Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Як змагацца зь бяссоньнем у сталым веку


Агульнавядома, што з гадамі ўсё больш людзей маюць праблемы са сном. Гэта моцна зьніжае якасьць жыцьця пажылога чалавека, пагаршае яго фізычны і эмацыйны стан і, нават, пагаршае кагнітыўныя здольнасьці.

У 1995 годзе дасьледнікі Нацыянальнага інстытуту праблемаў старэньня правялі апытаньне 9000 чалавек ва ўзросьце ад 65 гадоў. Аказалася, што 28 працэнтаў мелі праблемы засынаньнем і 42 працэнты паведамілі пра цяжкасьці і з засынаньнем, і з самім сном.

Тым часам лекары сьцьвярджаюць, што бяссоньне — гэта зусім не дыягназ, гэта сымптом нейкай іншай праблемы нашага фізычнага або псыхічнага здароўя.

Вылучаюць тры тыпы бяссоньня. Пераходнае бяссоньне цягнецца менш за месяц і можа быць зьвязана, напрыклад, з праблемамі ў сям’і або на працы, або зь нейкай хваробай. Кароткатэрміновае бяссоньне цягнецца ад аднаго да шасьці месяцаў і можа быць зьвязана зь нейкімі большымі жыцьцёвымі ўдарамі кшталту фінансавага крызісу або страты блізкага чалавека. А хранічным бяссоньне лічыцца тады, калі доўжыцца больш за шэсьць месяцаў — яно можа нанесьці нам сур’ёзныя фізычныя, эмацыйныя і нават сацыяльныя страты. Хранічнае бяссоньне парушае кагнітыўныя здольнасьці, аслабляе інтэлект пагражае траўмамі і ўзьнікненьнем іншых хваробаў.

Ва ўсіх выпадках узьнікненьня бяссоньня варта параіцца зь лекарам.

Мэдыцына вылучае сёньня першаснае бяссоньне і другаснае. Першаснае ўзьнікае пераважна падчас сну і можа быць зьвязана, напрыклад, з сындромам неспакойных ног. Другаснае бяссоньне больш распаўсюджанае і, звычайна, зьвязана з большай фізычнай або псыхалягічнай праблемай. Гэта таксама могуць быць пабочныя эфэкты ад лекаў, нікатыну, кафэіну, шуму, сьвятла, асабліва штучнага сьвятла ў спальні, затрымкі мачы і т.д.

Сярод хваробаў, якія выклікаюць бяссоньне, могуць быць сардэчная недастатковасьць, страўнікава-страваводны рэфлюкс, хваробы лёгкіх, артрыт, хвароба Альцгеймэра і іншыя. Лячэньне асноўнага захворваньня, калі гэта магчыма, часта здымае бяссоньне.

Немэдычныя прычыны бяссоньня можна пераадолець з дапамогай канцэпцыі «Добрая гігіена сну», якую распрацаваў амэрыканскі лекар Пітэр Гаўры. Мэтодыка ўключае ў сябе абмежаваньне дзённага сну 30 хвілінамі у дзень, пераважна ў пачатку другой паловы дня; пазьбяганьне стымулятараў і седатыўных сродкаў, пазьбяганьне цяжкай ежы і зьвядзеньне да мінімуму прыёму вадкасьці на працягу двух-трох гадзін перад сном; памяркоўныя фізычныя нагрузкі, пажадана раніцай ці ў першай палове дня; максымальнае ўзьдзеяньне яркага сьвятла на працягу дня і зьвядзеньне да мінімуму яго ў начны час, стварэньне камфортных умоў сну і пакладаньне ў ложак толькі тады, калі вы ўжо адчуваеце дрымотнасьць.

Калі вы ўсё яшчэ ня можаце заснуць на працягу прыкладна 20 хвілін у ложку, экспэрты рэкамэндуюць выходзіць са спальні і рабіць нешта, што расслабляе, напрыклад, чытаць кнігі (надрукаваныя на паперы, а не на ярка асьветленым экране), і вяртацца ў ложак зноў толькі тады, калі захочацца спаць.

Многія людзі памылкова зьвяртаюцца да алькаголю ў якасьці снатворнага. Гэта можа дапамагчы людзям заснуць на пачатковым этапе, але пазьней выклікае фрагмэнтарны сон.

Снатворнае таксама можа быць праблематычным, асабліва для пажылых людзей, якія больш адчувальныя да яго пабочных эфэктаў, у тым ліку пахмельля на наступным дзень.

Некаму могуць дапамагчы прыём такіх лекаў, як мэлятанін (гармон сну) або валяр’янка. А іншыя людзі выбіраюць харчовыя дадаткі або пэўныя прадукты, якія ядуць за пару гадзіна да сну: вішні, ківі, аўсяныя шматкі, малако і гарбата з рамонкам. Але эфэкт ад іх мае, пераважна, эпізадычны характар.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG