Лінкі ўнівэрсальнага доступу

НАВОШТА ЎЛАДАМ ПРАВАКАВАЦЬ МІЖКАНФЭСІЙНУЮ НАПРУЖАНАСЬЦЬ?


Юры Дракахруст, Прага

Нават КДБ, які цяжка папікнуць цярпімасьцю, даў адмоўнае заключэньне на праект закону, выказаўшы перасьцярогу, што ён можа спарадзіць міжканфэсійную напружанасьць. Наўрад ці справа тут толькі ў лабісцкім ціску з боку патрыярхату, Беларусь – усё ж дзяржава сьвецкая, гэта не Іран, дзе апошняе слова ў дзяржаўных рашэньнях належыць аятолам. Здавалася б, утрымаць улады ад такога згубнага рашэньня мусіла б не прыхільнасьць да правоў чалавека (у такой прыхільнасьці беларускае кіраўніцтва ніхто і не падазрае), а дзяржаўны клопат пра грамадзянскі спакой, які звычайна ўласьцівы нават і дыктатарскім рэжымам.

Вера – гэта здабытак не дзясяткаў і ня сотняў, а сотняў тысячаў і мільёнаў людзей. Беларусь – не Расея, дзе цкаваньне, дыскрымінацыя каталікоў і іншых іншаслаўных – практыка брыдкая, але з цынічнага пункту гледжаньня – сацыяльна бясьпечная: колькі ў Расеі тых каталікоў. А ў Беларусі – паводле самых сьціплых ацэнак 10-15%. А дадаўшы сюды яшчэ і шматлікія пратэстанцкія абшчыны, атрымаем, што сёньня палатачнікі плюнулі ў твар добрай чвэрці сваіх суграмадзянаў. Адкуль такая ўпэўненасьць, што жахлівы досьвед Паўночнай Ірляндыі і былой Югаславіі, дзе міжканфэсійныя напружаньні прывялі да рэкаў крыві, – не пра нас?

Праўда тое, што цягам стагодзьдзяў у беларусаў стварыўся унікальны мэханізм міжканфэсійнай талеранцыі. Але любы мэханізам, нават самы ўстойлівы, можа зламацца, асабліва калі ламаць яго з тупой упартасьцю.

У адрозьненьні ад праваслаўнай царквы каталіцкая і пратэстанцкія цэрквы ня пелі асанну “дарагому Аляксандру Рыгоравічу”, але, нягледзячы на дыскрымінацыю, якая і дагэтуль існавала, вытрымлівалі ляяльнасьць да існых беларускіх уладаў. У адрозьненьні ад Польшчы 1980-х гадоў, ані беларускі касьцёл, ані пратэстанцкія абшчыны ня ёсьць агулам апазыцыйнымі сіламі. Але выглядае, што сёньняшнім законам іх проста штурхаюць у апазыцыйнасьць.

Прычым, у апазыцыйнасьць упартую. Мітынг можна жорстка разагнаць у разьліку на тое, што людзі спалохаюцца і ня пойдуць на наступны. А тут на што разьлік? Што каталікі і пратэстанты, спалохаўшыся дзяржаўнага ціску, пяройдуць у “адзіна-правільную” праваслаўную веру? Глупства. Не Лукашэнку перамагчы цэрквы, якія пранесьлі свой крыж праз сталінскі тэрор. Але сёньняшняга закону дастаткова, каб улада ў вачох гэтых людзей стала ганіцелем іх веры, нашчадкам Нэрону і Сталіна, іншымі словамі, іх зацятым ворагам.

Так што сёньняшняе юрыдычнае вынаходніцтва выглядае ня толькі несправядлівым, але і бязглуздым, шкодным для самой улады.

Але глузд, сэнс у гэтым рашэньні, так падаецца, ёсьць.

Яно – каштоўны падарунак, і ня толькі і ня столькі ўладыку Філарэту, колькі маскоўскім гіерархам Рускай Праваслаўнай Царквы. Каштоўнасьць падарунку падвышаецца і тым, што закон прыняты ў самы разгар вострага канфлікту паміж праваслаўнай царквою і Ватыканам.

Апошняя сутычка па пытаньнях інтэграцыі паміж Уладзімерам Пуціным і Аляксандрам Лукашэнкам асабліва выразна прадэманстравала, наколькі вузкаю і хісткаю за некалькі апошніх гадоў сталася падтрымка беларускага лідэра з боку ўплывовых сілаў у Расеі. Фактычна саюзьнікаў у Лукашэнкі, здольных сказаць слова насуперак Крамлю, і не засталося. Амаль. Акрамя кліру Рускай Праваслаўнай Царквы. Гэта – ці не адзіная сіла, зь якой Уладзімер Пуцін, падмяўшы і палітычную эліту, і алігархаў, і губэрнатараў, вымушаны лічыцца. Маскоўскай патрыярхіі паднесены каштоўны падарунак. Паводле праваслаўнага звычаю за падарунак трэба аддзячваць.

Ёсьць і яшчэ адна вэрсія прычынаў зьяўленьня сёньняшняга закону. Часам кантраляваны канфлікт забясьпечвае ўстойлівасьць улады нават лепш, чым усеагульнае маўчаньне. У малых памерах беларуская ўлада і раней выкарыстоўвала гэты прынцып, робячы ворагаў з апазыцыянэраў, бізнэсмэнаў ды іншых, адносна нешматлікіх групаў насельніцтва. Цяперашняя сытуацыя патрабуе іншых маштабаў: рэйтынг упаў, эканамічнае становішча імкліва пагаршаецца, магчымасьць сацыяльнага выбуху робіцца дастаткова рэальнаю. У гэтай сытуацыі, каб прадухіліць выбух, можна самому яго выклікаць, знайшоўшы сур’ёзьнейшага ворага. Каталікі і пратэстанты на сёньняшні закон маўчаць ня будуць, і добра – кіраўнік праваслаўнай, паводле ягоных словаў, краіны “правільную” веру ад ворагаў абароніць. У такім змаганьні за веру не да заробкаў будзе, якія чамусьці выплочваюцца ня ў тэрмін як каталікам і пратэстантам, гэтак і праваслаўнаму люду.

Магчыма, на самой справе ніхто такіх далёкіх і шматхадовых плянаў і не выношваў, магчыма, сапраўды сп. Канаплёў быў абсалютна шчырым, калі сказаў, што хацеў выканаць сваё абяцаньне ўладыку Філарэту. Але чалавечае глупства часам мае больш жахлівыя наступствы, чым самыя зламысныя пляны.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG