Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Герой нявыдуманага раману. Два гады, як ня стала Юрыя Гуменюка


Паэта Юрыя Гуменюка няма ўжо два гады. Ён пайшоў з жыцьця трагічна. Гарадзенскія літаратары правялі вечарыну памяці, на якой ацэньвалі яго творчасьць, чыталі вершы, а таксама ўрыўкі з кнігі, у якой паэт стаў адным з герояў. Гэта «Мясцовы час», напісаны Алесем Аркушам. Мова пра падзеі 20-25-гадовай даўнасьці, калі яны з Гуменюком (ды іншымі маладымі аўтарамі) стваралі Таварыства вольных літаратараў.

Якраз у той час у Горадні пачалі пісаць некалькі маладых паэтаў: Юры Гумянюк, Андрэй Пяткевіч, Юры Пацюпа, Эдуард Мазько, пазьней Анатоль Брусевіч. Яны адразу сталі адметнымі. Паэтка Ала Петрушкевіч, якая вяла вечарыну, зазначыла, што ва ўнівэрсытэце яны мелі добрага настаўніка — Аляксея Пяткевіча.

«Ён сышоў з гэтага сьвету нечакана і таямніча, ня так, як усе, — пачаў гаварыць пра Юрыя Гуменюка прафэсар Аляксей Пяткевіч. — І як сапраўдны паэт, ён і быў не такі, як усе, ён ня быў масавым чалавекам. Ён быў стылёвым ва ўсім, заканчваючы сваімі думкамі. Агарошваў часам пераходамі ад аднаго да другога, шматкроп’ямі, абрывамі, шукаў нейкія акцэнты і цяжка было ўявіць яго лёгіку. Што ж, паэты не жывуць лягічна. Ён і ў вершах сваіх быў і эстэтам высокага кшталту, і грубіянам, сумяшчаў высокае і нізкае. Умеў гуляць словам, выказвацца элегантна. Літаральна ўзарваўся знутры выбухам эмоцый, словаў, і ўжо застаўся на гэтым узроўні, роўна, проста ішоў як паэт, уражваючы заўсёды вынаходніцтвам слова».

Збор эсэ Юрыя Гуменюка “Краіна нязьдзейсьненых мараў”, укладзены Алесем Аркушам. Кніга толькі што выйшла ў выдавецтве “Галіяфы”.
Збор эсэ Юрыя Гуменюка “Краіна нязьдзейсьненых мараў”, укладзены Алесем Аркушам. Кніга толькі што выйшла ў выдавецтве “Галіяфы”.

Кім быў Юры Гумянюк у літаратуры? Аляксей Пяткевіч перакананы:

«Вядома, ён быў тыповым мадэрністам, які ўмее сумяшчаць абсалютна несумяшчальнае. У нас прынята лічыць гэтую плынь постмадэрнісцкай. Мне думаецца, што варта зрабіць маленькую папраўку: постмадэрнізм — гэта зьява заходняя. Там мадэрнізм быў пройдзены і даўно пачаўся гэты пэрыяд постмадэрнісцкага разьвіцьця».

Вышэйназваная група маладых гарадзенскіх паэтаў, паводле Аляксея Пяткевіча, «пісала не ў традыцыі беларускай літаратуры, трымалася крышку асобна, незалежна, крышку з выклікам. Але ці быў гэта постмадэрнізм? Гэтая група ў Горадні была нешта новае абсалютна».

Як кажа Пяткевіч, сам Гумянюк пісаў «цікавыя, яркія, глыбокія, па-грамадзянску сьмелыя вершы».

«Ён быў у літаратуры таленавітым ува ўсім, надрукаваў раман, быў таленавітым эсэістам, пісаў добрыя п’есы для лялечнага тэатру. Ягоная літаратурная крытыка вызначалася выдатным густам, рэзкасьцю і самастойнасьцю... У жыцьці ён быў крышку загадкавым чалавекам, не да канца намі пазнаным, высьветленым», — падсумоўвае Аляксей Пяткевіч.

Ала Петрушкевіч зазначыла, што адметнасьць Гуменюка грунтавалася на нонканфармізьме:

«Тое, што вылучала яго і што палохала многіх. І палохае да сёньня. Хоць ён заўсёды падкрэсьліваў, што ягоная нязгода — гэта не вайна, не барацьба, гэта духоўная пазыцыя. Што датычыць менавіта літаратуры, культуры».

Алесь Аркуш са сваёй кнігай “Мясцовы час”.
Алесь Аркуш са сваёй кнігай “Мясцовы час”.

Заснавальнік Таварыства вольных літаратараў Алесь Аркуш распавёў, як пазнаёміўся з гарадзенскім паэтам. Яны мелі задачу пашырыць эстэтычна літаратуру, якая закапалася ў дзьвюх тэмах — вайна і вёска, — кажа Аркуш.

«Пасябравалі праз пошту, — успамінае ён. — Гумянюк, бывала, пісаў па два-тры лісты на тыдзень. Гэта сьветапоглядныя лісты, іх можна выдаць асобнай кніжкай».

З Гуменюком яны прыйшлі да ідэі ўтварыць новую літаратурную арганізацыю, якая будзе трымацца «на двух кітах»: нонканфармізьме і рэгіяналізьме.

«Нонканфармізм — любімае слова Юрыя, — кажа Алесь Аркуш. — У кожным лісьце ён пісаў: трэба навучыцца быць самастойным у літаратуры, навучыцца адмаўляцца ад уплываў — ад дзяржавы, ад грошай».

Вольга Хвашчынская выконвае сваю песьню на верш Юрыя Гуменюка пра “ружовавокага дракона”.
Вольга Хвашчынская выконвае сваю песьню на верш Юрыя Гуменюка пра “ружовавокага дракона”.

Што ў зьмесьце «Новага часу»?

Алесь Аркуш расказвае: «Сукупнасьць культурных падзеяў, што адбываліся ў самым цікавым, залатым, пераломным часе — у канцы 1980-х — пачатку 1990-х гадоў. Гэта мастацкі твор з рэальнымі героямі, на рэальных фактах: нон-фікшан, непрыдуманая літаратура». Клясычным узорам гэтага жанру Алесь Аркуш назваў кнігу пра Освальда Аляксандра Лукашука «Сьлед матылька»: «Я лічу, што гэта адзін з самых лепшых твораў нон-фікшан, напісаных па-беларуску».

У сваёй кнізе Аркуш выкарыстаў лісты Гуменюка ды іншых паэтаў, якія «яскрава захавалі час, перадаюць яго праўдзівасьць, энэргетыку».

Юры Гумянюк
Юры Гумянюк

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG