"Паліцэйская дзяржава – гэта калі ваююць не з крымінальнікамі, а зь іншадумцамі"
(Румянцава: ) “Божухна, што робіцца – нейкі канвэер пасадак! Вы не баіцеся, Дар’я, што людзі звыкнуцца, а ўлада даб’ецца свайго – зноў зацугляе народ страхам?”
(Касьценка: ) “Пасадкі, я б сказала, гэта дубец пры двух канцах. Пасьля “сутак” многія з маіх знаёмых перасталі баяцца турмы. Зразумела, ізноў трапіць туды ня хочацца. Але жывёльны страх перад камэрнай пэрспэктывай – прыйдуць, схопяць, зацягнуць у “варанок” – зьнік. Мы пераступілі празь яго. Сёньня ў моладзі з майго атачэньня ня лічыцца за нейкі тэрмін любы ніжэйшы за “пятнаццатку”. Больш за тое, пабываць “на адседцы” стала модным. Я чула, як мне зайздросьцілі! Тут, паўтаруся, дубец з двума канцамі...”
(Андрэй, Барань: ) “Ваша, Дар’я, гісторыя, як і гісторыя Артура Фінькевіча, шмат каго іншых, сьведчаць толькі пра адно: Беларусь ператварылася ў паліцэйскую дзяржаву, якая ваюе зь іншадумствам, а не са злачыннасьцю”.
(Касьценка: ) “Мой брат ваенны, але калі дзявятага траўня пабачыў адразу ўломкаў пад градусам, гопнікаў, што п’яна чапляліся да дзяўчат, мінакоў, нават да спэцназаўцаў і ўсё сыходзіла ім з рук, а пасьля – інтэлігентных, дастойных людзей, якіх амапаўцы жорстка разганялі, хапалі толькі за тое, што яны ішлі са сьвечкамі ў руках, гэта шакіравала брата. Ды хіба толькі яго? Любога нармалёвага чалавека!”
(Спадар:) “Назавіце хоць адно прозьвішча, каб па палітычным матывам чалавека асудзілі. А тое, што асудзілі адміністратыўна – гэта ня суд. Далі за хуліганства, далі за правапарушэньне правапарадку. Пры чым тут палітыка?”
(Касьценка: ) “А хіба не палітыка, што чалавека, які валодае пяцьцю мовамі, – галоўнага рэдактара апазыцыйнай “Нашай Нівы” Андрэя Дынька садзяць за тое, што ён нібыта найперш аддаваў перавагу “шостай” мове – брыдкаслоўю... Толькі што выйшаў з турмы Міхаіл Марыніч, рыхтуецца да “хіміі” Артур Фінькевіч – прозьвішчы людзей, якія церпяць за свае палітычныя перакананьні, якраз шырока вядомыя. І няважна, што афіцыйна яны праходзяць па надуманых артыкулах з крымінальным адценьнем. Хіба не анэкдот: амбасадара Марыніча асудзілі за тое, што, ці бачыце, ён фактычна “абакраў” сам сябе! Усе тыя суды – проста фарс. Над імі зьдзекуюцца нават канваіры, якія дастаўлялі нас у суд. Яны сьмяяліся, што мы нібыта супраціўлялася, ледзьве не пабілі міліцыянтаў...”
"Беларускае правасудзьдзе выкарыстоўвае нейкія мэтады кінднэпінгу, нават яшчэ горшыя – папросту бандыцкія..."
(Сяргей Лявонцьевіч, Маладзечна: ) “Ва ўсёй гісторыі як з Артурам, так і з Дар''яй прынцыповы момант мае стаўленьне да маладых дэмакратаў нашай юрыдычнай машыны. Найчасьцей яна дэманструе поўную беспрынцыповасьць. А зь іншага зрэдку судзьдзі спрабуюць вынесьці прысуд у адпаведнасьці не з загадам, а з сумленьнем і прафэсійнай годнасьцю. Але іх менш. Чаму?”
(Касьценка: ) “Сапраўды, судзьдзі былі розныя: адны давалі 15 сутак, іншыя чатыры. Мяне “апекавала” спадарыня Пратасавіцкая, якая выпісвала дзяўчаты тэрміны мінімум на дзесяць дзён, а хто размаўляў па-беларуску – пятнаццаць... Я ішла сярод апошніх, і нас “15-сутачнікі” прасілі на моладзевым слэнгу “не выёжвацца”, маўляў, вы больш патрэбныя на волі...
Дагэтуль дзіўлюся, наколькі прывязаная беларуская Фэміда да хлусьні, незразумелай злосьці. Ну чаму не сказаць, куды нас вязуць, чаму забаранілі тэлефанаваць бацькам пра свой лёс? Гэта нейкія мэтады кіднэпінгу, нават яшчэ горшыя – нейкія бандыцкія...
Дарэчы, нядаўна пайшла інфармацыя, што там-сям судзьдзі нібыта пазвальняліся. Тыя, хто давалі “кароткія” тэрміны. Атрымліваецца, наверсе абурыліся тымі мяккімі прысудамі і прымусілі падаць заявы...
“Сярод нас хапала вельмі некваліфікаваных людзей, якія папросту ня ведалі, што рабіць”
(Раманішка, Гомельшчына:) “Чаму, на ваш погляд, моладзь прыходзіць у палітыку і робіць тыя ж памылкі, што й мы, старэйшыя? Да прыкладу, у 2001 годзе. Дзейснага кантролю за вынікамі выбараў не было. Ніхто ня ведаў дакладна, на колькі адсоткаў вынікі выбараў змахляваныя. Каб мелі дакладныя зьвесткі пра маштабы фальшаваньня, упэўнены, людзей на плошчы Каліноўскага было б нашмат болей. А вы як мяркуеце?”
(Касьценка: ) “Я была незалежным назіральнікам на гэтых выбарах і пабачыла, як шмат перашкодаў мелі “незалежнікі”. Напрыклад, мяне зарэгістравалі толькі васемнаццатага сакавіка ўвечары – то бок датэрміновае галасаваньне праходзіла па-за кантролем. Таму згодная: назіраньне намі прайгранае, як прайграюцца баі. Сярод нас хапала вельмі некваліфікаваных людзей, якія папросту ня ведалі, што рабіць.
Яны прыходзілі і думалі, быццам адна толькі іхняя прысутнасьць гэта ўжо гарант законнасьці... Маўляў, камісіі напалохаюцца незалежнага назіральніка як факта – глыбокі наіў... Бо ад “кантралёра” найперш патрабуецца ўменьне эфэктыўна націснуць, дабіцца, каб парушэньні выпраўляліся, урэшце – не пужацца дзейнічаць. А многія якраз гэтага і не рабілі”.
(Раманішка: ) “Можа й трэба было больш эфэктыўна працаваць у азначаным накірунку?”
(Касьценка: ) “Праўда ваша. Але ж вы ня горш за мяне ведаеце, што ў зьвязку з пераносам выбараў усё рабілася неяк хутка, нэрвова, без належнай арганізацыі”.
"Ва ўмовах інфармацыйнай блякады графіці робіцца дзейсным сродкам інфармацыі"
(Спадар, Слуцак: ) “Дар’я, маю пытаньне пра графіці, якое стала дужа модным цяпер у маладой апазыцыі. А ці не адштурхоўвае такая практыка звычайных людзей: лёзунгі пішуцца найперш для іх, а яны ня ўдумваюцца ў сэнс напісанага, а абураюцца пэцканьнем чысьцюткіх дамоў – ну, хуліганствам!”
(Касьценка: ) “Лічу, што ва ўмовах інфармацыйнай блякады графіці таксама робіцца сродкам iнфармацыі. “Пэцкаюцца”, дарэчы, не дамы: нейкія платы, закінутыя будынкі досыць прыгодныя для таго. Напрыклад, Артур Фінькевіч “упрыгожыў” агароджу каля аэрапорту, і яму далі два гады “хіміі” – гэта што, справядлівая адплата “хуліганству”? Прынамсі я ня бачыла сярод нашых прыхільнікаў тых, каго такая агітацыя абражае і адштурхоўвае. А хто прытрымліваецца поглядаў улады, яны будуць нэрвавацца як не з-за графіці, дык зь нечага іншага...”
(Спадар: ) “Скажыце, а ці праўда, што ўсе, хто былі на Плошчы, цяпер робяць сабе “графіці” на целе – такія палітычныя татуіроўкі?”
(Касьценка: ) “Ну і пасьмяшылі! У турме на Акрэсьціна я сапраўды бачыла некалькі маладых дзяўчат з “татушкамі”, вось і ўсё... Большасьць над сабой так ня зьдзекуецца. Асабіста я гэта не люблю і не зраблю ніколі, на колькі б там сутак мяне ні садзілі”.
"Што адбываецца з моладзевымі альтэрнатывамі: іх загналі ў кут ці яны набываюць новыя формы?"
(Марына, Бяроза: ) “Ці не здаецца вам што за некалькі апошніх гадоў моладзевыя альтэрнатывы напалову зьнішчаныя ці загнаныя ў кут. Дык што, рух заглухне або набудзе нейкія новыя формы? Чаму няма паразуменьня паміж рознымі яго крыламі, напрыклад, “зубраўцамі” і “маладафронтаўцамі?”
(Касьценка: ) “Ня думаю, што рух заглухне: зараз ён набывае новыя, зусім іншыя формы. Па-мойму, нейкай ягонай восьсю, ядром стануць людзі, што стаялі на Плошчы і перазнаёміліся ў камэрах. Прынамсі нашыя суседзі, якія ладзілі некалі акцыі “Ўкраіна бяз Кучмы!” (гэта вельмі нагадвала наш пляц Каліноўскага), казалі: асяродак будучага Майдану арганізаваўся менавіта там.
Рух набудзе новыя формы. Зараз яны нагадваюць пэўны сеткавы маркетынг. Ня будзе нейкага аднаго кіраўніка, і гэта добра – бо ў адваротным парадку лёгка абезгаловіць арганізацыю. Мне ўяўляецца, што ён распадзецца на нейкія суполкі... Магчыма, ня будзе нейкага звыклага на сёньня брэнду. Маркі, пад якой усе аб’ядноўваюцца. Але важна іншае – будзе праца, будзе дзейнасьць.
Чаму няма паразуменьня паміж маладзёвымі структурамі? А яго і ня можа быць! Узгадайце: не было паразуменьня паміж палітычнымі партыямі Расеі пачатку мінулага стагодзьдзя, у Гішпаніі 20-30 гадоў... Вельмі розная і беларуская моладзь. Часамі перашкаджаюць амбіцыі – шкада”.
(Марына: ) “А вы, Дар’я, сябра нейкай арганізацыі?”
(Касьценка: ) “Не. Наагул не цікавілася палітыкай, пакуль палітыка не зацікавілася мной – стандартны шлях многіх... Упершыню на палітычны мітынг я трапіла гэтай вясной, другога сакавіка. Тады ладзілася сустрэча Мілінкевіча з выбарнікамі. Тое, што пабачыла, прымусіла мяне дзейнічаць. Бо людзі проста прыйшлі паслухаць, пагаварыць, а вакол іх наразаюць кругі моцныя хлопцы ў чорным – гэта нешта няправільнае...”
"Што спыняе беларускіх студэнтаў? Іх душаць шкурныя інтарэсы ды традыцыйны для нацыі ірацыянальны страх?"
(Студэнтка, Горадня: ) “Апошнім часам заўважна абмяжоўваюцца правы студэнтаў – чаго вартае толькі прымусовае разьмеркаваньне выпускнікоў. Нават тых, хто вучыліся за ўласныя грошы! Практычна згорнутыя стажыроўкі за мяжой – з нашага аграрнага ўнівэрсытэту ўжо ня езьдзяць ні ў Галяндыю, ні ў Нямеччыну... Але ніхто ўслых не выказвае незадавальненьня. Чаго не хапае беларускім студэнтам, каб адстойваць свае правы?”
(Касьценка: ) “Таго, чаго і ўсяму беларускаму народу: усіх нас зараз душыць ірацыянальны страх. Бо як удумацца, дык пужаюцца людзі рэчаў не такіх ужо страшных. Студэнцтву не хапае рашучасьці і нават маральнасьці. Грамадзянскай і чалавечай...”
(Студэнтка: ) “Ці рэальна, што псыхалёгія пакаленьня, якое вырасла за Лукашэнкам, усё ж зьменіцца? Што можа паўплываць на гэта?”
(Касьценка: ) “Спадзяюся, што зьменіцца. Але не за адну хвіліну ці нават за год... Толькі пры ўмове дзейснай арганізацыйнай і выхаваўчай працы. Дарэчы, асабліва пужаюць мяне маладыя людзі, якія сьвядома падтрымліваюць цяперашнюю ўладу не з патрыятычных (хай нават у скажоным сэнсе) і не зь ідэалягічных перакананьняў, а – са шкурных інтарэсаў. Вось і студэнты мусяць найперш забыцца менавіта на свае шкурныя інтарэсы”.
“Адчуваньне татальнасьці няправільных дзеяньняў у краіне назапашваліся ў маёй душы даўно”
(Віталь Куплевіч, Радунь: ) “Я настаўнік геаграфіі з гарадзенскага мястэчка. Ці быў ваш пратэст проста адказам на падман? Як даўно вы ўсьвядомілі, што жывяце ў таталітарнай дзяржаве?”
(Касьценка: ) “Боль, злосьць, крыўда на асобныя рэчы, адчуваньне татальнасьці няправільных дзеяньняў у краіне назапашваліся ў маёй душы даўно. З выбараў 2001 году, калі нас, студэнтаў, падымалі а 9 раніцы і гналі на датэрміновае галасаваньне... Далей на гэта наслаіліся разгон Беларускага ліцэю, разьмеркаваньне, адмова ў тэме для асьпірантуры...”
(Куплевіч: ) “Якая?”
(Касьценка: ) “Маніпуляцыя сьвядомасьцю ў палітычным дыскурсе”... Маўляў, абараніцца па такой тэме можна толькі ў Маскве. Чаму? Па жыцьці я ня надта сьмелы чалавек. І каб не было такіх вось грамадзянскіх абразаў, то, магчыма, і не пайшла б на Плошчу. Не засталася б там на ноч – проста хадзіла б туды дзеля “ціхага” пратэсту для самой сябе... Выбухнула пасьля апошніх выбараў. Ну абсалютная палітычная зашкаленасьць!”
(Куплевіч: ) “Па якой інтэрнэт-адрэсе можна пачытаць вашыя славутыя ўспаміны пра Плошчу? Пытаюся пра гэта, бо сам быў там і напісаў пра свае ўражаньні”.
(Касьценка: ) “Ведаеце, Віталь, найперш дашліце іх на сайт Аб’яднанай грамадзянскай партыі – яны зьбіраюць вялізную кнігу ўспамінаў . Гэтаксама як і праваабарончы цэнтар “Вясна”. Зараз гэта вельмі важна. А мае дзёньнікі знойдзеце на рэсурсе www.proza.ru. Там набіраеце па-руску прозьвішча аўтара: Дарья Костенко”.
"Нават у сучасных інтэлігентных людзей сустракаецца нежаданьне расплюшчваць вочы. Гэта зручна – не заўважаць сацыяльную праўду"
(Дзяўчына: ) “Даша, я чула, што родныя вас не падтрымліваюць. А бацька наагул назваў здрадніцай. Не падаецца, што на прыкладзе вашай сям’і можна бачыць усю Беларусь? Расколатую на зазамбіраваных і нармальных людзей... Як з гэтым змагацца? Як ажыўляць гэтых зомбі і як вы будзеце наладжваць стасункі з татам?”
(Касьценка: ) “Я спадзяюся, мой прыклад усё ж не сымбалізуе ўсю Беларусь. Ведаю дзяўчыну, якой маці зьбірала заплечнік на Плошчу. Ведаю людзей, якія былі разам са сваімі дзецьмі на Плошчы. Я бачыла жанчыну, якая спачатку не падтрымлівала сваю дачку, а праз два дні, калі нас пачалі паліваць брудам па БТ, яна абурылася той лухтой...
Свайго бацьку, баюся, ужо не перавыхаваю. Мне здаецца, ёсьць частка старэйшага пакаленьня, якая для нас ужо згубленая. Як бы ні было сумна... Дарэчы з мамай мы знайшлі паразуменьне...
Што рабіць? Інфармаваць: рабіць дыскі зь відэазапісамі, фотаздымкамі, зь дзёньнікамі і раздаваць. Расказваць зноў і зноў. Спачатку блізкім, потым пашыраць тое кола. Штодня расказваць праўду ўсім, каму зможам. Інакш ва ўмовах блякіраванай інфармацыйнай прасторы не атрымаецца.
І яшчэ. Нават у вельмі разумных, сучасных, інтэлігентных людзей часта сустракаецца нежаданьне расплюшчваць вочы. Бо гэта вельмі зручна – не заўважаць сацыяльную праўду. Тады ты як бы жывеш у згодзе са сваім сумленьнем, яно не падштурхоўвае цябе да дзеяньняў, што суправаджаюцца рознымі стрэсамі, могуць паставіць цябе пад пагрозу. І таму яны сьвядома супраціўляюцца націску праўды: просяць не расказваць яе, маўляў, не хачу ні слухаць цябе, ні бачыць тваіх фотакартак... Трэба дапамагаць ім пераадольваць гэты страўсіны сындром. Угаворваць, каб яны паверылі табе... Адначасова мусім, паўтараю, пісаць кнігі, выпускаць улёткі, ладзіць пэрфомэнсы, ставіць п’есы...”
(Галіна Аляксандраўна, Магілёў: ) “Напэўна вам цяжэй знаходзіць агульную мову з людзьмі майго, ужо сталага веку?”
(Касьценка: ) “Гэта ня ўзроставае. Мяжа тут праходзіць па інтэлекце, крытычнасьці мысьленьня, па здольнасьці ацэньваць жыцьцёвыя рэаліі, успрымаць новыя ідэі. На працы да мяне пасьля турмы многія проста моўчкі падыходзілі ў кабінэт, абдымалі, стараліся нешта пакінуць – ежу, кніжку... І проста моўчкі, хуценька сыходзілі, такія вось кансьпіратары. Я хаджу са значкам і бачу, як у многіх людзей цяплеюць вочы. Ні разу ніхто не сказаў: “Ах ты такая-сякая, здымай!” Ну, акрамя нашых доблесных праваахоўнікаў, зразумела...”
"Моладзевая субкультура ўтвараецца пад узьдзеяньнем тэорыі сацыяльных пераваротаў"
(Яўген Карпенка: ) “Як мне падаецца, флэш-мобы, пікеты каля амбасадаў, розныя нефармальныя мітынгі ладзяцца аднымі і тымі ж маладымі людзьмі. У маладой апазыцыі амаль няма падтрымкі сярод равесьнікаў-шарагоўцаў. Кволыя акцыі трымаюцца галоўным чынам не на арганізацыях, а на харызматычных лідэрах. Пагадзіцеся, пасьля “хіміі” Севярынца справы пайшлі горш. Цяпер вось пасадзілі Дашкевіча зь Фінькевічам і заглухне неўзабаве той жа “Малады фронт”... Што, улада намацала вашую ахілесаву пяту? Як зрабіць альтэрнатыву прывабнай і, адпаведна, масавай?”
(Касьценка: ) “Зараз мы назіраем утварэньне новай моладзевай субкультуры. Гэта будзе нейкі брэнд, падобны крыху на хіпі. І важна зрабіць зьнешнюю атрыбутыку гэтай субкультуры прывабнай. Каб было вельмі стыльна і модна насіць тыя ж бел-чырвона-белыя значкі. Нават калі цябе могуць “павязаць”. Груба кажучы, каб тых, хто адсядзеў у турме, больш дзяўчаты любілі...”
(Максім:) “Вітаю госьця Свабоды! Тэлефануе Максім з Полацку. Я таксама адносна малады чалавек і ў мяне пытаньне: што вы можаце адказаць тым сваім аднагодкам, якія лічаць, што ў нашым узросьце трэба займацца сваімі справамі, а ня біцца, вобразна кажучы, галавой у сьценку. Людзей, якія так думаюць, абсалютная большасьць”.
(Касьценка: ) “Ёсьць такая тэорыя – тэорыя сацыяльных пераваротаў. Яны пачынаюцца, калі ня могуць фарміравацца новыя эліты – вось галоўная тэза. Калі моладзь ня можа рэалізаваць сябе. А зараз, пагадзіцеся, такіх перашкод шмат. Я, скажам, займаюся справамі, але пры цяперашняй уладзе мне вельмі цяжка дабіцца посьпеху. Таму й імкнуся нешта зьмяніць”.
(Міхал Козел, Тураў: ) “Як вы ставіцеся да таго, што ў такіх мястэчках, як Тураў, Жыткавічы, моладзь мала цікавіцца палітыкай, беларушчынай, беларускай справай? Але калі яны закончаць школу і прыяжджаюць у Менск, Гомель, нейкія іншыя буйныя гарады, частка іх усё-такі далучаецца да дэмакратычнага руху, да беларускай справы”.
(Касьценка: ) “Са мной было ўсё гэтаксама. Ужо ў сталіцы, у студэнцкім асяродку памяняліся шмат якія погляды. Ідзе сталеньне інтэлектуальная, разьвіваецца сьвядомасьць і пачынаеш больш разумець. Моладзі на пэрыфэрыі нядрэнна даваць правільныя кнігі. Асабіста на мяне вельмі вялікае ўзьдзеяньне аказалі Салжаніцын, Шаламаў, Оруэл”.
"Чэ Гевары не нараджаюцца сярод “грантасосаў”
(Алег, Магілёў, ММІ: ) “Прабачце але я веру, што ня толькі БРСМ, але й альтэрнатыўныя моладзевыя арганізацыі хворыя на карысьлівасьць, змагаюцца за фінансавыя патокі палітычных інвэстараў. А як гэта ёсьць, зьнікае давер”.
(Касьценка: ) “Ёсьць такое крыўднае слоўца – “грантасосы”. Ім звычайна карыстаецца дзяржаўныя мэдыі, аднак, што сымбалічна, яго прыдумалі насамрэч апазыцыянэры. Бо ўнутры дэмакратычнага руху пастаянна ідзе працэс самаачышчэньня. У нас няма павагі да “змагароў” за гранты. Яны папросту ў нязначнай меншасьці. Паверце, ніхто з тых, хто быў са мной на розных акцыях, стаяў на Плошчы і ня думаў пра нейкія ўзнагароды ці падачкі. Каб нехта прапанаваў нам грошы, мы б ацанілі гэта як зьнявагу ці правакацыю”.
(Аліна, Горадня:) “Ці ня будуць вашыя высілкі марнымі і на што тады трэба спадзявацца? Таму што я бачу, што ў нас большасьць моладзі не цікавіцца палітыкай, не зьбіраецца ні на якія барыкады, ні на якія мітынгі, ёй усё абыякава. Што можна ў дадзенай сытуацыі зрабіць?”
(Касьценка: ) “Зараз я наагул не разважаю пра марнасьць ці ня марнасьць... Прагнозу тут ня можа быць. Я раблю тое, што патрабуе ад мяне сумленьне, і спадзяюся, гэта ўсё ж ня стане нічым... А што рабіць? Вяртаюся да раней сказанага: ствараць маладзёвую субкультуру, весьці інфармацыйна-асьветніцкае змаганьне”.
(Хлопец:) “Добры вечар. Я тэлефаную з Наваполацку і ў мяне такое пытаньне: як вы ставіцеся да асобы Эрнэста Чэ Гевары, і наагул, ці ёсьць у вас нейкі герой, на якога вы хацелі быць падобныя?”
(Касьценка: ) “Я паважаю Чэ. Ужо за тое, што ён стаў такім, якім мы яго ведаем, не таму, што абчытаўся Леніна, Пляханава ці Маркса... Чалавек праехаў усю Лацінскую Амэрыку, уведаў праўду і зрабіў свой выбар.
Але мой герой – Януш Корчак, польскі пэдагог. Калі прыйшлі фашысты, ён пайшоў разам са сваімі габрэйскімі выхаванцамі ня проста ў канцлягэр, а – у газавую камэру. Хоць мог выратавацца... Для мяне гэта прыклад гуманізму, любові. Першае, што нам патрэбна зараз, гэта не нянавісьць, а любоў. Да канкрэтных людзей. Да Радзімы. Такім чынам – Корчак. Затым Грыбаедаў і Лорка”.
(Мікалай Бельскі: ) “Няма цымусу: грошы саўгас плаціць ня хоча, зарабіць няма дзе – дык як жыць? Вось каб у нас было фэрмэрства, я б збыў ім трактар. Са мной разьлічыліся тэхнікай, ломам, па праўдзе кажучы. Але я зрабіў зь яго цукерачку! Толькі каму яна патрэбная?”
(Касьценка: ) “Выратуе нас усіх рэформа эканомікі краіны цалкам. Сапраўдны фэрмэрскі рух паўстане толькі ўсьлед за эканамічнымі рэформамі”.
(Бельскі: ) “Не, крыху залежыць і ад вас...”
"Спэцслужбы і моладзь: засьцерагчыся правакатараў цяжка, бо няможна даваць клятву на крыві ці праходзіць дэтэктар ілжы"
(Андрусь, Новалукомль: ) “Малады фронт”, “Зубар”, “Задзіночаньне беларускіх студэнтаў”, іншыя альтэрнатыўныя моладзевыя арганізацыі актыўна зьнішчаюцца спэцслужбамі. Кажуць, знутры таксама. Як пазбавіць дэмакратычны моладзевы рух здраднікаў?”
(Касьценка: ) “Тут відавочная альтэрнатыва: ці рабіць, як безаглядна рабіў той самы “Зубар”, ці гэта будуць закрытыя суполкі, вельмі кансьпіратыўныя, куды правакатарам цяжэй трапіць. Але тады мы губляем у масавасьці, становімся своеасаблівымі сэктамі для абраных. Тут няма адназначнага адказу. Атрымліваецца, або мы давяраем людзям і за гэта можам паплаціцца, або не давяраем... Усё ж, пагадзіцеся, няможна даваць клятву на крыві ці праходзіць дэтэктар ілжы”.
(Спадар: ) “Пра што вы б спыталіся сёньня ў Артура Фінькевіча, які трапіў сёньня ў турму, і што пажадалі яму?”
(Касьценка: ) “Найперш, каб ён вызваліўся раней прызначанага тэрміну. Ніцшэ неяк сказаў: тое, што не забівае нас, робіць нас мацнейшымі. Хацелася, каб гэтыя словы збыліся і ў адносінах да Артура. Веру, ён толькі загартуецца.
Гэта пажаданьне. А пытаньне такое: каб здарылася магчымасьць выступіць па радыё з трохмінутным зваротам да Беларусі – якія словы выбраў і да чаго б заклікаў?”
(Уліцёнак: ) “Дар’я, у нас да канца перадачы засталіся ня тры мінуты, а ўсяго трыццаць сэкундаў, затое абсалютна рэальных, каб нешта сказаць беларускаму народу з дапамогай Радыё Свабода. Гаварыце!”
(Касьценка: ) “Ёсьць такія сытуацыі, калі працягваць баяцца, значыць згубіць сябе як асобу і стаць кімсьці іншым. На сьвеце няшмат страшных рэчаў – часьцей мы баімся фікцыяў і ілюзіяў. Дык не губляйце сваю асобу. А то можаце неяк прачнуцца, а гэта ўжо ня вы, а нешта дробнае, подленькае, страшнае, непрыгляднае... Будзе баязьліўцамі – прачнемся менавіта такімі! А як застанемся сабой, то ўратуем у сабе людзей. Таталітарызм – у нашых галовах. Выганім яго адтуль, зьнікне дыктатура і ў краіне. Гэта самае першае і самае важнае”.
(Румянцава: ) “Божухна, што робіцца – нейкі канвэер пасадак! Вы не баіцеся, Дар’я, што людзі звыкнуцца, а ўлада даб’ецца свайго – зноў зацугляе народ страхам?”
(Касьценка: ) “Пасадкі, я б сказала, гэта дубец пры двух канцах. Пасьля “сутак” многія з маіх знаёмых перасталі баяцца турмы. Зразумела, ізноў трапіць туды ня хочацца. Але жывёльны страх перад камэрнай пэрспэктывай – прыйдуць, схопяць, зацягнуць у “варанок” – зьнік. Мы пераступілі празь яго. Сёньня ў моладзі з майго атачэньня ня лічыцца за нейкі тэрмін любы ніжэйшы за “пятнаццатку”. Больш за тое, пабываць “на адседцы” стала модным. Я чула, як мне зайздросьцілі! Тут, паўтаруся, дубец з двума канцамі...”
(Андрэй, Барань: ) “Ваша, Дар’я, гісторыя, як і гісторыя Артура Фінькевіча, шмат каго іншых, сьведчаць толькі пра адно: Беларусь ператварылася ў паліцэйскую дзяржаву, якая ваюе зь іншадумствам, а не са злачыннасьцю”.
(Касьценка: ) “Мой брат ваенны, але калі дзявятага траўня пабачыў адразу ўломкаў пад градусам, гопнікаў, што п’яна чапляліся да дзяўчат, мінакоў, нават да спэцназаўцаў і ўсё сыходзіла ім з рук, а пасьля – інтэлігентных, дастойных людзей, якіх амапаўцы жорстка разганялі, хапалі толькі за тое, што яны ішлі са сьвечкамі ў руках, гэта шакіравала брата. Ды хіба толькі яго? Любога нармалёвага чалавека!”
(Спадар:) “Назавіце хоць адно прозьвішча, каб па палітычным матывам чалавека асудзілі. А тое, што асудзілі адміністратыўна – гэта ня суд. Далі за хуліганства, далі за правапарушэньне правапарадку. Пры чым тут палітыка?”
(Касьценка: ) “А хіба не палітыка, што чалавека, які валодае пяцьцю мовамі, – галоўнага рэдактара апазыцыйнай “Нашай Нівы” Андрэя Дынька садзяць за тое, што ён нібыта найперш аддаваў перавагу “шостай” мове – брыдкаслоўю... Толькі што выйшаў з турмы Міхаіл Марыніч, рыхтуецца да “хіміі” Артур Фінькевіч – прозьвішчы людзей, якія церпяць за свае палітычныя перакананьні, якраз шырока вядомыя. І няважна, што афіцыйна яны праходзяць па надуманых артыкулах з крымінальным адценьнем. Хіба не анэкдот: амбасадара Марыніча асудзілі за тое, што, ці бачыце, ён фактычна “абакраў” сам сябе! Усе тыя суды – проста фарс. Над імі зьдзекуюцца нават канваіры, якія дастаўлялі нас у суд. Яны сьмяяліся, што мы нібыта супраціўлялася, ледзьве не пабілі міліцыянтаў...”
"Беларускае правасудзьдзе выкарыстоўвае нейкія мэтады кінднэпінгу, нават яшчэ горшыя – папросту бандыцкія..."
(Сяргей Лявонцьевіч, Маладзечна: ) “Ва ўсёй гісторыі як з Артурам, так і з Дар''яй прынцыповы момант мае стаўленьне да маладых дэмакратаў нашай юрыдычнай машыны. Найчасьцей яна дэманструе поўную беспрынцыповасьць. А зь іншага зрэдку судзьдзі спрабуюць вынесьці прысуд у адпаведнасьці не з загадам, а з сумленьнем і прафэсійнай годнасьцю. Але іх менш. Чаму?”
(Касьценка: ) “Сапраўды, судзьдзі былі розныя: адны давалі 15 сутак, іншыя чатыры. Мяне “апекавала” спадарыня Пратасавіцкая, якая выпісвала дзяўчаты тэрміны мінімум на дзесяць дзён, а хто размаўляў па-беларуску – пятнаццаць... Я ішла сярод апошніх, і нас “15-сутачнікі” прасілі на моладзевым слэнгу “не выёжвацца”, маўляў, вы больш патрэбныя на волі...
Дагэтуль дзіўлюся, наколькі прывязаная беларуская Фэміда да хлусьні, незразумелай злосьці. Ну чаму не сказаць, куды нас вязуць, чаму забаранілі тэлефанаваць бацькам пра свой лёс? Гэта нейкія мэтады кіднэпінгу, нават яшчэ горшыя – нейкія бандыцкія...
Дарэчы, нядаўна пайшла інфармацыя, што там-сям судзьдзі нібыта пазвальняліся. Тыя, хто давалі “кароткія” тэрміны. Атрымліваецца, наверсе абурыліся тымі мяккімі прысудамі і прымусілі падаць заявы...
“Сярод нас хапала вельмі некваліфікаваных людзей, якія папросту ня ведалі, што рабіць”
(Раманішка, Гомельшчына:) “Чаму, на ваш погляд, моладзь прыходзіць у палітыку і робіць тыя ж памылкі, што й мы, старэйшыя? Да прыкладу, у 2001 годзе. Дзейснага кантролю за вынікамі выбараў не было. Ніхто ня ведаў дакладна, на колькі адсоткаў вынікі выбараў змахляваныя. Каб мелі дакладныя зьвесткі пра маштабы фальшаваньня, упэўнены, людзей на плошчы Каліноўскага было б нашмат болей. А вы як мяркуеце?”
(Касьценка: ) “Я была незалежным назіральнікам на гэтых выбарах і пабачыла, як шмат перашкодаў мелі “незалежнікі”. Напрыклад, мяне зарэгістравалі толькі васемнаццатага сакавіка ўвечары – то бок датэрміновае галасаваньне праходзіла па-за кантролем. Таму згодная: назіраньне намі прайгранае, як прайграюцца баі. Сярод нас хапала вельмі некваліфікаваных людзей, якія папросту ня ведалі, што рабіць.
Яны прыходзілі і думалі, быццам адна толькі іхняя прысутнасьць гэта ўжо гарант законнасьці... Маўляў, камісіі напалохаюцца незалежнага назіральніка як факта – глыбокі наіў... Бо ад “кантралёра” найперш патрабуецца ўменьне эфэктыўна націснуць, дабіцца, каб парушэньні выпраўляліся, урэшце – не пужацца дзейнічаць. А многія якраз гэтага і не рабілі”.
(Раманішка: ) “Можа й трэба было больш эфэктыўна працаваць у азначаным накірунку?”
(Касьценка: ) “Праўда ваша. Але ж вы ня горш за мяне ведаеце, што ў зьвязку з пераносам выбараў усё рабілася неяк хутка, нэрвова, без належнай арганізацыі”.
"Ва ўмовах інфармацыйнай блякады графіці робіцца дзейсным сродкам інфармацыі"
(Спадар, Слуцак: ) “Дар’я, маю пытаньне пра графіці, якое стала дужа модным цяпер у маладой апазыцыі. А ці не адштурхоўвае такая практыка звычайных людзей: лёзунгі пішуцца найперш для іх, а яны ня ўдумваюцца ў сэнс напісанага, а абураюцца пэцканьнем чысьцюткіх дамоў – ну, хуліганствам!”
(Касьценка: ) “Лічу, што ва ўмовах інфармацыйнай блякады графіці таксама робіцца сродкам iнфармацыі. “Пэцкаюцца”, дарэчы, не дамы: нейкія платы, закінутыя будынкі досыць прыгодныя для таго. Напрыклад, Артур Фінькевіч “упрыгожыў” агароджу каля аэрапорту, і яму далі два гады “хіміі” – гэта што, справядлівая адплата “хуліганству”? Прынамсі я ня бачыла сярод нашых прыхільнікаў тых, каго такая агітацыя абражае і адштурхоўвае. А хто прытрымліваецца поглядаў улады, яны будуць нэрвавацца як не з-за графіці, дык зь нечага іншага...”
(Спадар: ) “Скажыце, а ці праўда, што ўсе, хто былі на Плошчы, цяпер робяць сабе “графіці” на целе – такія палітычныя татуіроўкі?”
(Касьценка: ) “Ну і пасьмяшылі! У турме на Акрэсьціна я сапраўды бачыла некалькі маладых дзяўчат з “татушкамі”, вось і ўсё... Большасьць над сабой так ня зьдзекуецца. Асабіста я гэта не люблю і не зраблю ніколі, на колькі б там сутак мяне ні садзілі”.
"Што адбываецца з моладзевымі альтэрнатывамі: іх загналі ў кут ці яны набываюць новыя формы?"
(Марына, Бяроза: ) “Ці не здаецца вам што за некалькі апошніх гадоў моладзевыя альтэрнатывы напалову зьнішчаныя ці загнаныя ў кут. Дык што, рух заглухне або набудзе нейкія новыя формы? Чаму няма паразуменьня паміж рознымі яго крыламі, напрыклад, “зубраўцамі” і “маладафронтаўцамі?”
(Касьценка: ) “Ня думаю, што рух заглухне: зараз ён набывае новыя, зусім іншыя формы. Па-мойму, нейкай ягонай восьсю, ядром стануць людзі, што стаялі на Плошчы і перазнаёміліся ў камэрах. Прынамсі нашыя суседзі, якія ладзілі некалі акцыі “Ўкраіна бяз Кучмы!” (гэта вельмі нагадвала наш пляц Каліноўскага), казалі: асяродак будучага Майдану арганізаваўся менавіта там.
Рух набудзе новыя формы. Зараз яны нагадваюць пэўны сеткавы маркетынг. Ня будзе нейкага аднаго кіраўніка, і гэта добра – бо ў адваротным парадку лёгка абезгаловіць арганізацыю. Мне ўяўляецца, што ён распадзецца на нейкія суполкі... Магчыма, ня будзе нейкага звыклага на сёньня брэнду. Маркі, пад якой усе аб’ядноўваюцца. Але важна іншае – будзе праца, будзе дзейнасьць.
Чаму няма паразуменьня паміж маладзёвымі структурамі? А яго і ня можа быць! Узгадайце: не было паразуменьня паміж палітычнымі партыямі Расеі пачатку мінулага стагодзьдзя, у Гішпаніі 20-30 гадоў... Вельмі розная і беларуская моладзь. Часамі перашкаджаюць амбіцыі – шкада”.
(Марына: ) “А вы, Дар’я, сябра нейкай арганізацыі?”
(Касьценка: ) “Не. Наагул не цікавілася палітыкай, пакуль палітыка не зацікавілася мной – стандартны шлях многіх... Упершыню на палітычны мітынг я трапіла гэтай вясной, другога сакавіка. Тады ладзілася сустрэча Мілінкевіча з выбарнікамі. Тое, што пабачыла, прымусіла мяне дзейнічаць. Бо людзі проста прыйшлі паслухаць, пагаварыць, а вакол іх наразаюць кругі моцныя хлопцы ў чорным – гэта нешта няправільнае...”
"Што спыняе беларускіх студэнтаў? Іх душаць шкурныя інтарэсы ды традыцыйны для нацыі ірацыянальны страх?"
(Студэнтка, Горадня: ) “Апошнім часам заўважна абмяжоўваюцца правы студэнтаў – чаго вартае толькі прымусовае разьмеркаваньне выпускнікоў. Нават тых, хто вучыліся за ўласныя грошы! Практычна згорнутыя стажыроўкі за мяжой – з нашага аграрнага ўнівэрсытэту ўжо ня езьдзяць ні ў Галяндыю, ні ў Нямеччыну... Але ніхто ўслых не выказвае незадавальненьня. Чаго не хапае беларускім студэнтам, каб адстойваць свае правы?”
(Касьценка: ) “Таго, чаго і ўсяму беларускаму народу: усіх нас зараз душыць ірацыянальны страх. Бо як удумацца, дык пужаюцца людзі рэчаў не такіх ужо страшных. Студэнцтву не хапае рашучасьці і нават маральнасьці. Грамадзянскай і чалавечай...”
(Студэнтка: ) “Ці рэальна, што псыхалёгія пакаленьня, якое вырасла за Лукашэнкам, усё ж зьменіцца? Што можа паўплываць на гэта?”
(Касьценка: ) “Спадзяюся, што зьменіцца. Але не за адну хвіліну ці нават за год... Толькі пры ўмове дзейснай арганізацыйнай і выхаваўчай працы. Дарэчы, асабліва пужаюць мяне маладыя людзі, якія сьвядома падтрымліваюць цяперашнюю ўладу не з патрыятычных (хай нават у скажоным сэнсе) і не зь ідэалягічных перакананьняў, а – са шкурных інтарэсаў. Вось і студэнты мусяць найперш забыцца менавіта на свае шкурныя інтарэсы”.
“Адчуваньне татальнасьці няправільных дзеяньняў у краіне назапашваліся ў маёй душы даўно”
(Віталь Куплевіч, Радунь: ) “Я настаўнік геаграфіі з гарадзенскага мястэчка. Ці быў ваш пратэст проста адказам на падман? Як даўно вы ўсьвядомілі, што жывяце ў таталітарнай дзяржаве?”
(Касьценка: ) “Боль, злосьць, крыўда на асобныя рэчы, адчуваньне татальнасьці няправільных дзеяньняў у краіне назапашваліся ў маёй душы даўно. З выбараў 2001 году, калі нас, студэнтаў, падымалі а 9 раніцы і гналі на датэрміновае галасаваньне... Далей на гэта наслаіліся разгон Беларускага ліцэю, разьмеркаваньне, адмова ў тэме для асьпірантуры...”
(Куплевіч: ) “Якая?”
(Касьценка: ) “Маніпуляцыя сьвядомасьцю ў палітычным дыскурсе”... Маўляў, абараніцца па такой тэме можна толькі ў Маскве. Чаму? Па жыцьці я ня надта сьмелы чалавек. І каб не было такіх вось грамадзянскіх абразаў, то, магчыма, і не пайшла б на Плошчу. Не засталася б там на ноч – проста хадзіла б туды дзеля “ціхага” пратэсту для самой сябе... Выбухнула пасьля апошніх выбараў. Ну абсалютная палітычная зашкаленасьць!”
(Куплевіч: ) “Па якой інтэрнэт-адрэсе можна пачытаць вашыя славутыя ўспаміны пра Плошчу? Пытаюся пра гэта, бо сам быў там і напісаў пра свае ўражаньні”.
(Касьценка: ) “Ведаеце, Віталь, найперш дашліце іх на сайт Аб’яднанай грамадзянскай партыі – яны зьбіраюць вялізную кнігу ўспамінаў . Гэтаксама як і праваабарончы цэнтар “Вясна”. Зараз гэта вельмі важна. А мае дзёньнікі знойдзеце на рэсурсе www.proza.ru. Там набіраеце па-руску прозьвішча аўтара: Дарья Костенко”.
"Нават у сучасных інтэлігентных людзей сустракаецца нежаданьне расплюшчваць вочы. Гэта зручна – не заўважаць сацыяльную праўду"
(Дзяўчына: ) “Даша, я чула, што родныя вас не падтрымліваюць. А бацька наагул назваў здрадніцай. Не падаецца, што на прыкладзе вашай сям’і можна бачыць усю Беларусь? Расколатую на зазамбіраваных і нармальных людзей... Як з гэтым змагацца? Як ажыўляць гэтых зомбі і як вы будзеце наладжваць стасункі з татам?”
(Касьценка: ) “Я спадзяюся, мой прыклад усё ж не сымбалізуе ўсю Беларусь. Ведаю дзяўчыну, якой маці зьбірала заплечнік на Плошчу. Ведаю людзей, якія былі разам са сваімі дзецьмі на Плошчы. Я бачыла жанчыну, якая спачатку не падтрымлівала сваю дачку, а праз два дні, калі нас пачалі паліваць брудам па БТ, яна абурылася той лухтой...
Свайго бацьку, баюся, ужо не перавыхаваю. Мне здаецца, ёсьць частка старэйшага пакаленьня, якая для нас ужо згубленая. Як бы ні было сумна... Дарэчы з мамай мы знайшлі паразуменьне...
Што рабіць? Інфармаваць: рабіць дыскі зь відэазапісамі, фотаздымкамі, зь дзёньнікамі і раздаваць. Расказваць зноў і зноў. Спачатку блізкім, потым пашыраць тое кола. Штодня расказваць праўду ўсім, каму зможам. Інакш ва ўмовах блякіраванай інфармацыйнай прасторы не атрымаецца.
І яшчэ. Нават у вельмі разумных, сучасных, інтэлігентных людзей часта сустракаецца нежаданьне расплюшчваць вочы. Бо гэта вельмі зручна – не заўважаць сацыяльную праўду. Тады ты як бы жывеш у згодзе са сваім сумленьнем, яно не падштурхоўвае цябе да дзеяньняў, што суправаджаюцца рознымі стрэсамі, могуць паставіць цябе пад пагрозу. І таму яны сьвядома супраціўляюцца націску праўды: просяць не расказваць яе, маўляў, не хачу ні слухаць цябе, ні бачыць тваіх фотакартак... Трэба дапамагаць ім пераадольваць гэты страўсіны сындром. Угаворваць, каб яны паверылі табе... Адначасова мусім, паўтараю, пісаць кнігі, выпускаць улёткі, ладзіць пэрфомэнсы, ставіць п’есы...”
(Галіна Аляксандраўна, Магілёў: ) “Напэўна вам цяжэй знаходзіць агульную мову з людзьмі майго, ужо сталага веку?”
(Касьценка: ) “Гэта ня ўзроставае. Мяжа тут праходзіць па інтэлекце, крытычнасьці мысьленьня, па здольнасьці ацэньваць жыцьцёвыя рэаліі, успрымаць новыя ідэі. На працы да мяне пасьля турмы многія проста моўчкі падыходзілі ў кабінэт, абдымалі, стараліся нешта пакінуць – ежу, кніжку... І проста моўчкі, хуценька сыходзілі, такія вось кансьпіратары. Я хаджу са значкам і бачу, як у многіх людзей цяплеюць вочы. Ні разу ніхто не сказаў: “Ах ты такая-сякая, здымай!” Ну, акрамя нашых доблесных праваахоўнікаў, зразумела...”
"Моладзевая субкультура ўтвараецца пад узьдзеяньнем тэорыі сацыяльных пераваротаў"
(Яўген Карпенка: ) “Як мне падаецца, флэш-мобы, пікеты каля амбасадаў, розныя нефармальныя мітынгі ладзяцца аднымі і тымі ж маладымі людзьмі. У маладой апазыцыі амаль няма падтрымкі сярод равесьнікаў-шарагоўцаў. Кволыя акцыі трымаюцца галоўным чынам не на арганізацыях, а на харызматычных лідэрах. Пагадзіцеся, пасьля “хіміі” Севярынца справы пайшлі горш. Цяпер вось пасадзілі Дашкевіча зь Фінькевічам і заглухне неўзабаве той жа “Малады фронт”... Што, улада намацала вашую ахілесаву пяту? Як зрабіць альтэрнатыву прывабнай і, адпаведна, масавай?”
(Касьценка: ) “Зараз мы назіраем утварэньне новай моладзевай субкультуры. Гэта будзе нейкі брэнд, падобны крыху на хіпі. І важна зрабіць зьнешнюю атрыбутыку гэтай субкультуры прывабнай. Каб было вельмі стыльна і модна насіць тыя ж бел-чырвона-белыя значкі. Нават калі цябе могуць “павязаць”. Груба кажучы, каб тых, хто адсядзеў у турме, больш дзяўчаты любілі...”
(Максім:) “Вітаю госьця Свабоды! Тэлефануе Максім з Полацку. Я таксама адносна малады чалавек і ў мяне пытаньне: што вы можаце адказаць тым сваім аднагодкам, якія лічаць, што ў нашым узросьце трэба займацца сваімі справамі, а ня біцца, вобразна кажучы, галавой у сьценку. Людзей, якія так думаюць, абсалютная большасьць”.
(Касьценка: ) “Ёсьць такая тэорыя – тэорыя сацыяльных пераваротаў. Яны пачынаюцца, калі ня могуць фарміравацца новыя эліты – вось галоўная тэза. Калі моладзь ня можа рэалізаваць сябе. А зараз, пагадзіцеся, такіх перашкод шмат. Я, скажам, займаюся справамі, але пры цяперашняй уладзе мне вельмі цяжка дабіцца посьпеху. Таму й імкнуся нешта зьмяніць”.
(Міхал Козел, Тураў: ) “Як вы ставіцеся да таго, што ў такіх мястэчках, як Тураў, Жыткавічы, моладзь мала цікавіцца палітыкай, беларушчынай, беларускай справай? Але калі яны закончаць школу і прыяжджаюць у Менск, Гомель, нейкія іншыя буйныя гарады, частка іх усё-такі далучаецца да дэмакратычнага руху, да беларускай справы”.
(Касьценка: ) “Са мной было ўсё гэтаксама. Ужо ў сталіцы, у студэнцкім асяродку памяняліся шмат якія погляды. Ідзе сталеньне інтэлектуальная, разьвіваецца сьвядомасьць і пачынаеш больш разумець. Моладзі на пэрыфэрыі нядрэнна даваць правільныя кнігі. Асабіста на мяне вельмі вялікае ўзьдзеяньне аказалі Салжаніцын, Шаламаў, Оруэл”.
"Чэ Гевары не нараджаюцца сярод “грантасосаў”
(Алег, Магілёў, ММІ: ) “Прабачце але я веру, што ня толькі БРСМ, але й альтэрнатыўныя моладзевыя арганізацыі хворыя на карысьлівасьць, змагаюцца за фінансавыя патокі палітычных інвэстараў. А як гэта ёсьць, зьнікае давер”.
(Касьценка: ) “Ёсьць такое крыўднае слоўца – “грантасосы”. Ім звычайна карыстаецца дзяржаўныя мэдыі, аднак, што сымбалічна, яго прыдумалі насамрэч апазыцыянэры. Бо ўнутры дэмакратычнага руху пастаянна ідзе працэс самаачышчэньня. У нас няма павагі да “змагароў” за гранты. Яны папросту ў нязначнай меншасьці. Паверце, ніхто з тых, хто быў са мной на розных акцыях, стаяў на Плошчы і ня думаў пра нейкія ўзнагароды ці падачкі. Каб нехта прапанаваў нам грошы, мы б ацанілі гэта як зьнявагу ці правакацыю”.
(Аліна, Горадня:) “Ці ня будуць вашыя высілкі марнымі і на што тады трэба спадзявацца? Таму што я бачу, што ў нас большасьць моладзі не цікавіцца палітыкай, не зьбіраецца ні на якія барыкады, ні на якія мітынгі, ёй усё абыякава. Што можна ў дадзенай сытуацыі зрабіць?”
(Касьценка: ) “Зараз я наагул не разважаю пра марнасьць ці ня марнасьць... Прагнозу тут ня можа быць. Я раблю тое, што патрабуе ад мяне сумленьне, і спадзяюся, гэта ўсё ж ня стане нічым... А што рабіць? Вяртаюся да раней сказанага: ствараць маладзёвую субкультуру, весьці інфармацыйна-асьветніцкае змаганьне”.
(Хлопец:) “Добры вечар. Я тэлефаную з Наваполацку і ў мяне такое пытаньне: як вы ставіцеся да асобы Эрнэста Чэ Гевары, і наагул, ці ёсьць у вас нейкі герой, на якога вы хацелі быць падобныя?”
(Касьценка: ) “Я паважаю Чэ. Ужо за тое, што ён стаў такім, якім мы яго ведаем, не таму, што абчытаўся Леніна, Пляханава ці Маркса... Чалавек праехаў усю Лацінскую Амэрыку, уведаў праўду і зрабіў свой выбар.
Але мой герой – Януш Корчак, польскі пэдагог. Калі прыйшлі фашысты, ён пайшоў разам са сваімі габрэйскімі выхаванцамі ня проста ў канцлягэр, а – у газавую камэру. Хоць мог выратавацца... Для мяне гэта прыклад гуманізму, любові. Першае, што нам патрэбна зараз, гэта не нянавісьць, а любоў. Да канкрэтных людзей. Да Радзімы. Такім чынам – Корчак. Затым Грыбаедаў і Лорка”.
(Мікалай Бельскі: ) “Няма цымусу: грошы саўгас плаціць ня хоча, зарабіць няма дзе – дык як жыць? Вось каб у нас было фэрмэрства, я б збыў ім трактар. Са мной разьлічыліся тэхнікай, ломам, па праўдзе кажучы. Але я зрабіў зь яго цукерачку! Толькі каму яна патрэбная?”
(Касьценка: ) “Выратуе нас усіх рэформа эканомікі краіны цалкам. Сапраўдны фэрмэрскі рух паўстане толькі ўсьлед за эканамічнымі рэформамі”.
(Бельскі: ) “Не, крыху залежыць і ад вас...”
"Спэцслужбы і моладзь: засьцерагчыся правакатараў цяжка, бо няможна даваць клятву на крыві ці праходзіць дэтэктар ілжы"
(Андрусь, Новалукомль: ) “Малады фронт”, “Зубар”, “Задзіночаньне беларускіх студэнтаў”, іншыя альтэрнатыўныя моладзевыя арганізацыі актыўна зьнішчаюцца спэцслужбамі. Кажуць, знутры таксама. Як пазбавіць дэмакратычны моладзевы рух здраднікаў?”
(Касьценка: ) “Тут відавочная альтэрнатыва: ці рабіць, як безаглядна рабіў той самы “Зубар”, ці гэта будуць закрытыя суполкі, вельмі кансьпіратыўныя, куды правакатарам цяжэй трапіць. Але тады мы губляем у масавасьці, становімся своеасаблівымі сэктамі для абраных. Тут няма адназначнага адказу. Атрымліваецца, або мы давяраем людзям і за гэта можам паплаціцца, або не давяраем... Усё ж, пагадзіцеся, няможна даваць клятву на крыві ці праходзіць дэтэктар ілжы”.
(Спадар: ) “Пра што вы б спыталіся сёньня ў Артура Фінькевіча, які трапіў сёньня ў турму, і што пажадалі яму?”
(Касьценка: ) “Найперш, каб ён вызваліўся раней прызначанага тэрміну. Ніцшэ неяк сказаў: тое, што не забівае нас, робіць нас мацнейшымі. Хацелася, каб гэтыя словы збыліся і ў адносінах да Артура. Веру, ён толькі загартуецца.
Гэта пажаданьне. А пытаньне такое: каб здарылася магчымасьць выступіць па радыё з трохмінутным зваротам да Беларусі – якія словы выбраў і да чаго б заклікаў?”
(Уліцёнак: ) “Дар’я, у нас да канца перадачы засталіся ня тры мінуты, а ўсяго трыццаць сэкундаў, затое абсалютна рэальных, каб нешта сказаць беларускаму народу з дапамогай Радыё Свабода. Гаварыце!”
(Касьценка: ) “Ёсьць такія сытуацыі, калі працягваць баяцца, значыць згубіць сябе як асобу і стаць кімсьці іншым. На сьвеце няшмат страшных рэчаў – часьцей мы баімся фікцыяў і ілюзіяў. Дык не губляйце сваю асобу. А то можаце неяк прачнуцца, а гэта ўжо ня вы, а нешта дробнае, подленькае, страшнае, непрыгляднае... Будзе баязьліўцамі – прачнемся менавіта такімі! А як застанемся сабой, то ўратуем у сабе людзей. Таталітарызм – у нашых галовах. Выганім яго адтуль, зьнікне дыктатура і ў краіне. Гэта самае першае і самае важнае”.
