Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Ці здольная частка беларускай намэнклятуры падтрымаць альтэрнатыўнага каныдата на выбарах і ці згодная дэмакратычная апазыцыя пайсьці на кампраміс з памяркоўнай часткай намэнклятуры?


Сяргей Навумчык, Прага

(Навумчык: ) “Нагадаю, што днямі былы намесьнік кіраўніка адміністрацыі прэзыдэнта Іван Пашкевіч у інтэрвію “Інтэрфаксу” выступіў супраць прарасейскай групы ў атачэньні Аляксандра Лукашэнкі, якую ўзначальвае Ўладзімер Замяталін. У нядаўнім інтэрвію газэце “Навіны БНФ” намесьнік старшыні БНФ Вячаслаў Сіўчык наступным чынам ацаніў заяву спадара Пашкевіча:

“Пэўная частка намэнклятуры ў бальшыні сваёй ня мелі нічога супраць бкларушчыны, бо самі зьяўляюцца беларусамі, таму ні эканамічныя, ні культурныя патрабаваньні для іх не чужыя. За апошнія два гады ўзьнікла катастрафічная сытуацыя, калі большасьць вышэйшых пасадаў у дзяржаве занялі прадстаўнікі акупацыйнай групоўкі… І таму я разглядаю інтэрвію Пашкевіча як спробу даць адпор вось гэтай чужынскай групе Замяталіна, якая атрымлівае ўсё большы і большы ўплыў, і гэты ўплыў пашыраецца па ўсіх накірунках. Я хачу зазначыць, што інтэрвію Пашкевіча, выкліканае спробай абараніць беларускае чынавенства, дае добрыя падставы казаць аб непазьбежнасьці пераменаў у Беларусі”.

Спадар Пашкевіч, ці згодныя Вы з такой ацэнкай Вашай заявы? Ці такая матывацыя Вамі кіравала? І нарэшце, у якой ступені кляс чынавенства згодны зьмяніць цяперашняга Прэзыдэнта?”

(Пашкевіч: ) “Вось што значыць не сустракацца, не абмяркоўваць нейкія пытаньні. Я нават і не чакаў, скажу шчыра, такой адзнакі. Вельмі, я лічу, станоўчая адзнака. Я падзяляю усё, што сказана спадаром Сіўчыкам. І больш скажу. Мяне больш пужае тое, што будзе пасьля прэзыдэнцкіх выбараў. Тут, у Менску, сустракаючыся з палітыкамі, і гутарачы з людзьмі ў сваёй акрузе (а яна вельмі далёкая, ад Менску – 350 кілямэтраў, гэта Століншчына), я пераконваюся, што на сёньняшні момант палітыка, які б стаў нароўні з Лукашэнкам, няма. І таму я лічу, што калі такі чалавек не зьявіцца, дык Лукашэнка атрымае перамогу на выбарах. А вось ужо далей што рабіць з гэтай перамогай… І я пачынаю разважаць. Вакол Лукашэнкі сабралася радыкальная частка, прарасейская частка. Больш таго – магчыма, так і ня трэба казаць у палітыцы, – але гэта людзі недалёкія, абмежаваныя. Палову зь іх даўно трэба было выгнаць і з газэтаў, дзе яны працуюць, і з тэлебачаньня. Яны сваю неадукаванасьць хаваюць за словамі пра “славянскую еднасьць”, “праваслаўе”, “саборнасьць…” І калі Лукашэнка атрымае перамогу менавіта з гэтымі людзьмі – яны толькі ўмацуюць сябе. Ні ў якім разе нельга маўчаць, і такіх людзей ані ў якім разе нельга дапускаць да ўлады.”

(Навумчык: ) “Я зноў хацеў бы вярнуцца да Вашага інтэрвію. Вы сказалі, што кандыдатамі, якія здольныя перамагчы, ня могуць быць ні Міхаіл Чыгір, ні Сямён Домаш, ні Ўладзімер Ганчарык. Вы пацьвярджаеце гэтыя словы, так? “

(Пашкевіч: ) “Пацьвярджаю. Я абгрунтоўваю сваё меркаваньне сустрэчамі як з палітыкамі, гэтак і з простымі людзьмі”.

(Навумчык: ) “Спадар Сіўчык, калі ласка, пракамэнтуйце вось гэтае меркаваньне спадара Пашкевіча. Ці згодныя Вы, што названыя кандыдаты ня маюць шанцаў на перамогу ў цяперашніх умовах?”

(Сіўчык: ) “Натуральна, ня згодны. Бо калі так было б – мы проста б не разглядалі гэтыя кандыдатуры. Хацеў бы зьвярнуць увагу на тое, што сёньня апазыцыйныя палітычныя партыі не вылучаюць сваіх прадстаўнікоў. І якраз і Чыгір, і Домаш, і Ганчарык – гэта прадстаўнікі беларускага чынавенства, і нам здаецца, што ў іх ёсьць шанец на падтрымку чаткі тых, хто сёньня пры ўладзе. Я цудоўна разумею, што сёньня ўсе прапагандовыя службы працуюць толькі на Лукашэнку. Але ж нават пры сёньняшнім рэжыме грамадзства будзе шукаць альтэрнатыву. Мне здаецца, што і адзін, і другі, і трэці маюць шанцы і быць заўважанымі большаю часткаю насельніцтва, і быць падтрыманымі. І больш таго – калі думаць пра будучыню – і ў нашага беларускага чынавенства ёсьць свае інтарэсы… І я думаю, што далёка ня ўсе беларускія чыноўнікі згодныя з тым праўным “беспределом”, які сёньня ёсьць. Страшна, калі будзе працягвацца антыбеларуская палітыка, якая інспіруецца і Замяталіным, і шэрагам іншых дзеячоў рэжыму. Гэта бачна нават па тым, што сёньня ў нас адбылася сустрэча ў Менгарвыканкаме. І на вялікі жаль, на 25 сакавіка нас пасылаюць на плошчу Бангалёр. Я думаю, што наступствам таго, калі Лукашэнка здолее сфальсыфікаваць выбары і застацца прэзыдэнтам, будзе далейшае адсоўваньне беларускіх чыноўнікаў, адсылка іх на другасныя пасады, і ўсё большая і большая страта сувязяў паміж народам і беларускім чынавенствам. Таму, мяркую, шмат хто сярод беларускіх чыноўнікаў асабіста зацікаўлены, каб Лукашэнкі не было”.

(Навумчык: ) “Спадар Пашкевіч, а ўсё ж, як бы Вы вызначылі інтарэсы беларускага чынавенства, інтарэсы намэнклятуры? Ну, давайце адразу домовімся, што мы ня будзем укладаць у тэрмін “намэнклятура” нейкага адмоўнага гучаньня – чынавенства ёсьць ва ўсіх краінах ва ўсе часы, і ў яго ёсьць свае інтарэсы, што нармальна. У чым інтарэсы беларускага чынавенства?”

(Пашкевіч: ) “80 адсоткаў перамогі на выбарах залежаць ад “адміністрацыйнага рэсурсу”. І ў тым, што гэты рэсурс будзе выкарыстаны, у мяне няма ніякіх сумненьняў. А адміністрацыйны рэсурс – гэта нашая вялікая вэртыкаль. І Вы правільна паставілі пытаньне – што хоча вэртыкаль? Каго яна б жадала бачыць на пасадзе кіраўніка дзяржавы? Дык вось, названыя спадаром Сіўчыкам прэтэндэнты, на жаль, ня будуць падтрыманыя вэртыкальлю”.

(Навумчык: ) “Вы гэта кажаце паводле ўласных назіраньняў?”

(Пашкевіч: ) “Гэта ня толькі маё меркаваньне, гэта – вынік кансультацыяў як з палітыкамі, так і з прадстаўнікамі вэртыкалі. Ну і ня трэба ж забывацца, што я, як кажуць, бяз тыдня год, як сыйшоў з Адміністрацыі прэзыдэнта, дзе займаў пасаду – дай Бог кожнаму”.

(Навумчык: ) “Спадар Пашкевіч, можа, Вы б сказалі, якія аргумэнты Вашыя суразмоўцы мелі па кожнай кандыдатуры? Супраць Чыгіра, Домаша, Ганчарыка? Таму што назваць іх проста прадстаўнікамі намэнклятуры – гэта сказаць вельмі слаба. Спадар Чыгір быў другой асобай ў дзяржаве як прэм’ер-міністар, спадар Домаш быў губэрнатарам, спадар Ганчарык яшчэ пятнаццаць гадоў таму ўваходзіў у склад Боро КПБ, гэта быў партыйны і палітычны Алімп. Ужо больш намэнклятурных асобаў проста цяжка назваць. І ўсё ж – чаму яны выклікаюць такі пратэст?”

(Пашкевіч: ) “Калі я казаў пра адміністрацыйны рэсурс ці падтрымку вэртыкалі, дык вось з гэтага пункту гледжаньня і даваў ацэнку, напрыклад, Домашу і Чыгіру. Домаш, на жаль асабіста для яго, даўно сыйшоў з дзяржаўнай службы. І таму на сёньняшні момант казаць, што ён уплывовая фігура для вэртыкалі – гэта абсалютна будзе няправільна. Што тычыцца Чыгіра, дык тое, што было зроблена вакол ягонага імя, – тая гучная справа, потым справа жонкі, а сёньня яшчэ і сына – я не кажу цяпер, што гэтыя справы правільныя ці неправільныя, – але, ведаючы мэнтальнасьць нашых людзей, я Вам скажу, што гэтая фігура скапрамэтаваная цалкам. І я яшчэ раз скажу, у мяне няма ніякіх сумненьняў, што іх не падтрымаюць. Што тычыцца спадара Ганчарыка. З гэтых трох якраз ён і мае найбольш шанцаў. Але тое, што зараз робіцца, і супраць чаго я выступаў, вось гэтым радыкальным колам – калі размазваецца і сама кандыдатура Ганчарыка, і прафсаюзы, той раскол, які, ужо сёньня можна казаць, зроблены… Я даю шанец Ганчарыку толькі ў тым выпадку, калі ён пойдзе да канца, калі ў яго хопіць сілы вытрымаць ўсё, і калі большая частка палітычных сіл паставіць на яго. Але ведаючы, чым займаюцца палітычныя сілы, я скажу, што вымалёўваецца наступная мадэль: павінна зьявіцца некалькі эшалёнаў прэтэндэнтаў на пасаду прэзыдэнта. Домаш, Чыгір і Ганчарык – гэта першы эшалён. Але я ўпэўнены, што зьявяцца другі і трэці, і нават сёньня прозьвішчы называюцца. Гэта робіцца дзеля таго, каб як найбольш палітыкаў выйшла на фінішную прамую пры рэгістрацыі, і вось потым і пачнецца тая праца сярод палітыкаў, грамадзскіх аб’яднаньняў, калі ўжо з зарэгістраваных кандыдатаў і будзе вылучацца адна кандыдатура”.

(Сіўчык: ) “Я з большага, з усім пагаджаюся. Вось такая дэталёвая размова, яна паказвае, што ня ўсё так проста. Таму што ўжываюцца некаторыя фразы, якія дазваляюць любому з названых прэтэндэнтаў у кандыдаты – і Чыгіру, і Домашу, і Ганчарыку – ўсё ж і быць кандыдатам, і выйграць гэтыя выбары. Мне здаецца, прагучала самая галоўная, ключавая фраза – “калі пойдзе да канца”. Мне здаецца, і калі Чыгір пойдзе да канца, і здолее паказаць, што ўся прапагандовая кампанія, якая пастаўленая супраць яго, ляснулася, і калі Домаш здольны будзе пайсьці да канца і паказаць, што апошнія гады ён таксама працаваў, і працаваў досыць плённа, і калі да канца здолее пайсьці Ганчарык, – яны маюць шанцы. Больш таго, калі вакол гэтых фігураў здольныя будуць скансалідавацца ўсе і апазыцыйныя, і палітычныя сілы, і наогул здаровыя сілы беларускага грамадзства, – шанц будзе”.

(Навумчык: ) “Пытаньне да спадара Пашкевіча. Вы былі паблізу Лукашэнкі. Скажэце, вось усе гэтыя разгоны, жорсткія разгоны мітынгаў, зьбіцьцё дзяцей пад час і “Маршаў Свабоды”, і Чарнобыльскіх шляхоў, і сьвяткаваньня 25 Сакавіка – у якой ступені сам Лукашэнка кантраляваў сытуацыю?”

(Пашкевіч: ) “Быць такім наіўным і лічыць, што ўсё гэта робіцца за плячыма Лукашэнкі, ужо сёньня я не магу. Прытрымліваючыся перакананьня, што Лукашэнка, усё ж атрымае перамогу, я лічыў сваёй мэтай адлучыць радыкальную частку атачэньня ад прэзыдэнта. Таму што тое, што робіцца сёньня… Ведаеце, з перамогай гэтая частка пажадае замацаваць свой рэванш. Гэтая радыкальная частка пайшла да канца, яны абсалютна не задумваюцца, што будзе пасьля перамогі, Жывуць толькі сёньняшнім днём. Я перакананы – яны пойдуць да канца”.

(Сіўчык: ) “Я вельмі ўважліва слухаў спадара Пашкевіча і хацеў бы зазначыць наступнае. Мы жывем сапраўды пры страшным рэжыме. Гэты рэжым ня можа легітымна выйграць прэзыдэнцкія выбары 2001 году. Нават калі, напрыклад, замест Лукашэнкі вылучыцца іншы кандыдат. Таму што і Лукашэнку, і любому прадстаўніку гэтага кіраўніцтва трэба адказваць на пытаньні – дзе Ганчар? дзе Завацкі? дзе Захаранка? Трэба будзе адказаць – чаму памер Карпенка? Гэта – рэжым, які давёў большасьць нашага насельніцтва да галечы, які зьліквідаваў тыя парасткі дэмакратыі, якія былі ў нас у 1994 годзе, і ён нічога ня здольны прапанаваць беларускаму грамадзтву. І я адзінае, што хацеў бы яшчэ запярэчыць вызначэньню “радыкальнай” часткі атачэньня Лукашэнкі. Ну які Замяталін радыкал? Такіх замяталіных яшчэ дзесяць гадоў таму сядзела ў паўсьвеце. І гэтая сыстэма кантралявала паўсьвету. Гэта была звычайная імпэрская сыстэма. І праблема ня ў тым, што яны прарасейскія – яны праімпэрскія. І зразумела, што ў такой сытуацыі, калі сам Лукашэнка цудоўна ведае, што ягоны рэйтынг падае… Я езжу таксама па ўсёй краіне, я бываю ва ўсіх раёнах… Гэта – тая сытуацыя, якая была ў Кебіча ў 1994 годзе. І дай Божа спадару Лукашэнку на дэмакратычных выбарах набраць тыя 17 адсоткаў, што набраў Вячаслаў Кебіч у 1994 годзе, бо масавай падтрымкі, як была раней, ужо і блізка няма. І адбываецца, што Лукашэнка ўсё больш і больш абапіраецца на гэтую акупацыйную групоўку, і зразумела, што калі Лукашэнка, ягоны рэжым сфальсыфікуе выбары, дык пачнецца масавая “зачыстка” гэтай краіны.

Ужо цяпер дзясяткі тысячаў беларусаў вымушаныя быць на эміграцыі. Працягнецца далей гэты працэс. Але ж на сёньняшні момант палітычная апазыцыя дасьпела, што трэба вяртацца хаця б у часы 94 году… Менавіта таму прапанаваныя дэмакратычнай апазыцыяй фігуры – яны такія кампрамісныя. Мне б вельмі хацелася, каб удалося скансалідаваць усе беларускія сілы, таму што праблема ня толькі ў выйгрышы прэзыдэнцкіх выбараў. Праблема ў тым, каб ня даць сёньняшняму рэжыму гэтыя выбары сфальсыфікаваць, і наладзіць масавыя маніфэстацыі, масавыя пратэсты, каб замацаваць сваю перамогу. Бяз гэтага ніякіх пераменаў у Беларусі ня будзе. А ў пераменах крэўна зацікаўленыя як беларускае чынавенства, так і беларуская апазыцыя, і беларускі народ”.

(Наваумчык: ) “Вячаслаў, і яшчэ адно пытаньне, даволі няпростае. Вы закранулі 1994 год. Давайце прыгадаем тыя часы. Ля ўлады (фактычна) – Кебіч, БНФ дамаегаецца ягонай адстаўкі, выбараў новага парлямэнту, дэмакратычных і рынкавых рэформаў. У адказ Кебіч фарсіруе прыняцьцё Канстытуцыі з прэзыдэнцкай формай праўленьня. Зянон Пазьняк заяўляе, што прыняцьцё такой Канстытуцыі прывядзе да дыктатуры, але, нягледзячы на пратэсты апазыцыі БНФ у Вярхоўным Савеце, Канстытуцыя прымаецца, прэзыдэнцтва ўводзіцца, перамагае, праўда, ня Кебіч, а Лукашэнка. У параўнаньні з лукашысцкімі часамі часы Кебіча падаюцца ледзь не дэмакратычным раем. І сёньня часам чуеш – ну а вось калі б тады апазыцыя паразумелася з Кебічам, з намэнклятурай, пагадзілася б з тым, што Кебіч і надалей будзе ва ўладзе – не было б прэзыдэнцтва і не было б Лукашэнкі. Але я вось думаю, што кожны, хто сказаў бы такое тады, сем гадоў таму, рызыкаваў бы атрымаць праклён ад дэмакратычных сілаў. Спадар Вячаслаў, ці Вы дапускаеце – гіпатэтычна – што на месца Лукашэнкі можа прыйсьці нехта яшчэ больш страшны? І ці Вы дапускаеце, што ёсьць у апазыцыі асобы, якія згодныя ахвяраваць уласным іміджам, каб грамадзтва папярэдзіць пра гэта? І ў якой ступені магчымы кампраміс з памяркоўнай часткай намэнклятуры?”

(Сіўчык: ) “Так. На вялікі жаль, на месца Лукашэнкі можа прыйсьці сапраўды чалавек яшчэ горшы за яго. Такое магчыма. Але ж і каб гэты чалавек, які сёньня спрабуе выконваць прэзыдэнцкія функцыі, заставаўся пры ўладзе, нельга дапусьціць такога. Выйсьце толькі ў тым, каб узьнікла шырокая кааліцыя. Я лічу, што асновай гэтай кааліцыі мусіць быць блёк палітычных партыяў, якія сёньня ў апазыцыі да Лукашэнкі. І каб ў гэтую каманду ўваходзілі і прадстаўнікі чынавенства, тыя людзі, якія могуць сабе гэта сёньня дазволіць. Нам трэба перайсьці ад “маскоўскіх” сцэнароў, ад іншых замежных сцэнароў – да “беларускага” сцэнара. Так, ёсьць рызыка. Ну але ж іншага Беларусі ня дадзена. І 2001 год мусіць быць годам пераменаў. Каб не ўзгадвалі мы гэтыя выбары 2001 году так, як мы ўжо сем гадоў узгадваем прэзыдэнцкія выбары 1994 году. Нам трэба ўсё ж вяртацца да беларускай незалежнасьці, да беларускай сымболікі, нам трэба вяртацца да таго, каб абараняць беларускую эканоміку. І сёньня стаіць пытаньне ня так, як у 1994 годзе, калі здавалася, што краіне патрабуюцца хуткія эканамічныя рэформы, а для гэтага патрэбная адстаўка Кебіча. Сёньня стаіць пытаньне пороста: выжыве наш народ ці не. Нават на такім узроўні. І выжыць ён можа толькі пры адным варыянце – калі мы, беларускія палітыкі, якія сёньня і ў апазыцыі да рэжыму, і часткова тыя, хто вымушаны абслугоўваць сёньняшні рэжым, – калі мы здольныя будзем скансалідавацца і запачаткаваць тут сапраўды нармальную беларускую дзяржаву”.

(Навумчык: ) “Дзякуй, спадар Вячаслаў, і пытаньне да спадара Пашкевіча. Калі працягнуць паралелі 1994 году, дык зразумела, што параза Кебіча была, у значнай ступені, запраграмаваная ягоным канфліктам з апазыцыяй, нежаданьнем паразумецца з Пазьняком, з Народным Фронтам, з дэмакратычнымі сіламі. Праўда, не выйгралі ад гэтага ні Пазьняк, ні сам Кебіч. Ці ёсьць у сучаснай частцы “памяркоўнай” намэнклятуры разуменьне таго, што ў рэшце рэшт давядзецца шукаць ім кампрамісу і з Пазьняком, і з Сіўчыкам, і з Вячоркам, і з Лябедзькам, і з астатнімі прадстаўнікамі дэмакратычных сілаў?”

(Пашкевіч: ) “Дзеля таго, каб нашае грамадзтва было адзіным, каб не было расколу, каб мы маглі працаваць на карысьць Бацькаўшчыны, канешне, павінна быць паразуменьне”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG