Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Праскі акцэнт: Ці дамовяцца пра Беларусь Эўропа і Расея?


Юры Дракахруст, Прага Ці з’яўляюцца нясумяшчальнымі мэты Эўропы і Расеі ў Беларусі? Ці могуць яны выпрацаваць супольны праект пераменаў у Беларусі? Ці магчыма гэта ва ўмовах цяперашніх адносінаў Брусэлю і Масквы? На гэтыя тэмы спрэчку ў “Праскім акцэнце” вядуць: рэдактар часопісу “Arche” Валер Булгакаў, дацэнт Маскоўскага інстытуту міжнародных зносінаў Кірыл Коктыш і палітоляг, дактаранат флярэнтыйскага «European University Institute» Аляксей Пікулік.

Хто прапаноўвае пакт Молатава-Рыбэнтропа для Беларусі?

Дракахруст: “На гэтым тыдні ў “Нашай ніве” з’явіўся артыкул Віталя Сіліцкага “Танцы з ваўкамі”. Ён, як і шмат якія публікацыі гэтага аўтара, цікавы нават тым, хто зь ім нязгодны, цікавы хаця б дакладнай і яснай пастаноўкай пытаньня, калі не адказамі.

Асноўная тэма артыкулу – магчымасьць і карыснасьць дыялёгу Эўропы і Расеі наконт Беларусі, праекту пераменаў у Беларусі, які Брусэль і Масква маглі б распрацаваць разам. Ці не маглі б. Сіліцкі пачынае з заўвагі, што вядомы “Маніфэст» Сініцына і Парфяновіча “сваёй махровай антыбеларускасьцю і відавочным глупствам «маніфэст» стварыў дрэнны інфармацыйны фон той “часткі беларускага грамадзтва, якая дагэтуль не пазбылася надзеяў, што збаўленьне Беларусі ад Лукашэнкі прыйдзе з Расеі”.

Далей прадстаўнікі гэтай часткі называюцца наўпрост: “Ідэя пра тое, што ў Беларусі нешта зьменіцца толькі тады, калі яна стане «зонай плённага супрацоўніцтва паміж Расеяй і Эўразьвязам» пачала даволі актыўна агучвацца. Узгадаем ліст, падпісаны Міхалам Марынічам і іншымі”.

Акрамя былога пасла Беларусі ў Латвіі гэты ліст падпісаны, дарэчы, акадэмікам Радзімам Гарэцкім, пісьменьнікам Генадзем Бураўкіным і нашым сёньняшнім суразмоўцам Кірылам Коктышам. Стаўленьне Віталя Сіліцкага да гэтай і падобных ёй ініцыятываў адназначна адмоўнае “нягледзячы на зьнешнюю прывабнасьць ідэі «расейска эўрапейскага праекту для Беларусі», на яе фотагенічнасьць для шараговага беларускага абывацеля, такая пастаноўка пытаньня выклікае сумныя паралелі. Беларусь ужо бывала «зонай канструктыўнага супрацоўніцтва» паміж Эўропай і Расеяй: тры падзелы Рэчы Паспалітай, Берасьцейскі мір, дамова ў Рызе, пакт Рыбэнтропа Молатава... Такое супрацоўніцтва канчалася, аднак, ня росквітам і вызваленьнем, а нацыянальнай катастрофай”.

Спадар Коктыш, як жа Вы дайшлі да таго, каб прапаноўваць пакт Молатава-Рыбэнтропа для сваёй Бацькаўшчыны?”

К. Коктыш: “Беларусь – на скрыжаваньні, яна ня можа быць у ізаляцыі, яна ня можа быць без уплываў”. "


Коктыш: ”Па-першае, тут трэба пазбавіцца мітаў і перакуліць усё з галавы на ногі. Сымбалем чаго зьяўляецца пакт Молатава-Рыбэнтропа? Гэта тое становішча, калі лёс дзяржавы можа быць вырашаны ня ёй самой, без яе ўдзелу. Ва ўсім астатнім гэты пакт – звычайная міжнародная дамоўленасьць, якія здараліся і да таго і якія здараюцца зараз. Што мы бачым сёньня ў Беларусі? Суб’ектнасьці Беларусі як такой няма. Суб''ектнасьць беларускага прэзыдэнта – гэта нейкая вытворная ад расейскай суб’ектнасьці. Суб''ектнасьць афіцыйнай апазыцыі – гэта нейкая вытворная ад суб’ектнасьці беларускага прэзыдэнта. І менавіта на стварэньне гэтай суб’ектнасьці была скіраваная дэклярацыя, якую падпісалі Генадзь Бураўкін, Радзім Гарэцкі, Міхаіл Марыніч і я.

Нагадаю, што там ўтрымліваўся зварот да суседзяў, якія зацікаўленыя ў беларускай суб’ектнасьці, зацікаўленыя хаця б таму, што суседзі. Зь іншага боку ніхто зь іх зараз не настолькі моцны, каб праглынуць Беларусь, далучыць да сябе ў якасьці часткі.

Таму гучныя заявы і абвінавачваньні могуць прыгожа гучаць, але што далей? Кансэрвацыя сёньняшняга становішча, калі ўсе ўдзельнікі палітычнага працэсу непаўнавартасныя? Гэта не выйсьце. Ня выйсьце яшчэ і таму, што ў сёньняшняй Беларусі захаваньне status quo немагчымае, эканамічныя працэсы, якія пачаліся з пераходам на рынкавыя кошты на энэрганосьбіты, ужо разьвіваюцца і вынік будзе. У самой Беларусі няма нейкай кропкі апоры , але яна можа ўзьнікнуць менавіта з супольнай волі беларусаў. Аднак немагчымасьць для гэтай “трэцяй сілы”, якая можа ўзьнікнуць, адшукаць моц для росту ўнутры Беларусі, падказвае адзіны прадуктыўны шлях – дамаўляцца з суседзямі, але з усімі суседзямі.

І гэта будзе адзінай гарантыяй ад таго, каб не адбыўся новы пакт Молатава-Рыбэнтропа. Ніхто не павінен клапаціцца пра будучыню Беларусі акрамя яе самой. Калі кажуць, што будзе клапаціцца альбо толькі Захад, альбо толькі Ўсход, у выніку гэта будзе аднабаковае вырастаньне перавагаў таго, хто клапоціцца.

Беларусь – на скрыжаваньні, яна ня можа быць у ізаляцыі, яна ня можа быць без уплываў. Казаць , што будзе толькі заходні ці толькі ўсходні ўплыў – гэта відавочная бязглузьдзіца. Трэба іх збалянасаваць, каб яны абодва працавалі на беларускую дзяржаўнасьць”.

Дракахруст: “Валер Булгакаў, а Вы з кім згодны ў большай ступені – з Віталем Сіліцкім ці з Кірылам Коктышам? І чаму?”



В. Булгакаў: “Нагадаю, што вызваленьне Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы ў 1989 годзе не было б магчымым без унікальнай гэапалітычнай сытуацыі, калі Захад спрыяў, а Ўсход прынамсі не блякаваў зьмены”. "


Булгакаў: “Я напэўна патроху згодны і з першым, і з другім. У Сіліцкага ў гэтым фрагмэнце вельмі моцна выражаны публіцыстычны пачатак. Наагул гаварыць пра нацыянальную катастрофу ў сувязі з падзеламі Рэчы Паспалітай – гэта, на мой погляд, страшнае перабольшаньне.. Можа, менавіта дзякуючы гэтай геапалітычнай падзеі зьявіліся шанцы на ўзьнікненьне беларускай нацыі як такой.

З другога боку, у мяне выклікае вялікі скепсіс радыкалізм спадара Коктыша, калі ён гаворыць, што у Беларусі адсутнічае суб''ектнасьць, маўляў, беларуская эканоміка залежная, беларускі бізнэс залежны, беларускі прэзыдэнт нікім не прызнаны. Мне здаецца, што гэта таксама нейкая крайнасьць, якая слаба стасуецца з геапалітычнай і іншай рэальнасьцю.

Што да мэсыджу, які быў агучаны Сіліцкім, я б сфармуляваў яго трошкі інакш – першасная роля пры пераходзе да дэмакратыі мусіць належаць беларускаму грамадзтву, унутранай супольнасьці. Сярод беларускай інтэлігенцыі вельмі часта мы назіраем сьветапоглядны зрух у пляне спадзяваньняў, што ці Захад ці Ўсход прынясе вызваленьне. На мой погляд, гэта вельмі ўтапічная пазыцыя, якая шмат разоў давалася ў знакі цягам ХХ стагодзьдзя.

Нават калі мы прымем за аксіёму, што вырашальны высілак будзе належаць беларускаму грамадзтву, гэта не адмаўляе важнага значэньня геапалітычных актораў, пазыцыяў Усходу і Захаду. Нагадаю, што вызваленьне Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы ў 1989 годзе не было б магчымым без унікальнай геапалітычнай сытуацыі, калі Захад спрыяў, а Ўсход прынамсі не блякаваў зьмены. Але і тады, у польскім, чэскім і іншых грамадзтвах вырашальнае значэньне меў імпульс з сярэдзіны”.

Дракахруст: “Аляксей Пікулік, з улікам дыскусіі, якая ў нас ужо адбылася, я сфармулюю думку спадара Сіліцкага такім чынам: перамены адбудуцца дзякуючы ў рэшце рэшт беларускаму грамадзтву, але пры гэтым магчымае пагадненьне Брусэля і Масквы наконт палітыкі адносна Беларусі будзе для гэтых пераменаў кепскім. Вы з гэтым згодныя?”



А. Пікулік: “Я не магу нават спрачацца з тэзай аб шкоднасьці для Беларусі пагадненьня Эўропы і Расеі наконт яе, бо я ня бачу, якім чынам такое пагадненьне можа быць дасягнутае".
Пікулік: “Мне падалося, што Віталь піша пра складанасьці дамоўленасьці Масквы і Брусэлю, маючы на ўвазе, што яны прадстаўляюць розныя варыянты трансфармацыі для Беларусі. Іншымі словамі, выносячы за дужкі маральна-этычныя праблемы, тут узьнікне пытаньне ўплыву. Я ня надта разумею, якім чынам Эўразьвяз і Расея могуць знайсьці згоду ў праблеме рэфармаваньня Беларусі. У Расеі ёсьць свая мадэль сувэрэннай дэмакратыі, на Захадзе – іншае разуменьне.

Я не магу нават спрачацца з тэзай Сіліцкага аб шкоднасьці для Беларусі пагадненьня Эўропы і Расеі наконт яе, бо я ня бачу, якім чынам такое пагадненьне можа быць дасягнутае. Сумеснае ўзьдзеяньне на рэжым Лукашэнкі магчымае, яно можа прывесьці да адлігі. Сумесныя дзеяньні па рэфармаваньні Беларусі, тое, пра што кажа спадар Коктыш, мадэль знаходжаньня Беларусі ў перакрыжаваньні зонаў уплыву Расеі і Эўропы наўрад ці магчымая, бо занадта розныя інтарэсы маюць абодва бакі”.

East is East, West is West?

Дракахруст: “Аляксей, Вы ўжо пачалі нашу наступную тэму, дакладней, пачалі гаворку, пра яшчэ адзін бок праблемы. Віталь Сіліцкі, даказваючы ня толькі шкоднасьць, але і немагчымасьць дамоўленасьці Эўразьвязу і Расеі наконт Беларусі, гаворыць пра мэты Крамля адносна Беларусі наступным чынам: “Мэты Крамля ў зімовым канфлікце былі відавочнымі. У сваім пасланьні да Фэдэральнага сходу прэзыдэнт Пуцін падкрэсьліў, што пытаньне аб’яднаньня зь Беларусьсю застаецца адкрытым. Прынятая яшчэ ў 2000 годзе замежнапалітычная дактрына Расеі дакладна і нядвухсэнсоўна вызначае, што мэта замежнай палітыкі Расеі — недапушчэньне заходніх структураў і інстытутаў на постсавецкую прастору... прыярытэты расейскай палітыкі што да Беларусі — гэта як мінімум абмежаваньне яе сувэрэнітэту (блякаваньне магчымасьці яе палітычнай і эканамічнай інтэграцыі ў эўрапейскую супольнасьць) і захоп кантролю над крытычнай нафтагазавай і транзытнай інфраструктурай. Аб такіх рэчах, як дэмакратызацыя ці правы чалавека, гаворка проста не ідзе”.

Ці сапраўды мэты Масквы адносна Беларусі менавіта такія? Ці робяць яе мэты немагчымым яе дыялёг з Захадам, прынамсі з Эўропай наконт Беларусі?”

А. Пікулік: “Любыя палітычныя праекты, любыя эканамічныя праекты лібэралізацыі беларускай эканомікі пад кантролем Расеі будуць непазьбежна аддаляць Беларусь ад Маастрыхтскіх крытэрыяў”.


Пікулік: “Я цалкам згодны ў гэтым пытаньні з Віталем. Ён піша не пра тое, што дзеяньні Масквы ўскладняць ці адцягнуць патэнцыйны дыялёг з Эўразьвязам, ён піша пра тое, што тыя дзеяньні, якія можа зрабіць Масква, аддаляць Беларусь ад інтэграцыі ў Эўразьвяз. І гэта сапраўды так, бо любыя палітычныя праекты, любыя эканамічныя праекты лібэралізацыі беларускай эканомікі пад кантролем Расеі будуць непазьбежна аддаляць Беларусь ад Маастрыхтскіх крытэрыяў, якія патрабуюцца для рэфармаваньня беларускай эканомікі перад уступленьнем у Эўразьвяз.

Навідавоку канфлікт інтарэсаў. Эўрапэйскі варыянт эканамічных рэформ азначае пераход да лібэральнай рэгулюемай эканомікі. Расея сама ня здолела дасягнуць у поўнай ступені лібэральнага рэгуляваньня сваёй эканомікі, размова хутчэй ідзе пра нейкую гібрыдную эканоміку з моцным уплывам дзяржавы, з вэртыкальна інтэграваным рынкавымі структурамі, Але гэта канфлікт інтарэсаў у далёкай пэрспэктыве. Аднак у кароткатэрміновай пэрспэктыве пэўна магчыма націснуць на рэжым Лукашэнкі, каб у Беларусі была пэўная, хаця б невялічкая лібэралізацыя, калі не дэмакратызацыя”.

В. Булгакаў: “Для Брусэлю вельмі дзіўна мець справу з краінай, якую трэба пераконваць у патрэбе і карысьці далучэньня да Эўразьвязу”.


Булгакаў: “Сіліцкі таксама зьвяртае ўвагу на якасьць расейска-эўрапэйскіх адносінаў. Гэтая якасьць увесь час пагаршаецца ўжо некалькі гадоў. Нягледзячы на тое, што я ўсяляк вітаю дыялёг паміж Расеяй і Эўропай, мне сапраўды здаецца найвышэйшай ступеньню ўтапізму меркаваць, што будзе дасягнуты кансэнсус у беларускім пытаньні паміж расейскімі і эўрапэйскімі элітамі.

Наагул гэтыя апошнія ініцыятывы, у тым ліку і ліст Парфяновіча і Сініцына, на мой погляд, знаходзяцца ў пэўнай сувязі з выбухам расейскага нацыяналізму ў дачыненьні да Эстоніі і зь іншымі праявамі сучаснага расейскага нацыяналізму і нават шавінізму ў дачыненьні да краінаў Усходняй Эўропы. Тут, магчыма, быў таксама пададзены сыгнал вязьню Аляксандру Казуліну, які, здаецца, ніяк не адрэагаваў на гэты ліст. А мусіў, напэўна, зрэагаваць, каб акрэсьліць сваю палітычную пазыцыю. Нейкія элемэнты кансэнсусу адносна Беларусі паміж Брусэлем і Масквой магчымыя толькі ў асобных, досыць неістотных сэгмэнтах эканамічнага поля.

У геапалітычным аспэкце паміж Брусэлем і Масквой існуе поўная ўзаемасупярэчлівасьць, маскоўскія аналітыкі кшталту спадара Суздальцава выразна даюць зразумець, што нават зьмена культурных адносінаў у цяперашняй Беларусі, напрыклад, адмаўленьне ад дзяржаўнага статусу расейскай мовы, будзе немагчымае ў выпадку прарасейскіх трансфармацыяў беларускага грамадзтва.

На мой погляд, канфлікт інтарэсаў навідавоку, але ён ня надта жыва адчуваецца, бо Беларусь і беларусы знаходзяцца ў зоне расейскага інфармацыйнага ўплыву, і яны могуць мець дакладнае ўяўленьне пра пазыцыю расейскіх элітаў і вельмі расплывістае – пра пазыцыю Брусэлю.

Для Брусэлю вельмі дзіўна мець справу з краінай, якую трэба пераконваць у патрэбе і карысьці далучэньня да Эўразьвязу. Далучэньне краінаў Сярэдняй і Ўсходняй Эўропы адбывалася ў зусім іншым рэжыме – эліты самі пасьлядоўна ставілі такую мэту. Адносна Беларусі Брусэль фактычна пастаўлены ў пазыцыю зазывалы, які прымушаны выдумляць нейкія стымулы, каб зацікавіць беларускае грамадзтва.

Ёсьць яшчэ цікавы аспэкт, зьвязаны з неаімпэрскай палітыкай Расеі. Ёсьць такое правіла, што тэрытарыяльныя імпэрыі, кшталту Расейскай Фэдэрацыі, распадаюцца, калі не працягваюць тэрытарыяльную экспансію. І мне здаецца, што адчайныя спробы фармуляваць пазыцыю ў дачыненьні да Беларусі, што “мы адзін народ”, як гэта прагучала з вуснаў спадара Пуціна, таксама не ў апошнюю чаргу зьвязана з ўсьведамленьнем гэтай сумнай тэндэнцыі”.

Дракахруст: “Кірылл Коктыш, паколькі Вы жывяце ў краіне, якая паводле Валера Сіліцкага знаходзіцца на мяжы ці ўжо ў працэсе распаду, то Вам і карты ў рукі, каб патлумачыць, якія мэты ставіць Расея адносна Беларусі і ці дазваляюць гэтыя мэты ёй, Расеі, прыйсьці ўсё ж такі да нейкага пагадненьня адносна Беларусі з Эўропай?”

К. Коктыш: “Колькі-небудзь далёкасяжных мэтаў у Расеі адносна Беларусі няма”.


Коктыш: ”Ва ўяўленьнях адносна расейскай палітычнай прасторы сапраўды вельмі шмат мітаў, якія асабліва квітнеюць за межамі Расеі. Расейскі палітычны працэс будуецца на эканамічным падмурку. Першасным матывам для ўлады зьяўляецца эканамічная эфэктыўнасьць. Уласна палітыка, палітычныя партыі, палітычныя каштоўнасьці расейская ўлада разглядае як нейкія непазьбежныя выдаткі эканамічнага працэсу.

Гэта было інакш у Расеі Ельцына і я б пагадзіўся з тымі мэтамі, якія мае суразмоўцы бачаць у расейскай палітыцы, калі б гэта тычылася ельцынскага пэрыяду. Але зараз зусім іншая рэчаіснасьць. І у межах гэтага падыходу, у цэнтры якога эканоміка, мэтаў у Расеі адносна Беларусі насамрэч вельмі няшмат.

Давайце паглядзім на тое, што было рэальна зроблена. Пасьля нафтавай блякады, якую ў студзені зрабіў спадар Лукашэнка, Беларусь пазбавілася большай часткі свайго транзытнага патэнцыялу. У абыход Беларусі зараз будуецца галінка у Балтыйскую трубаправодную сыстэму, газ пойдзе большай часткай праз Паўночна-Эўрапэйскі газаправод, ён будзе дабудаваны параз 2-3 гады. Колькі-небудзь далёкасяжных мэтаў у Расеі адносна Беларусі няма...”

Дракахруст: “Кірыл, Вы сказалі, што Расея адносна Беларусі ня мае ніякіх мэтаў. Але мэты могуць быць ня толькі пазытыўнымі, але і нэгатыўнымі: можна ня толькі жадаць, каб нехта адбылося, але і каб нешта не адбылося. Валер Булгакаў назваў адну з такіх нэгатыўных мэтаў. Паводле яго Расея не хацела б, каб расейская мова перастала быць дзяржаўнай у Беларусі. Можна меркаваць, што ўступленьня Беларусі ў НАТО Расея таксама не хацела б і гэта ёсьць мэта Расеі...”

К. Коктыш: “Калі фармуляваць пазытыўную расейскую зацікаўленасьць, то яна зацікаўленая ва ўзьнікненьні ў Беларусі адказнага нацыянальна-арыентаванага кіраўніцтва”.


Коктыш: ”Гэта безумоўна так, гэтыя нэгатыўныя мэты існуюць. І калі Беларусь пойдзе ў НАТО, гэта будзе моцны ўдар па Расеі і ў Расеі гэта разумеюць. Што тычыцца моўнага пытаньня, то яно не такое крытычнае. Я спашлюся на свой досьвед размоваў з высокімі расейскімі чыноўнікамі. Іх погляд больш чым лібэральны, калі моўнае пытаньне будзе вырашацца ў Беларусі на збалянсаванай аснове, а не гвалтоўна. Калі фармуляваць пазытыўную расейскую зацікаўленасьць, то яна зацікаўленая ва ўзьнікненьні ў Беларусі адказнага нацыянальна-арыентаванага кіраўніцтва, якое было б зацікаўленае ў абароне нацыянальных інтарэсаў і зь якім магчыма было б дамаўляцца.

Гэты прынцып быў і афіцыйна сфармуляваны ў прыярытэтах палітыкі Расеі адносна краін СНД, калі было заяўлена, што прарасейскіх эліт у СНД няма і ніколі не было, і прарасейскасьць была толькі сродкам выцягваньня грошай з Расеі. Таму Расея адмовілася ад таго, што яна будзе больш плаціць за прарасейскаць і сфармулявала, што яна зацікаўленая ў адказных нацыянальных рэжымах. Бо калі справа ідзе аб адказнасьці, аб сапраўдных нацыянальных інтарэсах, то мяркуецца, што гэтыя інтарэсы будуць, па меншай меры ў доўгатэрміновай пэрспэктыве, дружалюбнымі да Расеі”.

Дракахруст: “Фонам нашай сёньняшняй размовы зьяўляецца саміт Расея–Эўразьвяз у Самары, які скончыўся жорсткай спрэчкай бакоў і яшчэ большым аддаленьнем. І на гэтым фоне адносінаў Эўразьвязу і Расеі, якія склаліся незалежна ад іх стаўленьня да Беларусі, наколькі магчымай Вам, Кірыл, падаецца іх дамоўленасьць адносна Беларусі?”

Коктыш: “Такая дамоўленасьць паміж Масквой і Брусэлем – гэта сапраўды нешта немагчымае. Немагчымае таму, што Расея, і ня без падставаў, лічыць Эўразьвяз праектам будучыні, але не праектам сёньняшняга дня. Ёсьць асобныя эўрапейскія дзяржавы, зь якімі можна размаўляць. Але пакуль Зьвяз ператворыцца ў нейкую цэласнасьць, якая будзе здольная асэнсоўваць свае палітычныя інтарэсы, пройдзе прынамсі 20 гадоў. Таму з Брусэлем Расея дамаўляцца ня будзе, бо ня лічыць яго таксама суб’ектам”.

На які ўзор будзе пабудаваная беларуская ідэнтычнасьць?

А. Пікулік: “Уплыў праз рынак, выключэньне з сыстэмы прэфэрэнцый ужо адбываецца, тое, што Эўразьвяз мог зрабіць: кропкавыя санкцыі, візавыя забароны,– таксама зроблена”.


Пікулік: “Тут я згодны з Кірылам Коктышам. Як кажуць, каму трэба патэлефанаваць, каб паразмаўляць з Эўразьвязам. Эўразьвяз шмат у чым містыфікуецца і ўяўляецца адзінай структурай, хаця ён такой не зьяўляецца. А наконт магчымасьці дамовіцца, я паўтаруся, цалкам магчымыя пэўныя дамоўленасьці аб ціску на Лукашэнку з мэтай выклікаць у Беларусі адлігу, але наўрад ці гэта стане шляхам да сур’ёзнай трансфармацыі краіны.

Эўразьвяз у межах сваіх бюракратычных працэдураў фактычна вычарпаў свае магчымасьці ўплыву на Беларусь. Уплыў праз рынак, выключэньне з сыстэмы прэфэрэнцый ужо адбываецца, тое, што Эўразьвяз мог зрабіць: кропкавыя санкцыі, візавыя забароны,– таксама зроблена. Камусьці ў выніку давялося перанесьці свой шопінг з Лёндану і Мілану ў Маскву. І ўсё.

Узровень заходняга уплыву на Беларусь вельмі нізкі. Беларускія ўлады не настолькі моцна залежаць ад заходніх крэдытораў і заходняга рынку капіталу, каб ў адказ рабіць пэўныя крокі. Вяртаючыся да тэмы дыялёгу Эўразьвязу і Расеі, варта сказаць што хуткая трансфармацыя краінаў Усходняй Эўропы і краінаў Балтыі і іх уступленьне ў Эўразьвяз было зьвязанае з узроўнем нацыяналізму, які шмат у чым быў скіраваны супраць Расеі.

Гэтыя краіны хацелі пазбавіцца эканамічнай залежнасьці ад Расеі і ім давялося вельмі хутка рабіць тое, што ім казалі ў межах умоваў ўступленьня ў Эўразьвяз. Беларусь – зусім іншы выпадак. Няма такога антаганізму ўжо ў гэтым. Хаця зь іншага боку я ня ведаю, да чаго ў рэшце рэшт можа прывесьці такое супрацоўніцтва Эўропы і Расеі, акрамя пастаноўкі пытаньня і кансультацыяў”.

В. Булгакаў: “Раней ці пазьней выбар мусіць быць зроблены і мне здаецца, што выбар гэты абавязкова будзе азначаць паразу аднаго з геапалітычных магнітаў, паміж якіх знаходзіцца Беларусь”.


Булгакаў: “Спадар Коктыш закрануў вельмі цікавую тэму, але на мой погляд вельмі тэндэнцыйна і прадузята. Ён сказаў, што Расея зацікаўленая ва ўзьнікненьні ў Беларусі адказнага, нацыянальнага рэжыму, які б быў падсправаздачны беларускаму грамадзтву. Відавочна, што мы ўкладаем розны сэнс у гэтае паняцьце – нацыянальны. Спасылаючыся на выказваньне спадара Пікуліка, як б заўважыў, што нацыянальны рэжым – гэта рэжым, які абапіраецца на пэўны тып нацыянальнай ідэнтычнасьці.

Досьвед Усходняй Эўропы паказвае, што ў нацыянальнай ідэнтычнасьці гэтых краінаў, гэтых грамадзтваў Расея – гэта полюс адштурхоўваньня, а не полюс прыцягненьня. І мне здаецца скрайне ўтапічным спадзявацца на тое, што ў Беларусі будзе вынайдзеная нейкая новая ідэнтычнасьць, якая ў выпадку посьпеху нацыяналізму ў Беларусі будзе ўспрымаць Расею як станоўчы полюс, а Захад – як адмоўны.

Сапраўды доля такая, што Беларусь ляжыць на перакрыжаваньні ўсясьветных шляхоў і геапалітычных калідораў і наўрад ці мы ўбачым захаваньне status quo. Раней ці пазьней выбар мусіць быць зроблены і мне здаецца, што выбар гэты абавязкова будзе азначаць паразу аднаго з гэтых геапалітычных магнітаў, паміж якіх знаходзіцца Беларусь”.

Дракахруст: “Кірыл, Вам слова для адказу наконт Вашай тэндэнцыйнасьці”.

Коктыш: ”Тэма ідэнтычнасьці і таго, якой яна можа быць,– тэма вельмі балючая. А навошта казаць пра заходнюю ці ўсходнюю апеку, як пра нейкую непазьбежнасьць, навошта мяняць расейскую апеку на эўраатлянтычную, чым адна лепш за іншую?

Беларусь, як і іншыя краіны ўсходняй Эўропы, адчувала сябе некім бар''ерам, францьерам Захаду і Ўсходу і знаходзілася альбо пад заходнім альбо пад усходнім уплывам. І стратэгія і Захаду і Усходу была аднолькавая – захапіць на гэтай тэрыторыі крытычную масу ўплыву і адгарадзіцца ад геапалітычнага суперніка. Але гэта рэчаіснасьць учорашняга дня.

Сёньня Расея і Эўропа, жадаюць яны гэтага ці не, сталі ўзаемазалежнымі. Эўропа залежыць ад расейскіх энэрганосьбітаў. Расея залежыць ад эўрапейскіх пакупнікоў энэрганосьбітаў. І яны зацікаўленыя ў тым, каб усур’ёз не сварыцца і стварыць эфэктыўную сыстэму ўзаемадзеяньня. Яна ўзьнікне ня заўтра, а гадоў праз 5-10, але яна ўзьнікне.

І гэтая ідэнтычнасьць Усходняй Эўропы, калі трэба некаму належыць Захаду альбо Ўсходу, робіцца контрпрадуктыўнай. Я нагадаю, што гістарычна першая ідэнтычнасьць гэтага рэгіёну быў шлях з грэкаў у варагі. Гэтая і нашая беларуская ідэнтычнасьць, хаця і добра забытая. І яна ізноў робіцца прадуктыўнай у тым новым геапалітычным раскладзе, які паўстае”.
“ А. Пікулік: “Залежыць ад Захаду і залежыць ад Усходу азначае цалкам розныя залежнасьці, як паводле якасьці, гэтак і па сутнасьці”.
Пікулік: “Я згодны са спадаром Булгакавым. Сапраўды, нацыяналізм, моцны нацыянальны рух у Беларусі будзе скіравана супраць Расеі. Што тычыцца таго, што сказаў спадар Коктыш, што паступова супярэчнасьці паміж Эўразьвязам і Расеяй зьмяншаюцца і што зараз адрозьненьне паміж Усходняй і Заходняй Эўропай будзе паступова зьнікаць – гэта тычыцца макраўзроўню. Але больш важным зьяўляецца тое, які полюс возьме за ўзор у эканоміцы і палітыцы кожная дзяржава. Залежаць ад Захаду і залежаць ад Усходу азначае цалкам розныя залежнасьці, як паводле якасьці, гэтак і па сутнасьці. Залежнасьць ад Захаду, інтэграцыя з наступным уступленьнем будзе азначаць трансфармацыю краіны ў бок дэмакратыі, у той жа час як з Расеяй вынік не настолькі адназначны”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG