Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Новы кіраўнік КНГ АБСЭ Ў Беларусі


Алена Панкратава, Менск

Ці будзе прызначэньне новага кіраўніка КНГ АБСЭ ў Менску проста тэхнічнай заменай Гансу-Георгу Віку? Ці з адыходам гэтага амбасадара Эўропа пачне дэманстраваць новыя падыходы да Беларусі? Які сьлед пакіне Ганс-Георг Вік у беларускім палітычным жыцьці? Якіх дзеяньняў можна чакаць ад верагоднага пераемніка Віка?

Удзельнікі: аглядальнік Свабоды Ўладзімер Глод, аглядальнік Гесэнскага Радыё, былы ўласны карэспандэнт ARD па Беларусі і Ўкраіне Райнгард Лаўтэрбах (Нямеччына)

(Панкратава: ) "Неўзабаве афіцыйна абвесьцяць, хто з эўрапейскіх дыпляматаў прыйдзе на зьмену Гансу-Георгу Віку як кіраўнік Кансультацыйна-назіральнай групы АБСЭ.

Сярод найбольш верагодных прэтэндэнтаў фігуруе імя нямецкага дыплямата Эбэргарда Хайкена. Аналітыкі выказваюць меркаваньні аб пэўных зьменах у падыходах да беларускага пытаньня, пры гэтым, аднак, адзначаюць, што адносна Беларусі павінна захавацца пэўная пасьлядоўнасьць. Вось пра гэтую канфігурацыю мы таксама пагаворым, аднак, зразумела, спынімся і на такім моманце як сьлед нямецкага дыплямата Віка ў беларускім палітычным жыцьці.

Зараз я хачу прадставіць удзельнікаў нашае размовы — гэта мае калегі, якія пастаянна назіралі за працай кіраўніка місіі АБСЭ ў Беларусі.

Спадар Глод, на працягу ўсёй працы Віка ў Беларусі мяняўся вобраз гэтага дыплямата ў беларускіх СМІ — як дзяржаўных, так і незалежных. Ці азначае гэта, што за гэты час зьмяніўся і сам Вік?"

(Глод: ) "Мне здаецца, што зьмены адбыліся — як унутраныя, так і зьнешнія. Паважаны Ганс-Георг Вік стаў больш нагадваць чалавека, які жыве ў Беларусі, чым таго немца, які прыехаў у Менск у лютым 1998-га.

Ён зрабіўся больш адкрыты, больш дружалюбны ў дачыненьнях. Што тычыць унутраных зьменаў, то Вік стаў больш жорсткі як палітык. І я гэта разумею. Бо нават зь ягоным велізарным вопытам (а ён быў дыпляматам у СССР, Індыі, Іране — трох велізарных краінах) ён ніколі не сустракаўся з той рэчаіснасьцю, зь якой сустрэўся ў Беларусі".

(Панкратава: ) "Дзякуй, Уладзімер. А зараз я хачу прадставіць суразмоўца ў Франкфурце-на-Майне, радыёжурналіста Райнгарда Лаўтэрбаха, які да нядаўняга часу працаваў уласным карэспандэнтам Нямецкага радыё ў Беларусі і Ўкраіне, які расказваў сваім слухачам (і працягвае расказваць) пра Беларусь, у тым ліку і пра дзейнасьць місіі АБСЭ ў Менску.

Да вас, Райнгард, тое ж пытаньне: ці адбыліся са спадаром Вікам пэўныя зьмены за час ягонай працы ў Беларусі? Мо так лічым толькі мы, беларусы, бо з самога пачатку мы ня ведалі яго такім, якім ведалі яго вы".

(Лаўтэрбах: ) "Будзем зыходзіць з таго, што дыплямат павінен хаваць свае асабістыя сымпатыі. Але ж я працаваў пэўны час на тэрыторыі былога СССР і разумею, што пастаяннае біцьцё галавой аб сьцяну можа прывесьці да таго, што галава ў чалавека альбо разаб'ецца альбо стане мазольнай — і тады ёй можна біць аб сьцяну бясконца.

Вік увесь час спрабаваў зрабіць прапановы беларускаму кіраўніцтву, каб яно больш адкрылася, каб пачало праводзіць нейкую лібэралізацыю, дэмакратызацыю ўнутранага жыцьця краіны. Крокаў насустрач ён ня ўбачыў. Тады ён сьціснуў зубы і стаў рабіць справу далей, але інакш. Калі кажуць, што ён стаў больш жорсткі, то я магу гэта зразумець".

(Панкратава: ) "Дазволю сабе таксама распавесьці пра некаторыя ўласныя ўражаньні. Я атрымлівала інфармацыю пра кіраўніка КНГ АБСЭ ў Менску як чытач, як слухач, як спажывец інфармацыі — гэта быў адзін вобраз Віка. Але зусім другі вобраз склаўся праз тое, што я дапамагала ў працы нямецкім журналістам, калі тыя прыяжджалі ў Менск. Калегі дзяліліся сваімі ўражаньнямі ад размоваў зь Вікам, пры некаторых зь іх даводзілася прысутнічаць і мне.

Гэтыя ўражаньні моцна адрозьніваліся ад тых чорна-белых, якія доўгі час прапаноўвалі нам нашы айчынныя СМІ — як дзяржаўныя, так і незалежныя. У часе размоваў зь нямецкімі журналістамі Вік выглядаў як дыплямат-супэрпрафэсінал.

Тыя, хто меў магчымасьць вось так назіраць за ім, напэўна згадзяцца, што дыплямата такога рангу ў Беларусі дагэтуль ніколі не было. Ён нібыта праглынаў усе нападкі беларускай прэсы і працягваў весьці сваю пасьлядоўную лінію — інтэгратара апазыцыі, калі хочаце, — грамадзтва...

Цікавая дэталь: афіцыйна ён заўсёды размаўляў па-нямецку і па-ангельску, аднак насамрэч ведаў далёка ня толькі гэтыя мовы. Наколькі мне вядома, ён добра кантактаваў зь людзьмі зь вёскі, якая знаходзіцца побач з будынкам Міжнароднага адукацыйнага цэнтру, дзе ён жыў на працягу ўсёй працы ў Менску.

Нядаўна я пачула, як хтосьці з маіх нямецкіх калегаў параўнаў дзейнасьць Віка ў Менску з подзьвігам разьведчыка. Ад нямецкіх калегаў мне давялося чуць і іншыя меркаваньні. Паводле іх, Вікавы апошнія заявы ды інтэрвію недастаткова карэктныя з гледзішча кар'ернай дыпляматыі. Напрыклад, у нямецкай газэце "Frankfurter Rundschau" прыводзяць ягоныя словы, што незалежная прэса ў Беларусі існуе выключна дзякуючы амэрыканскай фінансавай дапамозе і трэба, каб такую падтрымку беларускім СМІ аказвала таксама і Эўропа... Каб такое калі-небудзь сказаў нямецкі дыплямат, нават цяжка сабе і ўявіць.

Зараз у гэтым зьвязку пытаньне да абодвух суразмоўцаў: тое, што зрабіў у Беларусі Вік — гэта сапраўды подзьвіг разьведчыка? Ці заслуга ў кансалідацыі беларускай апазыцыі належыць выключна самой апазыцыі? І другі момант: ці дыплямат такога рангу можа дазволіць сабе сказаць, што амэрыканскай падтрымкі для незалежных СМІ недастаткова, патрэбная яшчэ падтрымка і эўрапейская?"

(Лаўтэрбах: ) "Я гэта ў прынцыпе ўпершыню чую — што ён так адкрыта ў гэтым прызнаўся. Аднак я хачу сказаць наступнае: разьведчыка і дыплямата нельга падзяляць. Работа і дыплямата, і разьведчыка заключаецца ў тым, каб зьбіраць інфармацыю (прычым з зусім адкрытых крыніцаў) пра краіну, дзе працуеш.

Што да Віка, то ён пастаянна імкнуўся прывесьці ўсіх апазыцыянэраў да круглага стала. Вы больш за мяне бачылі, наколькі вашыя палітыкі самалюбныя людзі, як раней кожны зь іх хацеў праводзіць выключна сваю лінію і быць каралём... Тое, што напярэдадні прэзыдэнцкіх выбараў удалося прапанаваць грамадзтву адзіную аб'яднаўчую фігуру ад апазыцыі, — думаю, у гэтым ёсьць і заслуга Віка.

Хаця, вядома, ніводнае замежнае прадстаўніцтва ня можа замяніць актыўнасьці самога грамадзтва. Аднак стратэгія АБСЭ абапіраецца на тое, што ў краіне, дзе няма паўнавартаснай грамадзянскай супольнасьці, цяжка ўвесьці дэмакратыю. Дэмакратыя можа быць мэтай саміх людзей. Дэмакратыя ў заходнім разуменьні гэтага слова.

Думаю, што нават калі Віку і не ўдалося чагосьці дасягнуць у дачыненьнях зь беларускімі ўладамі, у любым выпадку ён імкнуўся стварыць падмурак для магчымага зьмяненьня грамадзтва".

(Глод: ) "Усім добра вядома, што Віку было цяжка працаваць зь беларускімі ўладамі. Ён перайграваў гэтыя ўлады па ўсіх пазыцыях як вопытны кар'ерны дыплямат. І вось гэтым і тлумачыцца злоснасьць і агрэсіўнасьць Лукашэнкі: маўляў, не магу перайгаць цябе — дык пакрыўджу.

Аднак хачу сказаць і наступную рэч. Я пэўны час быў экспэртам па СМІ пры Кансультацыйнай радзе апазыцыйных палітычных партыяў і бачыў, як цяжка было працаваць Віку і зь беларускай апазыцыяй. Паглядзіце, на самым пачатку "Яблоко" пралятае, ня ўпісваецца ў Кансультацыйную раду. ЛДП — колькі зь ёй было розных непрыемнасьцяў. Потым КХП БНФ увогуле выходзіць з Кансультацыйнай рады, а потым робіць пікеты супраць Віка. Фактычна тыя ж захады, што і ўлада.

І вось у гэтай сытуацыі было б цяжка ўтрымацца любому дыплямату. Мой нямецкі калега ўбачыў тое, што ўбачыў і я. Віку ўдалося ў пэўнай ступені аб'яднаць апазыцыю. Я гаварыў пра партыі, а акрамя партыяў былі й асобы. І калі гэта былі не каралі, то лідэры з амбіцыямі. Віку прыходзілася не бязь цяжкасьцяў гэтыя амбіцыі згладжваць, здымаць. У яго быў каронны сказ: вашая сіла ў яднаньні. Вось гэтую лінію на аб'яднаньне ён увесь час праводзіў".

(Панкратава: ) "Лінія АБСЭ ў гэтым кірунку наколькі будзе пасьлядоўнай? Цяпер рыхтуецца зьмена кіраўніка КНГ у Менску, і найбольш верагоднай кандыдатурай лічыцца нямецкі дыплямат. Некаторыя аналітыкі бачаць нейкую лёгіку, калі на гэтае пасадзе немца зьменіць немец. Вашая думка, Райнгард?"

(Лаўтэрбах: ) "Лягічна–нелягічна... Можа, не зусім лягічна з таго гледзішча, што такая міжнародная арганізацыя як АБСЭ, якая налічвае звыш за 50 сяброў, не падыходзіць да супрацоўнікаў на кіроўчых пасадах па крытэрах нацыянальнасьці.

Аднак жа маем прыклад — каардынатар на падобнай пасадзе на Балканах. Раней тут працаваў былы дарадца канцлера Шродэра Бода Гомбах, які сыходзіць з гэтай пасады, і ягоным пераемнікам будзе таксама нямецкі дыплямат. І на гэтым настойлівалі ня немцы — яны жадалі, каб гэтае месца заняў прадстаўнік нейкай іншай вялікай дзяржавы. На гэтым настойлівалі амэрыканцы.

Я думаю, што праца амбасадара АБСЭ ў Менску — зусім нялёгкая праца. А ў Нямеччыне ёсьць даволі разьвітыя інтарэсы на ўсходзе Эўропы, ёсьць даволі разьвітая дыпляматыя. З самага пачатку існаваньня беларускай дзяржавы Нямеччына мае сваю амбасаду ў Менску, чаго нельга сказаць пра іншыя дзяржавы Эўразьвязу. Я ня бачу ніякага дыктату ці чаго іншага, калі справа дойдзе да намінацыі спадара Хайкена".

(Глод: ) "Ня памятаю, хто гэта сказаў: "Вось адыдзе адзін немец Вік, і на зьмену яму прыйдзе іншы немец. Чаму? Бо ніякая іншая краіна так не зацікаўленая ў Беларусі, як Нямеччына". Гэта сапраўды так.

Трэба, аднак, улічваць і іншы момант. Днямі адзін зь беларускіх палітыкаў сказаў: "Давайце з Расеі прывязём старшыню". Нават палітыкі ў нас ня ведаюць такіх асноўных палажэньняў, што кіраўнікамі місіі АБСЭ ня могуць быць прадстаўнікі краінаў, якія маюць агульную мяжу зь Беларусьсю.

Што тычыцца замены. Я бачу наступнае разьвіцьцё: сытуацыя ў пэўнай ступені зьменіцца. Думаю, што ўрэшце Нацыянальны сход будзе прызнаны як легітымны парлямэнт, але, зразумела, пры ўмове, калі ён нешта сур'ёзнае зробіць, калі ён выканае хаця б не чатыры ўмовы АБСЭ, а дзьве–тры...

Ці Вік быў бы, ці ягоны пераемнік, усё роўна да гэтага справа дайшла б. Зразумела, пры ўсё той жа ўмове — зьменах. Аднак як яны адбудуцца, хто іх хутчэй бы дамогся — Вік, калі б ён застаўся, ці ягоны пераемнік — зараз на гэтыя пытаньні я пакуль што адказаць не магу".

(Панкратава: ) "Дыплямата-арыстакрата Віка, гэтак званы сымбаль адыходзячай эпохі халоднай вайны, зьменіць, магчыма, іншы нямецкі дыплямат, прадстаўнік іншай генэрацыі, трохі іншага часу.

Райнгард, вы крыху ведаеце магчымага пераемніка па працы ва Ўкраіне..."

(Лаўтэрбах: ) "Я яго ведаю як былога нямецкага амбасадара ва Ўкраіне. Я бы назваў яго чалавекам, які арыентаваны на бесканфліктныя зносіны. Ён лічыцца дыпляматам зь вельмі добрым досьведам што да рэгіёну Ўсходняй Эўропы, і ён мае пэўны прэстыж у апараце нямецкага МЗС і ў міжнароднай дыпляматыі. Мне давялося чуць у Бэрліне ад розных суразмоўцаў, што гэта якраз былі крытэры, якія адыгралі вырашальную ролю ў прапанове ягонай кандыдатуры на пасаду кіраўніка місіі АБСЭ ў Менску.

Зразумела, цяжка гаварыць, якую ён будзе праводзіць палітыку. Можна, вядорма, меркаваць, што гэта будзе пэўная зьдзелка: о'кей, мы замянілі таго дыплямата, які адкрыта дражніў прэзыдэнта на іншага — з больш мяккім характарам, і за гэта мы ў стане чакаць пэўных саступак на ўтрыпалітычным пляне. Магчыма, такія рэчы і абмяркоўваліся дзесьці там. Хаця я ў гэтым сумняюся.

Ведаючы досьвед супрацоўніцтва заходняй дыпляматыі, эўраструктураў зь беларускімі ўладамі, я сумняюся, што падобныя зьдзелкі маюць хоць нейкі сэнс. Калі так, то неабходнасььць у лібэралізацыі павінна зыходзіць ад самой
беларускай улады. Прымусіць яе да гэтага вельмі цяжка".
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG