Пра фэмінітывы, словы жаночага роду, якія абазначаюць назву прафэсіі або род заняткаў, якія з большага ўласьцівыя беларускай мове, але часам выклікаюць шмат спрэчак, гаворым з дэпутаткай Палаты прадстаўнікоў, мовазнаўцай Аленай Анісім, журналісткай Адарʼяй Гуштын і блогеркай Настай Захарэвіч у перадачы «Толькі жанчыны» зь вядучай Ганнай Соўсь.
«Калі размаўляем не публічна, я магу быць і дэпутаткай. Але ў афіцыйных стасунках, канешне, дэпутат»
Ганна Соўсь: Алена Анісім, як вы сябе называеце — «дэпутатка» ці «дэпутат»? Зянон Пазьняк у сваім нядаўнім артыкуле раіць беларусам змагацца з дэфармацыяй маўленьня і імкнуцца захоўваць чысьціню мовы. Паводле яго, лепей выкарыстоўваць «спадарыня міністар», а не «міністарка», бо «міністарка» (слова-калека), ужытае ў публічным кантэксьце, — гэта зьняважлівае панібрацтва, і тут назіраем істотнае этычнае псаваньне мовы«. Ці вы згодныя?
Алена Анісім: Мне вельмі падабаецца дэвіз, ці выслоўе, якое абрала для сябе ініцыятыва «Дзея»: яны назвалі сваю старонку «Беларуская мова — гэта космас». Беларуская мова — гэта жывы арганізм, і ў ім адбываюцца розныя працэсы. Зь іншага боку — гэта сыстэма, у якой шмат што структуравана і пазначана па пэўных крытэрыях. Таму я падтрымліваю Зянона Пазьняка ў тым сэнсе, што ўжываць тыя канструкцыі, якія ўласьцівыя беларускай мове, трэба адпаведна стылю маўленьня. Напрыклад, у беларускай мове ёсьць традыцыя называць жанчыну па імені мужа, напрыклад, Сімоніха, гэта мы сустрэнем у мастацкіх творах. Ці па прозьвішчы. Але гэта дапушчальна ў размоўным стылі, калі паміж сабою. Гэта дапушчальна для мастацкай літаратуры, у творах. Калі ж гаворка ідзе пра публічныя выказваньні, умоўна кажучы, афіцыйны стыль, то, канешне, такія канструкцыі недапушчальныя, таму што гэта тое самае, як бы вы ішлі кудысьці ў сьвет на нейкае мерапрыемства і апрануліся зусім неадпаведна стылю.
Ганна Соўсь: Усё ж вы — дэпутатка ці дэпутат?
Алена Анісім: Калі мы з вамі размаўляем не публічна, то я магу быць і дэпутаткай. Але калі размова ідзе пра афіцыйныя стасункі, то, канешне, дэпутат. Канешне, спадарыня міністар, і, канешне, спадарыня амбасадар, ці спадарыня пасол, хто як ужывае.
«Ад суфіксу -ка нічога не залежыць»
Ганна Соўсь: Адарʼя Гуштын, каля месяца таму вы распачалі дыскусію ў Фэйсбуку, выступаючы супраць фэмінітываў, якія ў пэўных выпадках, з вашага пункту гледжаньня, гучаць недарэчна. Патлумачце вашу пазыцыю, калі ласка. І як вы сябе называеце, калі прадстаўляецеся — журналістка ці журналіст?
Адарʼя Гушын: Я прадстаўляюся як журналіст, але ня маю нічога супраць, калі хтосьці прадстаўляе мяне як журналістку. Я наогул не выступаю супраць фэмінітываў, проста я лічу, што гэтая тэма трохі раздзьмутая, і калі спрабуюць прэзэнтаваць гэта ў якасьці вырашэньня нейкіх гендэрных пытаньняў, то гэта перабольшана. Насамрэч хапае іншых больш вострых пытаньняў, якімі варта было б заняцца і мужчынам, і жанчынам. Проста ў расейскай мове сапраўды некаторыя фэмінітывы гучаць штучна, і я ня бачу пакуль гэтым сыстэмнасьці. Мяне, напрыклад, зьдзівіла тое, што «фатограф» у дачыненьні да жанчын некаторыя ўжываюць як «фатографка», і нават «фатаграфіня». Але я не адмаўляю, што можа быць праз гадоў 5-10 гэта гэта будзе так сама звыкла, як у беларускай мове. Пакуль жа я ня бачу, каб гэта прыжылося. Па-другое, я ня бачу нейкіх грунтоўных тлумачэньняў і тэзісаў, якія дазволілі б зразумець, што гэта штосьці зьменіць да лепшага ў сытуацыі з правамі жанчын. Мне здаецца, што тут важна не форма, а зьмест, і калі спэцыяліст сапраўды добры, то няважна, як ты скажаш — важна, якую працу гэты чалавек выконвае і які ў яго імідж, рэпутацыя. Ад суфіксу -ка тут нічога не залежыць.
«Артыкул набраў больш за 100 камэнтаў, амаль усе былі з прычыны слова „псыхалягіня“»
Ганна Соўсь: Наста Захарэвіч, я чытала кнігу дасьледчыка Уладзіслава Гарбацкага «Гід па фэмінізацыі беларускай мовы», у якой ён піша, што «беларуская мова заўсёды фэмінізавала назвы пасадаў, і таму крытыкі фэмінізацыі проста ня ведаюць гісторыі мовы». Спадар Гарбацкі прапануе сотні варыянтаў утварэньня фэмінітываў у беларускай мове, некаторыя зь іх, магчыма, гучаць часам нязвыкла — «інтэрн —інтэрнаўка, практык — практыца». Ці вы за тое, каб фэмінітывы ўжываліся без выключэньняў?
Наста Захарэвіч: Я ў штодзённым жыцьці стаўлюся вельмі спакойна да фэмінітываў. Іншых я не выпраўляю, сама ўжываю па-рознаму — звычайна фэмінітывы, але здараецца па-рознаму. Нядаўна бачыла ілюстрацыйны пост у Фэйсбуку: мужчына вельмі моцнай абураўся, чаму дзіця са школы прынесла нейкую паперку на подпіс, гэта была даведка, дазвол на нешта, і вось у гэтай паперцы быў зварот нібыта да ўсіх бацькоў, але ў жаночым родзе, то бок нібыта толькі да маці. І ў мужчыны было напраўду такое жудаснае абурэньне, што ён вымушаны падпісацца, мужчына, пад нейкім зваротам у жаночай форме. То бок калі сытуацыя паварочваецца ў такі бок, аказваецца, што канчатак становіцца вельмі-вельмі важным, і калі ён ня той, гэта нібыта катастрофа.
На практыцы нібыта драма ўзьнікае вакол фэмінітываў, і па шчырасьці, я не зусім гэтую драму разумею.
Увогуле я бачу, што на практыцы нібыта драма ўзьнікае вакол фэмінітываў, і па шчырасьці, я не зусім гэтую драму разумею, таму што мова зьмяняецца з часам. Гэты працэс непазьбежны. Спачатку і праўда шмат што можа гучаць нязвыкла. Але мы прывыкаем да розных новых словаў. І мне здаецца, што вельмі часта яскрава нэгатыўная рэакцыя на фэмінітывы не пра нязвыкласьць, не пра тое, што трэба прывыкнуць да нейкага новага слова. Гэта штосьці зь іншай абсалютна опэры. Я вось нядаўна рабіла інтэрвію з Крысьцінай Вязоўскай, і ў загалоўку артыкулу было слова «псыхалягіня». Артыкул набраў больш за 100 камэнтаў і амаль што ўсе з іх былі спрэчкай з прычыны слова «псыхалягіня». То бок калі чалавеку канчатак такі настолькі рэжа вока, што чалавек ня можа сканцэнтравацца на тэме артыкулу — ну, напэўна праблема не ў фэмінітыве як такім, а ў тым, што чамусьці такая рэпрэзэнтацыя жанчын выклікае настолькі моцнае абурэньне.
Ганна Соўсь: Якая ваша прапанова — не ўжываць альбо выкарыстоўваць, каб людзі прывыклі з часам?
Наста Захарэвіч: Я лічу, людзі звыкнуцца з часам. І, можа быць, хтосьці перажывае больш чым я, камусьці хочацца, каб усе пачалі ўжо заўтра ўжываць толькі фэмінітывы ў дачыненьні да жанчын. Мне здаецца, што можна да гэтага ўсяго спакайней ставіцца. З часам усё неяк прыйдзе да нейкай формы.
«Людзі не звыклыя ўвогуле да беларускай мовы, а тым больш да нейкіх новых формаў»
Ганна Соўсь: Пасьля таго, як Сьвятлана Алексіевіч атрымала Нобэлеўскую прэмію па літаратуры, у дыскусіі ў Нацыянальнай бібліятэцы мовазнаўцы абмяркоўвалі, як лепей называць яе па-беларуску — ляўрэат ці ляўрэатка. І Лявон Баршчэўскі тады выказаўся, кшталту, што каб атрымала прэмію Ларыса Геніюш, то была бы ляўрэатка, а калі Сьвятлана Алексіевіч, то лепей ляўрэат. Наколькі істотны кантэкст у фэмінітывах? Чаму гэта ня толькі лінгвістычнае пытаньне?
Алена Анісім: Яшчэ раз падкрэсьлю, што мова жывая тады, калі ў ёй утвараюцца новыя словы, новыя формы, і ўсё гэта апрабіруецца, і праз некаторы час яно замацоўваецца. У прынцыпе, мы ўсе пра гэта гаворым, і Адар’я таксама, і Наста. У гэтым сутнасьць мовы — быць увесь час у дынаміцы і разьвівацца. Напрыклад, некаторыя словы, настаўнік — настаўніца, супрацоўнік — супрацоўніца, яны не заўсёды ўжываюцца афіцыйна ці паралельна, у дыплёме ня пішацца «выкладчыца», а пішуць выкладчык усё адно, але тым ня менш, форма «выкладчыца» — пашыраная, і ўжываецца даволі часта. Таму я думаю, што гэта справа часу. Іншая рэч, што трэба часьцей карыстацца мовай і разьвіваць яе. Бо ў нас у дачыненьні да беларускай мовы адбылася такая пэўная пляма, калі мы не займаліся мовай, мы не разьвівалі яе ні ў тэрміналягічным пляне, ні ў спэцыяльнай навуковай тэрміналёгіі, гэта якраз і выскоквае зараз. Таму што людзі не звыклыя ўвогуле да беларускай мовы, а тым больш да нейкіх новых формаў.
Але ж, напрыклад, слова «паэтка» — вельмі добрае, і калі ўкраінцы калі чуюць, што мы кажам на прэзэнтацыях «паэтка», ім гэта даспадобы, што ёсьць такая беларуская форма, дапушчальная і ўжывальная, бо гэта сьведчыць пра тое, што мова — жывая. Таму я за тое, каб мы зважалі на кантэкст, у якім мы ўжываем гэтае слова, але я за тое, каб і пашыраць такія формы — новыя, у тым ліку і ў дачыненьні да асобаў жаночага полу.
Перадача «Па-беларуску зь Вінцуком Вячоркам».
«Прыхільнікі фэмінітываў спрабуюць паказаць, што ў жанчыны тыя ж самыя правы, што і ў мужчыны»
Адарʼя Гуштын: Сапраўды, зараз гэтае пытаньне набывае значэньне ролі жанчыны ў сьвеце. Такім чынам прыхільнікі фэмінітываў спрабуюць паказаць, што ў жанчыны тыя ж самыя правы, што і ў мужчыны, што яна павінна быць заўважная ў грамадзтве, і з павагай павінны ставіцца да таго, што ня толькі ёсьць паэты, але ёсьць і паэткі, ёсьць фатографы, але і фатаграфіні. Гэта для некаторых такая хваля быць у трэндзе, бо такім чынам ты пакажаш сябе больш прагрэсіўным. І сапраўды, вось Наста сказала, што шмат нэгатыўных камэнтароў выклікаюць фэмінітывы — так, на такіх сайтах як, напрыклад, Citydog, актыўна выкарыстоўваюцца фэмінітывы. Сама бачыла, што людзі ўжо не памятаюць, пра што быў артыкул, а абмяркоўваюць толькі фэмінітывы. Але рэдакцыя Citydog, я так разумею, сьвядома прыняла для сябе рашэньне, што нягледзячы на ўсе нэгатыўныя камэнтары, усю нэгатыўную рэакцыю чытачоў, яны будуць іх выкарыстоўваць. Магчыма, такім чынам яны будуць пашыраць, можа, іншыя СМІ да гэтага далучацца. Магу сказаць, што мы ў БелаПАНе, у Naviny.by не выстаўляем гэта на пярэдні плян, у нас па-ранейшаму псыхоляг, фатограф незалежна ад полу.
«Сёньня фэмінітывы — гэта трэнд»
Наста Захарэвіч: Я спачатку хацела б вярнуцца да гісторыі з камэнтарам Лявона Баршчэўскага. Я па шчырасьці не магу прыдумаць ніводны кантэкст, у якім ягоныя словы маглі б гучаць не абразьліва. Таму што гэта значыць, што адна жанчына была б ляўрэатка, а іншая ляўрэат? То бок адна зь іх недастаткова жанчына, ці адна з іх піша нейкую сапраўдную літаратуру для ўсяго сьвету, а іншая нейкую спэцыфічную жаночую? Для мяне гэта застаецца загадкай.
Ганна Соўсь: Ён меў на ўвазе хутчэй за ўсё тое, што Сьвятлана Алексіевіч піша на расейскай мове, а Ларыса Геніюш пісала па-беларуску.
Наста Захарэвіч: Можа быць і так. Кантэкст дзіўна праслухваецца. А ўвогуле я лічу, што фэмінітывы — гэта ў апошнюю чаргу толькі лінгвістычнае пытаньне. Тыя дыскусіі, якія вакол іх складаюцца, мяне больш і больш у гэтым запэўніваюць. Таму што праўда, настолькі вялікія хвалі нэгатыву... Ёсьць такі жарт, што я за вамі бегала тры дні, каб сказаць, што мне ўсё адно. Вось на тым жа Citydog людзі ў камэнтарах гэтым і займаюцца ўласна, яны месяцамі, адны і тыя ж, пішуць пра тое, што мне ўсё адно, але я буду адпісвацца. Але аказваецца, што ня ўсё адно. І аказваецца праўда, сёньня фэмінітывы — гэта трэнд. Іншая справа, наколькі калі ты хочаш прыцягнуць увагу менавіта да тэмы артыкулу, фэмінітыў у гэтым не дапаможа. Ён дапаможа ў кліках. Што ня значыць, што ад яго трэба адмовіцца. Тут з аднаго боку складана, зь іншага боку вельмі проста. Я ня ведаю выпадкаў, каб хтосьці кагосьці прымушаў ужываць фэмінітывы — кажыце пра сябе ляўрэатка, прэзыдэнтка ці дырэктарка. Звычайна кажуць пра саму сябе — вось я сябе лічу...
Фэмінітывы — гэта ў апошнюю чаргу толькі лінгвістычнае пытаньне.
Але нават жаночыя самаідэнтыфікацыі ўспрымаюцца вельмі агрэсіўна часам. То бок гэта нейкае пытаньне ўлады, як так, жанчына сьмее заяўляць пра сябе, ці што гэта такое. Ці гэта нейкі сьпіс розных фактараў. Для мяне пытаньне застаецца адкрытым — чаму выклікае такі нэгатыў ужываньне фэмінітываў. І мне гэты нэгатыў не падаецца нейкім канструктыўным і ўвогуле адэкватным. Так ці інакш застаецца гэтае ўяўленьне, што ўсё жаночае — гэта другаснае. Таму што вельмі часта пра абсалютна звычайныя словы ў жаночай форме кажуць, што гэта прынізьліва. Зьняважліва чаму? Тлумачэньня, як правіла, няма.
Ганна Соўсь: Яшчэ раз згадаю нядаўні артыкул Зянон Пазьняка, у якім ён раіць не злоўжываць падкрэсьліваньнем самабытнасьцю мовы, «у выніку чаго ў неадпаведным кантэксьце зьяўляюцца словы кшталту „Клінтаніха“, паколькі гэта словы як правіла бытавога кшталту, часам з іранічным падтэкстам, і ўжываюцца ў толькі ў адпаведнай гаворцы, і ў іншым кантэксьце ўспрымаецца як вульгарызм са зьняважлівым непаважным сэнсам». Адарʼя, Алена, Наста, ці дапушчальная Клінтаніха ці Мэркеліха? Чаму Клінтаніха даволі часта выкарыстоўвалася ў нядаўняй прэзыдэнцкай кампаніі, а Мэркеліха не?
Алена Анісім: Напэўна, гэта зьвязана з тым кантэкстам, той ацэнкай, якую хацелі ўкласьці аўтары ў гэтыя формы. Прыкладам, у беларускай мове існуе такая асаблівасьць, што калі жанчыну сталага веку называюць з памяншальным суфіксам -ка, не Зіна, а Зінка, то тым самым хочуць падкрэсьліць да яе нэгатыўнае стаўленьне, ці скептычнае стаўленьне, ці іранічнае. Калі ўжываюцца ў дачыненьні да нейкіх асобаў такія суфіксы, якія хоць і ўласьцівыя беларускай мове, але яны дапушчальныя больш у размоўным стылі, тым самым хочуць падкрэсьліць сваё асабістае стаўленьне да чалавека з пункту гледжаньня яго ці дзейнасьці, ці яшчэ чагосьці. Таму я — супраць такіх канструкцый у дачыненьні да публічных асобаў.
Ганна Соўсь: Адар’я, а вы як ставіцеся да ўжываньня такіх канструкцый? Вось напрыклад мой калега Дзьмітры Гурневіч якраз выступае за тое, каб выкарыстоўваць такія словы як Клінтаніха. Паводле яго яны не нясуць такога абразьлівага адценьня ў жывой мове...
Адарʼя Гуштын: Я лічу, што катэгарычна не. Алена Анісім, сапраўды, варта ўзгадала напачатку нашай размовы пра тое, што такія абароты былі характэрныя для, скажам, даўнейшых гадоў, у вёсцы так называлі. Быў момант, калі жанчына не была па-сутнасьці самастойнай адзінкай. Калі яна была пры мужу, і калі яна выконвала ролю толькі аховы сямейнага дабрабыту. Мэркель і Клінтан, безумоўна, самастойныя палітычныя фігуры, якія сваім жыцьцём, сваёй працай шмат разоў даказалі, што яны вартыя і павагі, і ацэнкі як самастойныя фігуры. Таму прывязваць іх у такім кантэксьце — гэта проста... Ну ведаеце, такі і зьняважлівы кантэкст, і не зусім той узровень, асабліва калі гэта сустракаецца ў палітычнай аналітыцы, то гэта выглядае вельмі прымітыўна.
«Не памятаю ніводнага тэксту, дзе было б ужытая Клінтаніха, і гэты тэкст быў напісаны зь сымпатыяй да яе»
Сёньня ўжо ня тыя часы, калі дарэчна называць жанчыну прыналежна яе мужу альбо бацьку.
Наста Захарэвіч: Я магчыма, памыляюся, але не памятаю ніводнага тэксту, дзе было б ужытая Клінтаніха, і каб гэты тэкст быў напісаны зь сымпатыяй да яе. Гэта заўжды ўжывалася тымі людзьмі, якія ня вельмі прыязна да яе ставяцца. І мне падаецца, гэта той самы выпадак з такімі словаўтварэньнямі, які паказвае, што мова адлюстроўвае тое, што адбываецца ў грамадзтве. Я цалкам згодная з маімі суразмоўцамі, што сёньня ўжо ня тыя часы, калі дарэчна называць жанчыну прыналежна яе мужу альбо бацьку. Гіпатэтычна можна сказаць, што час расставіць усё на свае месцы, можа быць гэтая форма назад прыжывецца, але ў рэальнасьці я ня думаю, што яна прыжывецца назад, таму што эмансыпацыя становіцца ўсё мацнейшай, і ўсё больш і больш жанчын, па-першае, адмаўляюцца браць прозьвішча мужа пасьля вясельля, па-другое, ня могуць прыняць тую ідэю, што ім трэба сябе ідэнтыфікаваць як штосьці прыналежнае да мужа. Я самастойная, і ўсё — таму і не будуць прыжывацца такія формы, бо ня будзе адбывацца далей самаідэнтыфікацыя такім чынам.
Ганна Соўсь: Як вы мяркуеце, ці непрыняцьце або навізна фэмінітываў па-беларуску пераважае з большага ў асяродку, дзе беларуская мова не паўсядзённая, і чым болей будуць гаварыць па-беларуску, тым хутчэй прыжывуцца фэмінітывы?
Алена Анісім: Так. Я выступаю за тое, што трэба мовай карыстацца штодня. Карыстацца ў розных стылях. Акрамя ўсяго іншага, трэба перачытваць усё тое, што датычыцца і гісторыі мовы, і яе асаблівасьцяў, і ўнікаць у сыстэмнасьць беларускай мовы. Гэта вельмі важна, калі мы разумеем мову як стыхію, як жывы арганізм, але мы разумеем і тое, што ў ёй шмат што структуравана і гарманізавана. І калі мы не выходзім за межы гэтага, калі мы імкнёмся захаваць лад мовы, яе гарманічнасьць, то тады мы з усімі гэтымі праблемамі справімся. Але мову нельга кансэрваваць, канешне, трэба каб у мову, можа, і вярталіся старыя словы, каб прыходзілі новыя словы, праходзілі пэўную апрабацыю на ўжываньне. Канешне, нам зараз складана, таму што вельмі доўгі час наша мова выконвала ролю такога перакладнога фону.
Мы шмат што не прадукавалі самі адразу на беларускай мове, заканадаўства, іншыя галіны, і таму мы вельмі востра адчуваем недахоп розных і канструкцый, і новай лексыкі. Зь іншага боку, мы страцілі адчуваньне і ўласна беларускай мовы, менавіта з той прычыны, што ў нас вельмі мала інфармацыйнай натуральнай прасторы беларускай. Таму нам трэба ўсім вучыцца — ужываць беларускія выразы, вельмі калярытныя сакавітыя фразэалягізмы, прыказкі, прымаўкі, і тым самым напаўняць сябе беларускай мовай і яе адчуваньнем. І тады ў нас усё прыйдзе ў норму.
Ганна Соўсь: Алена, калі зьявіцца ў Беларусі жанчына-прэзыдэнт, слова «прэзыдэнтка» прыжывецца, як вы думаеце?
Алена Анісім: Што датычыцца афіцыйнага, будзем думаць, глядзець. Калі ў нас вельмі пашырыцца практыка ўжываць менавіта як дырэктарка, сьпявачка — дарэчы, сьпявачка гэта ж толькі сьпявачка, мы ж не будзем ужываць сьпявак (опэрнага тэатру). Так што пытаньне за намі — як мы будзем ужываць, як мы будзем карыстацца, як мы будзем разьвіваць сваю мову.
Ці прыжывецца слова «прэзыдэнтка», калі зьявіцца жанчына-прэзыдэнт у Беларусі
Адарʼя Гуштын: Мне падаецца, што галоўнае, каб у нас зьмяніўся прэзыдэнт. А як там ужо называць — паглядзім па сытуацыі, але мне падаецца, што канешне, у афіцыйным кантэксьце прэзыдэнт гучыць больш натуральна (прынамсі пакуль). Я да таго, што ў спрэчках калі асуджаюць, крытыкуюць фэмінітывы такім адным аргумэнтам за фэмінітывы «вось у рускай мове зьяўляецца прыклад, а вось паглядзі, у беларускай мове гэта гучыць і нармальна». І чалавека нешта пераключае, ён глядзіць, што ў беларускай мове некаторыя словы, як паэтка, даўно ўжываюцца і ні ў каго не выклікаюць пытаньняў. Але я, канешне, за тое, каб больш людзей размаўлялі па-беларуску, і беларуская мова разьвівалася. Але па шчырасьці, наўпроставай сувязі паміж фэмінітывамі ў беларускай мове і ў расейскай мове ня бачу. А зараз акурат спрэчка, тое, што я бачыла прынамсі ў публічнай прасторы, гэта пра фэмінітывы менавіта ў расейскай мове.
У беларускай публічнай прасторы можна больш заўважыць фэмінітываў, але ўсё адно іх адносна невялікая колькасьць — тых, якія спакойна ўспрымаюцца амаль усімі.
Наста Захарэвіч: А вось заўважаю на асабістым прыкладзе, што спакайней за ўсіх на прамоўленыя па-беларуску фэмінітывы рэагуюць тыя, хто беларускую ведае ня вельмі добра, і тыя, хто не ўжываюць яе ў паўсядзённым жыцьці. Гэта людзі, якія калісьці ў школе вучылі, так і ўсё на гэтым. І я некалькі разоў запытвалася, чаму вось вам па-беларуску аўтарка гэта нармальна, а па-руску авторка гэта нейкае вычварэнства? І аказвалася, для людзей гэтых мова ўспрымаецца як штосьці чужое, таму ім як бы ўсё адно, як там яно на мове. Вы мне кажаце, і кажыце. А калі расейская мова ўспрымаецца як сваё, то яны больш абараняюць тое, што ім падаецца вартым і важным. І таму калі напрыклад гэтыя людзі пачнуць размаўляць па-беларуску, яны перанясуць гэтае непрыняцьце фэмінітываў у беларускую мову. Так, у беларускай публічнай прасторы можна больш заўважыць фэмінітываў, але ўсё адно іх адносна невялікая колькасьць — тых, якія спакойна ўспрымаюцца амаль усімі. І ўсё адно застаецца вялікая плошча да фэмінітываў, вакол якой ідуць актыўныя спрэчкі, і па-беларуску ў тым ліку.
Ганна Соўсь: І як, Наста, мяркуеце, ці «прэзыдэнтка» прыжывецца ў Беларусі, калі зьявіцца жанчына-прэзыдэнт?
Наста Захарэвіч: Я вельмі хачу верыць, што яна зьявіцца. І што калісьці прыжывецца. Я думаю, рана ці позна, што так.
