школу”.
З адной з маленькіх вучаніц спадарыні Данаты я пагутарыла па тэлефоне, гэта шасьцігадовая Паўлінка Шамецька.
(Карэспандэнтка: ) “Паўлінка, ты першы год вучысься ў беларускай школе?”
(Паўлінка: ) “Другі”.
(Карэспандэнтка: ) “А які прадмет табе ў школе найбольш падабаецца?”
(Паўлінка: ) “Маляваць”.
(Карэспандэнтка: ) “А што ты намалявала на мінулым уроку?”
(Паўлінка: ) “Хатку”.
(Карэспандэнтка: ) “Беларускую?”
(Паўлінка: ) “Так”.
(Карэспандэнтка: ) “Ці ведаеш які-небудзь вершык па-беларуску? Можаш нам прачытаць?”
(Паўлінка: ) “Парусам патрэбен вецер, Першацьвету – дождж вясновы. Мне ж мілей за ўсё на сьвеце Слухаць гукі роднай мовы”.
(Карэспандэнтка: ) “Вернемся да размовы з настаўніцаю Паўлінкі Данатаю Мурзёнак. Даната Генрыхаўна, вашую працу кантралююць з боку дзяржаўных структураў, ці трэба вам узгадняць праграмы навучаньня, мэтодыку?”
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “Прыходзілі летась з праверкаю, на ўроках не сядзелі, але паглядзелі, чым мы займаемся. Сёлета ўжо не правяралі, ужо маюць давер да нас, бо ў нас школа працуе рэгулярна, ніводнага пропуску не было”.
(Карэспандэнтка: ) “Але вы павінны былі даказаць, што маеце права выкладаць, што вы прафэсійныя пэдагогі?”
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “Вядома, яны правяралі дакумэнты, мы таксама прайшлі мэдычную камісію. Пра нашую адукацыю ў іх ёсьць усе зьвесткі, копіі нашых дыплёмаў. Усё праверана, каб прафэсійна працавалі”.
(Карэспандэнтка: ) “Падаецца, што беларуская кляса мае ўсё неабходнае для працы як вучняў, так і настаўнікаў. Ці маеце яшчэ нейкія пажаданьні ці праблемы?”
(Даната Генрыхаўна Мурзёнак: ) “Хацелася б, каб больш было вучняў. Тыя, хто нядаўна прыехаў, яшчэ ня ўсе маюць працу, ня маюць грошай, бо далёка трэба вазіць дзяцей у школу. Маю надзею, што сёлета ў адной дзяўчынкі, якая вельмі хоча ў школу, бацька атрымае працу і будзе мець магчымасьць вазіць”.
(Карэспандэнтка: ) “Жаданьне, каб прыбывала дзяцей у беларускай клясе, выказваюць і абодва іншыя ўдзельнікі нашай перадачы – бацька і сын Мурзёнкі.
(Пётра Мурзёнак: ) “У асноўным адна праблема, каб дзеці былі, каб было больш дзяцей, каб бацькі прыходзілі. Мы тут абвесткі вывешваем, у Інтэрнэце паведамляем, у крамах, каб заахвоціць людзей, каб пасылалі дзяцей у нашую клясу. Да нас цяпер з Таронта званілі, яны хацелі даведацца, як і што, каб зрабіць і там беларускую клясу”.
Пётар Сільвестравіч мае надзею, што ім з жонкаю яшчэ доўга давядзецца папрацаваць настаўнікамі і на чужыне.
(Пётар Сільвестравіч Мурзёнак: ) “Будзем шукаць яшчэ перад пачаткам навучальнага году, ёсьць у нас тут яшчэ рэзэрвы, ёсьць яшчэ з кім працаваць, некаторыя дзеткі яшчэ падрастаюць, і будзем спадзявацца, што і яны прыйдуць у нашую школу”.
