Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Красавіцкія тэзысы апазыцыі: аналіз сытуацыі і плян дзеньняў.


Юры Дракахруст, Прага

(Дракахруст: ) “Пакуль яшчэ невядомы дзень выбараў няўхільна набліжаецца. Паколькі ўсе мы выйшлі з нашага савецкага мінулага, то і аналёгіі нашыя адтуль. І зараз прыгадваецца такая аналёгія: красавіцкія тэзысы апазыцыі – аналіз сытуацыі і плян дзеяньняў.

Днямі шмат у якіх беларускіх гарадох прайшлі “Чарнобыльскія шляхі” – масавыя акцыі апазыцыі, якія, паводле досьведу апошніх гадоў, зьбіралі найбольшую колькасьць людзей. Зразумела, тыя, хто браў удзел у гэтых акцыях – гэта далёка ня ўсе, хто незадаволены цяперашнім станам рэчаў. Але гэта тыя, хто здольны на актыўны пратэст, хто здольны рызыкаваць, на падставе іхнай актыўнасьці, у рэшце рэшт іхнай колькасьці можна рабіць пэўныя высновы наконт меркаваных паводзінаў і колькасьці тых, хто гатовы сказаць цяперашняй уладзе “не”. Якія ж высновы можна зрабіць з гэтай акцыі?”


(Шушкевіч: ) ”Я б не рабіў высновы з гэтай акцыі, я б рабіў высновы з таго, што адбываецца ў нашым грамадзтве. Я зараз шмат езджу, шмат кантактую. Пратэст павінен быць супраць тых дзеяньняў, якія вядзе ўлада. Калі рэжым мабілізуе некага на сваю падтрымку, калі зьбіраюцца нейкія зъезды і г. д. Павінен быць пратэст супраць такіх дзеяньняў.

Што тычыцца паказчыкаў па «чарнобыльскаму шляху». Чарнобыль – гэта вялікае гора, і я б не разглядаў гэта, як палітычны пратэст супраць рэжыму. У гэтым рэжыме таксама шмат тых, што пацярпеў і церпіць ад Чарнобылю. Галоўная віна рэжыму ў тым, што ён катэгарычна ня здольны наладзіць вытворчасьць, наладзіць эканоміку, дазволіць людзям праявіць уласную ініцыятыву, каб нашыя магчымасьці пашыраліся, каб заробак людзей падымаўся. Супраць гэтага трэба пратэставаць перш за ўсё, бо гэта ад рэжыму залежыць. А дапамога ахвярам Чарнобылю ад гэтага рэжыму залежыць у вельмі малой ступені. Ён бы можа нават і хацеў дапамагчы ахвярам Чарнобылю.
Час ад часу наш «прэзыдэнт», які незакона займае гэтую пасаду, заяўляе: «Я паеду, я дапамагу». Ён нічым дапамагчы ня можа, ён разбурыў тыя структуры, якія могуць дапамагчы, і трэба іх аднаўляць”.

(Дракахруст: ) “Сп-р Казлоўскі, тое ж пытаньне да Вас. На сёлетні «Чарнобыльскі шлях» выйшла каля 5 тысячаў чалавек. З улікам пэрспэктывы прэзыдэнцкіх выбараў гэта шмат ці мала?”

(Казлоўскі: ) “Гэта, зразумела, мала. Сёньня нашае грамадзтва больш пратэстнае і больш людзей павінна было выйсьці, чым 5 тысячаў чалавек.

Калі я глядзеў рэпартаж па БТ, мне стала страшна ад таго, што прэзыдэнт быў у зоне Чарнобылю не таму, што там здарылася гэтая трагэдыя. На гэтай трагэдыі ён спрабуе ўзмацніць свае пазыцыі перад выбарамі. Ідзе палітычная гульня. Ён красуецца перад тэлекамэраю. Калі я глядзеў, мне было сорамна за такога кіраўніка дзяржавы і за дзяржаву, што мы маем такога кіраўніка, які спрабуе зарабіць палітычны капітал на гэтай бядзе і падмануць людзей.

Прыгадайце ягоныя заявы перад чарнобыльцамі: «Хтосьці з чыноўнікаў адмяніў тыя ільготы, якія вы мелі». І паглядае на Мясьніковіча. Да сам жа ён іх і адмяніў. Ці ён зьвяртаецца да настаўнікаў: «Паважаныя настаўнікі, гэта Стражаў зьняў тыя даплаты, якія вы павінны атрымліваць». Стражаў усьміхаецца, а прэзыдэнт стаіць перад настаўнікамі горды тым, які ён добры. Спэктакаль, камэдыя, і мне сорамна за гэтую камэдыю”.

(Дракахруст: ) “Адна з галоўных тэмаў сёлетняй перадвыбарчай кампаніі – праблема адзінага апазыцыйнага ці альтэрнатыўнага кандыдата. Беларуская апазыцыя натхняецца досьведам сэрбскіх дэмакратаў, якія ў мінулым годзе здолелі аб’яднацца вакол Ваіслава Каштуніцы і перамагчы. Ці здолеюць беларускія дэмакраты паўтарыць гэты досьвед? Днямі зьявілася інфармацыя пра супольны зварот да народу пяцёх патэнцыйных кандыдатаў, сярод якіх і наш сёньняшні суразмоўца – Павал Казлоўскі. Сп-р Казлоўскі, маё пытаньне не пра зьмест звароту, а пра сэнс – пяцёра ня могуць стаць адным? Як Вы мяркуеце – ці будзе на выбарах адзіны кандыдат?”

(Казлоўскі: ) “На выбарах будзе адзіны кандыдат. Але я за той падыход, каб да рэгістрацыі сёньня ішлі некалькі чалавек, якія маглі б дамовіцца зьбіраць подпісы нашых грамадзянаў, каб Лукашэнка ня зьнішчыў таго адзінага, які мог бы быць да рэгістрацыі. Да рэгістрацыі мусяць ісьці некалькі чалавек: у цэнтры – Ганчарык, Чыгір, Казлоўскі, ёсьць прадстаўнік правых сілаў – Домаш, ёсьць прадстаўнік левых – Калякін. Мы павінны ісьці да рэгістрацыі камандамі. Пяцёх зьнішчыць складаней, чым аднаго.Але пасьля рэгістрацыі безумоўна мусіць быць адзіны кандыдат, адзіная каманда, якая будзе грунтавацца на адзінай плятформе. І гэтая плятформа ёсьць”.

(Дракахруст: ) “Сп-р Шушкевіч, а якое Вашае меркаваньне?”

(Шушкевіч: ) “Я хацеў бы заўважыць, што пяцёра чалавек – гэта зусім нядрэнна. Ёсьць пытаньне – як выбраць найлепшгага зь лепшых? Усе тыя працэдуры, якія зараз адбываюцца, паказваюць, што, па-першае, людзі могуць паміж сабою дамовіцца. Спачатку дамоўленасьць была толькі паміж трыма кандыдатамі. Цяпер ужо пяцёра прыйшлі да агульнай высновы: «Трэба мяняць сытуацыю, мы ведаем, што трэба рабіць».

Хто б ні стаў прэзыдэнтам з гэтых людзей, ён павінен будзе зрабіць фактычна адно: быць за незалежнасьць і за праўную дзяржаву Беларусь і правесьці справядлівыя парлямэнцкія выбары, а ня той сьмех і агіднасьць, якую ўтварылі ў нас. І парлямэнт мусіць вызначыць палітыку. Будзе перавага камуністаў – будзе ў нас плянавая эканоміка. Будзе перавага правых сілаў альбо цэнтрыстаў – будзе пэўны балянс. І вызначыць накірунак мусіць парлямэнт, заканадаўчая ўлада. І ўсе гэтыя кандыдаты з гэтым згодныя. Яны зрабілі агульную заяву.

Кожны зь іх імкнецца ўтварыць штаб. Нельга цяпер ствараць гэтыя штабы, нельга парушаць выбарчае заканадаўства. Але людзі павінны згрупавацца. Давайце паглядзім, у каго будзе лепей атрымоўвацца , хто арганізацыйна больш магутны. Ёсьць дамоўленасьць пра тое, што хто адчуе сябе слабейшым, у каго будзе менш подпісаў, можа зьняць сваю кандыдатуру на любым этапе. Зараз прыйшлі да разумнага падыходу, які адпавядае і пачатковаму падыходу КРДС, каб мець аднаго кандыдата, і адначасна не дае перавагі тым, хто рабіў выгляд, што ён ужо ўсіх аб'яднаў.

Я мяркую, што ў нас хопіць мужнасьці і талерантнасьці дамовіцца паміж сабою і мець аднаго кандыдата. Крок наперад у наяўнасьці. Мы павінны перамагчы, калі будзем такімі крокамі рухацца да выбараў”.

(Дракахруст: ) “Паводле дзеючага закону прэтэндэнты на прэзыдэнцкую пасаду ў любым выпадку мусяць зьбіраць подпісы грамадзянаў, каб стаць кандыдатамі. Юрыдычна партыі ня могуць непасрэдна вылучаць кандыдатаў. Але ёсьць і сымбалічны бок. Некаторыя выказваюць меркаваньне, што “асьвячэньне” кандыдата апазыцыйнымі партыямі – гэта для яго “пацалунак сьмерці”, гарантыя паразы, а шанцы мае незалежны, народны кандыдат. Ці згодны Вы з гэтым меркаваньнем сп-р Шушкевіч?”

(Шушкевіч: ) “Людзі б хацелі, каб чалавек ня быў зьвязаны зь нейкай палітычнай структураю, адназначна арыентаванай. Але і гэта мы пераадолелі. Заўважце – ніхто з лідэраў партыяў не прэтэндуе на прэзыдэнцкую пасаду. Яны адыйшлі ад партыйных праграмаў і гавораць: “Для нас галоўнае – праўная дзяржава, незалежнасьць Беларусі і справядлівыя парлямэнцкія выбары, падзел уладаў”. Гэты падыход ні на каго не накладае кляйма.

Тут шмат штучнага. Кандыдатаў застрашваюць: “Калі вас будзе падтрымліваць БНФ, вас не падтрымаюць сацыял-дэмакраты,” – і г.д. Усё гэта хлусьня. Сёньня партыі зразумелі, што прэзыдэнт мусіць быць асобаю, якая гарантуе ў Беларусі праўную дзяржаву і нармальнае заканадаўства, а не той ідыёцкі закон, адпаведна якому чалавек можа быць кіраўніком адначасна заканадаўчай і выканаўчай ўлады. Гэта маразм, а ня права.

Я лічу ўсіх пяцёх кандыдатаў людзьмі прыстойнымі і сумленнымі. Можа я асабіста хацеў бы быць крышку правей самага левага зь іх і крышку лявей самага правага зь іх. Я спадзяюся, што мы зможам пераканаць людзей, што ўсе пяцёра маюць вопыт працы, усе дасьведчаныя, і ніхто зь іх не прэтэндуе на тое, што ён рэдагаваў праграму “500 дзён”, ня маючы ніякага разуменьня, што такое эканоміка”.

(Дракахруст: ) “Сп-р Казлоўскі, Вашае стаўленьне да праблемы “кандыдат і партыі”.

(Казлоўск: ) “Я ня бачу ў гэтым праблемы. Тое, што пяцёра прадстаўнікоў розных сілаў здолелі дамовіцца, гэта яскравы прыклад таго, да чаго мы мусім прыйсьці пасьля зьмены сёньняшняй ўлады. Сёньня ў нас у краіне кіруе адзін чалавек. Ён праводзіць сэлектарныя нарады і г. д. Ён прыватызаваў сёньня ўсё і спрабуе прыватызаваць нашыя думкі, падзяліць нас паводле партыйнасьці і канфэсійнай прыналежнасьці. Калі пасьля рэгістрацыі будзе адзіны кандыдат, я ўпэўнены, сытуацыя ў Беларусі памяняецца, і мы здолеем пераадолець той страшэнны раскол, які сёньня існуе ў нашым грамадзтве. Гэты раскол стварыў гэты адзін чалавек.

Наш прыклад дэманструе нашыя магчымасьці памяняць сытуацыю. Я глыбока ўпэўнены – у гэтым годзе будзе перамога, будуць перамены. І мы здолеем крочыць далей толькі з такім падыходам: падзел уладаў і каманда прафэсіяналаў, незалежна ад таго, хто зь якой партыі і якой веры. І тады мы выйдзем з той бездані, у якой знаходзімся”.

(Дракахруст: ) “Расколы ў апазыцыі – любімая тэма як дзяржаўных, гэтак і незалежных журналістаў. А ці такі ўжо аднародны супрацьлеглы лягер? У апошнія месяцы мы назіраем падвышаную актыўнасьць “ціхіх бунтароў” – Леаніда Сініцына і Івана Пашкевіча. Гэта гульня ўлады ці сьведчаньне расколу ва ўладным лягеры?”

(Казлоўскі: ) “Я лічу, што гэтыя “бунтары” – гэта гульня ўлады. Але я хацеў бы сказаць, што апазыцыя сёньня – ня мы, а ўлада з купкай сваіх памагатых. Там няма аднадумства, там няма тых людзей, паважаных у краіне, якія ёсьць на другім баку. За намі народ, а апазыцыя – яны. Там на сёньня засталіся людзі, якія вельмі шчыльна зьвязаныя з самім Лукашэнкам і скаваныя страхам. Страхам, што будзе далей, калі ў Беларусі пачнуцца перамены”.

(Дракахруст: ) “Пагаворым зараз пра вонкавыя ўмовы выбараў. Адносіны афіцыйнага Менску і Крамля зараз далёкія ад ідылічных. Варта прыгадаць некалькі скандальных датэрміновых ад’ездаў Аляксандра Лукашэнкі з Масквы, адмову Крамля выказацца ў падтрымку ягонай кандыдатуры і нарэшце самы апошні скандал вакол выказваньняў кіраўніка Беларусі наконт расейскай сыстэмы ўлады. Тым ня менш Масква пакуль не заяўляе і пра падтрымку іншай кандыдатуры. Больш за тое, некаторыя расейскія палітыкі, блізкія да Крамля, кажуць, што такая падтрымка магла б быць, калі б Масква ўбачыла ў Беларусі моцнага кандыдата. Сп-р Казлоўскі, Вы маеце шырокія сувязі сярод цяперашняй расейскай кіраўнічай эліты. Паводле Вашага досьведу, пры якіх умовах яна можа падтрымаць не Лукашэнку, а кагосьці іншага?”

(Казлоўскі: ) “Умова галоўная – Вы пра яе сказалі – у нас павінна быць моцная каманда. І у Расеі, і на Захадзе павінны ўбачыць, што няма групаў людзей, якія змагаюцца міжсобку, а ёсьць моцная каманда аднадумцаў, якія ўпэўненыя ў сваёй перамозе. Мае сустрэчы з маімі сябрамі, якія сёньня знаходзяцца ва ўладных структурах Расеі, сьведчаць пра гэта. Калі і на Ўсходзе, і на Захадзе ўбачаць, што ёсьць такая каманда, што ёсьць людзі, якія здольныя ня толькі перамагчы, але і потым не дапусьціць расколу ў грамадзтве, тады будзе і дапамога з боку нашых суседзяў. Але галоўная праца павінна быць арганізаваная намі, тут”.

(Дракахруст: ) “Сп-р Шушкевіч, Вы маеце досьвед узаемадзеяньня з расейскаю ўладаю на самым высокім узроўні. Калі яны падтрымаюць на выбарах апазыцыйнага, альтэрнатыўнага кандыдата, то зразумела ж не за так. А за што ? Ці не запатрабуюць яны ад гэтага кандыдата нават больш, чым патрабуюць ад Лукашэнкі?”

(Шушкевіч: ) “Я ўвесь час спадзяюся, што сумленнасьць расейскіх літаратараў, дзеячаў культуры ў нейкай ступені адаб’ецца і ператворыцца ў сумленнасьць расейскай улады. Найлепшая форма добрага стаўленьня да Беларусі – гэта неўмяшальніцтва ў яе ўнутраныя справы. У Беларусі не было і няма антырасейскіх настрояў, ёсьць настрой супраць расейскага нахабства, але ён і ў самой Расеі ёсьць. Ёсьць спадзяваньне, што расейскае кіраўніцтва ўздымецца да таго, каб ня ўмешвацца ў нашыя ўнутраныя справы. Сёньня, што Вы ні кажыце, рэжым трымаецца на расейскай падтрымцы. Лепшая падтрымка дэмакратычнага кандыдата – гэта неўмяшальніцтва. Але спадзявацца на гэта цяжка. Расея крадзе перш за ўсё ў самой сябе, вывозіць капітал у замежжа. Яна б і за Беларусь узялася мацней, але пакуль што ў Расеі шмат чаго красьці і чаго вывозіць. У Беларусі значна меней”.

(Дракахруст: ) “Пажаданьне, каб Расея ня ўмешвалася – гэта не “красавіцкія тэзысы”. Вы самі сказалі, што яна хутчэй за ўсё будзе ўмешвацца. Я дазволю сабе паўтарыць пытаньне. Калі яна будзе ўмешвацца, што найбольш верагодна, і калі нават яна будзе ўмешвацца на баку апазыцыйнага кандыдата, чаго яна можа ад яго запатрабаваць? Не расейскія літаратары ці музыканты, а Крэмль?”

(Шушкевіч: ) “Гэта сфармулявана ў тэзысах да расейскай ваеннай дактрыны. Там даслоўна сказана: “Трэба затармазіць працэсы самадасьведчанасьці, нацыянальнай сьвядомасьці беларусаў, трэба таньней заплаціць зараз, каб у гэапалітычным сэнсе Беларусь была нашай, каб не ізалявалася Калінінградзкая вобласьць”. Гэта гаворыць старшыня Савету зьнешняй і абароннай палітыкі Сяргей Караганаў. І гэта – арыентацыя ўраду, у якога Караганаў і ягоны Савет лічацца лепшымі экспэртамі. Нельга чакаць, што гэты рэжым, арыентуючыся на гэтую дактрыну, падтрымае ў нас прыстойныя, прагрэсыўныя сілы. Трэба ўсё рабіць, каб мы здолелі перамагчы і ў такіх ўмовах. У гэтым сэнс майго заклінаньня. А спадзявацца , што Расея вам дапаможа ўсталяваць тут дэмакратычную ўладу – прабачце. Хай спачатку ў сябе ўсталюе”.

(Дракахруст: ) “Я хацеў бы адзначыць, што прапановы Савету зьнешняй і абаронай палітыкі – гэта яшчэ не ваеная дактрына Расеі. Сп-р Казлоўскі, ці згодны Вы з поглядам, які выклаў сп-р Шушкевіч, і які Ваш адказ на пытаньне, чаго Расея можа запатрабаваць ад апазыцыйнага кандыдата ў абмен на сваю падтрымку?”

(Казлоўскі: ) “Я згодны са сп-ром Шушкевічам у галоўным, што мы павінны будаваць сваю дзяржаву, весьці сваю зьнешнюю палітыку так, каб мы заставаліся нэўтральнай, бязьядзернай, сувэрэннай дзяржаваю. І нашыя адносіны з Расеяй мусяць будавацца на гэтых прынцыпах. Калі мы будзем будаваць нашыя адносіны з Расеяй на гэтых галоўных прынцыпах, тады мы зможам пазьбегнуць тых наступстваў, пра якія казаў сп-р Шушкевіч”.

(Дракахруст: ) “Мы пачалі нашую размову з таго, што набліжаецца невядомая дата выбараў. Але, як паведамляецца, у так званай “палаце прадстаўнікоў” ужо падрыхтаваны праект пастановы пра гэтую дату, дзе пазначаны тэрмін – 2 верасьня. Раней размова ішла пра 23 верасьня. Ці мяняе гэта нешта ў плянах апазыцыі?”

(Шушкевіч: ) “Я мяркую, што рэжым выбраў найвыгаднейшы для сябе тэрмін выбараў. У гэты час яшчэ ня вернецца шмат студэнтаў, моладзі, якая актыўна супрацьстаіць рэжыму і актыўна падтрымлівае антылукашэнкаўскія сілы. Апазыцыі прыйдзецца больш працаваць, каб перамагчы ў гэтых больш цяжкіх умовах”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG