Аляксей Іўчанка апошнія спробы беларускага ўрада ўрэгуляваць нафтавы крызыс увядзеньнем адмысловага мыта на транзыт расейскай нафты ў 45 даляраў успрыняў даволі зьдзіўлена. Украіна таксама зьбірае плату за транзыт нафты. Але памер яе на парадак ніжэйшы, прычым вылічваецца ён паводле ўзгодненай бакамі рынкавай формулы.
Іўчанка: “Тое, што Беларусь ня ўводзіла гэта раней, а зрабіла цяпер, сьведчыць, што Беларусь спачатку палітычна здалася Расеі, а потым, пасьля падпісаньня газавых пагадненьняў – і эканамічна. Тыя ж крокі, якія цяпер робяцца, як кажуць, наўздагон, – я ня думаю, што яны вельмі дапамогуць Беларусі. Трэба было гэта рабіць раней”.
Украіна ня мае асаблівых праблем з Расеяй у нафтавай галіне, кажа спадар Іўчанка. Праз Украіну транзытам ідзе каля 50 мільёнаў тон расейскай нафты ў год – у два разы меней, чым праз Беларусь. На думку спадара Іўчанкі, транзыт расейскай нафты праз Украіну можна было б павялічыць у два разы. Аднак сам ён ня схільны да такіх прапановаў, у адрозьненьне ад міністра паліва і энэргетыкі Ўкраіны Юрыя Бойкі, які ў пік беларуска-расейскага газавага процістаяньня прапанаваў Маскве павялічыць транзыт газу праз Украіну.
Іўчанка: “Я нэгатыўна ўспрыняў гэтую заяву, таму што суседзям заўсёды трэба дапамагаць, а ня шкодзіць. Тое, што заявіў Бойка, можна кваліфікаваць як тое, што ён дапамагае Расеі ціснуць на Беларусь.”
Спадар Іўчанка перакананы, што Беларусь і Ўкраіна павінны каардынаваць сваю транзытную палітыку. Паўтара гады таму спадар Іўчанка прапанаваў беларускаму боку падоўжыць у сябе нафтапровад “Адэса—Броды” і стварыць іншыя разьвязкі, але рэакцыя Менску была нэгатыўнай:
Іўчанка: “Беларусь заўсёды падыгрывала Расеі. А цяпер атрымала той урок, які мелі ад Расеі іншыя дзяржавы. Але калі Беларусь зробіць правільныя высновы з гэтага газавага ўроку, то, можа, у яе ёсьць нейкая пэрспэктыва ў гэтым пытаньні, але яна ўсё роўна будзе складанай, бо насамрэч Беларусь спазьнілася вельмі сур’ёзна”.
Ацэнка вынікаў беларуска-расейскага процістаяньня ў газавай сфэры ў спадара Іўчанкі адназначная:
Іўчанка: “Безумоўна, выйграла Расея. Беларусь прайграла шмат, бо згадзілася на высокую цану ў 100 даляраў і нізкую транзытную стаўку ў 1,45 даляра. Але самае галоўнае, што Беларусь аддала 50 адсоткаў стратэгічнай газатранспартнай сыстэмы, якая каштуе ня меней за 10 мільярдаў даляраў”.
Спадар Іўчанка кажа, што Беларусь цяпер чакаюць высокія кошты на газ і страта сваёй газатранспартнай сыстэмы, прычым раней, чым у 2010 годзе. Пры гэтым прыйдзецца аддаць Расеі ўсе акцыі “Белтрансгазу”, калі ня будзе чым разьлічвацца за паліва, лічыць спадар Іўчанка:
Іўчанка: “На жаль. І ўсё з-за таго, што Беларусь не заняла своечасова жорсткую пазыцыю ў гэтым пытаньні. Аляксандар Лукашэнка ўжо даўно патрапіў у залежнасьць ад Расеі. Я ня думаю, што ён сёньня сам у стане штосьці зрабіць. Калі яму дапамогуць суседзі і Эўропа, то можа ў яго і ёсьць шанцы, але вельмі цяжка…”
Паводле спадара Іўчанкі, беларускія газаправоды і нафтаправоды знаходзяцца ў добрым працоўным стане і пры нармальнай тэхнічнай падтрымцы могуць працаваць яшчэ дзясяткі гадоў, таму Беларусі варта трымаць іх у сваіх руках.