Навошта партыі ідуць на выбары? Якая «тэмпэратура» беларускага грамадзтва? Ці канвэртуецца папулярнасьць у сацсетках у палітычнае лідэрства?
Па гэтых пытаньнях у Праскім акцэнце спрачаюцца лідэр грамадзка-палітычнага руху «Гавары праўду» Андрэй Дзьмітрыеў, палітычны аналітык, публіцыстка Сьвятлана Калінкіна і палітоляг Юры Чавусаў. Вядзе перадачу Юры Дракахруст
Сьцісла:
- Удзел у выбарах адбываецца таму, што ў Беларусі мала магчымасьцяў палітычнага ўдзелу наагул
- Апазыцыя ўдзелам у выбарах толькі яшчэ больш дыскрэдытуе сябе
- Погляд наконт дыскрэдытацыі — ён зь мінулых гадоў, калі чакалі хуткай перамогі
- Ня трэба плён выбараў вымяраць пратэстамі
- Калі я казала, што ня бачу лідэраў, за якіх людзі выйдуць бунтаваць, я мела на ўвазе прадстаўнікоў традыцыйнай апазыцыі
- Сьмешна, калі Сьвятлана кажа, што старая апазыцыя — гэта адстой, а дыскусіі ў інтэрнэце — гэта сіла
Навошта партыі ідуць на выбары?
Дракахруст: Аляксандар Лукашэнка падпісаў указ аб прызначэньні парлямэнцкіх выбараў на 17 лістапада сёлета. Чаму практычна ўсе палітычныя сілы вырашылі ўдзельнічаць у выбарах? Выбараў жа няма, як мяркуюць некаторыя.
Чавусаў: Ня ўсе ўдзельнічаюць. Ёсьць пазыцыя КХП БНФ, якая ня ўдзельнічае ў парлямэнцкіх выбарах.
Але сапраўды асноўныя партыі, асноўныя структураваныя аб’яднаньні, якія маюць хоць нейкія сілы, удзельнічаюць.
Дыскусія — удзел ці байкот — адбываецца ў незалежных СМІ, але амаль незаўважальная па-за іх межамі.
Спробаў растлумачыць не палітыкам, а грамадзтву, чаму ня варта ўдзельнічаць, ня робіцца.
Удзел у выбарах адбываецца таму, што ў Беларусі мала магчымасьцяў палітычнага ўдзелу наагул. Выбары — адна з нешматлікіх, якія засталіся.
Раней часта крытыкавалі «рытуальныя» масавыя акцыі апазыцыі. Адбыліся зьмены ў закон аб масавых мерапрыемствах і нават тых «рытуальных» акцыяў няма.
Калі заўтра ўдзельнікі курапацкай варты створаць ініцыятыўную групу па зборы подпісаў і пойдуць зьбіраць подпісы да брамы гэтай ганебнай рэстарацыі, ім ніхто ня зможа перашкодзіць гэта рабіць.
Калінкіна: Я згодная зь Юрыям наконт матывацыі палітычных партыяў за ўдзел.
Для выбаршчыкаў апазыцыя стала часткай сыстэмы і выбаршчыкі не разумеюць, навошта апазыцыя ўдзельнічае ў выбарах.
У людзей няма ніякіх чаканьняў ад гэтых выбараў, веры ў выбары няма.
Я б пагадзілася з Уладзімерам Мацкевічам, што апазыцыя ўдзелам у выбарах толькі яшчэ больш дыскрэдытуе сябе.
Дзьмітрыеў: Мы ў «Гавары праўду» вырашылі ў 2010 годзе, што мы ўдзельнічаем ва ўсіх выбарах і ніводнага разу не пашкадавалі аб гэтым рашэньні.
Мы не арыентуемся на тых людзей, якія нас не падтрымліваюць. У рэгіёнах, дзе мы шмат працуем, людзі цудоўна разумеюць, хто ёсьць альтэрнатыва.
Мы, дзякуючы выбарам, з 2014 году фактычна наноў пабудавалі «Гавары праўду», калі разьвіталіся з большасьцю партыйных людзей. І менавіта выбары сталі добрым рухавіком.
У Фаніпалі на выбарах 2016 году ў мяне не было каманды. Сёньня ў нас там ёсьць арганізацыя, каля 40 чалавек. Гэтыя людзі мяне ведаюць і зьвяртаюцца па дапамогу, калі зьяўляецца нейкая праблема.
Погляд наконт дыскрэдытацыі — ён зь мінулых гадоў, калі чакалі хуткай перамогі. А цяпер грамадзтва хуткай перамогі не чакае, але хацела б вырашэньня сваіх праблемаў і хаця б невялічкіх крокаў наперад.
Што паказвае беларускі тэрмомэтар?
Дракахруст: Як вы ацэньваеце цяперашняю «тэмпэратуру» беларускага грамадзтва? Вось у Маскве нерэгістрацыя кандыдатаў у гарадзкую Думу спарадзіла моцныя пратэсты. У Беларусі нейкія падзеі, зьвязаныя з выбарамі, могуць выклікаць нешта падобнае?
Я нагадаю, што ў Беларусі зь вясны 2017 году растуць, хаця і з ваганьнямі, даходы насельніцтва. Тады сярэдні заробак быў 370 даляраў, цяпер каля запаветных «папіцот».
Калінкіна: Я ня ведаю настрояў у Фаніпалі, можа, калі там Андрэя Дзбмітрыева не зарэгіструюць, то там адбудуцца пратэсты. Але я сумняваюся.
Аднак што тычыцца Менску і іншых буйных гарадоў такія пратэсты цалкам немагчымыя.
У Маскве некаторыя кандыдаты ад апазыцыі ў сваіх акругах зьяўляюцца лідэрамі грамадзкай думкі. На жаль, у Менску, у Беларусі я такой сытуацыі ня бачу.
І я настойваю — ёсьць расчараваньне людзей у тым, што апазыцыя ўдзельнічала ў выбарах, гуляла па правілах улады і нічога не рабіла, каб у краіне сапраўды былі выбары.
Чавусаў: У Расеі былі муніцыпальныя выбары, на якіх сэнсацыйна перамагалі прадстаўнікі апазыцыі. На гэтыя, гарадзкія выбары была сурʼёзная стаўка з боку расейскай альтэрнатывы, былі надзеі ў грамадзтве.
І гэтыя пратэсты — выплюх справядлівага абурэньня людзей, у якіх скралі магчымасьць хаця б паўдзельнічаць у выбарах са сваім кандыдатам.
Я нязгодны з тым, што ў Беларусі падобных сытуацыяў няма.
Сьвятлана можа наведаць Берасьце і спытаць, ці зьяўляюцца лідэры пратэстаў супраць акумулятарнага заводу лідэрамі грамадзкай думкі. Ці наведаць Першамайскую акругу Менску і спытаць, як яны ставяцца да ўшчыльненьня і як ацэньваюць працу спадароў Губарэвіча і Янчурэвіча і іншых палітыкаў, якія робяць стаўку на мясцовыя праблемы.
Лякальны парадак дня не мяняе сытуацыю ў грамадзтве. «Ветру пераменаў» мы ў гэтых выбарах не адчуваем.
Ніколі не было такога напампоўваньня даходаў перад менавіта парлямэнцкімі выбарамі.
Дзьмітрыеў: Ня трэба прыпісваць сваё расчараваньне іншым людзям.
Ня трэба плён выбараў вымяраць пратэстамі. Сёньня адна зь велізарных тэмаў — гэта падвойныя стандарты ў грамадзтве: адным і ільготы, і пэнсіі, і магчымасьці для дзяцей, а іншыя за гэта ўвесь час мусяць плаціць.
Гэта тычыцца і новых правілаў прызыву, і антыдармаедзкага дэкрэту, які мадыфікавалі, але не скасавалі — гэта шмат чаго.
«Каралі інтэрнэту» супраць традыцыйных партыяў
Дракахруст: Ці зьбіраецца хто-небудзь на гэтых выбарах тэставаць, як працуюць у Беларусі інтэрнэт-тэхналёгіі палітычнай камунікацыі? Ва ўсіх перад вачыма трыюмфальны посьпех Зяленскага і «Слугі народу», дасягнуты ладнай часткай працай у сацсетках. Паўтарыць у Беларусі ніхто не паспрабуе?
Некаторыя гавораць, што партыі, палітычныя арганізацыі — гэта «ацтой», дыназаўры, а рэй вядуць інтэрнэт-інфлюэнсэры.
Праўда, Лідзія Ярмошына днямі сказала, што ў нас «каралі інтэрнэту» на выбарах посьпеху мець ня будуць.
Андрэй, вы — сыходзячая натура, а інтэрнэт-інфлюэнсэры «руляць»?
Дзьмітрыеў: Кожны, хто робіць нешта новае, гаворыць, што ўсё старое не працуе. Насамрэч працуе і старое.
На выбарах трэба хадзіць па кватэрах, па тых людзях, якія не карыстаюцца інтэрнэтам.
На мясцовых выбарах мы праз старонку арганізацыі знайшлі каля 100 новых кандыдатаў. Сёлета на сваёй інтэрнэт-сторонцы мы ўтварылі першы ў Беларусі онлайн выбарчы штаб.
Інтэрнэт — гэта добра, але гэта працуе, калі ёсьць структура, калі ты прыяжджаеш у горад і там ёсьць хоць некалькі тваіх людзей.
Хацелася б, каб інфлюэнсары пайшлі ў палітыку, я хацеў бы пабачыць іх кампаніі.
Дракахруст: Прынамсі двое зь іх абвясьцілі, што ня будуць гуляць у гэтую гульню — Антон Матолька і Эдуард Пальчыс. Пра гэта яны заявілі на старонках «Нашай нівы».
Дзьмітрыеў: А як яны будуць гуляць, калі трэба сабраць тысячу подпісаў? Гэта ня так лёгка.
Што да досьведу Зяленскага, то ў нас БТ ужо шмат гадоў паказвае сэрыял «Слуга народу». Толькі там іншы галоўны герой.
Калінкіна: Калі я казала, што ня бачу лідэраў, за якіх людзі выйдуць бунтаваць, я мела на ўвазе прадстаўнікоў традыцыйнай апазыцыі.
Сытуацыя ў Берасьці зусім іншая, там лідэрамі пратэстаў сталі як раз не апазыцыянэры, а блогеры, грамадзкія актывісты.
І яны зарабілі свой палітычны капітал як раз на тым, што, у адрозьненьні ад апазыцыі, не гулялі па правілах улады.
Берасьцейскія лідэры пратэстаў сапраўды заявілі, што будуць балятавацца ў палату прадстаўнікоў.
Мы гаворым пра выбары, як пра працэс, а для большасьці людзей выбары важныя як вынік. З гэтага гледзішча ў нашых умовах удзел ці няўдзел вялікай розьніцы ня мае.
Дракахруст: У свой час беларускі блогер Яўген Ліпковіч яшчэ у часы ЖЖ вёў у інтэрнэце кампанію, каб стаць дэпутатам мясцовага савету. І шмат людзей яго чытала, падтрымлівала ў інтэрнэце. Але калі ён паспрабаваў правесьці акцыю офлайн, то прыйшло 10 чалавек, зь іх 5 журналістаў.
Цяперашнія інфлюэнсэры — яны не з таго ж цеста?
Чавусаў: Я мяркую, што кардынальна сытуацыя не памянялася з часоў экспэрымэнту Ліпковіча. Пранікненьне інтэрнэту павялічылася, але праблема там была ў іншым. Можна паўдзельнічаць, можна атрымаць моцныя ўражаньні, але пасьведчаньне дэпутата ты не атрымаеш, колькі б ты ў інтэрнэце ні пісаў, колькі б камэнтаў ня меў, і колькі б троляў не наймаў.
Сьмешна, калі Сьвятлана кажа, што старая апазыцыя — гэта адстой, а дыскусіі ў інтэрнэце — гэта сіла.
А для таго, каб быў беларускі Зяленскі, трэба, каб быў беларускі Каламойскі.
