Сёлета абсалютная большасьць партыяў узяла ўдзел у барацьбе за мандаты дэпутатаў мясцовых саветаў. Пры канцы году яны абмяркоўваюць, ці правільнай была адмова ад традыцыйнага байкоту выбараў? Што даў перш досьвед прарыву ў “блізкую уладу”? Ці здолелі дэмакраты даказаць выбарцам, што тыя не памыліліся? Якія пэрспэктывы апазыцыі ў наступнай кампаніі — за Палату прадстаўнікоў? Карэспандэнт Радыё Свабода абмяркоўвае гэтыя праблемы з дэпутатамі Пухавіцкага райсавету Алесем Міхалевічам і Белаазёрскага гарсавету Юрасём Губарэвічам у чарговай перадачы сэрыі “Блізкая ўлада”.
(Карэспандэнт: ) “На тле выбараў у дзяржаўную Думу Расеі і фактычна распачатай кампаніі за мандаты Палаты прадстаўнікоў афіцыйная прэса Беларусі апошнім часам шмат разважае пра няздольнасьць дэмакратычнай апазыцыі краіны змагацца за дэпутацтва. І спасылаюцца на досьвед нядаўняе барацьбы за “блізкую ўладу”: маўляў, у яе прабілася ўсяго крыху больш за сотню чалавек. І ўсё нібыта таму, што дэмакраты страшэнна далёкія ад народу. Выснова робіцца простая: калі апазыцыя засьведчыла сваю няздольнасьць удзельнічацьу кіраваньні краінай нават на ніжэйшым узроўні народаўладзьдзя, ёй тым больш няма чаго рабіць у Палаце прадстаўнікоў”.
(Юрась Губарэвіч: ) “Я бы мог часткова пагадзіцца з гэтым выказваньнем… На жаль, даволі доўгі пэрыяд — з 1996-га, 1995 году — апазыцыя фактычна ўхілілася ад удзелу ў выбарах. І гэта адбілася на выніках, якія маем. Тое, што партыі пайшлі на апошнія выбары ў мясцовыя саветы, дало ім магчымасьць набыць досьвед, якога яны ня мелі на працягу апошніх 5–7 гадоў. А тое, што апазыцыя нібыта ня здольная перамагаць, ня мае падтымкі ва ўласнага народу, дык, на маю думку, гэта абсалютна не адпавядае рэчаіснасьці”.
(Карэспандэнт: ) “Такім чынам, Юрась, тут ня посьпех адзінак, а прарыў дэмакратычнай кааліцыі?”
(Губарэвіч: ) “Так. І каб да ўдзелу ў выбарах мы падышлі больш грунтоўна, то перамога была б значна больш маштабная”.
(Карэспандэнт: ) “А што думае Алесь?”
(Алесь Міхалевіч: ) “У сьвятле расейскіх выбараў шэраг маіх знаёмых з Расеі лічаць, што трэба мяняць прапарцыйную сыстэму выбараў і рабіць цалкам аднамандатныя мажарытарныя акругі на брытанскі ўзор”.
(Карэспандэнт: ) “Для Беларусі які варыянт больш прыдатны?”
(Міхалевіч: ) “На ўзроўні знаходжаньня новых твараў — калі выяўляюцца новыя лідэры апазыцыі, ідэальным зьяўляецца варыянт аднамандатных акругаў, дзе кожны канкрэтны кандыдат можа паказаць, на што ён здольны, на што здольная ягоная каманда. Нам можна перамагчы ў асобна ўзятай выбарчай акрузе”.
(Карэспандэнт: ) “А як гэта праявілася падчас выбараў у мясцовыя саветы?”
(Міхалевіч: ) “Напрыклад, у Гомлі мала каму вядомы Юры Глушакоў стаў адзіным дэмакратычнм дэпутатам гарадзкога савету. Ён шмат гадоў працаваў звычайным разбочым, а пасьля атрыманьня завочнай вышэйшай адукацыі працуе ў музэі гісторыі гораду. Вельмі падобная сытуацыя была ў Горадні, калі Сяргей Антусевіч, кіраўнік незалежнага прафсаюзу на прадпрыемстве “Азот”, стаў адзіным дэмакратычнм дэпутатам у Гарадзенскім гарсавеце. І гэта сьведчыць пра тое, што для тых людзей, якія сапраўды здольныя змагацца ў вельмі жорсткіх умовах і здольныя перамагаць у іх, мясцовыя выбары сталіся стартавай пляцоўкай. Ні для кога не сакрэт, што тыя ж, напрыклад, Сяргей Антусевіч і Юры Глушакоў будуць узгодненыя ад пяцёркі палітычных партыяў як першыя нумары на сваіх акругах пры выбарах у Палату прадстаўнікоў. Такім чынам, праз выбары зьяўляюцца новыя твары, новыя лідэры апазыцыі”.
(Карэспандэнт: ) “Зноў жа апошні расейскі досьвед сьведчыць пра нетрываласьць сувязяў дэмакратычнай апазыцыі, найперш рэпрэзэнтаванай інтэлігенцыяй, з шарагоўцамі, з глыбінкай. Ім вельмі часта бракуе веданьня дробязяў жыцьця, па-першае, і тэхналягічных асаблівасьцяў працы нізавога вэртыкальнага мэханізму, які непрасрэдна й займаецца вырашэньнем тых самых праблемаў, па-другое. Чаму навучыла вас у гэтым сэнсе дэпутацтва?”
(Губарэвіч: ) “Мы мелі нейкія ўяўленьні аб народзе, якія не заўсёды супадалі з рэчаіснасьцю…”
(Карэспандэнт: ) “Юрась, я перапыню: сярод вашых сяброў, якія сталі дэпутатамі, там жа амаль усе прадстаўнікім інтэлігенцыі?”
(Губарэвіч: ) “Так. І ў іх не было такога вось непасрэднага досьведу працы з народам у апошні час. Таму нашае ўяўленьне пра тую сытуацыю, у якой ён апынуўся, пра яго спадзевы, думкі, чаканьні ў пэўнай ступені адрозьнівалася ад рэальнасьці. І думаючы пра будучыню, мы аналізуем свой досьвед і прыходзім часам да зусім іншых высноваў у дачыненьні да таго, як трэба працаваць, калі зьвяртаесься па падтрымку да беларускага народу”.
(Карэспандэнт: ) “Алесь, а што ў цябе?”
(Міхалевіч: ) “Людзі, якія прайшлі школу мясцовай палітыкі, у тым ліку й камунальнай, зьяўляюцца сапраўднымі лідэрамі, якія здольныя змагацца на месцах за перамогу. Яны здольныя перамагаць”.
(Карэспандэнт: ) “Бо яны ведаюць жыцьцё і тое, што чакаюць ад іх людзі… Як паўплывалі на вас і вашых калегаў дэпутацкія рэаліі? Ці можна сказаць, што яны істотна адбіваюцца на палітычным сталеньні, шліфаваньні грамадзянскай пазыцыі? Як, напрыклад, стасуецца ваш асабісты дэпутацкі досьвед, Алесь, з вашай жорсткай пазыцыяй у адносінах да кадравых пераменаў у кіраўніцтве БНФ? Я чуў, што новыя, выразна акрэсьленыя лідэрскія амбіцыі Міхалевіча наўпрост зьвязаныя менавіта з дэпутацтвам, паглыбленым вывучэньнем грамадзкіх чаканьняў ад апазыцыйных палітыкаў”.
(Міхалевіч: ) “Тое, што я стаў дэпутатам раённага савету, бясспрэчна дапамагло мне ў тым, каб мяне пачалі сур’ёзна ўспрымаць унутры Партыі БНФ. А зь іншага боку, я бачу, што значная колькасьць прадстаўнікоў кіраўніцтва маёй партыі — гэта людзі, якія не да канца ўяўляюць народныя чаканьні, мэханізмы працы на мясцовым узроўні…”
(Карэспандэнт: ) “Хоць на самым пачатку БНФ якраз і быў добра вядомы веданьнем жыццья нізоў”.
(Міхалевіч: ) “Так было, калі Фронт меў свае значныя групы ў Менскім гарсавеце, у Магілёўскім, Гомельскім і так далей… На жаль, байкот выбараў 1999 году проста адсёк БНФ ад фронтаўскіх жа актывістаў, якія хацелі вылучацца, якія ведалі мясцовыя праблемы, жадалі іх вырашаць… Як паказаў досьвед, адарвацца ад людзей вельмі-вельмі лёгка… Мы, дэпутаты мясцовых саветаў, добра разумеем, што які-небудзь абсалютна незаўважны для партыйнай вярхушкі мясцовы актывіст, напрыклад, дэпутат сельскага савету, набярэ непараўнана большую колькасьць галасоў якраз праз сваю вядомасьць. Праз тое, што ён шмат чаго канкрэтнага зрабіў для людзей, праз адчуваньне іхных патрэбаў”.
(Карэспандэнт: ) “А канкрэтна ад цябе людзі чакаюць вылучэньня кандыдатам у дэпутаты Палаты прадстаўнікоў?”
(Міхалевіч: ) “Да мяне з такой просьбай зьвяртаецца цэлы шэраг як мясцовых актывістаў, так і кіраўнікоў мясцовых установаў, мясцовых прадпрыемстваў. І я адназначна вырашыў для сябе — вылучацца буду”.
(Карэспандэнт: ) “Табе прапануюць стаць дэпутатам кіраўнікі прадпрыемстваў: іх не бянтэжыць, што ты прадстаўнік БНФ, апазыцыі?”
(Міхалевіч: ) “Перш за ўсё яны бачаць: ёсьць людзі, якія могуць дапамагаць ім у чымсьці канкрэтным. Напрыклад, у наладжваньні сувязяў з замежнымі інвэстарамі, вырашаць мясцовыя праблемы з падаткаабкладаньнем, зь зямлёй і гэтак далей. Падтрымліваюць тых, хто прапануе рэальную праграму выхаду з крызысу, які склаўся ў Беларусі. І калі людзі прапануюць канкрэтныя крокі, зьвязаныя з рэалізацыяй гэтай праграмы”.
(Карэспандэнт: ) “Такім чынам, грамадзкая сьвядомасьць пад уплывам вашай работы зьмяняецца?”
(Міхалевіч: ) “Канечне. І вельмі істотна”.
(Карэспандэнт: ) “Юрась, пасьля дэпутацкай “аксамітнай рэвалюцыі”, якая адбылася ў вашым асобна ўзятым горадзе, белаазёрскія дэмакраты спаўна зьведалі вэртыкальны ціск. Ці пасадзейнічала гэтая няроўная барацьба пашырэньню, скажам так, асобавага пляцдарму ў вашых калегаў па гарсавеце?”
(Губарэвіч: ) “Канечне, вось тут ішла размова пра зьмены ў сьвядомасьці, і мне вельмі цікава назіраць за гэтым працэсам. Прычым ён адбываецца ня толькі ў дэпутатаў, але і ў выбарцаў. Яшчэ два гады таму я б не прагназаваў такога выніку для прадстаўнікоў партыяў, незалежных кандыдатаў. Насельніцтва не ўспрымала іх у першую чаргу з-за таго, што яно іх ня ведала. Давыбары ў Белаазёрску ўжо былі больш палітызаваныя. А першыя цалкам будаваліся на дэбатах вакол сацыяльных пытаньняў, праблемаў жыцьця гораду… І вось жыхары пачалі ўжо выбіраць паміж сыстэмамі: альбо старая, прапанаваная вэртыкальлю, альбо тая, якую прэзэнтуюць незалежныя дэпутаты”.
(Карэспандэнт: ) “Перамены ў грамадзкай сьвядомасьці — вынік вашае працы, вынік знаёмства з дэпутамі, якія па-іншаму глядзяць на рэчы”.
(Губарэвіч: ) “Так. І ў гэтым значная перамога: нягледзячы на афіцыйна абвешчаныя вынікі, колькасьць нашых прыхільнікаў узрасла ў два-тры разы”.
(Карэспандэнт: ) “Апошні час заўважнае імкненьне дэмакратаў да кансалідацыі. Як гэты працэс праяўляўся ў дэпутацкай практыцы? Я сярод іншага маю на ўвазе і вашае блякаваньне”.
(Міхалевіч: ) “Перш за ўсё гэта адбылося праз стварэньне Асамблеі дэпутатаў мясцовых саветаў, дзе прадстаўнікі абсалютна розных палітычных поглядаў аб’ядналіся дзеля таго, каб абменьвацца досьведам і дапамагаць адзін аднаму эфэктыўна працаваць на мясцовым узроўні, станавіцца яшчэ больш аўтарытэтнымі”.
(Карэспандэнт: ) “У гэтым сэнсе вы апярэдзілі палітыкаў, якія зусім нядаўна стварылі “Пяцёрку-плюс”.
(Міхалевіч: ) “Сапраўды, мы ў значнай ступені апярэдзілі партыі, але яны з паразуменьнем ставіліся да гэтага працэсу і не перашкаджалі яму”.
(Карэспандэнт: ) “Падсумоўваем: якія высновы зрабілі людзі, заўважыўшы вас у непасрэднай дэпутацкай працы?”
(Міхалевіч: ) “Перш за ўсё выбарцы пераканаліся: калі на мясцовым узроўні дэпутаты здольныя зрабіць штосьці канкрэтнае, хоць мінімальна нешта зьмяніць, то калі зьмяніць усю сыстэму — зрабіць тое самае на парлямэнцкіх выбарах, а пасьля дабіцца зьменаў і на прэзыдэнцкіх, то жыцьцё сапраўды можа вельмі істотна палепшыцца”.
(Губарэвіч: ) “Я хацеў дапоўніць свайго калегу адносна момантаў кансалідацыі, якія адбываюцца, і як заўсёды у першую чаргу — у рэгіёнах. Пацьверджаньне таму — давыбары ў Белаазёрскі гарсавет. Намінальна кандыдатаў ад апазыцыі вылучалі сацыял-дэмакраты Міколы Статкевіча. Аднак, нягледзячы на гэта, асноўную частку выбарчай кампаніі рабілі для іх структуры БНФ. Хоць на ўзроўні лідэраў партыяў паразуменьня няма. Але на сваім узроўні мы рабілі гэтую кампанію разам і працавалі дзеля агульнай перамогі”.
(Карэспандэнт: ) “Як зрэагавалі выбарцы на мэханізм, які садзейнічаў таму, што пасьля давыбараў дэпутаты-дэмакраты не атрымалі папаўненьня? Вось вы таксама будзеце ісьці ў Палату прадстаўнікоў і супраць вас таксама спрацуюць па гэткай жа схеме, як зрэагуюць на яе людзі?”
(Губарэвіч: ) “У іх назіраецца вялікае расчараваньне. Менавіта дзеяньнямі мясцовай вэртыкалі. Ёсьць такое агульнае адчуваньне, што калі ўлады пайшлі на такія несумленныя крокі, настолькі брудныя, то ў такой улады проста няма будучыні. Я павінен быць вельмі ўдзячны мясцовай вэртыкалі, якая ўжо распачала маю кампанію. Людзі ўспрымаюць гэта як рэальную альтэрнатыву: ёсьць гэтая сыстэма, якая за 10 гадоў нічога добрага ім не прынесла, і нарэшце зьявіліся іншыя людзі. Наша задача — давесьці сваю пазыцыю, паказаць, што мы хацелі і хочам зрабіць у выпадку сваёй перамогі”.
(Карэспандэнт: ) “Алесь, шапказакідальніцтва няма, але жаданьне пазмагацца ёсьць, так?”
(Міхалевіч: ) “Я думаю, ёсьць вельмі рэальныя шанцы прайсьці ў Палату прадстаўнікоў. Як адзін мой знаёмы сказаў: да чаго трэба давесьці народ, што ён цяпер за нас галасуе…”
(Карэспандэнт: ) “За гэткай самаіроніяй на справе стаіць як выдатнае веданьне настрояў выбарцаў, так і адчуваньне ўласнага патэнцыялу. Досьвед актыўнай дэпутацкай дзейнасьці, штодзённыя кантакты з шарагоўцамі, імклівае палітычнае сталеньне ня проста ўмацавалі яго, але й дадалі веры дэмкратычна скіраваным дэпутатам ва ўласныя сілы. Іхны настрой на барацьбу і перамогу — не ад самаўпэўненасьці. Тут іншае: разуменьне рэаліяў, якія працуюць сёньня ўжо на іх”.