(Аляксандар Уліцёнак: ) “У шэрагу краінаў канвэнты як заканадаўчыя органы склікаліся дзеля складаньня або зьмяненьня канстытуцыяў. Спадар Вячорка, вы лічыце, што падобная структура здолее быць эфэктыўнай і ва ўмовах беларускага канстытуцыйнага крызысу?”
(Вінцук Вячорка: ) “У гісторыі сапраўды існавалі розныя формы збору легітымных прадстаўнікоў народу, і слова “канвэнт” насамрэч мае шырэйшае значэньне. Вядомыя былі й факты канвэнту ў Вялікім Княстве Літоўскім — як прамежкавае заканадаўства пэрыяду міжкаралеўя. Прапанаваўшы ідэю канвэнту, я меў на ўвазе менавіта збор легітымна выбраных прадстаўнікоў народу, якіх у нас сёньня вельмі мала. 13-ы Вярхоўны Савет сваю дзейнасьць фактычна спыніў, Палата прадстаўнікоў міжнароднай легітымнасьці як ня мела, так і ня мае.
Кожны з выбраных ад дэмакратычных партыяў альбо тых, хто дэмакратычна мысьліць, мясцовых дэпутатаў мае, я сказаў бы, двайную і трайную легітымнасьць. І сумнявацца ў тым, што яны прадстаўляюць інтарэсы беларускага народу, абсалютна не выпадае. Ім ёсьць пра што разам дамовіцца і ёсьць што разам патрабаваць.
У першую чаргу я меў на ўвазе іхны голас у справе зьмены выбарчага заканадаўства. Гэта тое, без чаго наогул рэальны шлях Беларусі ў кірунку дэмакратыі й вяртаньня ў Эўропу немагчымы. Інакш нас будуць чакаць вельмі вялікія пэртурбацыі грамадзкія. І мы ў выніку можам быць адкінутыя эканамічна й палітычна нават яшчэ далей, калі зьмена на дэмакратыю ў Беларусі ня будзе адбывацца праз выбары.
І вось супольны голас легітымна абраных дэмакратычных мясцовых дэпутатаў, рэалізаваны праз тое, што я назваў канвэнтам, і быў бы, мне здаецца, істотным фактарам у павароце на рэальную дэмакратыю”.
(Уліцёнак: ) “Са сказанага вынікае, што канвэнт адначасова зьяўляецца і, так бы мовіць, нейкай спробай падвышэньня статусу дэпутацкага корпусу мясцовых саветаў. Спадар Міхалевіч, што скажаце?”
(Алесь Міхалевіч: ) “Сапраўды, існая ўлада не зацікаўленая ў самастойнасьці дэпутатаў. Яна зацікаўленая, каб дэпутаты былі часткай, дэ-факта, выканаўчай сыстэмы. За гэта сьведчыць, напрыклад, тое, што абсалютная большасьць мясцовых саветаў ня мае свайго ўласнага рахунку. Пасьля гэтых выбараў ня кожны на сваім узроўні можа зьмяніць агульны клімат і падвысіць статус гэтых саветаў.
Але такая супольная ініцыятыва можа дазволіць працаваць з грамадзтвам па падвышэньні статусу мясцовых дэпутатаў і статусу ўвогуле мясцовых саветаў, іх ролі ў структурах улады”.
(Уліцёнак: ) “Пагаворым пра структуру і паўнамоцтвы канвэнту: спадар Вячорка, як часта ён будзе зьбірацца, хто ім стане кіраваць?”
(Вячорка: ) “Агульная колькасьць дэпутатаў, выбраных ад сапраўды дэмакратычных партыяў і беспартыйных дэпутатаў, якія сябе атаясамляюць з дэмакратычнымі каштоўнасьцямі, наўрад ці перасягае сотню. І ў гэтым сэнсе ім сабрацца, скантактавацца ня так ужо й складана. Перадусім новаабраным дэпутатам і трэба, сабраўшыся, расстаўляць свае прыярытэты.
Ім патрэбны найперш безупынны інфармацыйны кантакт: што ў каго адбываецца, якія ў каго праблемы зь мясцовымі ўладамі, які досьвед разьвязаньня гэтых праблемаў, як яны заваёўваюць сабе жыцьцёвую легітымную прастору для рэалізацыі дэпутацкіх паўнамоцтваў. Гэта, што вельмі немалаважна, і вучоба, міжнародныя кантакты... Вось якраз наяўнасьць такога паразуменьня ў выглядзе канвэнту і палягчае ім задачу.
Як рэгулярна, зь якім парадкам дня, зь якім кіраўніцтвам? Ну, хутчэй за ўсё ратацыйным, я так разумею. Таму што ніводная палітычная сіла не павінна разглядаць як манаполію гэтую ідэю — тут ужо справа саміх дэпутатаў”.
(Уліцёнак: ) “Такое меркаваньне Вінцука Вячоркі. А якою падаецца структура новага аб’яднаньня спадару Міхалевічу? Тым больш, вас называюць каардынатарам гэтай працы ад БНФ”.
(Міхалевіч: ) “Я проста афіцыйна зацьверджаны фронтам адказным па супрацоўніцтве з дэпутатамі мясцовых саветаў. Толькі дэпутаты мясцовых саветаў могуць на супольным сваім сходзе — а я думаю, што менавіта так гэта й павінна называцца — сход дэпутатаў, яны могуць вырашыць, як гэта ініцыятыва будзе называцца, як часта нейкі каардынацыйны орган будзе зьбірацца. Ці будзе гэта структура сустаршыняў, ці гэта будзе ратацыйная зьмена кіраваньня, ці гэта будзе проста прэзыдыюм…
Увогуле, ідэя структураваньня і супольнай дзейнасьці нашых дэмакратычных дэпутатаў мясцовых саветаў павінна зацьвярджацца на такім агульным сходзе. І для мяне вельмі важна, што ў такой супольнай ініцыятыве скліканьня сходу дэпутатаў удзельнічаюць прадстаўнікі розных палітычных партыяў”.
(Уліцёнак: ) “Спадар Афанасьеў, у якой ступені пасуе тое, пра што казалі Вінцук Вячорка і Алесь Міхалевіч, да ідэі міжрэгіянальнай дэпутацкай групы?”
(Марат Афанасьеў: ) “Стаўленьне да аб’яднаньня станоўчае. У мяне ўжо адбыліся сустрэчы зь некалькімі абранымі прадстаўнікамі ня толькі Аб’яднанай грамадзянскай партыі, але й другіх партыяў, незалежнымі дэпутатамі, і ўсе яны аднолькава станоўча адносіліся да гэтай ідэі. Як прасоўваць інфармацыю, мы яшчэ ня вырашылі, але вырашылі сустрэцца, і калі нам спатрэбіцца чыя-небудзь дапамога, дык ужо маем прапановы ад некалькіх юрыстаў, некаторых спэцыялістаў, якія ведаюць пытаньні жыльлёва-камунальнай гаспадаркі, транспарту.
Пакуль я ні ад воднага са сваіх калегаў ня чуў выказваньняў супраць гэтай ідэі. І я думаю, яна празь месяц-паўтара можа рэалізавацца ў адзіны збор такіх дэпутатаў, дзе мы можам вырашыць усе пытаньні, пра якія ўжо казалі мае аднадумцы”.
(Уліцёнак: ) “Я бачу, у Алеся Міхалевіча зьявілася нейкая думка?”
(Міхалевіч: ) “Проста я хачу зазначыць, што такая супольная дэпутацкая ініцыятыва можа ў значнай ступені паспрыяць кансалідацыі беларускіх палітычных апазыцыйных партыяў і проста незалежных дэпутатаў напярэдадні нашых наступных кампаніяў”.
(Уліцёнак: ) “Прабач, а ці не абвінавацяць вас у тым, што хочаце стварыць яшчэ адну кіроўную структуру, якая прэтэндуе на лідэрства? І ці не зашмат будзе такіх палітычных лідэраў?”
(Міхалевіч: ) “Абвінавачаньні могуць быць. Але для мяне галоўнае, каб сапраўды мы, дэпутаты мясцовых саветаў, мелі адзін да аднога поўны давер, і хачу сказаць, што незалежна ад таго, ад якой партыі мы абраныя, ці некаторыя абраныя як беспартыйныя — нам сапраўды няма чаго дзяліць. У нас ёсьць супольныя мэты, у нас ёсьць супольныя праблемы, як, напрыклад, праблема выкананьня сваіх абяцаньняў”.
(Вячорка: ) “Няма канкурэнцыі паміж цяперашнімі дэпутатамі мясцовых саветаў. Яны сапраўды могуць на сваім узроўні заключыць цэлы шэраг пагадненьняў і пачаць многія праграмы супрацы. Унутрыбеларускай і міжнароднай супрацы.
Напрыклад, вельмі б хораша выглядала пэўнае паўтарэньне югаслаўскага досьведу, калі менавіта мясцовыя самакіраваньні, дзе былі дэмакратычныя дэпутаты або дэмакратычныя фракцыі, атрымлівалі сыстэмную й мэтавую дапамогу ад эўрапейскіх краінаў. І людзі бачылі: дэмакратаў выбіраць выгодна, дэмакратаў выбіраць карысна ў самым прыземленым сэнсе.
А што да праяўленьня новых лідэраў, ну дык на гэта і наш удзел у розных палітычных кампаніях, каб праяўляліся новыя лідэры. І чым больш, тым лепш. А то лукашэнкаўская прапаганда кажа: “Няма ў іх лідэраў!” Ды колькі заўгодна! Нашых кандыдатаў трыюмфальна выбіралі, яны па 80% бралі.
І апошняе. Я ўсё ж такі разьвёў бы па розных этапах пагадненьні паміж дэпутатамі мясцовых саветаў і міжпартыйную кааліцыю. Гэта крышачку розныя рэчы. Менавіта таму, што дэпутаты мясцовых саветаў у сілу статусу маюць агульнафункцыянальныя праблемы. А вось партыям, каб паразумецца і заключыць кааліцыйнае пагадненьне, трэба палітычна вельмі моцна зьблізіцца. Разам з тым, зьбліжэньне на лякальным узроўні паміж прадстаўнікамі розных партыяў, магчыма, падштурхне іхныя партыі да нейкай карэкцыі сваёй лініі.
Яшчэ адно. Мы, Фронт, натуральна, разглядаем нашых дэпутатаў — у нас 20 мандатаў было ўзята, як своеасаблівую фронтаўскую каманду. Я думаю, гэтак сама Аб’яднаная грамадзянская партыя разглядае дэпутатаў-сяброў АГП як каманду. І кожная партыя будзе займацца арганізацыйнай, навучальнай, палітычнай працай разам са сваімі мясцовымі дэпутатамі, бо існуюць пэўныя ўзаемныя абавязкі: партыя — дэпутаты, дэпутаты — партыя.
Тая ж ініцыятыва, якая сёньня абмяркоўваецца, відавочна, ад самага пачатку павінна быць міжпартыйная. Тут наўрад ці што атрымаецца, калі хтосьці будзе спрабаваць трымаць рычагі кантролю над гэтай ініцыятывай, якая павінна быць супольнай”.
(Уліцёнак: ) “Спадар Афанасьеў, тое, пра што казалі нашыя суразмоўцы, супярэчыць гістарычнаму вопыту Францускай рэспублікі, калі партыйныя групоўкі ў канвэнце вялі ня проста вострыя палітычныя дыскусіі, а сапраўдную барацьбу на вынішчэньне. Ня думаю, што й цяпер у Беларусі дойдзе да такога, але як вам падаецца — ці сапраўды рэальны сёньня палітычны дэпутацкі кансэнсус?”
(Афанасьеў: ) “Я цалкам згодны з тым, пра што казаў спадар Вячорка. І больш дадаць да яго словаў мне няма чаго”.
(Уліцёнак: ) “Такім чынам, як я зразумеў, быць саюзу?”
(Афанасьеў: ) “Так, так...”
(Уліцёнак: ) “Спадар Вячорка, а ці зьвяртаецца ўвага на тых, каго ўлады штучна пазбавілі права быць абраным у дэпутацкі корпус?”
(Вячорка: ) “Мне здаецца, трэба, каб у супольнай дэпутацкай працы не былі забытыя тыя, каго б я назваў амаль выбранымі, або рэальна выбранымі — людзей, прадстаўнікоў дэмакратычных партыяў у Менску, у Гомелі, у іншых абласных цэнтрах, якія рэальна бралі за 50% у першым туры... Іх вельмі шмат — амаль столькі сама, колькі было абрана. Віны гэтых людзей у тым, што менавіта на іхных акругах вэртыкаль ужыла найбольш падступныя спосабы фальсыфікацыі, няма... Але гэтыя людзі таксама кадравая рэзэрва і рэсурс”.
(Афанасьеў: ) “Некалькі такіх кандыдатаў у дэпутаты, якія ня здолелі адолець рубеж выбарчы, з намі супрацоўнічаюць. І зь імі ўжо працуем над тым, як выкарыстаць іхныя патэнцыйныя магчымасьці для рашэньня праблемаў. І калі адбудуцца паўторныя выбары, то гэта будзе падмога для абраньня іх у савет”.
(Міхалевіч: ) “Я хачу пагадзіцца з Маратам Сьцяпанавічам і сказаць, што сапраўды мае вялікае значэньне супольнае наша дэпутацкае лабіяваньне таго, каб адбыліся давыбары па тых акругах, дзе не былі абраныя дэпутаты. На цяперашні момант чуюцца ўзмоцненыя галасы з боку і Цэнтральнай выбарчай камісіі, і мясцовых выбарчых камісіяў, мясцовых адміністрацыяў, што грошай на давыбары няма — давыбараў ня будзе. У той жа самы час, напрыклад, пяць вельмі дэмакратычных акругаў у Пухавіцкім раёне ня маюць сваіх прадстаўнікоў. Зразумела, што мы зацікаўленыя, каб па гэтых пяці акругах адбыліся давыбары”.
(Уліцёнак: ) “І напрыканцы — я думаю гэта ўсіх цікавіць: а калі, у прынцыпе, у якія тэрміны магчымая рэалізацыя ідэі скліканьня сходу дэпутатаў або канвэнту (тут як каму падабаецца)?.. Спадар Афанасьеў?”
(Афанасьеў: ) “Мне здаецца, што ня больш, чым празь месяц”.
(Уліцёнак: ) “А меркаваньне другога дэпутатата, Алеся Міхалевіча?”
(Міхалевіч: ) “Мне таксама падаецца, што месяц — гэта абсалютна дастатковы час, каб правесьці папярэднія сустрэчы, сабраць гэтых дэпутатаў у адным месцы і даць ім права вырашаць пытаньне адносна будучай дзейнасьці такой структуры”.
