Хто я, навошта я? — Два гэтыя пытаньні часамі грукаюцца ў сэрца, мышамі грызуць дзіркі і робяць хады у падобным на швайцарскі сыр шэрым рэчыве вагой тры кілі. Узіраесься ў людзей вакол, у чалавека ўнутры — хто я? Ніхто. Не, ты, канечне, нехта. Але ніхто звонку не адкажа табе на гэта пытаньне. А калі запытаесься ў іншых, спрабуючы спасьцігнуць гэтую глыбіню голай душы, іншыя пачнуць прыкрываць сорам твой рознымі анучкамі, прапаноўваць усе магчымыя гарнітуры і маскі, каб прыйшоў ты на баль чалавецтва прыгожанькі: «Ты ж маці!», «Ты ж ўрач!», «Ты ж скончыў унівэрсытэт!», «Ты ж добры чалавек!», «Вазьмі сябе ў рукі!». Блізкія на гэтае пытаньне паднясуць табе лахманы са словамі «Ёлупень ты, няздара і асталоп, ідзі працуй і грошы зарабляй!». Псыхатэрапэўт за твае грошы прапануе табе цэлы гардэроб, дзе на адзеньні залатымі літарамі будзе вышыта «Ахвяра» або «Сьвет поўны любві, азірніся».
Прабачце, гэта было лірычнае адступленьне.
«Ты ж журналіст!», — закрычалі на мяне звонку, залямантаваў Унутраны Цэнзар, і давялося несьціся з дазволенай Правіламі дарожнага руху хуткасьцю ў адзін з райцэнтраў, дзе дзеці ўцяклі з садку, і паехалі на цягніку ў суседні горад (усе назвы выдуманыя; героі ня выдуманыя — іх тут увогуле няма). Адтуль дзяцей вярнулі дахаты на міліцэйскай машыне. Прыгожа! Я спрабавала дапытацца ў міліцыі — ці ўключалі мігалкі, калі везьлі хлопчыкаў? Але яны не адказалі мне. Баяцца, мусіць. Можа, нейкімі Правіламі забаронена гэта рабіць.
У вокнах раз-пораз мільгалі і зьнікалі перапалоханыя твары
Не для ўсіх гэтая гісторыя скончылася хэпі-эндам: камуністычны міністар адукацыі выхапіў шаблю і пачаў тут жа секчы галовы. Першай ахвярай стала выхавацелька, другой — загадчыца, трэцяй пацярпелай у малой ступені — начальнік аддзелу адукацыі. У райцэнтры мы шукалі ахвяраў гневу міністра, але марна: сярод белага дня садок быў зачынены на ўсе магчымыя замкі, прычым усе дзьверы, ва ўсе групы. Грукалі, званілі, адсьвечвалі і мітусіліся пад вокнамі — марна. У вокнах раз-пораз мільгалі і зьнікалі перапалоханыя твары. На тэлефанаваньні ці не адказвалі, ці шпурлялі слухаўку. Праўда, аднойчы слухаўку падняла кабета, якая прашаптала, што яна наогул мэдычны работнік і нічога ня ведае. Дзе загадчыца — нікому не было вядома. Кабета ледзь ня плакала: «Ды ня ведаю я нічога! Я мэдсястра!» Карцела спытаць: як гэта — нічога не ведае? Абсалютна? Нават пра аказаньне першай дапамогі пры тэмпэратуры, высокім ціску, адкрытых ранах? (У нас якраз была адкрытая рана, праўда, душэўная, але на тым баку зноўку кінулі слухаўку).
Так мы і мітусіліся па Сьветлагорску. У аддзеле адукацыі таксама нічога ня ведалі. Начальніцы не было. Намесьніцы не было. Усе былі «у ад’езьдзе» — натуральна, невядома дзе. Мы да болю ў вачах вывучылі твар начальніцы аддзелу адукацыі, і спадзяваліся толькі на сьвяты Провід сустрэць яе недзе выпадкова — на гэтых абшарах, дзе нешта зламалася з камунікацыяй, і інфармацыю можна атрымаць толькі нетрадыцыйным шляхам — у сыстэме, якая функцыянуе стабільна і традыцыйна, па пэўных правілах і схемах.
Ад нас уцякае, магчыма, начальнік аддзелу адукацыі
Надвячоркам мы зноў туляліся ля таго дзіцячага садку, без асаблівай надзеі зазіралі за плот. І тут з садку амаль выбеглі дзьве кабеты, з выгляду — нейкія начальніцы, з чырвонымі раззлаванымі тварамі. Яны подбегам кінуліся да чырвонага мікрааўтобуса, мы — за імі. Гены продкаў-паляўнічых прачнуліся ў нас! «Пачакайце, пачакайце! Вы раптам не з аддзелу адукацыі?», — лямантавалі мы, несучыся за кабетамі. «Не!», — катэгарычна кінула адна з іх, і прысьпешыла хаду. Пры гэтым яна дапусьціла памылку — азірнулася на нас. «Гэта яна, начальніца аддзелу адукацыі!», — узрадаваўся мозг, які імгненна ідэнтыфікаваў здымак з сайту райвыканкаму і рэальнага чалавека, які ўцякаў ад нас. Учора, вось на самым гэтым месцы, дзеці зладзілі ўцёкі на цягнік. Сёньня, роўна праз суткі, ад нас уцякае, магчыма, начальнік аддзелу адукацыі. Толькі дзеці не крычалі, калі беглі, што яны — ня дзеці, і не выракаліся саміх сябе. «Але гэта вы! Гэта вы начальнік аддзелу адукацыі!», — мы спрабавалі пераканаць кабету, што ня варта выракацца сябе, тым больш маючы такую сацыяльную ролю. Адказам на наш лямант было паскарэньне хады аж да бегу. Балазе, чырвоны мікрааўтобус быў блізка, і нам гэта было зусім не на руку. Вось-вось яго пашча паглыне кабетаў, і мы зноў застанёмся ні з чым. «Скажыце толькі адно — ці звольнілі выхавацельку?», — крычалі мы наўздагон. «Так!», — данеслася ўжо з мікрааўтобусу. Пакуль кіроўца зачыняў дзьверы, мы пасьпелі яшчэ закрычаць: «А загадчыцу садку?». «Так!», — дзьверы мікрааўтобуса ляснулі, добра, што мы ня лезьлі туды рукамі, так бы засталіся без пальцаў. А каб палезьлі туды галовамі! Страшна думаць!
… Калі што — я маю доказы нашай размовы. Аўдыёзапіс, які зафіксаваў «Так!» — аж два разы.
Чыноўнікі выракаюцца саміх сябе
… Пётра неяк выракся, але Бога. Чыноўнікі — сьвядома ці падсьвядома, выракаюцца саміх сябе. Можа, яны і не чыноўнікі. Можа, і ніякая ня ўлада, і Ўнутраны Цэнзар падказвае ім гэта. А можа, яны разумеюць гэтую ўсю адноснасьць, і часовасьць, і марнасьць — ненадоўга тыя сацыяльныя ролі. Сёньня на кані, а заўтра ўжо цябе зацуглялі.
Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
