Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Беларускае мастацтва за мяжой


Тацяна Поклад, Вільня (pokladt@yahoo.co.uk) Новая перадача сэрыі “Беларускае замежжа” (эфір 10 ліпеня).

Нядаўна створаны ў Нью-Ёрку Беларускі музэй мае на мэце прапагандаваць і падтрымліваць сучаснае беларускае мастацтва, дапамагаць беларускім мастакам. Адзін з арганізатараў Беларускага музэя ў Нью-Ёрку Алесь Вінакураў распавядае, што падобным чынам, з грамадзкай ініцыятывы і прыватных ахвяраваньняў, пачыналіся вядомыя музэі ЗША.

«Напрыклад, “Metropolitan Museum of Art”, шмат іншых – недзяржаўныя музэі. Зьявілася задума, прыватныя асобы ахвяравалі грошы, зьбіралі працы... Ёсьць добры прыклад – Украінскі музэй у Нью-Ёрку. У іх выдатны будынак, добрыя экспазыцыі. Украінскі музэй стаўся ўжо часткай амэрыканскага культурнага грамадзкага жыцьця, культурнай спадчыны Нью-Ёрку. І я маю такую мару – зрабіць Беларускі музэй такога ўзроўню. Гэта магчыма, беларускае мастацтва мае чым ганарыцца, толькі што тут яно амаль невядомае».
А.Вінакураў: «Тут мы маем вельмі добрыя прыклады таго, што можа грамадзкая ініцыятыва зрабіць для прафэсійнага мастацтва».
Алесь Вінакураў распавёў, што Беларускі музэй у Нью-Ёрку – некамэрцыйная структура, адкрыўся ён і дзейнічае пакуль на прыватныя ахвяраваньні, плянуе зьвяртацца па дапамогу да фондаў, а пакуль мае дапамогу найбольш ад рады Катэдральнага сабора сьв. Кірылы Тураўскага, якая выдзеліла памяшканьне пад музэй і спрыяе ў арганізацыйных пытаньнях. Алесь сказаў і пра значнасьць падтрымкі Беларускага музэю Зянонам Пазьняком.

Спачатку былі беларускія выставы ў іншых памяшканьнях, а сёлета да Дню Волі была прымеркаваная першая выстава беларускага сучаснага мастацтва ўжо ў новым Беларускім музэі.

Першая выстава ў Беларускім музэі ў Нью-Ёрку

На першай выставе Беларускага музэя былі працы Ўладзімера Сулкоўскага, Ягора Батальёнка, Генадзья Драздова, Міхаіла Карпука, Алеся Шатэрніка, Юліі Шатэрнік. Усяго было прадстаўлена 34 працы беларускіх мастакоў розных узростаў і розных стыляў – ад рэалізму й імпрэсіянізму да абстракцыі і кубізму.
А.Вінакураў: «Прапановаў шмат, плянуем рабіць выставы паводле магчымасьцяў і зьбіраць фонд карцінаў для сталай экспазыцыі».
Вінакураў: «Пакуль у нас толькі адна заля, там адбываюцца выставы, а пад гэтай заляй ёсьць яшчэ такога ж прыкладна памеру памяшканьне. Мы рэмантуем яго цяпер – ужо залітая бэтонам падлога, цяпер ставім сьцены. Калі закончым – там будзе сталая экспазыцыя, для яе ўжо маецца каля 20 працаў, якія мастакі перадалі для Беларускага музэю».

Пэрсанальная выстава Міколы Купавы ў Беларускім музэі ў Нью-Ёрку

Цяпер у Беларускім музэі ў Нью-Ёрку – пэрсанальная выстава працаў вядомага беларускага мастака Міколы Купавы.

Выстава «Постаці зямлі Беларускай» адкрылася 3 чэрвеня і распачала ў ЗША імпрэзы да юбілею Янкі Купалы і Якуба Коласа. Арганізатары называюць яе першай сапраўднай выставай музэю паводле ўзроўню арганізацыі: урачыстае адкрыцьцё з удзелам вядомых беларусаў і шырокай грамады, удзел самога мастака. Мікола Купава ў Амэрыку прыехаў упершыню. Я пагаварыла зь ім, калі ён быў у Нью-Ёрку:

«Адкрыцьцё і сама выстава – усё было ўдала. Я сюды вёз такую выставу – беларускую, – тут я не вагаўся. Выстава да юбілею Коласа і Купалы, але я дадаў і іншыя творы. «Постаці зямлі Беларускай» – там ёсьць і Эўфрасіньня Полацкая, і Кірыла Тураўскі, і Ўсяслаў Чарадзей, і Вітаўт Вялікі... каб было прыгожа і маштабна. Людзі, якія сабраліся на выставу, – а гэта было чалавек 60, напэўна, можа і больш, – яны выставу прынялі. Публіка была вельмі задаволеная, пыталіся, я расказваў.
М.Купава: «Мастакі заўсёды расстаюцца з творамі – як бацькі зь дзецьмі, – прыходзіць час, і яны некуды адлятаюць».
Самае прыемнае – гэта сустрэча і зь вядомымі людзьмі беларускай супольнасьці Амэрыкі, і з маладымі, незнаёмымі. Тут ёсьць зусім юныя беларусы, якія мне дапамагалі і рабіць каталёг, і плякаты, і вешаць працы... Вось такія сустрэчы – самае прыемнае. І адкрыцьцё выставы – гэта, вядома, самае цікавае, самае запамінальнае, таму што прыйшлі людзі, пра якіх я чуў, але ніколі не бачыў, і гэта вось такая рамантыка ажыцьцявілася».

Мікола Купава кажа, што цягам свайго творчага жыцьця меў выставаў 70-80, – дакладна ён іх ня лічыў. У Беларусі ў год, кажа мастак, бывае па 3-4 выставы. Зь іх недзе 15 – пэрсанальных, у тым ліку за мяжой, але ў Амэрыцы гэтая пэрсанальная выстава – першая.

М.Купава і В.Кіпель ў часе адкрыцьця выставы «Постаці зямлі Беларускай» у Беларускім музэі ў Нью-Ёрку
М.Купава і В.Кіпель ў часе адкрыцьця выставы «Постаці зямлі Беларускай» у Беларускім музэі ў Нью-Ёрку

Купава: «Вітаўт Кіпель сказаў на адкрыцьці выставы, што калі беларусы набылі памяшканьне для царквы, у 1950-60-х гадох, тут рабілі выставы знакамітыя эмігранцкія мастакі. І вось толькі цяпер гэта аднавілася. Думаю, што гэта будзе пасьпяхова разьвівацца, што вельмі патрэбна тут і для беларускага грамадзтва ў Амэрыцы, таму што яго трэба трошкі актывізаваць і кансалідаваць, гэта вельмі важна».
А.Антонаў: «Віртуальныя экспазыцыі не заменяць «жывую выставу», жывы кантакт з людзьмі».
А на іншым кантынэнце, у суседняй Літве адбылася яшчэ адна беларуская мастацкая выстава, якая сталася падзеяй у віленскім культурным жыцьці. Фотавыставу Андрэя Антонава ў Вільні наведнікі называюць сапраўды ўдалым дэбютам у «рэальнай прасторы»: раней яго творы можна было пабачыць толькі ў інтэрнэце. Андрэй Антонаў, вядомы дасюль больш як літаратар і паэт, кажа што фотамастацтва для яго цяпер найбольш актуальнае.

Фотавыстава Андрэя Антонава ў Вільні

Андрэй Антонаў вучыўся ў Маскве і ў Вільні, дзе і жыве апошнія 15 гадоў. Ён гадаваўся ў беларуска-армянскай сям''і, жыў у Магілёве, – беларуская правінцыя і так аддзеленая пэўнай мяжой ад сталіцы, а цяпер і іншыя межы аддзяляюць творцу ад Менску. Сучаснае беларускае мастацтва, мастацтва мэтраполіі, усё-ткі прадстаўляе Менск, але ёсьць творцы, якіх ад Менску аддзяляюць ня толькі і ня столькі «фізычныя» межы. Мяжа палягае і ў эстэтычнай прасторы, заўважае Андрэй. Калі я распытвала яго пра межы і пра эміграцыю, гаворка перайшла да беларускасьці, да каранёў.

Фотавыстава Андрэя Антонава ў Вільні

А.Антонаў: «Думаю, для мастака асаблівага значэньня ня мае яго этнічнае паходжаньне. Але, з іншага боку, гэты культурны бэкграўнд, на якім ты рос, непазьбежна ўплывае. І бяз гэтага спэцыфічнага досьведу, бяз гэтага культурнага бэкграўнду нічога ня будзе.

Поклад: “А вы адчуваеце сябе беларусам?”

Антонаў: “Ну, так”.

Поклад: “Таму, што, вы – паэт, літаратар, які піша па-беларуску?”

Антонаў: “Не, гэта – меней за ўсё. Гэтая частка дзейнасьці для мяне цяпер найменей актуальная. Не, справа ня ў слове, ня ў мове. Тут іншае – напрыклад, спэцыфічнае афармленьне беларускіх гарадоў, беластоцкая «Ніва» зь цьмянымі рэпрадукцыямі Лёніка Тарасэвіча, той жа абсалютна дзіўнаваты музэй Вялікай Айчыннай вайны ў Менску з карцінамі Савіцкага... Усё роўна тое, што бачыў у дзяцінстве, непазьбежна ўплывае”.

Поклад: “Вось гэта ўсё разам робіць творцу беларускім?”

Антонаў: “Гэта карані. Ёсьць гэтыя карані, вытокі, і зь імі не змагаюцца”.

А.Антонаў распавёў таксама, што шмат фатаграфаваў у падлеткавым узросьце, – былі конкурсы, мэдаль ВДНХ, – а пасьля больш за дзесяць гадоў зусім не фатаграфаваў, – так склалася. Два гады таму нарадзілася дачка Юля, і яна адыграла значную ролю ў вяртаньні Андэрэя Антонава да фотамастацтва – пра гэта я пачула ў часе адкрыцьця выставы ў Вільні.

Фотавыстава Андрэя Антонава ў Вільні

Арганізаваць выставу за мяжой лягчэй, чым у Беларусі?

Пасьля першай выставы Андрэя Антонава, што адкрылася 1 ліпеня ў віленскай галерэі “Галера” на Зарэччы, неўзабаве будзе выстава ў іншым літоўскім горадзе, Шырвінтасе. Адносна выставаў у Беларусі мастака задумаў, плянаў, як выглядае, няма.

Антонаў: «У Беларусі ж бяда з выставачнымі плошчамі. Калі толькі ў Вільні галерэяў 70 дакладна ёсьць, і паказаць свае працы, калі яны вартыя таго і калі ёсьць жаданьне, няма вялікай праблемы, то ў Беларусі на фатаграфіі спэцыялізуецца фактычна адна галерэя «Нова». Так і атрымліваецца, што каб у Беларусі паказаць свае працы, трэба выходзіць на нейкі іншы ўзровень стасункаў з вузкім колам куратараў, з галерэйшчыкамі, – можа я і патрапіў бы пад іх густ, але ня вельмі хочацца нават і займацца такімі рэчамі».

Эміграцыя беларускага мастацтва?

Беларускія мастацкія творы ня толькі выстаўляюцца за мяжой – працы, якія ствараюць беларускія мастакі і на Бацькаўшчыне, і ў замежжы, бадай, ці не ў найбольшай сваёй частцы і застаюцца за мяжой. Магчыма, да эміграцыі зь Беларусі дадаецца яшчэ і эміграцыя беларускага мастацтва?

Антонаў: «Ня думаю, што нейкі «зыход» адбываецца. “Біенале” Вэнэцыянскае, ня ведаю, як сёлета, але ў 2005 годзе прадэманстравала, што беларускае выяўленчае мастацтва мае што паказаць. Іншая справа, што ў Беларусі адсутнічае жывая галерэйная дзейнасьць. Проста гэта адсутнасьць публічнага жыцьця, – прынамсі, такога, што ёсьць за мяжой, у тым ліку і для беларускага мастацтва».

А.Вінакураў: «Эміграцыя беларускага мастацтва? Можа, гэта не эміграцыя, а інтэграцыя ў сусьветнае мастацтва. Беларускае мастацтва наогул не інтэграванае ў глябальнае мастацтва. Я ня думаю, што адбываецца эміграцыя, я спадзяюся, што адбываецца адкрыцьцё для ўсяго сьвету беларускага мастацтва».

Беларускае мастацтва ў Нью-Ёрку

Алесь Вінакураў, адзін з арганізатараў Беларускага музэя ў Нью-Ёрку, таксама паведаміў, што пэрсанальную выставу Міколы Купавы там можна будзе пабачыць яшчэ цягам месяцу, недзе да пачатку жніўня, далей плянуецца выстава Ўладзімера Новака, пазьней, магчыма, – Яўгена Шатохіна і Генадзя Драздова.
А.Вінакураў: «Мы запрашаем зьвяртацца да нас беларускіх мастакоў, якія хацелі б паказаць свае працы ў Нью-Ёрку».
«Беларускі музэй ў Нью-Ёрку зьбірае свой фонд працаў для сталай экспазыцыі, каля 20 працаў мастакі зь Беларусі ўжо перадалі ў Музэй. Музэю перадалі свае працы А.Марачкін, Я.Шатохін, А.Шатэрнік, шмат іншых. Мы заклікаем тых мастакоў, хто можа, адну-дзьве працы ахвяраваць Музэю. Мы імкнемся да таго, каб мець магчымасьць працы ў мастакоў для сталай экспазыцыі Музэю выкупаць, але цяпер мы толькі пачынаем і пакуль што ня маем такой магчымасьці. Вядома ж, мы не імкнемся абабраць беларускіх мастакоў, але ж такая магчымасьць – экспанаваць свае працы тут, у Нью-Ёрку, і ў інтарэсах мастакоў. Справа гэта такая, што сапраўды ўсім будзе на карысьць, калі будуць творы ў Музэі, тады будзе лягчэй і мастакам, і нам, арганізатарам».

Алесь Вінакураў паведаміў, што зь Беларускім музэем у Нью-Ёрку мастакі могуць скантактавацца самі – на сайце музэя http://belmuseum.org ёсьць адрасы, тэлефон, ёсьць фармуляр, які можна запоўніць і даслаць, і ўсім абавязкова адкажуць. Можна скантактавацца і празь менскіх мастакоў – Алеся Шатэрніка, Генадзя Драздова, Міколу Купаву. Таксама можна тэлефанаваць у Нью-Ёрк на нумар 001 646-234-9240 альбо даслаць ліст на адрас belarusmuseum@gmail.com.

Маладыя беларускія мастакі ў Нью-Ёрку 06.06.2006
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG