(Валер Карбалевіч: ) “Пасьля прэзыдэнцкіх выбараў палітычная апазыцыя, а таксама больш шырокая дэмакратычная супольнасьць працягвае, так бы мовіць, “разбор палётаў”, высьвятленьне дасягненьняў і памылак, выпрацоўку тактыкі й стратэгіі на новым этапе разьвіцьця. Вылучаюцца розныя прапановы, ставяцца таксама кадравыя пытаньні. Напрыклад, у апошнім нумары часопісу “ARCHE” надрукаваны матэрыял круглага стала “Ці мае Мілінкевіч будучыню?” Спадар Фядута, у вас таксама ёсьць прапановы наконт кадравых зьменаў у структурах палітычнай апазыцыі. Калі ласка, сфармулюйце гэтыя прапановы”.
(Аляксандар Фядута: ) “Я зыходжу з таго, што большасьць тых людзей, якія знаходзяцца цяпер у кіраўніцтве беларускіх апазыцыйных структураў, выпрацавалі сваю рэзэрву. Нічога іншага, акрамя таго, што яны прапаноўвалі грамадзтву ў 1999-2001 гадах, а таксама цяпер, у 2005-2006 гадах, гэтыя людзі, у тым ліку і я, прапанаваць больш ня могуць. Прапанаваная маімі палітычнымі аднагодкамі схема выбараў ня толькі не прывяла да перамогі, але прывяла да таго, што ўсе мы аказаліся непадрыхтаванымі да зьяўленьня новай палітычнай генэрацыі, тых маладых людзей, якія выйшлі на плошчу.
Цяпер мы павінны пайсьці. Павінна зьявіцца новая генэрацыя лідэраў. Пакуль гэта яшчэ магчыма зрабіць, не раскалоўшы існых палітычных структураў. Я выступаю за тое, каб структуры захоўваліся, але кіраўніцтва амаладзілася, абнавілася. Тады ўзьнікне магчымасьць кантраляваць дзейнасьць існых палітычных структураў той часткай грамадзтва, якая не ўваходзіць у гэтыя структуры, але дастаткова моцна заявіла пра сябе на плошчы. Калі Лукашэнка не дае сёньня зьявіцца новым лідэрам дзяржавы, то палітычны істэблішмэнт апазыцыі не дае зьявіцца новым лідэрам грамадзянскай супольнасьці й дэмакратычна арыентаванай часткі грамадзтва.
Трэба, каб мы ўсе сышлі не таму, што нешта там прайгралі, а таму што ня здольныя выйграць. Павінны застацца як сымбалі дзьве пэрсоны, на якія шмат завязана — Мілінкевіч і Казулін. Магчыма, павінен застацца на пасадзе кіраўніка партыі спадар Калякін, бо ў адваротным выпадку партыя можа спыніць сваё існаваньне. І ў нейкай іншай якасьці, магчыма, у якасьці намесьнікаў Мілінкевіча ў кіраўніцтве грамадзкім рухам, пра які ён казаў, павінны застацца тыя, хто працаздольныя — напрыклад, Вячорка. Але ўсе іншыя, на якіх ляжыць досьвед паразаў, павінны сысьці”.
(Карбалевіч: ) “Кароткае пытаньне, на якое хачу пачуць кароткі адказ. Вы лічыце, што падчас гэтай выбарчай кампаніі ў апазыцыі быў шанец на перамогу, калі б стратэгія і тактыка былі іншыя?”
(Фядута: ) “Я казаў у сваім першым лісьце да Кангрэсу дэмакратычных сілаў, які, на жаль, ня быў агучаны падчас ягонай працы, што рэч ня ў тым, ці магчымая перамога. Што цяпер здольныя прапанаваць усе мы? Калі ўсе мы асацыюемся ў вачах беларускай моладзі з палітычным плюсквампэрфэктам, з даўно пройдзеным, то трэба сыходзіць самім. Калі мы незаменныя й адначасова ня здольныя падрыхтаваць сабе замену, дык тым больш трэба сыходзіць”.
(Карбалевіч: ) “Спадар Фядута, я ўсё ж такі хацеў бы атрымаць адказ на сваё пытаньне, бо ад яго залежыць ход далейшай дыскусіі: вы лічыце, што падчас гэтай выбарчай кампаніі ў апазыцыі быў шанец на перамогу, калі б стратэгія й тактыка былі іншыя?”
(Фядута: ) “У 2001 годзе такі шанец быў. А тое, ці быў цяпер такі шанец, ці не, ня мае ніякага значэньня ў гэтым пытаньні”.
(Юры Хадыка: ) “Гэтыя прапановы ў розных інтэрпрэтацыях я чую ад спадара Фядуты, па-мойму, з 1996 году — ва ўсялякім разе, у 2001 годзе ён выказваў вельмі блізкія думкі. Я ня згодзен з тэзай — памяняць усіх лідэраў усіх апазыцыйных палітычных партыяў. Цяпер ён крышку абмежаваў свае жаданьні, выключыў з гэтага сьпісу Сяргея Калякіна, які, здаецца, найбольш працяглы час знаходзіцца ў кіраўніцтве партыі: з 1996 году. Вячорка кіруе партыяй з 1999 году, Лябедзька — яшчэ меншы час, Шушкевіч — менш як пяць гадоў.
Я, напрыклад, ужо падаваў у адстаўку з пасады намесьніка старшыні Партыі БНФ. Але мяне абралі нават у маю адсутнасьць. І я, як чалавек, які аддаў БНФ шмат сілаў, ня мог адмовіцца і цяпер імкнуся перадаць моладзі свой досьвед. Спадар Фядута ў сваіх разважаньнях дапускае некалькі памылак. Па-першае, ён адвольна пераносіць досьвед разьвітых дэмакратычных краінаў на Беларусь, дзе няма сталых дэмакратычных традыцыяў.
Хачу нагадаць, што на Захадзе шмат якія палітыкі доўгі час узначальвалі партыі й дзяржавы. Напрыклад, нямецкі палітык Коль быў васямнаццаць гадоў на чале партыі, Тэтчар — дванаццаць гадоў, сёньняшні лідэр лейбарыстаў Тоні Блэр з 1997 году ўзначальвае партыю. Рэч не ў працягласьці кіраваньня, а ў мэтазгоднасьці. Менавіта з гэтага зыходзіць любая дэмакратычная сыстэма, абмяркоўваючы такое пытаньне.
Па-другое, вельмі памылковая і нават правакацыйная тэза спадара Фядуты, што нарадзілася новая палітычная хваля, у тым ліку і кіраўнікоў. Няма новай палітычнай хвалі. Тыя людзі, якія прыйшлі у дэмакратычны рух — гэта вельмі сыры матэрыял. Аддаваць гэтым выпадковым людзям, якія выйшлі на плошчу, абураныя афіцыйнай хлусьнёй, праявілі вялікую мужнасьць, адданасьць ідэям незалежнасьці, свабоды, кіраваньне апазыцыйным рухам — гэта было б вялікай памылкай. Партыі, якія ўтвараюць дэмакратычную кааліцыю, шырока адчынілі дзьверы для гэтай новай хвалі. І гэта ёсьць спосабам навучыць гэтую новую маладую генэрацыю палітычнай культуры.
Гэтыя выбары нельга разглядаць як паразу. Наадварот — тое, што атрымалася хваля, гэта яўны плюс гэтай кампаніі. І з гэтай прычыны прапанова спадара Фядуты крыху несвоечасовая. У мяне склалася такое ўражаньне, што спадар Фядута трохі крыўдзіцца за тое, што старыя палітыкі ня вельмі часта прыслухоўваюцца да ягоных парадаў. Але ягоныя слушныя парады, я ва ўсялякім разе, буду прапагандаваць”.
(Карбалевіч: ) “Спадар Фядута, у нармальных дэмакратычных краінах ёсьць ясны і зразумелы крытэр сілы ці слабасьці палітычнага лідэра. Калі партыя прайграла выбары, то кіраўнік сыходзіць у адстаўку. Але ў нас выбараў няма. Таму пытаньне пра паразу мікшыруецца. Тады па якіх крытэрах можна вызначыць, што лідэр моцны ці слабы?”
(Фядута: ) “Бывае час, калі нават моцныя лідэры сыходзяць у адстаўку. Як было, напрыклад, у свой час з дэ Голем. Я лічу, што крытэр, моцны лідэр ці слабы, ужо ня дзейнічае. Цяпер павінен быць іншы крытэр. Напрыклад, такі: ці здольны лідэр прапанаваць іншую праграму дзеяньняў, якая б улічвала ня толькі тыя дасягненьні, што ёсьць у апазыцыі, але таксама і зробленыя памылкі, недахопы? Лідэры павінны сысьці дзеля таго, каб быў новы твар у партыяў. Прабачце, але калі з 1989 году дэмакратычнай плыньню кіруе спадар Дабравольскі, які ў палітыцы больш стары, чым спадар Хадыка, гэта дрэнна.
Беларуская палітычная апазыцыя была дагэтуль здольная перафарматаваць уласнае палітычнае поле толькі адным чынам: расколваючы партыі. Каб зьявіўся новы лідэр, партыя павінна была адкінуць былога лідэра, перакрэсьліць усё тое, што было ім зроблена. І гэты лідэр сыходзіў з крыўдай і часткаю сваіх прыхільнікаў. Адзіная пэрсона ў апазыцыйных партыях, якая сышла ў адстаўку добраахвотна — спадар Багданкевіч. І таму Аб’яднаная грамадзянская партыя здолела захавацца без расколу.
Лідэры, якія маюць вялікі досьвед і заслугі, павінны стаць дарадцамі. Але твары партый павінны амаладзіцца. Бяз гэтага партыі ня здолеюць набыць новых сяброў. А Калякін павінен застацца таму, што калі ён сыдзе, то партыі ня будзе. А на левым флянгу беларускай дэмакратычнай апазыцыі павінна застацца таксама камуністычная партыя. А вось сыход лідэраў іншых партыяў не прывядзе да катастрофы з гэтымі партыямі. У іх ёсьць кадравая рэзэрва. Але немагчыма навучыць новых лідэраў іншым чынам, чым паставіўшы іх на чале партыяў”.
(Карбалевіч: ) “Спадар Хадыка, як бы ні ставіцца да прапановы спадара Фядуты, такая праблема, як зьмена лідэраў у апазыцыйных структурах, ёсьць. Спадар Фядута нагадаў прыклады, калі спробы зьмены кіраўнікоў апазыцыйных партыяў заканчваліся расколам гэтых партыяў. Спроба памяняць лідэра БНФ скончылася расколам партыі на дзьве часткі. Таксама ў Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі дзьве спробы зьмяшчэньня Статкевіча прывялі да двух расколаў у партыі. Нешта падобнае адбылося і ў партыі БСДГ на чале з Шушкевічам. Дык, можа, такая радыкальная прапанова Фядуты якраз і здольная вырашыць гэтую праблему?”
(Хадыка: ) “Ня думаю, што так можна вырашыць гэтую праблему. Наконт прыведзеных прыкладаў. Што значыць — раскалоўся БНФ? Так, Пазьняк забраў з БНФ групу сваіх прыхільнікаў. Але гэтая частка Фронту відавочна маргіналізавалася. Горш адбылося з сацыял-дэмакратамі, там сапраўды бясконцыя расколы. І гэта ёсьць прыкметай невысокай палітычнай культуры. Прапанаваныя збоку ідэі наконт зьмены лідэраў якраз і могуць прывесьці да расколаў. Гэтыя прапановы сьмешныя яшчэ й таму, што я хацеў бы пачуць, каго спадар Фядута можа назваць лідэрамі сярод новай хвалі. Вось новая хваля — гэта Мілінкевіч і Казулін. Іхны прыход значна абнавіў твар апазыцыі. Дык яны і застаюцца на чале апазыцыі”.
(Карбалевіч: ) “Спадар Фядута, але ж зьмена апазыцыйных лідэраў, як і ўсё ў прыродзе, павінна быць натуральным працэсам выцясьненьня старога новым, а ня нейкай штучнай кампаніяй. Былыя кіраўнікі саступаюць месца новым — больш дастойным, разумным, амбіцыйным. Вось вы сказалі, што калі Калякін сыдзе ў адстаўку, ягоная ПКБ разваліцца. А ці бачыце вы такіх людзей у Партыі БНФ, АГП, у сацыял-дэмакратаў? Ці ёсьць там людзі, здольныя замяніць, напрыклад Вячорку, Лябедзьку? Я, напрыклад, такіх ня бачу. І ці ня здарыцца так, што пасьля іхных адставак ім на зьмену прыйдуць слабыя лідэры і ў выніку апазыцыя аслабне?”
(Фядута: ) “Калі Вы лічыце, што адстаўка ў свой час Пазьняка прывяла да катастрофы ў БНФ, то тады адна справа. А ці стаў катастрофай для АГП сыход Багданкевіча? Я так не лічу. Увогуле, зразумейце адну рэч. Я не спрабую прапанаваць той ці іншай партыі кандыдатуру на пасаду лідэра. Гэта справа саміх партыяў. Я кажу пра тое, што калі не адбываецца ратацыя кадраў у тым ці іншым сэктары грамадзкага жыцьця, мы ня можам разьлічваць на перамогу рэвалюцыі. Мы атрымаем толькі застой. Калі прыйдуць новыя людзі з новымі й іншымі амбіцыямі, яны здолеюць выпрацаваць новую праграму і прапанаваць яе грамадзтву.
Дзесьці праз два гады павінен адбыцца новы Кангрэс дэмакратычных сілаў. Мілінкевіч і Казулін павінны выйсьці там з новымі прапановамі й праграмамі. І яны альбо атрымаюць падтрымку, альбо сыдуць. Але на гэтым Кангрэсе і спадар Хадыка, і я, і, магчыма, шмат іншых людзей, якія многа добрага зрабілі для Беларусі й перамогі дэмакратыі, павінны апынуцца там у якасьці ганаровых гасьцей, а не людзей, якія прымаюць рашэньні”.
(Карбалевіч: ) “Спадар Фядута, вось гэты прыклад з адстаўкай Пазьняка і расколам БНФ, на Ваш погляд, сьведчыць на карысьць вашага гледзішча. Але на яго можна паглядзець і зь іншага боку. Калі партыя адчула, што апынулася ў стане крызісу, яна дэмакратычным шляхам на зьезьдзе памяняла лідэра, ён з сваімі прыхільнікамі стварыў новую структуру. То бок, гэта адбылося натуральным чынам. Вы ж прапануеце нейкі штучны шлях. Ці ёсьць ён найбольш эфэктыўным у дадзенай сытуацыі?”
(Фядута: ) “Я прапаную ня штучны шлях. Я прапаную не чакаць, пакуль вырашыць праблему ратацыяў можна будзе толькі хірургічным шляхам. Я не хачу зноў расколаў у беларускіх дэмакратычных партыях, у якіх арбітрам будзе Міністэрства юстыцыі. Ня трэба чакаць гэтага”.
(Хадыка: ) “Спадар Фядута ў сваім артыкуле згадвае Барадзінскую бітву і параўноўвае Лукашэнку з Напалеонам. Як Напалеон пад Барадзіно атрымаў перамогу, але далей ён пацярпеў паразу, так і Лукашэнка апынуўся ў такім стане пасьля перамогі на выбарах. Я хачу працягнуць гэтую паралель. Лідэраў апазыцыі трэба параўнаць з Кутузавым. Калі б Кутузаў на нарадзе ў Філях ляснуў дзьвярыма і сышоў, то, я думаю, расейская армія ня выйграла б тую вайну. Нават самыя выдатныя ваяры цярпелі паразу. Напрыклад, наш нацыянальны герой Канстанцін Астроскі, перш чым атрымаць славутую перамогу пад Воршай, прайграў бітву маскалям і некалькі гадоў праседзеў у яме ў Маскве. Таму слушная расейская прымаўка, што за аднаго бітага двух нябітых даюць”.
(Карбалевіч: ) “Такім чынам, праблема зьмены лідэраў у апазыцыйных структурах сапраўды існуе. Але ці можна вырашыць яе такім радыкальным шляхам, як прапануе Аляксандар Фядута? І ці ёсьць цяпер гэта галоўнай праблемай для апазыцыі? Станоўчыя адказы на гэтыя пытаньні не відавочныя”.
(Аляксандар Фядута: ) “Я зыходжу з таго, што большасьць тых людзей, якія знаходзяцца цяпер у кіраўніцтве беларускіх апазыцыйных структураў, выпрацавалі сваю рэзэрву. Нічога іншага, акрамя таго, што яны прапаноўвалі грамадзтву ў 1999-2001 гадах, а таксама цяпер, у 2005-2006 гадах, гэтыя людзі, у тым ліку і я, прапанаваць больш ня могуць. Прапанаваная маімі палітычнымі аднагодкамі схема выбараў ня толькі не прывяла да перамогі, але прывяла да таго, што ўсе мы аказаліся непадрыхтаванымі да зьяўленьня новай палітычнай генэрацыі, тых маладых людзей, якія выйшлі на плошчу.
Цяпер мы павінны пайсьці. Павінна зьявіцца новая генэрацыя лідэраў. Пакуль гэта яшчэ магчыма зрабіць, не раскалоўшы існых палітычных структураў. Я выступаю за тое, каб структуры захоўваліся, але кіраўніцтва амаладзілася, абнавілася. Тады ўзьнікне магчымасьць кантраляваць дзейнасьць існых палітычных структураў той часткай грамадзтва, якая не ўваходзіць у гэтыя структуры, але дастаткова моцна заявіла пра сябе на плошчы. Калі Лукашэнка не дае сёньня зьявіцца новым лідэрам дзяржавы, то палітычны істэблішмэнт апазыцыі не дае зьявіцца новым лідэрам грамадзянскай супольнасьці й дэмакратычна арыентаванай часткі грамадзтва.
Трэба, каб мы ўсе сышлі не таму, што нешта там прайгралі, а таму што ня здольныя выйграць. Павінны застацца як сымбалі дзьве пэрсоны, на якія шмат завязана — Мілінкевіч і Казулін. Магчыма, павінен застацца на пасадзе кіраўніка партыі спадар Калякін, бо ў адваротным выпадку партыя можа спыніць сваё існаваньне. І ў нейкай іншай якасьці, магчыма, у якасьці намесьнікаў Мілінкевіча ў кіраўніцтве грамадзкім рухам, пра які ён казаў, павінны застацца тыя, хто працаздольныя — напрыклад, Вячорка. Але ўсе іншыя, на якіх ляжыць досьвед паразаў, павінны сысьці”.
(Карбалевіч: ) “Кароткае пытаньне, на якое хачу пачуць кароткі адказ. Вы лічыце, што падчас гэтай выбарчай кампаніі ў апазыцыі быў шанец на перамогу, калі б стратэгія і тактыка былі іншыя?”
(Фядута: ) “Я казаў у сваім першым лісьце да Кангрэсу дэмакратычных сілаў, які, на жаль, ня быў агучаны падчас ягонай працы, што рэч ня ў тым, ці магчымая перамога. Што цяпер здольныя прапанаваць усе мы? Калі ўсе мы асацыюемся ў вачах беларускай моладзі з палітычным плюсквампэрфэктам, з даўно пройдзеным, то трэба сыходзіць самім. Калі мы незаменныя й адначасова ня здольныя падрыхтаваць сабе замену, дык тым больш трэба сыходзіць”.
(Карбалевіч: ) “Спадар Фядута, я ўсё ж такі хацеў бы атрымаць адказ на сваё пытаньне, бо ад яго залежыць ход далейшай дыскусіі: вы лічыце, што падчас гэтай выбарчай кампаніі ў апазыцыі быў шанец на перамогу, калі б стратэгія й тактыка былі іншыя?”
(Фядута: ) “У 2001 годзе такі шанец быў. А тое, ці быў цяпер такі шанец, ці не, ня мае ніякага значэньня ў гэтым пытаньні”.
(Юры Хадыка: ) “Гэтыя прапановы ў розных інтэрпрэтацыях я чую ад спадара Фядуты, па-мойму, з 1996 году — ва ўсялякім разе, у 2001 годзе ён выказваў вельмі блізкія думкі. Я ня згодзен з тэзай — памяняць усіх лідэраў усіх апазыцыйных палітычных партыяў. Цяпер ён крышку абмежаваў свае жаданьні, выключыў з гэтага сьпісу Сяргея Калякіна, які, здаецца, найбольш працяглы час знаходзіцца ў кіраўніцтве партыі: з 1996 году. Вячорка кіруе партыяй з 1999 году, Лябедзька — яшчэ меншы час, Шушкевіч — менш як пяць гадоў.
Я, напрыклад, ужо падаваў у адстаўку з пасады намесьніка старшыні Партыі БНФ. Але мяне абралі нават у маю адсутнасьць. І я, як чалавек, які аддаў БНФ шмат сілаў, ня мог адмовіцца і цяпер імкнуся перадаць моладзі свой досьвед. Спадар Фядута ў сваіх разважаньнях дапускае некалькі памылак. Па-першае, ён адвольна пераносіць досьвед разьвітых дэмакратычных краінаў на Беларусь, дзе няма сталых дэмакратычных традыцыяў.
Хачу нагадаць, што на Захадзе шмат якія палітыкі доўгі час узначальвалі партыі й дзяржавы. Напрыклад, нямецкі палітык Коль быў васямнаццаць гадоў на чале партыі, Тэтчар — дванаццаць гадоў, сёньняшні лідэр лейбарыстаў Тоні Блэр з 1997 году ўзначальвае партыю. Рэч не ў працягласьці кіраваньня, а ў мэтазгоднасьці. Менавіта з гэтага зыходзіць любая дэмакратычная сыстэма, абмяркоўваючы такое пытаньне.
Па-другое, вельмі памылковая і нават правакацыйная тэза спадара Фядуты, што нарадзілася новая палітычная хваля, у тым ліку і кіраўнікоў. Няма новай палітычнай хвалі. Тыя людзі, якія прыйшлі у дэмакратычны рух — гэта вельмі сыры матэрыял. Аддаваць гэтым выпадковым людзям, якія выйшлі на плошчу, абураныя афіцыйнай хлусьнёй, праявілі вялікую мужнасьць, адданасьць ідэям незалежнасьці, свабоды, кіраваньне апазыцыйным рухам — гэта было б вялікай памылкай. Партыі, якія ўтвараюць дэмакратычную кааліцыю, шырока адчынілі дзьверы для гэтай новай хвалі. І гэта ёсьць спосабам навучыць гэтую новую маладую генэрацыю палітычнай культуры.
Гэтыя выбары нельга разглядаць як паразу. Наадварот — тое, што атрымалася хваля, гэта яўны плюс гэтай кампаніі. І з гэтай прычыны прапанова спадара Фядуты крыху несвоечасовая. У мяне склалася такое ўражаньне, што спадар Фядута трохі крыўдзіцца за тое, што старыя палітыкі ня вельмі часта прыслухоўваюцца да ягоных парадаў. Але ягоныя слушныя парады, я ва ўсялякім разе, буду прапагандаваць”.
(Карбалевіч: ) “Спадар Фядута, у нармальных дэмакратычных краінах ёсьць ясны і зразумелы крытэр сілы ці слабасьці палітычнага лідэра. Калі партыя прайграла выбары, то кіраўнік сыходзіць у адстаўку. Але ў нас выбараў няма. Таму пытаньне пра паразу мікшыруецца. Тады па якіх крытэрах можна вызначыць, што лідэр моцны ці слабы?”
(Фядута: ) “Бывае час, калі нават моцныя лідэры сыходзяць у адстаўку. Як было, напрыклад, у свой час з дэ Голем. Я лічу, што крытэр, моцны лідэр ці слабы, ужо ня дзейнічае. Цяпер павінен быць іншы крытэр. Напрыклад, такі: ці здольны лідэр прапанаваць іншую праграму дзеяньняў, якая б улічвала ня толькі тыя дасягненьні, што ёсьць у апазыцыі, але таксама і зробленыя памылкі, недахопы? Лідэры павінны сысьці дзеля таго, каб быў новы твар у партыяў. Прабачце, але калі з 1989 году дэмакратычнай плыньню кіруе спадар Дабравольскі, які ў палітыцы больш стары, чым спадар Хадыка, гэта дрэнна.
Беларуская палітычная апазыцыя была дагэтуль здольная перафарматаваць уласнае палітычнае поле толькі адным чынам: расколваючы партыі. Каб зьявіўся новы лідэр, партыя павінна была адкінуць былога лідэра, перакрэсьліць усё тое, што было ім зроблена. І гэты лідэр сыходзіў з крыўдай і часткаю сваіх прыхільнікаў. Адзіная пэрсона ў апазыцыйных партыях, якая сышла ў адстаўку добраахвотна — спадар Багданкевіч. І таму Аб’яднаная грамадзянская партыя здолела захавацца без расколу.
Лідэры, якія маюць вялікі досьвед і заслугі, павінны стаць дарадцамі. Але твары партый павінны амаладзіцца. Бяз гэтага партыі ня здолеюць набыць новых сяброў. А Калякін павінен застацца таму, што калі ён сыдзе, то партыі ня будзе. А на левым флянгу беларускай дэмакратычнай апазыцыі павінна застацца таксама камуністычная партыя. А вось сыход лідэраў іншых партыяў не прывядзе да катастрофы з гэтымі партыямі. У іх ёсьць кадравая рэзэрва. Але немагчыма навучыць новых лідэраў іншым чынам, чым паставіўшы іх на чале партыяў”.
(Карбалевіч: ) “Спадар Хадыка, як бы ні ставіцца да прапановы спадара Фядуты, такая праблема, як зьмена лідэраў у апазыцыйных структурах, ёсьць. Спадар Фядута нагадаў прыклады, калі спробы зьмены кіраўнікоў апазыцыйных партыяў заканчваліся расколам гэтых партыяў. Спроба памяняць лідэра БНФ скончылася расколам партыі на дзьве часткі. Таксама ў Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі дзьве спробы зьмяшчэньня Статкевіча прывялі да двух расколаў у партыі. Нешта падобнае адбылося і ў партыі БСДГ на чале з Шушкевічам. Дык, можа, такая радыкальная прапанова Фядуты якраз і здольная вырашыць гэтую праблему?”
(Хадыка: ) “Ня думаю, што так можна вырашыць гэтую праблему. Наконт прыведзеных прыкладаў. Што значыць — раскалоўся БНФ? Так, Пазьняк забраў з БНФ групу сваіх прыхільнікаў. Але гэтая частка Фронту відавочна маргіналізавалася. Горш адбылося з сацыял-дэмакратамі, там сапраўды бясконцыя расколы. І гэта ёсьць прыкметай невысокай палітычнай культуры. Прапанаваныя збоку ідэі наконт зьмены лідэраў якраз і могуць прывесьці да расколаў. Гэтыя прапановы сьмешныя яшчэ й таму, што я хацеў бы пачуць, каго спадар Фядута можа назваць лідэрамі сярод новай хвалі. Вось новая хваля — гэта Мілінкевіч і Казулін. Іхны прыход значна абнавіў твар апазыцыі. Дык яны і застаюцца на чале апазыцыі”.
(Карбалевіч: ) “Спадар Фядута, але ж зьмена апазыцыйных лідэраў, як і ўсё ў прыродзе, павінна быць натуральным працэсам выцясьненьня старога новым, а ня нейкай штучнай кампаніяй. Былыя кіраўнікі саступаюць месца новым — больш дастойным, разумным, амбіцыйным. Вось вы сказалі, што калі Калякін сыдзе ў адстаўку, ягоная ПКБ разваліцца. А ці бачыце вы такіх людзей у Партыі БНФ, АГП, у сацыял-дэмакратаў? Ці ёсьць там людзі, здольныя замяніць, напрыклад Вячорку, Лябедзьку? Я, напрыклад, такіх ня бачу. І ці ня здарыцца так, што пасьля іхных адставак ім на зьмену прыйдуць слабыя лідэры і ў выніку апазыцыя аслабне?”
(Фядута: ) “Калі Вы лічыце, што адстаўка ў свой час Пазьняка прывяла да катастрофы ў БНФ, то тады адна справа. А ці стаў катастрофай для АГП сыход Багданкевіча? Я так не лічу. Увогуле, зразумейце адну рэч. Я не спрабую прапанаваць той ці іншай партыі кандыдатуру на пасаду лідэра. Гэта справа саміх партыяў. Я кажу пра тое, што калі не адбываецца ратацыя кадраў у тым ці іншым сэктары грамадзкага жыцьця, мы ня можам разьлічваць на перамогу рэвалюцыі. Мы атрымаем толькі застой. Калі прыйдуць новыя людзі з новымі й іншымі амбіцыямі, яны здолеюць выпрацаваць новую праграму і прапанаваць яе грамадзтву.
Дзесьці праз два гады павінен адбыцца новы Кангрэс дэмакратычных сілаў. Мілінкевіч і Казулін павінны выйсьці там з новымі прапановамі й праграмамі. І яны альбо атрымаюць падтрымку, альбо сыдуць. Але на гэтым Кангрэсе і спадар Хадыка, і я, і, магчыма, шмат іншых людзей, якія многа добрага зрабілі для Беларусі й перамогі дэмакратыі, павінны апынуцца там у якасьці ганаровых гасьцей, а не людзей, якія прымаюць рашэньні”.
(Карбалевіч: ) “Спадар Фядута, вось гэты прыклад з адстаўкай Пазьняка і расколам БНФ, на Ваш погляд, сьведчыць на карысьць вашага гледзішча. Але на яго можна паглядзець і зь іншага боку. Калі партыя адчула, што апынулася ў стане крызісу, яна дэмакратычным шляхам на зьезьдзе памяняла лідэра, ён з сваімі прыхільнікамі стварыў новую структуру. То бок, гэта адбылося натуральным чынам. Вы ж прапануеце нейкі штучны шлях. Ці ёсьць ён найбольш эфэктыўным у дадзенай сытуацыі?”
(Фядута: ) “Я прапаную ня штучны шлях. Я прапаную не чакаць, пакуль вырашыць праблему ратацыяў можна будзе толькі хірургічным шляхам. Я не хачу зноў расколаў у беларускіх дэмакратычных партыях, у якіх арбітрам будзе Міністэрства юстыцыі. Ня трэба чакаць гэтага”.
(Хадыка: ) “Спадар Фядута ў сваім артыкуле згадвае Барадзінскую бітву і параўноўвае Лукашэнку з Напалеонам. Як Напалеон пад Барадзіно атрымаў перамогу, але далей ён пацярпеў паразу, так і Лукашэнка апынуўся ў такім стане пасьля перамогі на выбарах. Я хачу працягнуць гэтую паралель. Лідэраў апазыцыі трэба параўнаць з Кутузавым. Калі б Кутузаў на нарадзе ў Філях ляснуў дзьвярыма і сышоў, то, я думаю, расейская армія ня выйграла б тую вайну. Нават самыя выдатныя ваяры цярпелі паразу. Напрыклад, наш нацыянальны герой Канстанцін Астроскі, перш чым атрымаць славутую перамогу пад Воршай, прайграў бітву маскалям і некалькі гадоў праседзеў у яме ў Маскве. Таму слушная расейская прымаўка, што за аднаго бітага двух нябітых даюць”.
(Карбалевіч: ) “Такім чынам, праблема зьмены лідэраў у апазыцыйных структурах сапраўды існуе. Але ці можна вырашыць яе такім радыкальным шляхам, як прапануе Аляксандар Фядута? І ці ёсьць цяпер гэта галоўнай праблемай для апазыцыі? Станоўчыя адказы на гэтыя пытаньні не відавочныя”.
