Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Міжканфэсійныя дачыненьні ў Беларусі


Віталь Цыганкоў, Менск

Удзельнікі: старшыня Беларускага Гельсынскага камітэту Тацяна Процька, мэтадоляг Уладзімер Мацкевіч

(Віталь Цыганкоў: ) “Адным з галоўных дасягненьняў у сваёй дзейнасьці сёньняшняя ўлада часта называе міжканфэсійны мір у Беларусі. Што можа перашкодзіць гэтаму міру, якія чыньнікі могуць пагоршыць альбо палепшыць сытуацыю? Што павінна рабіць улада, каб не дапусьціць нават магчымасьці разгараньня канфлікту?”

(Тацяна Процька: ) “Сапраўды, у нашай краіне мы не заўважаем такіх міжканфэсійных адносінаў, якія разглядаліся б вернікамі як процілегласьці. Людзі ў адной вёсцы, адным горадзе мірна існуюць і любяць свайго Бога. Але ёсьць праблема паміж той ці іншай канфэсіяй і дзяржавай. І тут сытуацыя, якую мы, праваабаронцы, вызначаем як вельмі небясьпечную. Няма міру паміж дзяржавай і канфэсіямі”.

(Цыганкоў: ) “Уладзімер, калі вы згодныя з гэтым цьверджаньнем, то зь якога боку тут памылка? Што дзяржава робіць ня так у стасунках з канфэсіямі?”

(Уладзімер Мацкевіч: ) “Так, я згодны з Тацянай — няма ў нас канфлікту паміж канфэсіямі. Міжканфэсійнай варожасьці ў Беларусі не назіраецца. Але сапраўды ёсьць канфлікты й непаразуменьні паміж дзяржавай і канфэсіямі. Прычым — усімі канфэсіямі, у тым ліку і той, якая сёньня адкрыта дзяржавай падтрымліваецца. Падтрымліваецца не як дзяржаўная рэлігія, але як ідэалягічны падмурак сёьнняшняй улады — гэта праваслаўе.

Больш за 200 гадоў прынцыпам існаваньня сучаснай дзяржавы ёсьць аддзяленьне царквы ад дзяржавы. У Беларусі гэтага няма. І калі асобныя дзяржаўныя чыноўнікі ўмешваюцца ў царкоўныя справы, калі займаюць той ці іншы бок у рэлігійных спрэчках — гэта недапушчальна. Гэта альбо анахранізм, перажытак, альбо падстава да таталітарызму. Бо няма больш магутнай ідэалёгіі, чым рэлігійная. І калі дзяржава падтрымлівае адну з канфэсіяў, яна проста робіць крок да таталітарызму, усталяваньня адзінай, прычым вельмі неталерантнай ідэалёгіі”.

(Цыганкоў: ) “Відавочна, што беларуская дзяржава цяпер аддае перавагу праваслаўнай царкве. Як вы ацэньваеце гэты факт?”

(Процька: ) “Разумееце, дзяржава, як сказана ў нашай Канстытуцыі, мае магчымасьць падтрымліваць тую ці іншую канфэсію, зыходзячы з таго, што яна традыцыйная альбо мае вялікі ўплыў на разьвіцьцё культуры народу і гэтак далей. І ў прынцыпе, тут няма ніякай праблемы, бо ў іншых краінах такая сытуацыя мае месца.

Нашае кіраўніцтва любіць прыводзіць гэтыя прыклады — Даніі, Швэцыі, некаторых іншых цывілізаваных эўрапейскіх дзяржаваў. Аднак там людзі, якія належыаць да іншых, “недзяржаўных”, веравызнаньняў ня маюць ніякіх перашкодаў выконваць свае рэлігійныя абрады, вызнаваць тую ці іншую рэлігію. Нават у школах, дзе ёсьць рэлігійнае навучаньне, кожны бацька можа вызначыць, якой рэлігіі ягонае дзіця будзе навучацца, і школа абавязаная знайсьці такога выкладчыка.

А ў нас тое, што дзяржава выбірае нейкую прывілеяваную канфэсію, ідзе паралельна зь дзяржаўным уціскам іншых канфэсіяў. Гэта ў першую чаргу пратэстанты. Храмаў сваіх уласных у іх мала, а зьняць памяшканьне дазволу няма. Узьнікае напружанасьць. Калі людзі зьбіраюцца недзе без дазволу, прыходзіць міліцыя і кажа, што тут адбываюцца несанкцыянаваныя дзеяньні. Так што галоўная прычына ня ў тым, што нейкая канфэсія выдзяляецца, а ў тым, што на іншыя канфэсіі аказваецца ўціск”.

(Цыганкоў: ) “Сёньня найхутчэй разьвіваюцца ў Беларусі менавіта розныя плыні пратэстанцкай канфэсіі — баптысты, эвангелісты, гэтак далей. Чаму беларуская дзяржава ў гэтым працэсе бачыць нейкую пагрозу сабе? Былі прынятыя зьмены з закон аб рэлігіях, ды й агульны настрой дзяржаўнай прэсы такі, што рост пратэстанцкіх грамадаў нясе пагрозу Беларусі”.

(Мацкевіч: ) “Мне здаецца, усё вельмі проста. Розныя рэлігіі маюць розныя сацыяльныя і грамадзкія канцэпцыі свайго існаваньня. Не адкрыю Амэрыкі, што менавіта ў рамках пратэстанцкага веравызнаньня і ўсьведамленьня нарадзіўся прынцып свабоды сумленьня. Менавіта пратэстанты настойваюць на тым, што вера і сьвядомасьць чалавека — гэтая ягоная асабістая і прыватная справа. Дзяржава ня мусіць уплываць на духоўнае жыцьцё і разьвіцьцё сьвядомасьці чалавека.

А праваслаўная царква кіруецца прынцыпам, які быў сфармаваны яшчэ ў час Бізантыйскай імпэрыі. Гэта прынцып “сымфоніі”, альбо сугучнасьці дзяржавы й царквы. Таму кіраўнікі праваслаўнай царквы і дзяржавы ўзгадняюць уласную палітыку, карыстаюцца падтрымкай адзін аднаго і гэтак далей.

Таму існуе такая спакуса дзяржавы выкарыстаць тыя веравызнаньні, якія могуць гэтую дзяржаву падтрымаць. Тады як пратэстанцкая канфэсія лібэральная, індывідуалістычная, спрыяе станаўленьню свабоднай асобы і свабоднага сумленьня. І гэта ўстаноўка на свабоду, канечне, не спрыяе таму, што сёньняшняя беларуская ўлада можа падтрымлвіваць менавіта гэтую рэлігію”.

(Цыганкоў: ) “У сёньняшнім саюзе праваслаўя і беларускай ўлады — хто ў ім больш выйграе, а хто прайграе?”

(Процька: ) “З аднаго боку, падаецца, што выйграе царква. Робіцца шмат з таго, што на маю думку, павінна рабіцца ў дзяржаве. Праваслаўная царква выступае ініцыятарам увядзеньня рэлігійнай адукацыі ў школах, што вельмі добра. Паколькі яна карыстаецца прыярытэтам у дзяржаве, то можа больш зрабіць за іншыя канфэсіі.

Але тут узьнікае і спакуса для герархаў праваслаўнай царквы вырашаць свае ўнутраныя праблемы з дапамогай усёй моцы дзяржавы. Напрыклад, пытаньне, ці трэба рэгістраваць Аўтакефальную праваслаўную царкву. І канечне, калі Руская праваслаўная царква паводзіць сябе такім чынам, яна губляе тых вернікаў, якія з болем у душы глядзяць на такія дзеяньні сьвятароў і герархаў”.

(Мацкевіч: ) “З майго пункту гледжаньня, такія дачыненьні царквы і дзяржавы шкодзяць усім удзельнікам гэтых дачыненьняў. Недапушчальнае рэлігійнае выхаваньне ў школе. Хай сабе будзе нядзельная школка, гурткі і так далей, але ў цэлым школа — гэта сьвецкая ўстанова, і царква павінна быць убаку ад гэтай справы.

Па-другое, праваслаўная царква вельмі кансэрватыўная. Яна амаль не мяняецца, не разьвіваецца менавіта таму што падтрымліваецца дзяржавай і дзяржава выкарыстоўвае гэтую царкву. Рух аднаўленьня ў праваслаўнай царкве стрымліваецца менавіта тым, што дзяржава падтрымлівае кансэрватыўную плыню ў царкве.

Царква, як іншыя грамадзкія інстытуты, павінна адпавядаць часу, разьвівацца. І калі дзяржава ўмешваецца ў гэта, надае пэўную моц адной групоўцы ўнутры царквы і перашкаджае іншай, яна тым самым перашкаджае разьвіцьцю гэтай канфэсііі. Ну і дзяржаве гэта таксама шкодзіць, бо шмат вернікаў іншых канфэсіяў, калі яны бачаць лучнасьць дзяржавы толькі з адной канфэсіяй, адхіляюцца ад дзяржавы. Гэта хіба для патрыятызму, для тых адносінаў, якія павінен мець грамадзянін да сваёй дзяржавы”.

(Процька: ) “Руская праваслаўная царква нездарма ў замежжы называецца артадаксальнай. Галоўны гонар гэтай царквы ў тым, што яна лепш за іншых захавала тое, што было 2000 гадоў таму. Таму вельмі спрэчна, ці патрэбныя абнаўленьні гэтай царкве...”

(Мацкевіч: ) “Дык хай сама царква вырашае гэта, а не дзяржава”.

(Процька: ) “Тут я згодная на 100 адсоткаў. Гэта не пытаньне дзяржавы — ці патрэбнае манаства, павінна быць вялікая роля манаства альбо меншая, ці трэба даць дазвол жаніцца ксяндзам, і гэтак далей...”

(Цыганкоў: ) “Калі прэзыдэнт дзяржавы гаворыць, што не дапусьціць расколу праваслаўнай царквы ў Беларусі, то як можна ацаніць такія словы?”

(Процька: ) “Гэта цалкам недапушчальна. І тут вінаваты не герарх праваслаўнай царквы, тут большая віна дзяржавы. Прэзыдэнт ня меў ніякага права публічна рабіць такую заяву”.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG