Лінкі ўнівэрсальнага доступу

ПРАВЫ ЧАЛАВЕКА: ЯК СПЫНІЦЬ СВАВОЛЬСТВА СЕЛЬСКІХ НАЧАЛЬНІКАЎ?


Алег Грузьдзіловіч, Менск

(Гуляеў: ) “Мне было тады, мусіць, гадоў чатырнаццаць. Аднойчы на танцы ў клюб прыйшлі дзьве суседзкія дзяўчынкі, вельмі засмучаныя. А справа ў тым, што гэтай ноччу яны зь сям’ёй меліся зьяжджаць у Літву, а ў клюб прыйшлі, каб паказаць, што нікуды ня едуць. Такая была кансьпірацыя. Але нехта паведаміў, дайшло да старшыні калгасу і парторга, быў у нас такі Кругалевіч, усё хадзіў у галіфэ. Тыя прыбеглі, выклікалі міліцыю, і я памятаю, як рэчы з машыны выкідалі. Цяжкае было відовішча. А справа ў тым, што калгасьнік, ды ўвогуле селянін быў для начальнікаў як тое быдла, якое ня мела ніякіх правоў”.

Анатоль Гуляеў больш за 20 гадоў як журналіст дасьледуе вясковыя праблемы. Згаданы выпадак — зь ягонага дзяцінства, якое прайшло на паўночным захадзе Віцебшчыны. Ягоная сям’я, як і многія з роднай вёскі, урэшце ўсё ж уцякла ў суседнюю Літву, дзе калгасьнікам і плацілі больш, і ставіліся да іх па-людзку. Іначай зьмяніць долю было немагчыма, бо да пачатку 1960-х гадоў калгасьнікі нават пашпартаў ня мелі і не маглі па сваёй волі зьехаць з галотнага калгасу ў горад.

Гэткае бяспраўнае становішча, фактычнае прыгоннае права лічыць Анатоль Гуляеў першапрычынай брыдкіх зьяваў, што і цяпер назіраюцца ў беларускіх вёсках. Гаворка пра тое, як некаторыя калгасныя кіраўнікі паводзяць сябе з падначаленымі: парушаюць іхныя правы, зьневажаюць, а то й парушаюць закон. Паводле статыстыкі, вельмі рэдка свавольніцтвы мясцовых князькоў сканчаюцца прыцягненьнем іх да суду, тым больш абвінаваўчым прысудам. І ўсё ж менавіта пра такі выпадак распавядзе наш віцебскі карэспандэнт Алег Жукоўскі.

(Жукоўскі: ) “З розных куткоў Віцебшчыны прыходзяць зьвесткі: на Ўшаччыне старшыня зьбіў кіроўцу, на Рассоншчыне ад старшыні пацярпеў ільнавод. Цягацца з калгаснымі панамі сабе даражэй, бо вельмі шмат у вёсцы залежыць ад іхнай прыхільнасьці. А калі і дойдзе справа да суду, то пацярпелы хутчэй імкнецца да міравой. Як гэта здарылася ў аршанскім калгасе “Барацьбіт”, дзе старшыня амаль адкусіў нос мясцоваму пастуху. У выніку крымінальная справа закончылася толькі кампэнсацыяй маральных стратаў і пакрыцьцём выдаткаў на лячэньне.

Тое, што дазволена гаспадару, лічыцца дазволеным і ягоным родным. У Шаркоўшчынскім раёне старшыня калгасу “Іскра” Багуслаў Паўлоўскі ўчыніў расправу над мясцовымі хлопцамі, а ягоная нецьвярозая жонка Ірына зьбіла на горкі яблык непаўнагадовую Натальлю Савельеву. Цягала яе за валасы, душыла шалікам, лупцавала нагамі. І ўсё за тое, што моладзь не падпарадкавалася загаду іхнага сына скончыць дыскатэку і сыходзіць з клюбу, які, маўляў, знаходзіцца на тэрыторыі бацькавага калгасу. Нецьвярозага дзецюка выштурхнулі за дзьверы і, узрушаныя такой непавагай да прадстаўніка сямейнай намэнклятуры, старэйшыя Паўлоўскія хутка зрабілі захады. У выніку школьніца болей за два тыдні не падымалася з ложка.

Намаганьнямі настаўнікаў і сябра мясцовай філіі Гельсынскага камітэту Сафіі Таболы справу давялі да раённага суду. Але там здарэньне палічылі неістотным, і спадарыня Паўлоўская атрымала толькі сьціплы штраф на 30 тысяч беларускіх рублёў.

Абласны суд не пагадзіўся з гэткім дзіўным рашэньнем, і справа была перакваліфікаваная з адміністрацыйнай у крымінальную паводле артыкула аб хуліганстве. Цяпер Ірына Паўлоўская вымушаная будзе заплаціць 1 мільён рублёў на карысьць дзяржавы, 200 тысяч пацярпелай і 55 тысяч судовых выдаткаў. Мясцовыя жыхары ўзрушаныя такім нечаканым паваротам падзеяў — маўляў, простая дзяўчынка зь беднай сям’і перамагла саміх Паўлоўскіх. Але яны разумеюць, што галоўнае яшчэ наперадзе. Бацькі Натальлі працы ў гаспадарцы хутчэй за ўсё ўжо ня знойдуць, а тады і з калгаснай хаты сям’я будзе выселеная”.


Як вынікае з расповеду Алег Жукоўскага, помста застаецца стылем паводзінаў некаторых людзей, чые ўчынкі асудзіў суд. Наш экспэрт Анатоль Гуляеў не зьдзіўляецца, што пацярпелай дзяўчыне даводзіцца і цяпер цярпець крыўду ад несумленных людзей на высокіх пасадах.

Паводле назіраньняў журналіста, ня толькі прафэсійны, але і культурны, маральны ўзровень кіраўнікоў калгасаў і саўгасаў за апошнія гады значна панізіўся. Прычына — загадны стыль кіраўніцтва, які навязаны зьверху, сумленныя людзі не прымаюць і сыходзяць. А ім на замену ідуць прыстасаванцы бяз пэўных маральных прынцыпаў. Але галоўная прычына свавольства старшыняў ды бездапаможнасьці простых сялянаў перад гэтым сввольствам, на думку Анатоля Гуляева, іншая. Гэта састарэлыя эканамічныя адносіны ў вёсцы, сяляне дагэтуль не гаспадары на сваёй зямлі.

(Гуляеў: ) “Свабода немагчымая, пакуль няма ўласнасьці на сродкі вытворчасьці, у дадзеным выпадку на зямлю. Калі ў мяне ёсьць уласнасьць, я сплачваю падаткі й сам вырашаю, што мне рабіць, каму прадаваць і за які кошт. А пакуль за мяне гэта вырашаюць нейкія чыноўнікі, пакуль я ня бачу плёну сваёй працы, бо за ўсё сваё жыцьцё на зямлі нічога не зарабляю наогул, а з чым прыйшоў у той калгас, з тым, страціўшы сілы і паклаўшы жыцьцё, і выходжу на пэнсію ды маю толькі прысядзібны ўчастак. Да таго часу, пакуль так будзе, становішча ня зьменіцца”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG