Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Чаму адмена льготаў ня выклікала сацыяльных узрушэньняў?


Валер Карбалевіч, Менск Новая перадача сэрыі “Экспэртыза Свабоды”. 23 траўня Палата прадстаўнікоў у двух чытаньнях прыняла закон аб адмене большасьці льготаў. Як улады тлумачылі неабходнасьць гэтага кроку? Чаму рэакцыя грамадзтва была такой пасіўнай? Як ацаніць пазыцыю апазыцыйных сілаў? Удзельнікі: рэдактар інтэрнэт-газэты “Салідарнасьць” Аляксандар Старыкевіч і намесьнік галоўнага рэдактара “БелГазеты” Віктар Марціновіч.

Чаму ўлады пайшлі на такі непапулярны крок?

Валер Карбалевіч: “Калі ўлады гатовыя пайсьці на адмену большасьці льготаў, мусіць, на гэта ёсьць сур’ёзныя прычыны. Яны эканомяць 70 мільёнаў даляраў у год. Гэта шмат ці не, калі гаворка ідзе пра страту даверу пэўнай часткі грамадзтва?”



Аляксандар Старыкевіч: “Думаю, што ўлады для сябе так пытаньня ня ставяць. Бо маюць досьвед — вось пазбавілі льготаў ліквідатараў-чарнобыльцаў, і ніякіх асаблівых стратаў ня мелі. Таму яны й цяпер лічаць, што народ пабурчыць, супакоіцца і пасьпее забыць да наступных выбараў”.



Віктар Марціновіч: “Гэты крок вымушаны, бо калі льготаў не адмяніць, то ў эканоміцы зьявяцца вялікія цяжкасьці. Не пагаджуся з тым, што ўлады не баяцца пратэстаў. Яны іх баяцца.

Як доказ магу прывесьці такі факт, што ўлады не дазволілі правесьці акцыі пратэсту нават на плошчы Бангалор. Бо адчуваюць, што гэта крытычная тэма, якая закранае шмат людзей.

У Беларусі шмат гадоў будавалася сацыяльна арыентаваная дзяржава. І адмена льготаў супярэчыць іміджу такой дзяржавы”.

Старыкевіч: “У любым выпадку адмена льготаў — мера непапулярная. Звычайна такія рашэньні Лукашэнка імкнецца перакласьці на ўрад, чыноўнікаў. Але цяпер ён сам заявіў, што льготы мусяць быць зьліквідаваныя. Гэта зроблена для таго, каб прадухіліць супраціў”.

Карбалевіч: “Але льготы адмяняюцца не дэкрэтам прэзыдэнта, а законам, прынятым Палатай прадстаўнікоў, каб дэпутаты ўзялі на сябе адказнасьць за гэты крок. А зь іншага боку, рыхтуецца указ прэзыдэнта аб адраснай сацыяльнай падтрымцы грамадзянаў.

То бок, льготы адмяняюцца дэпутатамі, а новыя крокі дзеля сацыяльнай падтрымкі ўводзяцца прэзыдэнтам. Відавочны піяраўскі крок”.

“Льготы адмяняюцца паводле просьбе саміх працоўных”?

Карбалевіч: “Як ўлады тлумачаць неабходнасьць адмены льготаў? Ці не падаецца вам, што яны проста развучыліся размаўляць з грамадзтвам? Улады даводзяць, што льготы адмяняюцца на просьбу саміх працоўных. Як ацэньваць узровень дзяржаўнай прапаганды ў гэтым пытаньні?”

Марціновіч: “Тая бязглузьдзіца, якую трансьлююць беларускія тэлеканалы, — вымушаныя захады. Гаворка ідзе пра зьмену ідэалягічнага дыскурсу. Мы знаходзімся напярэдадні перабудовы, кшталту той, якая адбывалася на мяжу 1980—1990-х гадоў у СССР.

Яна будзе тычыцца ўсёй сацыяльна-эканамічнай палітыкі. А для гэтага патрэбныя адмыслоўцы, якіх у кіроўных вярхах няма.

Усё, што тычыцца ідэалёгіі, цяжка даецца беларускаму рэжыму. Бо ён паводле сваёй сутнасьці зьяўляецца не дыялягічным, а маналягічным. Таму гэтая зьмена арыенціраў будзе адбывацца ва ўмовах ідэалягічнай цішыні”.

Старыкевіч: “А навошта абцяжарваць сябе сур’ёзным абгрунтаваньнем, калі праглынуць і так, як праглынулі ўсе папярэднія дзеяньні? На першым этапе такі разьлік уладаў спраўдзіўся, бо пратэсты былі вельмі слабыя”.

Чаму рэакцыя грамадзтва была такая пасіўная?

Карбалевіч: “У Расеі два гады таму манэтызацыя сацыяльных льготаў выклікала масавыя ўзрушэньні. У шмат якіх гарадах людзі найперш сталага веку выходзілі на вуліцу, нават перакрывалі вулічны рух.

У Беларусі адбываецца не манэтызацыя льготаў, то бок не замена іх грашыма, а проста адмена, што азначае значна большы ўдар па сацыяльнай абароне грамадзянаў.

Аднак у Беларусі толькі моладзевыя, найперш студэнцкія арганізацыі, ладзілі збор подпісаў, спрабавалі правесьці вулічныя акцыі. Але яны былі нешматлікія. Чаму такая пасіўная рэакцыя грамадзтва?”

Марціновіч: “Тыя пратэсты, пра якія вы казалі, гэта была рэакцыя не грамадзтва, не абывацеляў. Спрабавалі пратэставаць прадстаўнікі недзяржаўных арганізацыяў, то бок, арганізаваная частка грамадзтва, за якой можна ўбачыць пэўныя апазыцыйныя структуры.

А вось рэакцыя неарганізаванай часткі грамадзтва, абывацеляў зьявіцца тады, калі закон аб адмене льготаў уступіць у дзеяньне. Калі людзі ўбачаць, што льготаў няма, то магчымыя такія дзеяньні, як у Расеі два гады таму”.

Старыкевіч: “Цяжка даваць прагнозы, бо паўгоду (калі закон уступіць у дзеяньне) — гэта вялікі тэрмін. Шмат залежыць ад таго, якім будзе агульны эканамічны фон. Дзе й калі парвецца — прадбачыць вельмі цяжка.

Калі асабліва нічога ня зьменіцца, то людзі можа і запомняць, але праглынуць. І сам факт скасаваньня льготаў ня стане нагодай для пратэстаў. Але калі гэта будзе адбывацца на дрэнным агульным эканамічным фоне, то адмена льготаў можа стаць дэтанатарам пратэстаў”.

Чаму маўчыць апазыцыя?

Карбалевіч: “Адмена льготаў — гэта спрыяльная сытуацыя для апазыцыі. Улады відавочна падставіліся. Але рэакцыя апазыцыі была вельмі слабая. Ня толькі дзеяньняў, нават гучных заяваў мы ня ўбачылі й не пачулі. Чаму так адбываецца?”

Старыкевіч: “Апошні год апазыцыйныя лідэры займаліся выключна сваркамі. Ня думаю, што з гэтага стану яны здолеюць калі-небудзь выйсьці. Таму праблема льготаў не ўваходзіць у лік прыярытэтаў апазыцыі”.

Марціновіч: “Рэакцыя апазыцыі вельмі прадказальная. Асаблівасьць беларускай апазыцыі ў тым, што яна зьяўляецца прыдаткам улады. За трынаццаць гадоў суіснаваньня ўлада і апазыцыя навучыліся дзейнічаць паводле пэўных правілаў.

Калі апазыцыя робіць захады, якія выходзяць за межы правілаў, ствараюць небясьпеку для рэжыму, то рэакцыя ўладаў жорсткая. Прыклад — лёс Казуліна.

Апазыцыя гэта добра разумее й не выходзіць за межы. Сытуацыя з ільготамі — вельмі балючая і вострая для рэжыму. Таму апазыцыя і ня хоча яе чапаць, каб не правакаваць улады на рэпрэсіі”.

Старыкевіч: “Сапраўды, існуе пэўны сымбіёз улады і апазыцыі. І гэта ў значнай ступені тлумачыць тое, што адбываецца ці не адбываецца ў нашай краіне”.

Карбалевіч: “Такім чынам, улада, адмяняючы льготы, лічыць, што можа гэта сабе дазволіць, таму што спадзяецца ва ўмовах аўтарытарнага рэжыму поўнасьцю кантраляваць сацыяльны пратэст. А апазыцыі можна не баяцца, бо яна цяпер занятая ўнутранымі справамі”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG