(Сурмач: ) "Акцыі пратэсту ў Францыі па часе супалі з выбарчай кампаніяй у Беларусі. Агульнае і тое, што ў актыўны ўдзел у падзеях брала моладзь. Маладыя французы змагаліся за сваё права на працу і гарантыі забесьпячэньня гэтага права, а беларуская моладзь выйшла на вуліцы дабівацца права жыць у дэмакратычнай краіне.
Як ставіліся да гэтых пратэстаў улады ў Францыі і ў Беларусі? Беларуская міліцыя і АМАП брутальна разагналі дэманстрантаў і шмат з іх было арыштавана. Беларускае тэлебачаньне ў гэты час паказвала кадры з Францыі, дзе паліцыя жорстка распраўлялася з маладымі людзьмі з падтэкстам, што, моў, і ў Эўропе разганяюць мітынгі.
Беларускі студэнт у Ліёне Юрась бачыць вялікую розьніцу ў адносінах да пратэстаў з боку беларускіх і францускіх уладаў".
(Юрась: ) “Разгон паліцыяй дэманстрантаў – гэта заўсёды нешта такое, што выходзіць за рамкі. Трэба разглядаць гэта так, як сапраўды адбываюцца падзеі, як праходзіць сама дэманстрацыя.
Напрыклад, тое, што было ў Менску – гэта недапушчальна. Але, тое, што адбылося ў Парыжы, калі былі разагнаны і затрыманы пад час дэманстрацыі ня тыя студэнты, якія пратэставалі, а тыя людзі, якія прыходзяць спэцыяльна, каб кідаць у паліцыю камянямі, бутэлькамі, ламаць машыны і крамы і пабіць нават саміх дэманстрантаў, то ў гэтым выпадку я падтрымліваю дзеяньні паліцыі, паліцыя мусіць рэагаваць”.
(Сурмач: ) "Другі беларускі хлопец, Улад, які вучыўся, а зараз працуе ў Ліёне, таксама пацьвярджае, што дзеяньні францускай паліцыі былі скіраваны выключна супроць тых, хто ўчыняў пагромы на вуліцах”.
(Улад: ) “Заўсёды ёсьць радыкальна настроеныя людзі, якія ўкліньваюцца ў дэманстрацыю, каб проста выдаць сваю энэргію. Паліцыя не пачынае тут сваёй інтэрвэнцыі, пакуль не пачынаюцца сапраўдныя беспарадкі і пагромы. Увогуле, тут разгон дэманстрацыі – гэта зусім не такая частая зьява, як можна зразумець, гледзячы беларускае ці расейскае тэлебачаньне. Ніводная дэманстрацыя сама па сабе не была разагнаная. Толькі калі паліцыя бачыць, што нехта кідае камяні, робіць супрацьзаконныя дзеяньні, то дэманстрацыя не разганяецца, а паліцыя ўваходзіць сярод дэманстрантаў і затрымлівае тых, хто парушае закон. Сіла не прымяняецца дзеля таго, каб разагнаць дэманстрацыю, а каб папярэдзіць злачынствы. Паліцыя толькі назірае, забясьпечвае грамадзкі парадак”.
(Сурмач: ) "А калі ўжо пачалі біць вітрыны?"
(Улад: ) “Гэта ўжо парушэньне закону, паліцыя абавязаная рэагаваць і абараняць таксама і саміх дэманстрантаў ад такіх людзей, каб яны не дыскрэдытавалі саму дэманстрацыю. Менавіта дзеля гэтага ў апошніх дэманстрацыях прафсаюзы і пачалі ствараць сваю ахову”.
(Сурмач: ) "А вось у Беларусі, пэўна, Вы назіралі па тэлевізіі акцыі пратэсту супроць фальсыфікацыі вынікаў выбараў, бачылі, як з дэманстрантамі, якія паводзілі сябе спакойна, расправілася міліцыя і АМАП. У Францыі магчыма такое?”
(Улад: ) “Ні ў якім разе, ні ў якім разе. Нават і ў такой сытуацыі, якая была, калі студэнты блякавалі ўнівэрсытэты, закрывалі доступ туды нават кіраўніцтву і выкладчыкам. Паліцыя магла толькі назіраць, бо яна ня мае ніякага права ўмешвацца. Так што ў Францыі нават немагчыма падумаць пра такое, як было ў Беларусі.
Права пратэставаць – гэта для іх як права дыхаць. Галоўнае права чалавека – думаць і выказваць свае думкі. І калі гэтае права чалавек не мае магчымасьці рэалізаваць нармальным шляхам, тады ён мае поўнае права пратэставаць, і гэтае права ніхто ў яго не можа адняць”.
(Сурмач: ) "Улад, Вы назіралі гэтыя студэнцкія дэманстрацыі непасрэдна – закранулі гэтыя падзеі і Ліён, дзе Вы жывяце?"
(Улад: ) “Канешне, Ліён пасьля Парыжу, калі я не памыляюся, другі студэнцкі горад у Францыі”.
(Сурмач: ) "Вы ўжо былы студэнт, ці давялося Вам асабіста кантактаваць з гэтаю моладзьдзю, што яны самі кажуць, сапраўды гэты закон такі непрымальны?”
(Улад: ) “Усе мае знаёмыя супраць таго праекту закону, які хацелі ўвесьці. Паводле апытаньня, большая частка насельніцтва супраць”.
(Сурмач: ) "А чаму дзяржаўныя ўлады пайшлі на такі непапулярны крок?”
(Улад: ) “Справа ў тым, што францускае грамадзтва надта моцна прывязана да сваіх сацыяльных гарантыяў, якія сапраўды былі заваяваныя праз забастоўкі, праз барацьбу, часам да крыві. І таму тое, што ёсьць у цяперашнім кодэксе аб працы, зьяўляецца, можна сказаць. адным са скарбаў францускага грамадзтва, як яны самі пра гэта кажуць.
Праблема ў тым, што ў цяперашняй сытуацыі француская эканоміка па гэтай прычыне робіцца неканкурэнтназдольнай, з-за вялікай колькасьці сацыяльных гарантый, якія патрабуюць затратаў і складаюць рыск для працадаўцаў. У выніку працадаўцы ня хочуць наймаць працоўную сілу ў Францыі і адкрываюць свае прадпрыемствы ў краінах Усходняй Эўропы, там, дзе працоўная сіла больш танная і колькасьць працоўных гарантыяў меншая. Гэта адпаведна выклікае зьніжэньне колькасьці працоўных месцаў у самой Францыі”.
(Сурмач: ) "Так што гэты закон як бы закрануў вялікія сацыяльныя і эканамічныя праблемы ў краіне?”
(Улад: ) “Ён быў скіраваны на лібэралізацыю працоўнага рынку, які па сваёй цьвёрдасьці і непарушнасьці пераўзыходзіць нават наш, беларускі. А з другога боку, кожны чацьвёрты працаўнік ва ўзросьце да 25 гадоў ня мае працы альбо працуе па часовых кантрактах цягам 7-10 гадоў. Гэта кантракты на 3, 6 месяцаў ці на год, яны не забясьпечваюць нічога для работніка, бо гэта значыць, што банкі не даюць крэдытаў, уладальнікі кватэраў адмаўляюць у жыльлі”.
(Сурмач: ) "Моладзь, выглядае, сапраўды знаходзіцца ў такой сытуацыі, калі мусіць змагацца за свае правы. Гэтыя акцыі пратэсту парушалі жыцьцё горада, складалі праблемы для жыхароў, як старэйшыя людзі рэагавалі?”
(Улад: ) “Бальшыня жыхароў падзяляе гэтыя клопаты, гэтыя дэманстранты адлюстроўвалі і думкі бальшыні насельніцтва, тут канфлікту між пакаленьнямі не назіралася. Увогуле, можна сказаць, што рэвалюцыя ў крыві ў французаў, асабліва, калі справа ідзе аб "сьвятой карове", як яны называюць свой Кодэкс аб працы. Гэта адзіная справа, якую ніхто не хоча кранаць. Амаль кожны ўрад, які рызыкаваў унесьці нейкія зьмены, больш-менш радыкальныя прапановы, заўсёды дрэнна канчаў”.
(Сурмач: ) "Юрась вучыцца на трэцім курсе ўнівэрсытэту Ліён-2, вывучае антрапалёгію. Удзельнічалі студэнты Вашага ўнівэрсытэту ў акцыях пратэсту?”
(Юрась: ) Можна сказаць, што Ліён-2 найбольш актыўны ўнівэрсытэт з тых, якія прынялі ўдзел у гэтых маніфэстацыях. У Францыі студэнты маюць права на нейкі пратэст. Як кажуць мае сябры французы – забастоўка і пратэст – гэта ў Францыі нацыянальны спорт.
Тут існуе некалькі студэнцкіх сындыкатаў, найбольш буйныя зь іх маюць пракамуністычную і сацыялістычную накіраванасьць, якія арганізоўваюць усе гэтыя мітынгі, дэманстрацыі, усё гэта справа студэнцкіх сындыкатаў.
Унівэрсытэт быў зачынены. Чатыры тыдні бяз лекцый, гэта даволі шмат, трэба будзе перарабляць усе вучэбныя пляны. Мы можам назіраць сярод студэнцтва раскол на два вялікія лягеры – тыя, хто за працяг блякаваньня ўнівэрсытэтаў, і другая частка – тыя, якія хочуць вучыцца. Я належу да тых, якія хочуць вучыцца, чатыры тыдні без вучобы – гэта зашмат.
У гэты час, калі ўнівэрсытэт быў закрыты, у нас павінны былі быць іспыты, але іх не было. Цяпер гэта вялікая праблема не толькі для студэнтаў, але і для выкладчыкаў”.
(Сурмач: ) "І як цяпер будзе вырашацца гэтая праблема?”
(Юрась: ) “Некаторыя кажуць, што няхай будзе, як у 1968 годзе, калі ўсім студэнтам былі залічаны іспыты, якія яны павінны былі здаць. У 1968 годзе былі залічаны іспыты без фактычнай здачы. Некаторыя прапануюць студэнтам вучыцца па суботах, каб кампэнсаваць страчаны час”.
(Сурмач: ) "Юрась нагадаў пра знакамітыя студэнцкія пратэсты 1968 году, якія ўскалыхнулі тады ўсю Францыю. Па ягоных словах, гэта не зусім добрая практыка, залічваць іспыты, як было ў 1968 годзе, бо ведаў у студэнтаў ад гэтага не прыбавіцца.
Беларуска Алена вывучае замежныя мовы ва ўнівэрсытэце Стэндаля ў Грэноблі, які таксама закранулі студэнцкія пратэсты”.
(Алена: ) “Вельмі закранулі таму, што 5 тыдняў няма заняткаў і ўлады думаюць зрабіць белы год. Я ня вельмі рада гэтаму, я добра прайшла першы сэмэстар, я б не хацела пачынаць спачатку, я ня маю стыпэндыі”.
(Сурмач: ) "У Грэноблі ёсьць яшчэ ўнівэрсытэты?”
(Алена: ) “Ёсьць тры ўнівэрсытэты дзяржаўныя і недзе два, як я ведаю, прыватныя. Працуюць толькі прыватныя – таму што людзі плацяць вельмі вялікія грошы за адукацыю”.
(Сурмач: ) "Фактычна, у пратэстах бралі ўдзел студэнты толькі дзяржаўных унівэрсытэтаў?”
(Алена: ) “Так, студэнты прыватных ВНУ плацяць вялікія грошы і потым яны хутчэй знаходзяць працу, бо часта іх накіроўваюць на вучобу фірмы, якія за іх плацяць і потым бяруць іх на працу. Так што ім лягчэй, іх гэтыя праблемы менш закранаюць”.
(Сурмач: ) "Вы назіралі ў тэлевізіі падзеі ў Беларусі, калі моладзь выйшла на Кастрычніцкую плошчу?”
(Алена: ) “Так, і чытала ў Інтэрнэце. Я б хацела таксама ў гэты час быць у Беларусі і падтрымаць нашу моладзь”.
(Сурмач: ) "Акцыі пратэсту скончыліся, ці пачаліся ў вас заняткі?”
(Алена: ) “Так, пачаліся заняткі. Ня ўсе студэнты ведаюць, што ўнівэрсытэт ужо разблякаваны. У нас ёсьць шмат студэнтаў з іншых гарадоў і яны пэўна ад''ехалі дадому.
Заняткі пачаліся, але вялікія праблемы, бо пяць тыдняў не мелі заняткаў і зараз мы павінны ўсё даганяць. Выкладчыкі кажуць, што яны паспрабуюць вырашыць, як лепш для студэнтаў, ня будуць даваць вельмі шмат новага матэрыялу на занятках. Вядома толькі, што мы павінны будзем вучыцца яшчэ дадатковыя два тыдні”.
(Сурмач: ) "Які настрой у студэнтаў?”
(Алена: ) “Яны вельмі задаволеныя, вельмі рады, што перамаглі. Я думаю, што калі здарыцца яшчэ нешта падобнае, яны будуць рабіць тое ж самае. Я баюся гэтага, зараз улады ня могуць прыняць ніякага новага закону супраць беспрацоўя, а беспрацоўе моладзі – вялікая праблема ў Францыі, таму гэты новы закон і прапаноўваўся. Я ня ведаю, я баюся, што потым, калі ўлады будуць прымаць новыя законы, студэнты будуць бунтаваць і ня будзе вучобы. Я ня думаю, што ў другі раз улады пойдуць на саступкі”.
(Сурмач: ) "Алена, выглядае, асьцерагаецца не дарма. Як паведаміў сп. Юрась, студэнты ня толькі сьвяткуюць перамогу, але і маюць намер не спыняцца на дасягнутым”.
(Юрась: ) “Студэнты сьвяткуюць перамогу, але гэта яшчэ не заканчэньне, бо ад студэнтаў і навучэнцаў ліцэяў і іх сацыяльных партнёраў на разгляд у сэнат паступіла прапанова новага закону. У ім прадугледжваецца, што працадаўца, які будзе браць на працу маладых людзей 16-25 гадоў, будзе атрымліваць нейкую дапамогу. Гэтая дапамога можа давацца тым прадпрыемствам, якія аддаюць перавагу маладым людзям са слабой прафэсійнай адукацыяй, або для моладзі з прыгарадаў – зонаў з благім сацыяльным становішчам. І вось цяпер адбываюцца дыскусіі наконт гэтага новага праекту”.
(Сурмач: ) "Акрыленыя перамогаю, студэнты вырашылі ісьці далей?”
(Юрась: ) “Гэты новы праект – ініцыятыва саміх студэнтаў. Ён быў пададзены ў чацьвер і павінен далей паступіць на разгляд сэнату”.
(Сурмач: ) "Студэнты чакаюць, а калі іх праект не будзе прыняты, дык, магчыма, ізноў пачнуць пратэставаць?”
(Юрась: ) “Калі ўрад ня прыме, магчыма будзе нешта. У гэтую суботу студэнты прапанавалі правесьці яшчэ адзін сход ва ўнівэрсытэце, каб абмеркаваць праект новага закону і прааналізаваць тое, што было зроблена, як адбыліся гэтыя дэманстрацыі”.
(Сурмач: ) "Так што справа з гэтымі законамі і пратэстамі яшчэ далёка ня скончаная?”
(Юрась: ) “Справа з новымі законамі далёка не скончаная. Вось чакаем, як зрэагуе ўрад”.
Як ставіліся да гэтых пратэстаў улады ў Францыі і ў Беларусі? Беларуская міліцыя і АМАП брутальна разагналі дэманстрантаў і шмат з іх было арыштавана. Беларускае тэлебачаньне ў гэты час паказвала кадры з Францыі, дзе паліцыя жорстка распраўлялася з маладымі людзьмі з падтэкстам, што, моў, і ў Эўропе разганяюць мітынгі.
Беларускі студэнт у Ліёне Юрась бачыць вялікую розьніцу ў адносінах да пратэстаў з боку беларускіх і францускіх уладаў".
(Юрась: ) “Разгон паліцыяй дэманстрантаў – гэта заўсёды нешта такое, што выходзіць за рамкі. Трэба разглядаць гэта так, як сапраўды адбываюцца падзеі, як праходзіць сама дэманстрацыя.
Напрыклад, тое, што было ў Менску – гэта недапушчальна. Але, тое, што адбылося ў Парыжы, калі былі разагнаны і затрыманы пад час дэманстрацыі ня тыя студэнты, якія пратэставалі, а тыя людзі, якія прыходзяць спэцыяльна, каб кідаць у паліцыю камянямі, бутэлькамі, ламаць машыны і крамы і пабіць нават саміх дэманстрантаў, то ў гэтым выпадку я падтрымліваю дзеяньні паліцыі, паліцыя мусіць рэагаваць”.
(Сурмач: ) "Другі беларускі хлопец, Улад, які вучыўся, а зараз працуе ў Ліёне, таксама пацьвярджае, што дзеяньні францускай паліцыі былі скіраваны выключна супроць тых, хто ўчыняў пагромы на вуліцах”.
(Улад: ) “Заўсёды ёсьць радыкальна настроеныя людзі, якія ўкліньваюцца ў дэманстрацыю, каб проста выдаць сваю энэргію. Паліцыя не пачынае тут сваёй інтэрвэнцыі, пакуль не пачынаюцца сапраўдныя беспарадкі і пагромы. Увогуле, тут разгон дэманстрацыі – гэта зусім не такая частая зьява, як можна зразумець, гледзячы беларускае ці расейскае тэлебачаньне. Ніводная дэманстрацыя сама па сабе не была разагнаная. Толькі калі паліцыя бачыць, што нехта кідае камяні, робіць супрацьзаконныя дзеяньні, то дэманстрацыя не разганяецца, а паліцыя ўваходзіць сярод дэманстрантаў і затрымлівае тых, хто парушае закон. Сіла не прымяняецца дзеля таго, каб разагнаць дэманстрацыю, а каб папярэдзіць злачынствы. Паліцыя толькі назірае, забясьпечвае грамадзкі парадак”.
(Сурмач: ) "А калі ўжо пачалі біць вітрыны?"
(Улад: ) “Гэта ўжо парушэньне закону, паліцыя абавязаная рэагаваць і абараняць таксама і саміх дэманстрантаў ад такіх людзей, каб яны не дыскрэдытавалі саму дэманстрацыю. Менавіта дзеля гэтага ў апошніх дэманстрацыях прафсаюзы і пачалі ствараць сваю ахову”.
(Сурмач: ) "А вось у Беларусі, пэўна, Вы назіралі па тэлевізіі акцыі пратэсту супроць фальсыфікацыі вынікаў выбараў, бачылі, як з дэманстрантамі, якія паводзілі сябе спакойна, расправілася міліцыя і АМАП. У Францыі магчыма такое?”
(Улад: ) “Ні ў якім разе, ні ў якім разе. Нават і ў такой сытуацыі, якая была, калі студэнты блякавалі ўнівэрсытэты, закрывалі доступ туды нават кіраўніцтву і выкладчыкам. Паліцыя магла толькі назіраць, бо яна ня мае ніякага права ўмешвацца. Так што ў Францыі нават немагчыма падумаць пра такое, як было ў Беларусі.
Права пратэставаць – гэта для іх як права дыхаць. Галоўнае права чалавека – думаць і выказваць свае думкі. І калі гэтае права чалавек не мае магчымасьці рэалізаваць нармальным шляхам, тады ён мае поўнае права пратэставаць, і гэтае права ніхто ў яго не можа адняць”.
(Сурмач: ) "Улад, Вы назіралі гэтыя студэнцкія дэманстрацыі непасрэдна – закранулі гэтыя падзеі і Ліён, дзе Вы жывяце?"
(Улад: ) “Канешне, Ліён пасьля Парыжу, калі я не памыляюся, другі студэнцкі горад у Францыі”.
(Сурмач: ) "Вы ўжо былы студэнт, ці давялося Вам асабіста кантактаваць з гэтаю моладзьдзю, што яны самі кажуць, сапраўды гэты закон такі непрымальны?”
(Улад: ) “Усе мае знаёмыя супраць таго праекту закону, які хацелі ўвесьці. Паводле апытаньня, большая частка насельніцтва супраць”.
(Сурмач: ) "А чаму дзяржаўныя ўлады пайшлі на такі непапулярны крок?”
(Улад: ) “Справа ў тым, што францускае грамадзтва надта моцна прывязана да сваіх сацыяльных гарантыяў, якія сапраўды былі заваяваныя праз забастоўкі, праз барацьбу, часам да крыві. І таму тое, што ёсьць у цяперашнім кодэксе аб працы, зьяўляецца, можна сказаць. адным са скарбаў францускага грамадзтва, як яны самі пра гэта кажуць.
Праблема ў тым, што ў цяперашняй сытуацыі француская эканоміка па гэтай прычыне робіцца неканкурэнтназдольнай, з-за вялікай колькасьці сацыяльных гарантый, якія патрабуюць затратаў і складаюць рыск для працадаўцаў. У выніку працадаўцы ня хочуць наймаць працоўную сілу ў Францыі і адкрываюць свае прадпрыемствы ў краінах Усходняй Эўропы, там, дзе працоўная сіла больш танная і колькасьць працоўных гарантыяў меншая. Гэта адпаведна выклікае зьніжэньне колькасьці працоўных месцаў у самой Францыі”.
(Сурмач: ) "Так што гэты закон як бы закрануў вялікія сацыяльныя і эканамічныя праблемы ў краіне?”
(Улад: ) “Ён быў скіраваны на лібэралізацыю працоўнага рынку, які па сваёй цьвёрдасьці і непарушнасьці пераўзыходзіць нават наш, беларускі. А з другога боку, кожны чацьвёрты працаўнік ва ўзросьце да 25 гадоў ня мае працы альбо працуе па часовых кантрактах цягам 7-10 гадоў. Гэта кантракты на 3, 6 месяцаў ці на год, яны не забясьпечваюць нічога для работніка, бо гэта значыць, што банкі не даюць крэдытаў, уладальнікі кватэраў адмаўляюць у жыльлі”.
(Сурмач: ) "Моладзь, выглядае, сапраўды знаходзіцца ў такой сытуацыі, калі мусіць змагацца за свае правы. Гэтыя акцыі пратэсту парушалі жыцьцё горада, складалі праблемы для жыхароў, як старэйшыя людзі рэагавалі?”
(Улад: ) “Бальшыня жыхароў падзяляе гэтыя клопаты, гэтыя дэманстранты адлюстроўвалі і думкі бальшыні насельніцтва, тут канфлікту між пакаленьнямі не назіралася. Увогуле, можна сказаць, што рэвалюцыя ў крыві ў французаў, асабліва, калі справа ідзе аб "сьвятой карове", як яны называюць свой Кодэкс аб працы. Гэта адзіная справа, якую ніхто не хоча кранаць. Амаль кожны ўрад, які рызыкаваў унесьці нейкія зьмены, больш-менш радыкальныя прапановы, заўсёды дрэнна канчаў”.
(Сурмач: ) "Юрась вучыцца на трэцім курсе ўнівэрсытэту Ліён-2, вывучае антрапалёгію. Удзельнічалі студэнты Вашага ўнівэрсытэту ў акцыях пратэсту?”
(Юрась: ) Можна сказаць, што Ліён-2 найбольш актыўны ўнівэрсытэт з тых, якія прынялі ўдзел у гэтых маніфэстацыях. У Францыі студэнты маюць права на нейкі пратэст. Як кажуць мае сябры французы – забастоўка і пратэст – гэта ў Францыі нацыянальны спорт.
Тут існуе некалькі студэнцкіх сындыкатаў, найбольш буйныя зь іх маюць пракамуністычную і сацыялістычную накіраванасьць, якія арганізоўваюць усе гэтыя мітынгі, дэманстрацыі, усё гэта справа студэнцкіх сындыкатаў.
Унівэрсытэт быў зачынены. Чатыры тыдні бяз лекцый, гэта даволі шмат, трэба будзе перарабляць усе вучэбныя пляны. Мы можам назіраць сярод студэнцтва раскол на два вялікія лягеры – тыя, хто за працяг блякаваньня ўнівэрсытэтаў, і другая частка – тыя, якія хочуць вучыцца. Я належу да тых, якія хочуць вучыцца, чатыры тыдні без вучобы – гэта зашмат.
У гэты час, калі ўнівэрсытэт быў закрыты, у нас павінны былі быць іспыты, але іх не было. Цяпер гэта вялікая праблема не толькі для студэнтаў, але і для выкладчыкаў”.
(Сурмач: ) "І як цяпер будзе вырашацца гэтая праблема?”
(Юрась: ) “Некаторыя кажуць, што няхай будзе, як у 1968 годзе, калі ўсім студэнтам былі залічаны іспыты, якія яны павінны былі здаць. У 1968 годзе былі залічаны іспыты без фактычнай здачы. Некаторыя прапануюць студэнтам вучыцца па суботах, каб кампэнсаваць страчаны час”.
(Сурмач: ) "Юрась нагадаў пра знакамітыя студэнцкія пратэсты 1968 году, якія ўскалыхнулі тады ўсю Францыю. Па ягоных словах, гэта не зусім добрая практыка, залічваць іспыты, як было ў 1968 годзе, бо ведаў у студэнтаў ад гэтага не прыбавіцца.
Беларуска Алена вывучае замежныя мовы ва ўнівэрсытэце Стэндаля ў Грэноблі, які таксама закранулі студэнцкія пратэсты”.
(Алена: ) “Вельмі закранулі таму, што 5 тыдняў няма заняткаў і ўлады думаюць зрабіць белы год. Я ня вельмі рада гэтаму, я добра прайшла першы сэмэстар, я б не хацела пачынаць спачатку, я ня маю стыпэндыі”.
(Сурмач: ) "У Грэноблі ёсьць яшчэ ўнівэрсытэты?”
(Алена: ) “Ёсьць тры ўнівэрсытэты дзяржаўныя і недзе два, як я ведаю, прыватныя. Працуюць толькі прыватныя – таму што людзі плацяць вельмі вялікія грошы за адукацыю”.
(Сурмач: ) "Фактычна, у пратэстах бралі ўдзел студэнты толькі дзяржаўных унівэрсытэтаў?”
(Алена: ) “Так, студэнты прыватных ВНУ плацяць вялікія грошы і потым яны хутчэй знаходзяць працу, бо часта іх накіроўваюць на вучобу фірмы, якія за іх плацяць і потым бяруць іх на працу. Так што ім лягчэй, іх гэтыя праблемы менш закранаюць”.
(Сурмач: ) "Вы назіралі ў тэлевізіі падзеі ў Беларусі, калі моладзь выйшла на Кастрычніцкую плошчу?”
(Алена: ) “Так, і чытала ў Інтэрнэце. Я б хацела таксама ў гэты час быць у Беларусі і падтрымаць нашу моладзь”.
(Сурмач: ) "Акцыі пратэсту скончыліся, ці пачаліся ў вас заняткі?”
(Алена: ) “Так, пачаліся заняткі. Ня ўсе студэнты ведаюць, што ўнівэрсытэт ужо разблякаваны. У нас ёсьць шмат студэнтаў з іншых гарадоў і яны пэўна ад''ехалі дадому.
Заняткі пачаліся, але вялікія праблемы, бо пяць тыдняў не мелі заняткаў і зараз мы павінны ўсё даганяць. Выкладчыкі кажуць, што яны паспрабуюць вырашыць, як лепш для студэнтаў, ня будуць даваць вельмі шмат новага матэрыялу на занятках. Вядома толькі, што мы павінны будзем вучыцца яшчэ дадатковыя два тыдні”.
(Сурмач: ) "Які настрой у студэнтаў?”
(Алена: ) “Яны вельмі задаволеныя, вельмі рады, што перамаглі. Я думаю, што калі здарыцца яшчэ нешта падобнае, яны будуць рабіць тое ж самае. Я баюся гэтага, зараз улады ня могуць прыняць ніякага новага закону супраць беспрацоўя, а беспрацоўе моладзі – вялікая праблема ў Францыі, таму гэты новы закон і прапаноўваўся. Я ня ведаю, я баюся, што потым, калі ўлады будуць прымаць новыя законы, студэнты будуць бунтаваць і ня будзе вучобы. Я ня думаю, што ў другі раз улады пойдуць на саступкі”.
(Сурмач: ) "Алена, выглядае, асьцерагаецца не дарма. Як паведаміў сп. Юрась, студэнты ня толькі сьвяткуюць перамогу, але і маюць намер не спыняцца на дасягнутым”.
(Юрась: ) “Студэнты сьвяткуюць перамогу, але гэта яшчэ не заканчэньне, бо ад студэнтаў і навучэнцаў ліцэяў і іх сацыяльных партнёраў на разгляд у сэнат паступіла прапанова новага закону. У ім прадугледжваецца, што працадаўца, які будзе браць на працу маладых людзей 16-25 гадоў, будзе атрымліваць нейкую дапамогу. Гэтая дапамога можа давацца тым прадпрыемствам, якія аддаюць перавагу маладым людзям са слабой прафэсійнай адукацыяй, або для моладзі з прыгарадаў – зонаў з благім сацыяльным становішчам. І вось цяпер адбываюцца дыскусіі наконт гэтага новага праекту”.
(Сурмач: ) "Акрыленыя перамогаю, студэнты вырашылі ісьці далей?”
(Юрась: ) “Гэты новы праект – ініцыятыва саміх студэнтаў. Ён быў пададзены ў чацьвер і павінен далей паступіць на разгляд сэнату”.
(Сурмач: ) "Студэнты чакаюць, а калі іх праект не будзе прыняты, дык, магчыма, ізноў пачнуць пратэставаць?”
(Юрась: ) “Калі ўрад ня прыме, магчыма будзе нешта. У гэтую суботу студэнты прапанавалі правесьці яшчэ адзін сход ва ўнівэрсытэце, каб абмеркаваць праект новага закону і прааналізаваць тое, што было зроблена, як адбыліся гэтыя дэманстрацыі”.
(Сурмач: ) "Так што справа з гэтымі законамі і пратэстамі яшчэ далёка ня скончаная?”
(Юрась: ) “Справа з новымі законамі далёка не скончаная. Вось чакаем, як зрэагуе ўрад”.
