Галоўная асаблівасьць, на мой погляд, гэта надзвычай лібэральныя паводле беларускіх мерак паводзіны ўладаў.
Зразумела, гэтыя паводзіны не былі ўжо зусім траваеднымі. Напярэдадні маршу прэвэнтыўна затрымалі ў Менску і рэгіёнах каля пяцідзесяці актывістаў. У пятніцу і суботу тэлебачаньне паказвала стужкі, якія дыскрэдытавалі актывістаў Мікіту Сасіма і Крысьціну Шацікаву.
Але ўсё ж паводле беларускіх мерак… Сабраліся людзі на Кастрычніцкай, іх не разганялі, плошча не была блякаваная, пайшлі з плошчы да акадэміі, калёну суправаджалі толькі супрацоўнікі дарожна-патрульнай службы (не спэцназ), ад акадэміі група моладзі пайшла на бібліятэку, выйшлі на праспэкт — і тут разгону не было. Калі параўнаць зь мінулымі падзеямі — суцэльны цуд.
Так выглядае, што сакрэт гэтага цуду — у нядаўняй прэсавай канфэрэнцыі Лукашэнкі для расейскіх журналістаў, у тых жорсткіх ацэнках палітыкі Расеі й асабіста Пуціна, якія прагучалі тады з вуснаў кіраўніка Беларусі.
Фігуральна кажучы, пасьля такіх заяваў разганяць “Эўрапейскі марш” было недарэчна. Недарэчна ў тым сэнсе, што заявы Лукашэнкі пра Пуціна — памежны бой новай беларуска-расейскай энэргетычнай вайны, якая разгорнецца ўзімку. Афіцыйнаму Менску ў гэтай вайне патрэбна палітычная і ўсякая іншая падтрымка Эўропы.
І таму хацелася Эўропе, каб марш прайшоў ціха-мірна — калі ласка. І заявы Лукашэнкі пра аўтарытарызм Пуціна, і сёньняшні марш — гэта такі дыялёг паміж Менскам і Эўропай паводле змоўчаньня. Мы робім тое, што вам трэба, і чакаем крокаў у адказ.
Я мяркую, што паўплываў на тое, што сёньняшні марш прайшоў мірна, і ліст ягоных арганізатараў да намесьніцы кіраўніка Адміністрацыі прэзыдэнта Натальлі Пяткевіч. Хаця фармальна спадарыня Пяткевіч абмежавалася адпіскай, насамрэч дыялёг-такі адбыўся, але таксама паводле змоўчаньня.
Арганізатары акцыі далі зразумець, што ня хочуць канфрантацыі, і тыя ва ўладзе, хто ня супраць скарыстаць апазыцыю для паляпшэньня дачыненьняў з Эўропай, гэтае пасланьне атрымалі і зразумелі.
“Эўрапейскі марш” адбыўся. Што далей? Тут варта сказаць пра іншую асаблівасьць сёньняшняй акцыі — колькасьць удзельнікаў. Паводле ацэнак, у “Эўрапейскім маршы” ўзялі ўдзел каля 5 тысяч чалавек. Гэта шмат — гэта, можа, больш, чым удзельнічалі, скажам, у акцыі на Дзень Волі.
Але для дэманстрацыі маштабу праэўрапейскіх памкненьняў беларускага народу — гэта няшмат.
Дарэчы, магчыма, таму на акцыі ня выступілі прадстаўнікі пасольстваў краінаў той самай Эўропы. Цяжка сказаць, у якой ступені адносная малалюднасьць акцыі — віна яе арганізатараў. Паводле апошніх зьвестак незалежных сацыёлягаў, цяпер у Беларусі назіраецца мінімум праэўрапейскіх настрояў за апошнія гады. Гэтак жа, як і мінімум прарасейскіх настрояў.
Так што пасьля сёньняшняй акцыі наўрад ці ва ўлады ўзмоцніцца жаданьне весьці дыялёг з апазыцыяй, якая здолела пад сьцягам свайго сымбалю веры вывесьці на вуліцы 5 тысяч чалавек. Але скарыстаць мірнае правядзеньне сёньняшняй акцыі для дыялёгу з Эўропай, найперш наконт энэргетычнай праблемы, якая пагрозьліва насоўваецца з надыходам зімы, улада безумоўна паспрабуе.
Зразумела, гэтыя паводзіны не былі ўжо зусім траваеднымі. Напярэдадні маршу прэвэнтыўна затрымалі ў Менску і рэгіёнах каля пяцідзесяці актывістаў. У пятніцу і суботу тэлебачаньне паказвала стужкі, якія дыскрэдытавалі актывістаў Мікіту Сасіма і Крысьціну Шацікаву.
Але ўсё ж паводле беларускіх мерак… Сабраліся людзі на Кастрычніцкай, іх не разганялі, плошча не была блякаваная, пайшлі з плошчы да акадэміі, калёну суправаджалі толькі супрацоўнікі дарожна-патрульнай службы (не спэцназ), ад акадэміі група моладзі пайшла на бібліятэку, выйшлі на праспэкт — і тут разгону не было. Калі параўнаць зь мінулымі падзеямі — суцэльны цуд.
Так выглядае, што сакрэт гэтага цуду — у нядаўняй прэсавай канфэрэнцыі Лукашэнкі для расейскіх журналістаў, у тых жорсткіх ацэнках палітыкі Расеі й асабіста Пуціна, якія прагучалі тады з вуснаў кіраўніка Беларусі.
Фігуральна кажучы, пасьля такіх заяваў разганяць “Эўрапейскі марш” было недарэчна. Недарэчна ў тым сэнсе, што заявы Лукашэнкі пра Пуціна — памежны бой новай беларуска-расейскай энэргетычнай вайны, якая разгорнецца ўзімку. Афіцыйнаму Менску ў гэтай вайне патрэбна палітычная і ўсякая іншая падтрымка Эўропы.
І таму хацелася Эўропе, каб марш прайшоў ціха-мірна — калі ласка. І заявы Лукашэнкі пра аўтарытарызм Пуціна, і сёньняшні марш — гэта такі дыялёг паміж Менскам і Эўропай паводле змоўчаньня. Мы робім тое, што вам трэба, і чакаем крокаў у адказ.
Я мяркую, што паўплываў на тое, што сёньняшні марш прайшоў мірна, і ліст ягоных арганізатараў да намесьніцы кіраўніка Адміністрацыі прэзыдэнта Натальлі Пяткевіч. Хаця фармальна спадарыня Пяткевіч абмежавалася адпіскай, насамрэч дыялёг-такі адбыўся, але таксама паводле змоўчаньня.
Арганізатары акцыі далі зразумець, што ня хочуць канфрантацыі, і тыя ва ўладзе, хто ня супраць скарыстаць апазыцыю для паляпшэньня дачыненьняў з Эўропай, гэтае пасланьне атрымалі і зразумелі.
“Эўрапейскі марш” адбыўся. Што далей? Тут варта сказаць пра іншую асаблівасьць сёньняшняй акцыі — колькасьць удзельнікаў. Паводле ацэнак, у “Эўрапейскім маршы” ўзялі ўдзел каля 5 тысяч чалавек. Гэта шмат — гэта, можа, больш, чым удзельнічалі, скажам, у акцыі на Дзень Волі.
Але для дэманстрацыі маштабу праэўрапейскіх памкненьняў беларускага народу — гэта няшмат.
Дарэчы, магчыма, таму на акцыі ня выступілі прадстаўнікі пасольстваў краінаў той самай Эўропы. Цяжка сказаць, у якой ступені адносная малалюднасьць акцыі — віна яе арганізатараў. Паводле апошніх зьвестак незалежных сацыёлягаў, цяпер у Беларусі назіраецца мінімум праэўрапейскіх настрояў за апошнія гады. Гэтак жа, як і мінімум прарасейскіх настрояў.
Так што пасьля сёньняшняй акцыі наўрад ці ва ўлады ўзмоцніцца жаданьне весьці дыялёг з апазыцыяй, якая здолела пад сьцягам свайго сымбалю веры вывесьці на вуліцы 5 тысяч чалавек. Але скарыстаць мірнае правядзеньне сёньняшняй акцыі для дыялёгу з Эўропай, найперш наконт энэргетычнай праблемы, якая пагрозьліва насоўваецца з надыходам зімы, улада безумоўна паспрабуе.
