Ці роўныя ўмовы збору подпісаў за кандыдатаў? Якія перашкоды ствараюцца ініцыятыўным групам? Чаму гэтыя перашкоды ўсё ж дазволілі камандам большасьці кандыдатаў сабраць значна больш за 100 тысячаў падпісаў? Чаму папярэджаньні атрымалі групы Мілінкевіча і Пазьняка?
Свае адказы на гэтыя пытаньні ў “Праскім акцэнце” прапануюць кіраўнік ініцыятыўнай групы Мілінкевіча Аляксандар Бухвостаў, кіраўнік выбарчага штабу Казуліна Мечыслаў Грыб і галоўны рэдактар Інтэрнэт-газэты “Беларускія навіны” Кірыл Пазьняк.
(Дракахруст: ) "Ці роўныя ўмовы збору подпісаў маюць каманды розных кандыдатаў?
12 студзеня Аляксандар Лукашэнка заявіў: “Нам ня трэба фальсыфікаваць выбары. Мы наадварот робім усё, каб нас ні ў якім выпадку не абвінавацілі, нават выпадкова. Мы зарэгістравалі нават тых, каго нельга было рэгістраваць, ледзь не подпісы за іх зьбіраем – усё роўна кепска. Каму ўлада перашкаджае? Нікому”.
Ці сапраўды гэта так? Спадар Грыб, якая Вашая ацэнка?"
(Грыб: ) "Збор подпісаў па месцы жыхарства выбаршчыкаў, збор подпісаў на вуліцы, на падпісных сталах – гэта адно, а збор подпісаў на прадпрыемствах, у арганізацыях, у інтэрнатах – гэта зусім іншае.
Што тычыцца першага, то можна сказаць, што ўлада тут не стварае вялікіх перашкодаў сябрам нашай ініцыятыўнай групы Казуліна (я мяркую, і іншым). Праўда, ёсьць асобыя пытаньні па асобных раёнах, па гэтых выпадках я пісаў скаргі ў ЦВК.
Што тычыцца збору подпісаў на прадпрыемствах – адкрытых ці закрытых, то тут умовы вельмі розныя. Калі нашых сябраў ініцыятыўнай групы і блізка на парог туды не падпускаюць, то кіраўнікі гэтых прадпрыемстваў атрымоўваюць загад, каб усе супрацоўнікі пагалоўна падпісаліся за Лукашэнку.
Такія зьвесткі да нас паступалі з "Атланту" і з "Мэталаскладу". Зараз перада мной ляжыць інфармацыя з Наваполацку, там пры зборы подпісаў за Лукашэнку адміністрацыя пераконвала людзей у тым, што подпіс можна паставіць толькі за аднаго кандыдата. На заводзе "БВК" збор подпісаў рабіўся начальнікамі цэхаў, а не сябрамі ініцыятыўнай групы. Супрацоўнікі заводу пад ціскам начальства ставяць у падпісных лістах дату і подпіс, астатнія дадзеныя – нумар пашпарту, прапіска запісваюцца ў аддзеле кадраў. Такіх выпадкаў вельмі шмат.
Што тычыцца інтэрнатаў, то туды нашых людзей наагул не пускаюць, трэба ўзгадняць з кіраўніком прадпрыемства, каб патрапіць туды ў той час, калі туды можа зайсьці кожны чалавек.
Калі просіш нашых людзей даць сваё прозьвішча, паскардзіцца, пацьвердзіць факты – людзі адмаўляюцца, людзі баяцца. Настолькі людзі запалоханыя.
Цэнтральная выбарчая камісія пры гэтым робіць выгляд, што нічога ня бачыць, як быццам гэта яе ня тычыцца".
(Дракахруст: ) "Спадар Бухвостаў, а як бы Вы маглі адказаць на пытаньне – ці роўныя ўмовы збору подпісаў для розных кандыдатаў?"
(Бухвостаў: ) "У выступах нават чальцоў Цэнтральнай выбарчай камісіі гучала думка, што прэзыдэнт мае перавагі ў выбарчай кампаніі. Я ня думаю, што гэта адпавядае справядлівасьці і роўнасьці ўмоваў.
Мечыслаў Іванавіч даў падрабязную інфармацыю. Я шмат у чым зь ім згодны. Хацеў бы зьвярнуць увагу, што калі мы толькі пачалі зьбіраць подпісы, з боку міліцыі былі перашкоды нашым зборшчыкам. У нас былі выпадкі і затрыманьня сябраў ініцыятыўнай групы, у іх адбіралі падпісныя лісты. Мы з гэтай нагоды накіроўвалі вялікую колькасьць скаргаў у Цэнтральную выбарчую камісію і ў пракуратуру. З пракуратуры звычайна прыходзілі адпіскі, ЦВК неаднаразова заяўляла, што ўмовы ствараюцца ўсім аднолькавыя. Сапраўды, потым стала менш такіх інцыдэнтаў.
Але зь іншага боку вельмі своеасаблівы характар мае кампанія збору подпісаў за Лукашэнку. На поўную моц выкарыстоўваецца адміністрацыйны рэсурс, прычым у самых розных формах.
Супрацоўнікі службаў сацыяльнага забесьпячэньня працуюць са сваім кантынгентам, часам нават гучаць пагрозы, што не атрымаеце тое, што вам трэба, калі не паставіце подпіс. У нас ёсьць такія факты. Другое – супрацоўнікі пошты, прыносяць, скажам, пэнсію і патрабуюць падпісацца. Ёсьць інфармацыя, што часам у дактароў на прыёме ляжаць падпісныя лісты і яны "здымаюць" подпісы з пацыентаў. На прадпрыемствах – дакладная каманда, людзі прыносяць пашпарты, аддзелы кадраў запаўняюць падпісныя лісты і потым людзі ў цэхах падпісваюцца.
Пачынаючы з Лукашэнкі, у нас дзейнічаюць не паводле закону, а паводле "паняцьцяў". Сказаў ён, што ўсіх трэба рэгістраваць – усіх зарэгістравалі. Заўтра ён ацэніць сытуацыю і скажа "Гэтага не рэгістраваць" – і не зарэгіструюць. І як бы мы тут не зьбіралі подпісы, як бы мы іх ні "вылізвалі", як бы ні правяралі, наш кандыдат можа быць не зарэгістраваны, бо так будзе сказана".
(Дракахруст: ) "Кірыл Пазьняк, і спадар Бухвостаў, і спадар Грыб – людзі зацікаўленыя, а Вы – назіральнік за працэсам. Як бы Вы ацанілі ўмовы збору подпісаў за розных кандыдатаў?"
(Пазьняк: ) "Подпісаў за кіраўніка дзяржавы сабралі ў некалькі разоў болей за астатніх прэтэндэнтаў. Можна меркаваць, што за Лукашэнку падпісваюцца больш ахвотна таму, што ў яго больш шырокая электаральная база. Але каля вулічных пікетаў чальцоў ягонай ініцыятыўнай групы людзей меней, чым каля зборшчыкаў подпісаў у падтрымку дэмакратаў. І па кватэрах прэзыдэнцкія людзі ходзяць ня больш актыўна, чым ініцыятыўныя групы іх супернікаў. Таму натуральна ўзьнікае іншая вэрсія – што подпісы за Лукашэнку сапраўды зьбіраюцца з выкарыстаньнем адміністрацыйнага рэсурсу – па месцах працы ці вучобы людзей. Сьведчаньняў пра гэта гучыць вельмі шмат, у тым ліку і на Радыё Свабода.
Наагул, збор подпісаў, на маю думку, выклікаў пэўнае ажыўленьне выбаршчыкаў, бо гэта адзін зь нешматлікіх эпізадычных пэрыядаў дэмакратыі ў Беларусі.
Людзі цешацца сваімі правам падпісацца за таго, за каго яны хочуць зрабіць свой выбар. Хаця апатычных усё ж больш, нямала і тых, хто ня хоча "сьвяціцца" са сваім пашпартам у выбары на карысьць дэмакратаў. Між тым збор подпісаў у добраахвотна–прымусовым парадку для атрыманьня гігантаманскай лічбы нясе ў сабе рызыку і для самой улады – з аднаго боку гэта закручвае "сьпіраль маўчаньня", ці дакладней сьпіраль палітычнага фаталізму, грамадзкая думка рыхтуецца да "элегантнай перамогі" 19 сакавіка, але з другога боку – гэта можа выклікаць хвалю абурэньня ў часткі людзей, прычым абурэньня з уласнага досьведу, а не з апазыцыйнай контрапрапаганды.
І гэта можа адгукнуцца ўладам больш масавым і самае галоўнае – больш актыўным недаверам да вынікаў галасаваньня 19 сакавіка, чым гэта было пасьля леташняга рэфэрэндуму.
Што да перашкодаў збору подпісаў, то мне здаецца, што гэта звычайная тактыка "дробнага фалу", кажучы футбольным тэрмінам, гэта інэрцыя дзяржаўнай машыны".
(Дракахруст: ) "Спадар Бухвостаў, Вы казалі пра перашкоды, якія чыняць Вашым зборшчыкам подпісаў. Але яшчэ два тыдні таму Вы паведамілі, што ініцыятыўная група Мілінкевіча сабрала 100 тысячаў подпісаў, якіх дастаткова для рэгістрацыі.
Зараз лічба значна большая, хаця збор подпісаў яшчэ ня скончаны. У чым тады сэнс гэтых перашкодаў, затрыманьняў, непусканьня на прадпрыемства і ў інтэрнаты? 100 тысячаў вы ўжо сабралі. Як Вы тут самі сабе тлумачыце лёгіку такіх паводзінаў уладаў?"
(Бухвостаў: ) "Лёгіка ўлады заўсёды зразумелая – "не пушчаць", не даваць магчымасьці людзям свабодна выказвацца. Лукашэнка выклаў канцэпцыю гэтай кампаніі – ён усіх зарэгістраваў, ён даў каманду, каб чыноўнікі казалі пра роўнасьць і адсутнасьць перашкодаў. Але ўся машына накіраваная на кантроль за людзьмі. І гэтая супярэчнасьць – яна праяўляецца.
З аднаго боку Цэнтрвыбаркам кажа выканкамам: "Працуйце паводле заканадаўства", але мэханізм дыктатуры закручаны на тое, каб ціснуць. Я згодны з Кірылам, што шмат у чым тут праяўляецца інэрцыйнасьць улады.
Тое, што мы сабралі дастатковую колькасьць подпісаў, гэта вынік таго, што мы арганізавалі актывістаў, і таго, што за перамены ў Беларусі выступае дастатковая колькасьць людзей. І актыўнасьць гэтых людзей падвышаецца. Улада спрабуе такой тактыкай дробнага фолу ня толькі папсаваць нам нэрвы, але і трымаць людзей у страху. Калі не асадзіць, калі адпусьціць лейцы, калі не паказаць, хто тут гаспадар, чалавек можа падумаць, што ён сапраўды свабодны і заўтра пойдзе на плошчу".
(Дракахруст: ) "Спадар Грыб, Вы ў свой час і былі той самай уладай – старшынём парлямэнту Беларусі? Як бы Вы маглі патлумачыць гэтую лёгіку дзеяньняў уладаў – ціснуць, але не настолькі моцна, каб перашкодзіць людзям зрабіць іх справу?"
(Грыб: ) "На мой погляд прычына тут у тым, што ўладзе вельмі патрэбная легітымізацыя, каб задуманы спэктакль адбыўся і каб усе – і ўнутры краіны, і за яе межамі – прызналі легітымнасьць гэтых выбараў.
Але я хачу дадаць некалькі словаў да таго, што абмяркоўвалася раней. Як бы ўлады ня ціснула, як бы не загадвала кіраўнікам прадпрыемстваў і дзяржаўных установаў, але 100% подпісаў людзей, якія працуюць на тым ці іншым прадпрыемстве яна ня можа, зьбіраюць 30-35%. Астатнія нейкім чынам ўходзяць ад гэтага, адзін кажа, што ўжо падпісаўся, іншы пашпарт ня ўзяў з сабой і забыў нумар, трэці – штосьці іншае. І гэта ўладзе вядома і гэта яе хвалюе".
(Дракахруст: ) "Спадар Грыб, Вы ўжо пачалі распавядаць пра скаргі, якія Вашая ініцыятыўная група падавала ў Цэнтральную выбарчую камісію. Днямі мы пачулі адказ старшыні ЦВК Лідзіі Ярмошынай, паводле яе скаргі групы Казуліна “не вытрымліваюць аніякай крытыкі”, спасылкі на людзей, якія не зьяўляюцца сябрамі ініцыятыўнай групы, на ўстановы, якіх не існуе ў прыродзе і г.д. Вы сапраўды так неахайна склалі свае скаргі?"
(Грыб: ) "Мы зараз прааналізавалі нашыя скаргі і сапраўды знайшлі некалькі тэхнічных памылак, недакладнае напісаньне прозьвішчаў тых ці іншых людзей. Гэта зьявілася падставай таго, што нам адмовілі ў іх разглядзе. Мы папросім прабачэньня ў ЦВК, што мы зрабілі памылкі ў нашых скаргах. Але ёсьць і іншы бок у тых заўвагах, якія нам зрабіла старшыня ЦВК.
Па 19-ці пунктаў нашых скаргаў аб парушэньні правоў людзей мы не атрымалі адказу дагэтуль. Ярмошына сказала, што гэта не вытрымлівае крытыкі, але ані слова не сказала пра гэтыя пункты. Яна ухапілася за гэтыя памылкі і, як кажуць, нас фэйсам аб тэйбл.
Яны вельмі баяцца пісьмовых скаргаў. Усё, што пішуць журналісты, усе, што перадаюць па радыё – гэта да справы не прыш''еш. Рэальная справа – гэта пісьмовая скарга з канкрэтным фактам. І каб не прызнаваць гэтыя канкрэтныя факты, яны шукаюць, як бы знайсьці нейкую памылку і даць нам адбой.
Для Ярмошынай вельмі нявыгадна прызнаць, што былі парушэньні з боку ўладаў. І ніколі яна гэтага не прызнае. Пройдзе 19 сакавіка і ўбачыце, ці прызнае яна хаця б адну скаргу – ніводнай не прызнае.
Калі яна, атрымаўшы нашую скаргу, пайшла на тэлебачаньне і заявіла тое і тое, то я ж не магу пайсьці на тэлебачаньне і растлумачыць людзям, што было на самой справе. Вось вам і ўся роўнасьць".
(Дракахруст: ) "Спадар Бухвостаў, на гэтым тыдні Цэнтральная выбарчая камісія вынесла папярэджаньні ініцыятыўным групам Аляксандра Мілінкевіча і Зянона Пазьняка. Але пры гэтым былі зробленыя даволі дзіўныя заявы, прынамсі Лідзія Ярмошына сказала: “Ухваленыя пастановы ня карныя, яны для дысцыплінаваньня, каб усе групы збору подпісаў зьвярнулі ўвагу на неабходнасьць выконваць выбарчае заканадаўства”. Дык папярэджаньні гэта ці не?
Яшчэ больш цікавую заяву зрабіў сакратар камісіі Мікалай Лазавік, паводле "Інтэрфаксу" менавіта ў размове з Вамі ён заявіў: “Нам было б нецікава, каб кандыдат, на якога працуюць вядучыя апазыцыйныя партыі, апынуўся за бортам выбарчай кампаніі”.
Дык у чым жа мэта гэтых папярэджаньняў?"
(Бухвостаў: ) "Самы характар Цэнтральнай выбарчай камісіі, на якім разглядаліся справы ініцыятыўных групаў Мілінкевіча і Пазьняка, паказальны для гэтай кампаніі. Закранутыя два кандыдаты, якія ўяўляюць пэўную небясьпеку для цяперашняй ўлады. Натуральна, яны перасьцерагаюцца, што папулярнасьць нашых кандыдатаў будзе падвышацца.
Самыя падставы папярэджаньня не адпавядаюць заканадаўству, мы аспрэчваем яго ў Вярхоўным судзе і ў пракуратуры. Нашая ініцыятыўная група не займаецца тым пашырэньнем інфармацыі, які Цэнтарвыбаркам нам інкрымінуе. Мы займаемся выключна зборам подпісаў.
Гэта спроба "асадзіць" нас, як асаджваюць каня, калі ён надта разганяецца.
Не залежыць ад Цэнтральнай выбарчай камісіі удзел ці няўдзел у выбарах тых людзей, за якіх зараз зьбіраюць подпісы. Лукашэнка вызначыць, ці будуць удзельнічаць гэтыя людзі ў спаборніцтве зь ім за прэзыдэнцкую пасаду ці ня будуць".
(Дракахруст: ) "Кірыл Пазьняк, а як бы Вы патлумачылі папярэджаньні Мілінкенвічу і Пазьняку і дзіўныя заявы, якія прагучалі з гэтай нагоды з вуснаў чыноўнікаў Цэнтарвыбаркаму?"
(Пазьняк: ) "Наконт заяваў Лазавіка і Ярмошынай – я параўнаў бы іх з добрым і злым сьледчым. Выбаркам такім чынам падае людзям выбарчы працэс у пэўнай танальнасьці. Што тычыцца папярэджаньня, то паводле незалежных сацыялягічных апытаньняў, у якіх вывучалася гіпатэтычнае галасаваньне выбаршчыкаў у парах Лукашэнка – альтэрнатыўны кандыдат, самымі рэйтынгавымі аказаліся як раз Мілінкевіч і Пазьняк. І гэтыя папярэджаньні – гэта Дамоклаў меч, які падвесілі над гэтымі дзьвюма кандыдатамі.
Пагроза зьняцьця іх зь перадвыбарчай гонкі ёсьць і мне здаецца, што ўлады яшчэ канчаткова ня вызначыліся, з кім апынецца Лукашэнка ў бюлетэні для галасаваньня – са спарынг-партнэрам, з моцным ці са слабым партнэрам, з адным, двума, трыма дэмакратамі, без таго ж Мілінкевіча, каб выключыць усялякія Майданы, ці зь Мілінкевічам, каб перамога выглядала больш спаборніцкай і саліднай.
Хаця паводле майго прагнозу Мілінкевіч будзе зарэгістраваны, байкот уладаў ня выгадны, бо тады легітымнасьці выбараў будзе тады бракаваць яшчэ больш. І вось імавернасьць нерэгістрацыі Зянона Пазьняка мне падаецца высокай, бо ўлады перасьцерагаюцца, што ў выпадку рэгістрацыі яго кандыдатам на прэзыдэнта ён вернецца, і гэта ажывіць палітычнае жыцьцё. Пазьняк можа адрадзіць вулічную дэмакратыю.
Хаця і спакуса пакінуць Пазьняка кандыдатам усё ж ва ўладзе ёсьць, ён можа адцягнуць частку галасоў ад Мілінкевіча. Хаця гэты чыньнік мае значэньне толькі тады, калі галасы будуць лічыць сумленна".
Свае адказы на гэтыя пытаньні ў “Праскім акцэнце” прапануюць кіраўнік ініцыятыўнай групы Мілінкевіча Аляксандар Бухвостаў, кіраўнік выбарчага штабу Казуліна Мечыслаў Грыб і галоўны рэдактар Інтэрнэт-газэты “Беларускія навіны” Кірыл Пазьняк.
(Дракахруст: ) "Ці роўныя ўмовы збору подпісаў маюць каманды розных кандыдатаў?
12 студзеня Аляксандар Лукашэнка заявіў: “Нам ня трэба фальсыфікаваць выбары. Мы наадварот робім усё, каб нас ні ў якім выпадку не абвінавацілі, нават выпадкова. Мы зарэгістравалі нават тых, каго нельга было рэгістраваць, ледзь не подпісы за іх зьбіраем – усё роўна кепска. Каму ўлада перашкаджае? Нікому”.
Ці сапраўды гэта так? Спадар Грыб, якая Вашая ацэнка?"
(Грыб: ) "Збор подпісаў па месцы жыхарства выбаршчыкаў, збор подпісаў на вуліцы, на падпісных сталах – гэта адно, а збор подпісаў на прадпрыемствах, у арганізацыях, у інтэрнатах – гэта зусім іншае.
Што тычыцца першага, то можна сказаць, што ўлада тут не стварае вялікіх перашкодаў сябрам нашай ініцыятыўнай групы Казуліна (я мяркую, і іншым). Праўда, ёсьць асобыя пытаньні па асобных раёнах, па гэтых выпадках я пісаў скаргі ў ЦВК.
Што тычыцца збору подпісаў на прадпрыемствах – адкрытых ці закрытых, то тут умовы вельмі розныя. Калі нашых сябраў ініцыятыўнай групы і блізка на парог туды не падпускаюць, то кіраўнікі гэтых прадпрыемстваў атрымоўваюць загад, каб усе супрацоўнікі пагалоўна падпісаліся за Лукашэнку.
Такія зьвесткі да нас паступалі з "Атланту" і з "Мэталаскладу". Зараз перада мной ляжыць інфармацыя з Наваполацку, там пры зборы подпісаў за Лукашэнку адміністрацыя пераконвала людзей у тым, што подпіс можна паставіць толькі за аднаго кандыдата. На заводзе "БВК" збор подпісаў рабіўся начальнікамі цэхаў, а не сябрамі ініцыятыўнай групы. Супрацоўнікі заводу пад ціскам начальства ставяць у падпісных лістах дату і подпіс, астатнія дадзеныя – нумар пашпарту, прапіска запісваюцца ў аддзеле кадраў. Такіх выпадкаў вельмі шмат.
Што тычыцца інтэрнатаў, то туды нашых людзей наагул не пускаюць, трэба ўзгадняць з кіраўніком прадпрыемства, каб патрапіць туды ў той час, калі туды можа зайсьці кожны чалавек.
Калі просіш нашых людзей даць сваё прозьвішча, паскардзіцца, пацьвердзіць факты – людзі адмаўляюцца, людзі баяцца. Настолькі людзі запалоханыя.
Цэнтральная выбарчая камісія пры гэтым робіць выгляд, што нічога ня бачыць, як быццам гэта яе ня тычыцца".
(Дракахруст: ) "Спадар Бухвостаў, а як бы Вы маглі адказаць на пытаньне – ці роўныя ўмовы збору подпісаў для розных кандыдатаў?"
(Бухвостаў: ) "У выступах нават чальцоў Цэнтральнай выбарчай камісіі гучала думка, што прэзыдэнт мае перавагі ў выбарчай кампаніі. Я ня думаю, што гэта адпавядае справядлівасьці і роўнасьці ўмоваў.
Мечыслаў Іванавіч даў падрабязную інфармацыю. Я шмат у чым зь ім згодны. Хацеў бы зьвярнуць увагу, што калі мы толькі пачалі зьбіраць подпісы, з боку міліцыі былі перашкоды нашым зборшчыкам. У нас былі выпадкі і затрыманьня сябраў ініцыятыўнай групы, у іх адбіралі падпісныя лісты. Мы з гэтай нагоды накіроўвалі вялікую колькасьць скаргаў у Цэнтральную выбарчую камісію і ў пракуратуру. З пракуратуры звычайна прыходзілі адпіскі, ЦВК неаднаразова заяўляла, што ўмовы ствараюцца ўсім аднолькавыя. Сапраўды, потым стала менш такіх інцыдэнтаў.
Але зь іншага боку вельмі своеасаблівы характар мае кампанія збору подпісаў за Лукашэнку. На поўную моц выкарыстоўваецца адміністрацыйны рэсурс, прычым у самых розных формах.
Супрацоўнікі службаў сацыяльнага забесьпячэньня працуюць са сваім кантынгентам, часам нават гучаць пагрозы, што не атрымаеце тое, што вам трэба, калі не паставіце подпіс. У нас ёсьць такія факты. Другое – супрацоўнікі пошты, прыносяць, скажам, пэнсію і патрабуюць падпісацца. Ёсьць інфармацыя, што часам у дактароў на прыёме ляжаць падпісныя лісты і яны "здымаюць" подпісы з пацыентаў. На прадпрыемствах – дакладная каманда, людзі прыносяць пашпарты, аддзелы кадраў запаўняюць падпісныя лісты і потым людзі ў цэхах падпісваюцца.
Пачынаючы з Лукашэнкі, у нас дзейнічаюць не паводле закону, а паводле "паняцьцяў". Сказаў ён, што ўсіх трэба рэгістраваць – усіх зарэгістравалі. Заўтра ён ацэніць сытуацыю і скажа "Гэтага не рэгістраваць" – і не зарэгіструюць. І як бы мы тут не зьбіралі подпісы, як бы мы іх ні "вылізвалі", як бы ні правяралі, наш кандыдат можа быць не зарэгістраваны, бо так будзе сказана".
(Дракахруст: ) "Кірыл Пазьняк, і спадар Бухвостаў, і спадар Грыб – людзі зацікаўленыя, а Вы – назіральнік за працэсам. Як бы Вы ацанілі ўмовы збору подпісаў за розных кандыдатаў?"
(Пазьняк: ) "Подпісаў за кіраўніка дзяржавы сабралі ў некалькі разоў болей за астатніх прэтэндэнтаў. Можна меркаваць, што за Лукашэнку падпісваюцца больш ахвотна таму, што ў яго больш шырокая электаральная база. Але каля вулічных пікетаў чальцоў ягонай ініцыятыўнай групы людзей меней, чым каля зборшчыкаў подпісаў у падтрымку дэмакратаў. І па кватэрах прэзыдэнцкія людзі ходзяць ня больш актыўна, чым ініцыятыўныя групы іх супернікаў. Таму натуральна ўзьнікае іншая вэрсія – што подпісы за Лукашэнку сапраўды зьбіраюцца з выкарыстаньнем адміністрацыйнага рэсурсу – па месцах працы ці вучобы людзей. Сьведчаньняў пра гэта гучыць вельмі шмат, у тым ліку і на Радыё Свабода.
Наагул, збор подпісаў, на маю думку, выклікаў пэўнае ажыўленьне выбаршчыкаў, бо гэта адзін зь нешматлікіх эпізадычных пэрыядаў дэмакратыі ў Беларусі.
Людзі цешацца сваімі правам падпісацца за таго, за каго яны хочуць зрабіць свой выбар. Хаця апатычных усё ж больш, нямала і тых, хто ня хоча "сьвяціцца" са сваім пашпартам у выбары на карысьць дэмакратаў. Між тым збор подпісаў у добраахвотна–прымусовым парадку для атрыманьня гігантаманскай лічбы нясе ў сабе рызыку і для самой улады – з аднаго боку гэта закручвае "сьпіраль маўчаньня", ці дакладней сьпіраль палітычнага фаталізму, грамадзкая думка рыхтуецца да "элегантнай перамогі" 19 сакавіка, але з другога боку – гэта можа выклікаць хвалю абурэньня ў часткі людзей, прычым абурэньня з уласнага досьведу, а не з апазыцыйнай контрапрапаганды.
І гэта можа адгукнуцца ўладам больш масавым і самае галоўнае – больш актыўным недаверам да вынікаў галасаваньня 19 сакавіка, чым гэта было пасьля леташняга рэфэрэндуму.
Што да перашкодаў збору подпісаў, то мне здаецца, што гэта звычайная тактыка "дробнага фалу", кажучы футбольным тэрмінам, гэта інэрцыя дзяржаўнай машыны".
(Дракахруст: ) "Спадар Бухвостаў, Вы казалі пра перашкоды, якія чыняць Вашым зборшчыкам подпісаў. Але яшчэ два тыдні таму Вы паведамілі, што ініцыятыўная група Мілінкевіча сабрала 100 тысячаў подпісаў, якіх дастаткова для рэгістрацыі.
Зараз лічба значна большая, хаця збор подпісаў яшчэ ня скончаны. У чым тады сэнс гэтых перашкодаў, затрыманьняў, непусканьня на прадпрыемства і ў інтэрнаты? 100 тысячаў вы ўжо сабралі. Як Вы тут самі сабе тлумачыце лёгіку такіх паводзінаў уладаў?"
(Бухвостаў: ) "Лёгіка ўлады заўсёды зразумелая – "не пушчаць", не даваць магчымасьці людзям свабодна выказвацца. Лукашэнка выклаў канцэпцыю гэтай кампаніі – ён усіх зарэгістраваў, ён даў каманду, каб чыноўнікі казалі пра роўнасьць і адсутнасьць перашкодаў. Але ўся машына накіраваная на кантроль за людзьмі. І гэтая супярэчнасьць – яна праяўляецца.
З аднаго боку Цэнтрвыбаркам кажа выканкамам: "Працуйце паводле заканадаўства", але мэханізм дыктатуры закручаны на тое, каб ціснуць. Я згодны з Кірылам, што шмат у чым тут праяўляецца інэрцыйнасьць улады.
Тое, што мы сабралі дастатковую колькасьць подпісаў, гэта вынік таго, што мы арганізавалі актывістаў, і таго, што за перамены ў Беларусі выступае дастатковая колькасьць людзей. І актыўнасьць гэтых людзей падвышаецца. Улада спрабуе такой тактыкай дробнага фолу ня толькі папсаваць нам нэрвы, але і трымаць людзей у страху. Калі не асадзіць, калі адпусьціць лейцы, калі не паказаць, хто тут гаспадар, чалавек можа падумаць, што ён сапраўды свабодны і заўтра пойдзе на плошчу".
(Дракахруст: ) "Спадар Грыб, Вы ў свой час і былі той самай уладай – старшынём парлямэнту Беларусі? Як бы Вы маглі патлумачыць гэтую лёгіку дзеяньняў уладаў – ціснуць, але не настолькі моцна, каб перашкодзіць людзям зрабіць іх справу?"
(Грыб: ) "На мой погляд прычына тут у тым, што ўладзе вельмі патрэбная легітымізацыя, каб задуманы спэктакль адбыўся і каб усе – і ўнутры краіны, і за яе межамі – прызналі легітымнасьць гэтых выбараў.
Але я хачу дадаць некалькі словаў да таго, што абмяркоўвалася раней. Як бы ўлады ня ціснула, як бы не загадвала кіраўнікам прадпрыемстваў і дзяржаўных установаў, але 100% подпісаў людзей, якія працуюць на тым ці іншым прадпрыемстве яна ня можа, зьбіраюць 30-35%. Астатнія нейкім чынам ўходзяць ад гэтага, адзін кажа, што ўжо падпісаўся, іншы пашпарт ня ўзяў з сабой і забыў нумар, трэці – штосьці іншае. І гэта ўладзе вядома і гэта яе хвалюе".
(Дракахруст: ) "Спадар Грыб, Вы ўжо пачалі распавядаць пра скаргі, якія Вашая ініцыятыўная група падавала ў Цэнтральную выбарчую камісію. Днямі мы пачулі адказ старшыні ЦВК Лідзіі Ярмошынай, паводле яе скаргі групы Казуліна “не вытрымліваюць аніякай крытыкі”, спасылкі на людзей, якія не зьяўляюцца сябрамі ініцыятыўнай групы, на ўстановы, якіх не існуе ў прыродзе і г.д. Вы сапраўды так неахайна склалі свае скаргі?"
(Грыб: ) "Мы зараз прааналізавалі нашыя скаргі і сапраўды знайшлі некалькі тэхнічных памылак, недакладнае напісаньне прозьвішчаў тых ці іншых людзей. Гэта зьявілася падставай таго, што нам адмовілі ў іх разглядзе. Мы папросім прабачэньня ў ЦВК, што мы зрабілі памылкі ў нашых скаргах. Але ёсьць і іншы бок у тых заўвагах, якія нам зрабіла старшыня ЦВК.
Па 19-ці пунктаў нашых скаргаў аб парушэньні правоў людзей мы не атрымалі адказу дагэтуль. Ярмошына сказала, што гэта не вытрымлівае крытыкі, але ані слова не сказала пра гэтыя пункты. Яна ухапілася за гэтыя памылкі і, як кажуць, нас фэйсам аб тэйбл.
Яны вельмі баяцца пісьмовых скаргаў. Усё, што пішуць журналісты, усе, што перадаюць па радыё – гэта да справы не прыш''еш. Рэальная справа – гэта пісьмовая скарга з канкрэтным фактам. І каб не прызнаваць гэтыя канкрэтныя факты, яны шукаюць, як бы знайсьці нейкую памылку і даць нам адбой.
Для Ярмошынай вельмі нявыгадна прызнаць, што былі парушэньні з боку ўладаў. І ніколі яна гэтага не прызнае. Пройдзе 19 сакавіка і ўбачыце, ці прызнае яна хаця б адну скаргу – ніводнай не прызнае.
Калі яна, атрымаўшы нашую скаргу, пайшла на тэлебачаньне і заявіла тое і тое, то я ж не магу пайсьці на тэлебачаньне і растлумачыць людзям, што было на самой справе. Вось вам і ўся роўнасьць".
(Дракахруст: ) "Спадар Бухвостаў, на гэтым тыдні Цэнтральная выбарчая камісія вынесла папярэджаньні ініцыятыўным групам Аляксандра Мілінкевіча і Зянона Пазьняка. Але пры гэтым былі зробленыя даволі дзіўныя заявы, прынамсі Лідзія Ярмошына сказала: “Ухваленыя пастановы ня карныя, яны для дысцыплінаваньня, каб усе групы збору подпісаў зьвярнулі ўвагу на неабходнасьць выконваць выбарчае заканадаўства”. Дык папярэджаньні гэта ці не?
Яшчэ больш цікавую заяву зрабіў сакратар камісіі Мікалай Лазавік, паводле "Інтэрфаксу" менавіта ў размове з Вамі ён заявіў: “Нам было б нецікава, каб кандыдат, на якога працуюць вядучыя апазыцыйныя партыі, апынуўся за бортам выбарчай кампаніі”.
Дык у чым жа мэта гэтых папярэджаньняў?"
(Бухвостаў: ) "Самы характар Цэнтральнай выбарчай камісіі, на якім разглядаліся справы ініцыятыўных групаў Мілінкевіча і Пазьняка, паказальны для гэтай кампаніі. Закранутыя два кандыдаты, якія ўяўляюць пэўную небясьпеку для цяперашняй ўлады. Натуральна, яны перасьцерагаюцца, што папулярнасьць нашых кандыдатаў будзе падвышацца.
Самыя падставы папярэджаньня не адпавядаюць заканадаўству, мы аспрэчваем яго ў Вярхоўным судзе і ў пракуратуры. Нашая ініцыятыўная група не займаецца тым пашырэньнем інфармацыі, які Цэнтарвыбаркам нам інкрымінуе. Мы займаемся выключна зборам подпісаў.
Гэта спроба "асадзіць" нас, як асаджваюць каня, калі ён надта разганяецца.
Не залежыць ад Цэнтральнай выбарчай камісіі удзел ці няўдзел у выбарах тых людзей, за якіх зараз зьбіраюць подпісы. Лукашэнка вызначыць, ці будуць удзельнічаць гэтыя людзі ў спаборніцтве зь ім за прэзыдэнцкую пасаду ці ня будуць".
(Дракахруст: ) "Кірыл Пазьняк, а як бы Вы патлумачылі папярэджаньні Мілінкенвічу і Пазьняку і дзіўныя заявы, якія прагучалі з гэтай нагоды з вуснаў чыноўнікаў Цэнтарвыбаркаму?"
(Пазьняк: ) "Наконт заяваў Лазавіка і Ярмошынай – я параўнаў бы іх з добрым і злым сьледчым. Выбаркам такім чынам падае людзям выбарчы працэс у пэўнай танальнасьці. Што тычыцца папярэджаньня, то паводле незалежных сацыялягічных апытаньняў, у якіх вывучалася гіпатэтычнае галасаваньне выбаршчыкаў у парах Лукашэнка – альтэрнатыўны кандыдат, самымі рэйтынгавымі аказаліся як раз Мілінкевіч і Пазьняк. І гэтыя папярэджаньні – гэта Дамоклаў меч, які падвесілі над гэтымі дзьвюма кандыдатамі.
Пагроза зьняцьця іх зь перадвыбарчай гонкі ёсьць і мне здаецца, што ўлады яшчэ канчаткова ня вызначыліся, з кім апынецца Лукашэнка ў бюлетэні для галасаваньня – са спарынг-партнэрам, з моцным ці са слабым партнэрам, з адным, двума, трыма дэмакратамі, без таго ж Мілінкевіча, каб выключыць усялякія Майданы, ці зь Мілінкевічам, каб перамога выглядала больш спаборніцкай і саліднай.
Хаця паводле майго прагнозу Мілінкевіч будзе зарэгістраваны, байкот уладаў ня выгадны, бо тады легітымнасьці выбараў будзе тады бракаваць яшчэ больш. І вось імавернасьць нерэгістрацыі Зянона Пазьняка мне падаецца высокай, бо ўлады перасьцерагаюцца, што ў выпадку рэгістрацыі яго кандыдатам на прэзыдэнта ён вернецца, і гэта ажывіць палітычнае жыцьцё. Пазьняк можа адрадзіць вулічную дэмакратыю.
Хаця і спакуса пакінуць Пазьняка кандыдатам усё ж ва ўладзе ёсьць, ён можа адцягнуць частку галасоў ад Мілінкевіча. Хаця гэты чыньнік мае значэньне толькі тады, калі галасы будуць лічыць сумленна".