Астроўскі Радаслаў Казіміраў. Нарадзіўся 25.10.1887 г. у ф. Запольле Слуцкага пав. Менскай губ. Памёр 17.10.1976 у г. Бэнтан Харбар (штат Мічыган, ЗША). Пахаваны на беларускіх могілках, якія належаць царкве сьв. Эўфрасіньні Полацкай у г. Саўт Рывэр (штат Нью Джэрзі). Псэўданімы: Валсадар, Эра, Era ды інш.
У адным архіўным дакумэнце зафіксавана, што Р. Астроўскі быў сынам мяшчанаў г. Нясьвіжу. З таго факту, што бацька Астроўскага мяняў месцы жыхарства, можна зрабіць адну выснову: бацька належаў да безьзямельнай «разабранай» шляхты і жыў на арэндах. Вучоба яго сына пачалася ў 1898 у Слуцкім духоўным вучылішчы. У лістап. 1901 сын пакінуў гэтую ўстанову і са студз. 1902 вучыўся ў Слуцкай мужчынскай гімназіі.
18.08.1908 ён стаў студэнтам Санкт-Пецярбурскага імпэратарскага ўнівэрсытэту, дзе вывучаў матэматыку. 5.02.1911 яго выключылі з унівэрсытэту і пасьля кароткатэрміновага арышту адправілі да бацькоў у Пружанскі павет пад нагляд паліцыі. Аднавілі яго ва ўнівэрсытэце ў сак. 1912, а ўжо 19.12 Астроўскі прасіў рэктара перавесьці яго ў Юр’еў (цяпер Тарту, Эстонія). Стаўшы ў студз. 1913 студэнтам тамтэйшага ўнівэрсытэту, ён неўзабаве атрымаў дыплём і быў накіраваны настаўнікам у Чанстахову. У Польшчы ён доўга не затрымаўся, бо ўжо ў 1914 выкладаў матэматыку ў Менскай гімназіі. У 1915 з гімназіі перайшоў у толькі што адчынены Менскі настаўніцкі інстытут, з выкладчыкамі і студэнтамі якога эвакуаваўся ў Яраслаўль (Расея). У інстытуце, як вядома, дзейнічала таемнае згуртаваньне «Наш край», а прыкрыцьцём для яе служыла легальнае Яраслаўскае беларускае таварыства. І Астроўскі меў пэўнае дачыненьне да гэтых структураў.
У 1917 Астроўскі вярнуўся ў Беларусь і стаў камісарам Слуцкага павету ад Часовага ўраду. У жн. яго абралі сябрам прэзыдыюму Цэнтральнай Рады Беларускіх Арганізацый. І ў тым самым месяцы ён удзельнічаў у працы скліканай Часовым урадам Дзяржаўнай Нарады. У 1917 Астроўскі прыклаў намаганьні, каб земская гімназія ў Слуцку стала першай беларускай сярэдняй школай — Слуцкай народнай агульнай гімназіяй Хаўрусу Настаўнікаў. Ад імя гімназіі ў сьнеж. ён вітаў Усебеларускі Зьезд. У лют. 1918 ён увайшоў у першы склад Беларускага Нацыянальнага Камітэту ў Слуцку, які адразу ж стаў на бок Рады і Ўраду БНР.
У літаратуры можна сустрэць цьверджаньне, што Астроўскі належаў да памяркоўных беларускіх сацыялістаў. Таму ня дзіва, што ён, сябар Беларускай Сацыялістычнай Грамады, які быў дэлегатам на партыйную канфэрэнцыю ў чэрв. і ІІІ партыйны зьезд у кастр. 1917, а ў чэрв.—кастр. таго самага году зьяўляўся сябрам Цэнтральнага Камітэту БСГ, даў згоду ўвайсьці ў кабінэт Р. Скірмунта. 9.07.1918 Рада Рэспублікі зацьвердзіла яго на пасадах таварыша (намесьніка) старшыні Народнага Сакратарыяту і народнага сакратара асьветы БНР.
Як і ў біяграфіях многіх беларускіх дзеячоў, у біяграфіі Астроўскага ёсьць прабелы. Так, напрыклад, у энцыкляпэдычным выданьні можна прачытаць, што ў 1920 ён служыў у арміі А. Дзянікіна. У іншай кнізе паведамляецца, што да дзянікінцаў ён паехаў у сьн. 1918 — з прыходам на Случчыну бальшавікоў. Затое дакладна вядома, што ўвосень 1920 Астроўскі уваходзіў у склад Беларускага Палітычнага Камітэту — ураду пры генэрале С. Булак-Балаховічу — і быў прызначаны міністрам асьветы.
У даведніках занатавана, што на пачатку 1920-х Астроўскі працаваў у Польска-Амэрыканскім камітэце дапамогі дзецям. У 1923 ён стаў настаўнікам Віленскай беларускай гімназіі, а ў 1924–1936 быў яе дырэктарам. Пэдагагічную працу Астроўскі спалучаў з грамадзка-палітычнай. У 1924 і 1925 ён быў старшынёю Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны, пэўны час узначальваў Таварыства Беларускай Школы (ТБШ) і Беларускае Дабрачыннае Таварыства. У лют. 1924 стаў сябрам Польска-Беларускага Таварыства, якое спрабавала наладзіць дыялёг і супрацоўніцтва двух народаў. І ў тым самым годзе не ўхіліўся ад цеснага кантакту з кіраўніцтвам Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі.
У 1930-х Б. Тарашкевіч пісаў пра Астроўскага, што гэта «чалавек спрытны, здольны арганізатар, але палітычна ярка беспрынцыпны авантурыст». Пэўна, прынцыпаў не хапала і бальшавікам, якія ня толькі супрацоўнічалі з былым сябрам ураду БНР, дзянікінцам і паплечнікам Булак-Балаховіча, але й прынялі яго ў сваю партыю (1926). А раней (у жн. 1925) Астроўскі разам з прадстаўнікамі Камуністычнага Інтэрнацыяналу і Цэнтральных Камітэтаў КП(б)Б, КПЗБ і Кампартыі Польшчы ўдзельнічаў у нарадзе, якая адбылася ў Цопаце, паблізу вольнага горада Данцыгу. На нарадзе было прынята рашэньне аб стварэньні Беларускай Сялянска-Работніцкай Грамады. Для фінансаваньня БСРГ, ТБШ і гімназій у Вільні ствараўся Беларускі каапэратыўны банк з аддзяленьнямі ў Глыбокім і Пінску. Дырэктарам банку стаў Астроўскі. Ён таксама заняў пасаду намесьніка старшыні БСРГ.
У студз. 1927 Астроўскага кінулі ў турму на Лукішках, а ў лют. разам зь іншымі дзеячамі БСРГ завезьлі ў «więzienie ciężkie» ва Ўронкі (цяпер Вялікапольскае ваяводзства). Да канца ліп. яго трымалі ў поўнай ізаляцыі. На допытах Астроўскі даводзіў сьледчаму, што да БСРГ далучыўся выпадкова. Яго лёгіка была такая: на волі няма каму працаваць, дык лепш дэманстраваць сваю памяркоўнасьць, каб выйсьці і працягваць працу. Дзеля вызваленьня Астроўскага добра папрацавала яго жонка, якая даводзіла інстанцыям, што, выйшаўшы на волю, яе муж будзе супрацоўнічаць з адміністрацыйнымі ўладамі.
У тр. 1928 на працэсе 56 дзеячоў БСРГ Астроўскі разам з 18 іншымі падсуднымі быў апраўданы. Выйшаўшы на волю і вярнуўшыся на пасаду дырэктара гімназіі, ён, раней апякун вучнёўскай камсамольскай арганізацыі, мусіў утаймоўваць колішніх падшэфных, бо яны зрывалі заняткі, ладзілі страйкі і мітынгі. Камсамольскую актыўнасьць інсьпіравала КПЗБ, якая разглядала беларускія гімназіі як свае апэрацыйная базы, а ТБШ — як другую лінію акопаў.
Астроўскі, А. Луцкевіч ды іншыя заходнебеларускія дзеячы прыйшлі да высновы: каб не даваць польскім уладам зачэпак для закрыцьця беларускіх культурна-асьветных устаноў, неабходна іх аздаравіць, ачысьціць ад камуністаў. Такую палітыку назвалі беларускай санацыяй. У 1929 Астроўскі быў адным з ініцыятараў стварэньня Беларускага прафэсійнага настаўніцкага саюзу. З ініцыятывы Астроўскага ды інш. дзеячоў 15 беларускіх культурна-асьветных і гаспадарчых арганізацый і ўстаноў у 1930 стварылі Цэнтральны Саюз (Цэнтрасаюз).
У 1930 беларускім дзеячам удалося дамагчыся адкрыцьця ў Вільні беларускай настаўніцкай сэмінарыі імя Ф. Багушэвіча, і Астроўскі стаў дырэктарам гэтай установы па сумяшчальніцтве. У тым часе адбывалася ідэйна-палітычнае змаганьне ў Беларускім Студэнцкім Саюзе. З БСС былі выключаныя камуністы і камсамольцы. Аднак супраць кіраўніцтва БСС, якое складалася з памяркоўных сацыялістаў і арыентавалася на Астроўскага і Луцкевіча, выступілі прыхільнікі Беларускай Хрысьціянскай Дэмакратыі. У гэтай сытуацыі ў 1931 была створана арыентаваная на Цэнтрасаюз студэнцкая карпарацыя «Скарынія». У 1932 паўстала таксама Таварыства Беларускай Асьветы (ТБА), галоўны прынцып якога заключаўся ў тым, каб пазьбегнуць якога-кольвек уплыву палітычных партый на культурна-асьветную працу.
Усе гэтыя інстытуцыі аказаліся недаўгавечнымі. Прычынамі іх кароткачасовасьці былі пастаянныя нападкі з боку КПЗБ і БХД, ідэйная неаднароднасьць Цэнтрасаюзу, у які ўвайшлі і людзі правых поглядаў (Я. Станкевіч), і заснавальнік Беларускай нацыял-сацыялістычнай партыі Ф. Акінчыц. Цягам часу выніклі супярэчнасьці паміж Астроўскім, які занадта далёка зайшоў у пошуку кампрамісу з уладай, і Луцкевічам, які стаяў на незалежніцкіх пазыцыях. Апроч таго, польскія ўлады ставіліся да беларускага пытаньня ў залежнасьці ад стаўленьня да яго бальшавікоў. Бальшавікі ж у гэтым часе праводзілі ў БССР палітыку вынішчэньня нацыянальнай эліты, а ў Заходняй Беларусі вінавацілі ня згодных зь імі дзеячоў у нацыянал-фашызьме. Усё гэта стварала патавую сытуацыю і вяло да закрыцьця адной за адной беларускіх інстытуцыяў. «Скарынія» і Цэнтрасаюз перасталі існаваць у 1934, а Настаўніцкі Саюз і ТБА — у 1937.
У 1936 былі ўладамі зачыненыя таксама ТБШ і створаны хадэкамі Беларускі Інстытут Гаспадаркі і Культуры. Што ж тычыцца Астроўскага, то ў 1934–1935 над ім адбыўся грамадзкі суд. Луцкевіч, У. Самойла і былы старшыня Цэнтрасаюзу А. Трэпка вінавацілі яго ў дэмаралізацыі моладзі і адвольным распараджэньні фондамі. У 1936 Астроўскі пераехаў на настаўніцкую працу ў Лодзь.
З пачаткам 2-й сусьветнай вайны ў жыцьці Астроўскага настаў новы пэрыяд, даволі падрабязна паказаны ў нашай літаратуры. Тут важна адзначыць, што нават савецкія дзейнікі лічылі яго толькі калябарантам. Ваенныя злачынствы, злачынствы супраць чалавечнасьці яму не інкрымінаваліся.
