Травеньcкі Дзень радыё адзначаюць ня толькі прафэсіяналы. Непасрэднае дачыненьне мае да яго мае цэлая армія людзей. Аднак дзякуючы канцылярскаму казусу, афіцыйнымі дзяржаўнымі ліцэнзіямі яны аднесеныя да катэгорыі менавіта радыёаматараў.
(Палысаеў: ) “Эфір – гэта наш супольны дом. Мы ўсе тут адно аднаго ведаем. У Беларусі 1500 зарэгістраваных аматарскіх станцыяў. У Менску – каля 500. Зь іх 17 – калектыўныя”.
Усяго ў сьвеце 380 тысяч аматарскіх радыёстанцыяў. Кожная 250-я – беларуская, падлічыла заслужаны майстар спорту Тамара Палысаева. Працуюць яны і з Пухавічамі, і з Лоевам, Сапоцкінам.
Самую высокую ў краіне аматарскую антэну – ажно 18 мэтраў – змайстраваў на ўласным гародзе берасьцейскі вясковец Ігар Кавальчук. На яе ловіцца Бэнін, Японія, Кенія, Антарктыда...
За апошняе пяцігодзьдзе беларусы атрымалі 75 тысяч радыёдыплёмаў з 40 дзяржаваў.
(Палысаеў: ) “Мы размаўляем з усімі радыёаматарамі сьвету. І нам няма розьніцы, ці тое амэрыканец, ці афрыканец, ці японец... Шмат хлопцаў у нас з Амэрыкі, з Ізраілю, Аўстраліі, Акіяніі – практычна з усіх дзяржаваў. У мяне ёсьць генэрал Кабнарыс у Індыі, зь якім мы працуем практычна ўжо гадоў сем”.
Сярод беларускіх радыёаматараў таксама нямала людзей з “генэральскім”, так бы мовіць, статусам. Гэта і міністар сувязі майстар спорту Ўладзімер Ганчарэнка, і касманаўт Пётар Клімук, і прафэсар Валянцін Бензель, і бізнэсовец Уладзімер Сідараў.
На зямлі каля трох мільёнаў аматараў займаюцца кароткімі хвалямі. Палова зь іх у Японіі, 700 тысяч у Штатах, 50 тысяч у Расеі. Вывучыць азбуку Морзэ нескладана, затое цікава.
(Спадар: ) “Першы раз марзянку ўбачылі й пачалі яе вывучаць. Тады тэлеграфных ключоў у нас не было – мы перастукваліся з суседзямі празь сьценку. І такім чынам размаўлялі”.
Гучыць рамантычна. А працягам проста фанатычнай любові сёньняшняга заслужанага майстру спорту Ўладзімера Палысаева да марзянкі стала колішняе юнацкае каханьне з фантастычным фіналам. Пра яго – спадарыня Тамара:
(Палысаева: ) “Калі ў мяне пытаюцца, як я прыйшла да марзянкі, расказваю, што муж выставіў ультыматум: “Не вазьму замуж, пакуль ня вывучыш азбукі Морзэ!”
Гэтая навука заўсёды можа спатрэбіцца: як кажуць, ад астрогу няма перасьцярогу.
(Былы зьняволены: ) “Цяпер няма патрэбы перастуквацца: і ў турме, і ў СІЗО ходзяць “малявы”. “Малявы” дазваляюцца, бо “опэры” іх чытаюць, ім гэта, натуральна, выгадна. Як “конь” ідзе ўверх ці ўніз, трэба толькі тройчы пагрукаць нагой ці швабрай”.
Граф Монтэ Крыста такога б не ўхваліў, бо паважаў традыцыі. А яны моцныя: сёлета ў траўні спаўняецца 160 гадоў, як з азбукі Морзэ пачаўся прарыў чалавецтва да камунікацыяў празь сьценкі ды іншыя перашкоды, да сусьветнага пашырэньня інфармацыйнай прасторы.
Вось як лёгка, нават элегантна, з дапамогаю маладых радыстаў я зьвяртаюся да плянэты Зямля: “Усім! Усім! Усім! Гаворыць Радыё Свабода! З вамі Аляксандар Уліцёнак...” Школьнікі часам памыляюцца, таму хай выбачаюць знаўцы за выпадковую “трасянку”. (Гучаць сыгналы з вышэй пазначанай фразай у азбуцы Морзэ)
Прадчуваю лягічнае пытаньне недасьведчаных: на якой мове прагучаў той зварот – ангельскай, расейскай, беларускай?
(Палысаева: ) “Азбука Морзэ, якая выкарыстоўваецца ў хуткаснай спартыўнай тэлеграфіі, дапускае набор тэксту толькі лацінскімі літарамі. А такіх беларускіх літар, як, напрыклад, “дж” і “дз” няма”.
Гэта не зусім так, але апусьцім філялягічныя нюансы і проста канстатуем: праз спалучэньне літараў на роднай мове абсалютна дакладна перадаецца любы тэкст. Пэўныя складанасьці хіба толькі з апострафам. Аднак найлепшыя словы, якія могуць ўсьцешыць чуйнае нацыянальнае вуха, перадаюцца марзянкаю вельмі лёгка. Слухайце!
(Сыгналы азбукай Морзэ)
Што прагучала? Як вы магчыма здагадаліся, прагучаў заклік: “Жыве Беларусь!”
Дарэчы, першая перададзеная тэлеграфнай азбукай інфармацыя з Вашынгтону ў Балтымар складалася з аднаго сказу: “Дзівосныя справы твае, Госпадзе”.
А з трэцяга траўня гэтага году ў азбуку Морзэ ўпершыню за 60 апошніх год афіцыйна ўведзены новы сымбаль – вядомы з інтэрнэту знак электроннага адрасу, так званы “сабака” ці “сьлімак”: @. Ён гучыць як спалучэньне літараў “в” і “ц”: “ці-та-та-та-ці-та-ці”.
Радыётэлеграфія набірае новае дыханьне, пасьпяхова прыстасоўваецца да рэвалюцыйнай эпохі лічбавых тэхналёгіяў. І Беларусь актыўна гэтаму спрыяе.
(Палысаева: ) “Нашыя спартоўцы па хуткаснай тэлеграфіі адны з наймацнейшых. Андрэй Біндасаў устанавіў сусьветны рэкорд у перадачы літарнага, лічбавага і зьмешанага тэксту. А сярод жанчын абсалютнай чэмпіёнкай ува ўсіх відах праграмы стала Ірына Цяцерская. Такога чалавека больш няма ў сьвеце”.
Пацьвярджаю гэта і я як былы армейскі радыст першай клясы. Фэнамэнальным выглядае і посьпех Андрэя Біндасава – летась ён пераадолеў рубеж, устаноўлены амэрыканскім сяржантам ажно 30 год таму. Дасягненьне беларуса вось-вось будзе занесена ў кнігу рэкордаў Гінэса. Слова – мэгазорцы усясьветнага радыёспорту:
(Біндасаў: ) “Самы моцны мой супернік – Алег Астроўскі са Сьветлагорску. Мы два апошнія гады толькі зь ім і спаборнічаем за першае-другое месца ў сьвеце. А ўжо на трэцяе месца ў сусьветнай клясыфікацыі прэтэндуюць румын і расеец”.
Дыспазыцыя аптымістычная. Гэта згасальная інэрцыя савецкай школы, як тое назіраецца ў беларускім хакеі, біятлёне? Ці тут іншае – вынік разьвіцьця ўжо нацыянальнага радыёаматарства?
(Біндасаў: ) “Ідзе тэндэнцыя адраджэньня. Пасьля вялікіх посьпехаў беларускай каманды на сусьветных пяршынствах да нас прыходзіць вельмі шмат хлопчыкаў і дзяўчатак”.
Выглядае, што радысты й надалей застануцца флягманамі айчыннага спорту на ўсясьветнай арэне. Дарэчы, 10 траўня ў Магілёве адбудзецца неафіцыйнае першынство сьвету: зычым ім посьпеху!
Як па-беларуску выглядае іхная сьціпласьць: найлепшыя з найлепшых – і так мала каму вядомыя... ў сваёй краіне. А замежжа на іх моліцца. Вось дзе ўжо праўда: “вялікае відаць на адлегласьці”. Быццам у ваду глядзеў бацька азбукі, сын прапаведніка Сэм’юэл Фінлі Брыз Морзэ, калі тэлеграфаваў, памятаеце: “Дзівосныя справы твае, Госпадзе”. Дык мо папрасіць неба аднавіць справядлівасьць? Каб жыла Беларусь радасьцю пераможцаў!
