Вялікі парадокс. Чаму дэградуе харчаваньне французаў

Такія паняцьці, як француская кухня, француская гастраномія і францускі стыль харчаваньня могуць сысьці ў гісторыю.

У Францыі імкліва скарачаюцца колькасьць фэрмэрскіх гаспадарак і маштабы вытворчасьці прадуктаў харчаваньня, французы ўсё менш увагі зьвяртаюць на тое, што яны ядуць, а найбуйнейшы ў сьвеце «Макдоналдс» разьмяшчаецца на Елісейскіх палях у Парыжы.

Нядаўна ў Парыжы прайшоў штогадовы конкурс францускай гастраноміі Les Lebey de la Gastronomie. Усе наведвальнікі, нават не пасьпеўшыя купіць квіткі на элітную вячэру-дэгустацыю, змаглі паглядзець выставу францускай гастраноміі, дзе можна было таксама паесьці, і ўдзельнічаць у канфэрэнцыі, прысьвечанай сучасным праблемам харчаваньня ў Францыі — якіх, аказваецца, вельмі і вельмі шмат.

На канфэрэнцыі шмат гаварылася пра зьмены культуры харчаваньня і аб неабходнасьці захаваць слаўныя кулінарныя традыцыі краіны. Абмяркоўваўся і апошні харчовай скандал, які распачаўся ў Францыі ў пачатку года, калі сетка супэрмаркетаў дазволіла распродаж арэхава-шакаляднай пасты Nutella. У ходзе гэтых гандлёвых акцый у многіх крамах адбыліся сур’ёзныя бойкі, а часам і сапраўдныя бойкі паміж пакупнікамі, якія спрабавалі атрымаць пабольш уцэненыя тавары. Гэтыя сцэны шакавалі грамадзкасьць: як у Францыі, на радзіме вытанчанай гастраноміі, людзі могуць біцца за бляшанкі, больш чым на палову напоўненыя цукрам і пальмавым алеем?

Нягледзячы на ўсе спробы Міністэрства аховы здароўя Францыі папярэдзіць пра шкоду празьмернага спажываньня цукру, французы зьяўляюцца першымі спажыўцамі пасты Nutella у сьвеце — 84 тысячы тон у год, амаль тры кіляграмы ў сэкунду! Як паказваюць нядаўнія дасьледаваньні, французы, як і іншыя жыхары плянэты, спажываюць усё больш перапрацаваных прадуктаў і розных паўфабрыкатаў і ўсё менш сьвежых прадуктаў.

За апошнія 30 гадоў моцна скараціўся і час, праведзены за гатаваньнем ежы: калі ў 1986 годзе французы трацілі на гэта ў сярэднім 71 хвіліну ў дзень, то сёньня на гэты працэс сыходзіць усяго 53 хвіліны. Нарэшце, абсалютная большасьць спажыўцоў купляюць прадукты ў сеткавых супэрмаркетах, а не наўпрост у вытворцаў або ў невялікіх прадуктовых крамах, і галоўным крытэрыем выбару часьцей зьяўляецца кошт, а не якасьць. Калі ў сярэдзіне 1960-х на прадукты трацілася больш за траціну сямейнага бюджэту, то сёньня — толькі 20 адсоткаў (у сярэднім 385 эўра ў месяц на чалавека).

Рэстаранны крытык і спэцыяліст па пытаньнях харчаваньня Пэрыко Легас, які выступаў на канфэрэнцыі ў Парыжы, лічыць, што францускія спажыўцы ў асноўнай сваёй масе не надаюць належнай увагі ежы:

«Вялікі парадокс Францыі заключаецца ў тым, што на радзіме гастраноміі, у краіне прадуктовага багацьця і разнастайнасьці, спажыўцы паводзяць сябе найбольш безадказна. Ці ведаеце вы, што самы вялікі і самы прыбытковы „Макдоналдс“ сьвету знаходзіцца ў Парыжы на Елісейскіх палях? Што штодня ў Францыі ў рэстаранах „Макдоналдс“ робіцца 1 мільён 200 тысяч заказаў? Што наша краіна — другі ў сьвеце рынак збыту гэтай сеткі фастфуду? Акрамя таго, 85-90 працэнтаў французаў купляюць прадукты ў сеткавых супэрмаркетах, і часьцей за ўсё на тыдзень наперад. Гэта значыць гэтага 10 адсоткаў маіх суграмадзян імкнуцца купляць у правераных вытворцаў і не паддавацца на рэкляму буйных прамыслоўцаў.

Сёньня ў Францыі ў нас яшчэ ёсьць доступ да выдатных разнастайных прадуктаў, хоць шмат фэрм і галін зьнікла і было разбурана. Але нельга сьцьвярджаць, што добра харчавацца — гэта каштуе дорага. Дорага каштуе дрэнна харчавацца! Па-першае, канчатковая цана гатовага паўфабрыкату зусім ня малая. А калі мы паглядзім на наступствы гэтай куплі — такія як заахвочваньне інтэнсіўнай вытворчасьці, забруджваньне навакольнага асяродзьдзя, рызыка для здароўя і кошт лячэньня — то мы ўбачым, што падобнае спажываньне каштуе вельмі дорага. У Францыі кожны год узьнікае 165 тысяч захворваньняў на рак, і з іх 65 тысяч наўпрост зьвязаныя з харчаваньнем, у тым ліку 2500 выпадкаў дзіцячага рака! І астатнія таксама, вядома ж, больш ускосна, але зьвязаныя з нашым рэжымам харчаваньня».

З харчаваньнем зьвязаная і іншая ўсё больш сурʼёзная для Францыі праблема. 13 адсоткаў падлеткаў і 34 адсоткі дарослых маюць залішнюю вагу, і 4 адсотка падлеткаў і 17 працэнтаў дарослых — атлусьценьне.

Ёсьць і іншы бок праблемы: новыя формы спажываньня і манапалізацыя збыту супэрмаркетамі і гіпэрмаркетамі вельмі згубна адбіваюцца на сельскагаспадарчай галіны Францыі.

Лік фэрмэрскіх гаспадарак у краіне пастаянна зьніжаецца. Калі ў 1988 годзе ў краіне было больш за мільён фэрмэрскіх гаспадарак, то ў 2013 годзе іх заставалася парадку 450 тысяч. Зьніжаюцца і даходы гэтай часткі насельніцтва: у сярэднім яны зарабляюць крыху больш пражытачнага мінімуму, аднак паводле ацэнак спэцыялізаваных страхавых кампаній, амаль траціна фэрмэраў атрымлівае ўсяго 354 эўра ў месяц. Са зьбядненьнем зьвязваюць рост самагубстваў сярод фэрмэраў: фактычна кожныя два дні становіцца вядома аб новым выпадку суіцыду, распавядае Пʼер Прыале, фэрмэр-садавод, аўтар кнігі «Гронкі гневу. У абарону зьнішчэньня сялянства»:

«Сёньня многія фэрмэры вымушаныя прадаваць сабе ў страту. Сыстэма харчовай прамысловасьці і дыстрыбуцыі зробленая так, што нас ставяць на калені, патрабуючы збываць за бесцань нашы прадукты. Але горш за ўсё тое, што спажыўцы нават ня могуць сабе дазволіць гэтыя прадукты, таму што нацэнкі, практыкаваныя пасярэднікамі, калясальныя! Аграпрамысловыя кампаніі атрымліваюць нашы прадукты фактычна бясплатна, і потым перапрадаюць з такой накруткай, што простым французам яны не па кішэні... 70 адсоткаў фэрмэраў знаходзяцца ў вельмі цяжкай сытуацыі. Яны працуюць па 14-16 гадзін у суткі і атрымліваюць мінімальную дапамогу».

Многія спэцыялісты кажуць, што француская сельская гаспадарка пакутуе і ад нядобрасумленнай канкурэнцыі. У многіх краінах, у тым ліку ўнутры самога ЭЗ, стандарты вытворчасьці значна ніжэй, вытворчасьць — маштабней, а заробкі сельскагаспадарчых рабочых куды ніжэй, чым у Францыі. За кошт гэтага іх прадукцыя аказваецца таньней францускай. Гэтым карыстаюцца прадуктовыя дыстрыбʼютары, якія замяняюць імпартнымі таварамі больш дарагія францускія.

Як у гэтых умовах захаваць традыцыйнае фэрмэрства і велізарную сельскагаспадарчую разнастайнасьць, якое на працягу многіх стагоддзяў складала адно з галоўных багацьцяў і слаўных традыцый Францыі? Сёньня асноўныя надзеі ўскладаюцца на спажыўцоў. Толькі яны могуць зрабіць усьвядомлены выбар і падтрымаць формы вытворчасьці, якія здаюцца ім больш карыснымі і справядлівымі.

Пэрыко Легас, які напісаў кнігу «Грамадзяне, за стол!», разглядае харчаваньне як палітычны акт, спосаб узьдзеяньня на сьвет, у якім мы жывем:

«Я хацеў бы, каб усе французы больш сачылі за сваім харчаваньнем. Трэба быць больш уважлівымі пры выбары прадуктаў і больш заахвочваць нашых мясцовых вытворцаў — бо ў нас у краіне пакуль яшчэ захоўваецца дастаткова высокі ўзровень патрабаваньняў і якасьці. Калі мы будзем лепш харчавацца, мы ня толькі палепшым сваё здароўе, але таксама падтрымаем нашых фэрмэраў і нашу нацыянальную гастраномію, якая па праву лічыцца культурнай спадчынай чалавецтва... Адказнае стаўленьне да свайго харчаваньня — гэта эканамічны, сацыяльны і палітычны акт».

Натальля Руткевіч, руская служба Радыё Свабода

Арыгінал публікацыі ТУТ.