Лінкі ўнівэрсальнага доступу

ЯК НЕ ЗАХВАРЭЦЬ ПАСЬЛЯ СЬВЯТАЎ?


Кастусь Бандарук, Прага

У кожнага з нас штогод бывае некалькі дзясяткаў сьвятаў: дзяржаўных, рэлігійных, сямейных, прафэсійных і асабістых, кшталту дня народзінаў ці імянінаў. Вядома, сьвяты не абыходзяцца без багатых застольляў з выпіўкай і закускай – але часам пасьля гэтага ня толькі пакутуюць пячонка і галава, але й дадаюцца непатрэбныя кіляграмы.

Ежа – адна з найвялікшых асалодаў. Аднак прыемнасьць гэтая не заўсёды рацыянальная. Нас асабліва спакушае сьвяточны стол зь ягоным багацьцем страваў, выпечкі, ласункаў і дэсэртаў.

У звычайныя дні, цалкам незалежна ад посту, нашых заробкаў і асартымэнту харчоў у крамах, мы ня маем магчымасьці нармальна харчавацца з прычыны заняткаў, працы, стомленасьці або ляноты. Вось таму й спрабуем нагнаць гэта ў часе сьвятаў. Як вынік – у сьвяты многія людзі замест каб сьвяткаваць у атмасфэры сямейнай гармоніі, трапляюць у шпіталі з прычыны пераяданьня або атручэньня.

Як пазьбегнуць атручэньня? Часта яно зьвязанае з тым, што гаспадыні рыхтуюць сьвяточны стол для вялікай колькасьці людзей – і робяць гэта загадзя. Частка харчоў не зьмяшчаецца ў лядоўні або маразілцы – тады харчы захоўваюць на бальконе або ў неабаграваным пакоі, дзе неадпаведная тэмпэратура. У такіх умовах харчы хутка псуюцца. Спэцыялісты рэкамэндуюць пазьбягаць падаграваньня страваў і паўторнага іх замарожваньня. Таксама трэба абмяжоўваць спажываньне сырых яек і мяса.

Каб пазьбегнуць пераяданьня, амэрыканскія спэцыялісты даюць наступныя простыя парады:

 Перад абедам пажадана выпіць каля 400 грамаў вады. Яна часткова напоўніць страўнік, і вы будзеце адчуваць сябе менш галоднымі.
 Перш чым сядзеце за стол, трымайце на стале або зьверху ў лядоўні садавіну.
 Ешце асноўную страву памалу, невялікімі кавалкамі, як найменш 20 хвілінаў. Пажадана пры гэтым весьці размову, каб не засяроджвацца на талерцы.
 Есьці трэба абавязкова седзячы. Калі чалавек ходзіць, ён звычайна зьядае значна болей.

Каб пазьбегнуць пераяданьня ў часе ўрачыстых банкетаў, калі багаты стол асабліва моцна спакушае, ня трэба бясконца сядзець за сталом. Гэта ня толькі дрэнна ўплывае на наша самаадчуваньне, але і стварае нагоду, каб спакусіцца чарговымі ласункамі. Нават сыты чалавек будзе бескантрольна цягаць нешта смачнае.

Ідэальным выйсьцем у часе багатага застольля зьяўляецца танец. Аднак жа калі няма такой магчымасьці, пажадана пасьля абеду або вячэры зрабіць даўжэйшы шпацыр – каб лепш ператравіць ежу. Няпраўда, што алькаголь, які ў хрысьціянскай культуры спадарожнічае банкетам, дапамагае страваваньню. Ён разладжвае працу кішак, ускладняе засвойваньне арганізмам харчовых складнікаў, а таксама шкодзіць пячонцы і падстраўнікавай залозе, якія рэгулююць працэс страваваньня.

Седзячы за багатым сьвяточным сталом, варта памятаць, што падлетку-хлопцу 13-15 гадоў, які ня робіць вялікіх фізычных высілкаў, трэба ў сярэднім 3300 калёрыяў на дзень; дзяўчыне – 2800 калёрыяў, мужчыну – 2600 калёрыяў, жанчыне – 2300.

Каб выканаць гэтую дзённую норму, хопіць наступных харчоў:
2 невялікія катлеткі – 400 калёрыяў,
100 грамаў жоўтага сыра – 320 калёрыяў,
100 грамаў каўбасы – 250 калёрыяў.

Калі закусіць гэта 5 лусьцікамі чорнага хлеба, атрымаем 350 калёрыяў,
5 вараных бульбін дадуць 400 калёрыяў,
100 грамаў ячменнай кашы – 350 калёрыяў,
адна порцыя вінэгрэту – 250 калёрыяў.

Зразумела, што за сьвяточным сталом людзі п’юць.
5 чарак белай гарэлкі – гэта 550 калёрыяў,
два куфлі піва – 800 калёрыяў,
а адна шклянка апэльсінавага соку – 110.

Калі ў дадатак зьесьці кавалачак торту, мы дадамо яшчэ 450 калёрыяў, порцыя марожанага стане ў 160 калёрыяў, а шакалядны батончык “Марс” – 300.

Такім чынам, едучы толькі вось гэткія звычайныя стравы, за сьвяточным сталом хутка набярэцца дзённая норма калёрыяў. Зразумела, на практыцы іх набіраецца значна болей.

Дыетолягі раяць утаймоўваць за сталом прагнасьць – ня гэтулькі з прычыны этыкету, колькі з думкай пра сваё здароў’е. Каб зрабіць прыемнасьць гаспадыні й пакаштаваць усе стравы, трэба класьці сабе на талерку невялікія порцыі. Есьці трэба памалу і ўсё старанна перажоўваць.

Калі гаспадары не настойваюць і ёсьць магчымасьць выбару, заміж тлустай катлеткі лепш узяць лёгкую для страўніка рыбу. Яна менш калярыйная за мяса і гатуецца звычайна з гароднінай, якая паскорвае страваваньне. Калі ямо мяса, пажадана закусваць чорным хлебам.

Рэкамэндуецца не спалучаць галоўныя стравы з салодкімі дэсэртамі. Ласункі і кандытарскія вырабы найлепш спажываць прынамсі праз паўгадзіны пасьля галоўнай ежы. За сьвяточным сталом варта часьцей працягваць руку па садавіну. Карысная для страваваньня і негазаваная мінэральная вада. Запіваючы стравы вадою, напэўна зьямо меней.


* * *
А цяпер пра яйкі. Чалавек спажываў птушыныя яйкі ад найдаўнейшых часоў. Археалягічныя раскопкі сьведчаць, што ў Эўропе курэй разводзілі ўжо ў VI стагодзьдзі да нашай эры. У хрысьціянска-эўрапейскай культуры яйкі сталіся сымбалем велікодных сьвятаў, якія некаторыя беларусы ўжо адзначылі, а іншыя будуць адзначаць у пачатку траўня. У велікодны пэрыяд яек мы спажываем болей, але ж ямо іх шмат увесь год. Вось таму варта прыгадаць плюсы і мінусы гэтага папулярнага прадукту.

Курыныя яйкі зьяўляюцца важным элемэнтам нашай дыеты. Гэта адносна танная крыніца паўнавартасных бялкоў і лёгка распушчальных вітамінаў (А, D, E і K). З прычыны значнай калярыйнасьці яйкі асабліва неабходныя маладым і актыўным людзям, а таксама тым, хто цяжка фізычна працуе або трэніруецца. Як правіла, іх рэкамэндуюць менш есьці старэйшым людзям.

Што ўтрымлівае яйка? Паводле арганізацыі вытворцаў яек-“American Egg Board”, сярэдняй велічыні курынае яйка зьмяшчае:

- ад 5 да 7 грамаў высокакалярыйных бялкоў,
- каля 5 грамаў тлушчу, у тым ліку ў сярэднім 213 міліграмаў халестэрыну, асабліва ў жаўтку,
- а таксама пратэіны і 13 розных вітамінаў і мінэралаў, у тым ліку прыблізна 25 міліграмаў кальцыю і 5 міліграмаў магнію.

Дасьледаваньні 1990-х гадоў пацьвердзілі, што існуе непасрэдная сувязь паміж колькасьцю спажываных яек і ўзроўнем так званага “дрэннага” халестэрыну ў крыві. Апытаньне 127 тысяч чалавек старэйшых за 14 гадоў паказала, што яйкі зьяўляюцца крыніцаю 32% выпадкаў падвышанага халестэрыну ў арганізьме.

Халестэрын жа павялічвае верагоднасьць атэрасклерозу, праблемаў з крывазваротам і сардэчна-сасудавых хваробаў. З другога боку, у Японіі, Францыі й Гішпаніі, дзе статыстычна спажываецца найболей яек, сьмяротнасьць з прычыны гэтых апошніх хваробаў найменшая сярод разьвітых краінаў.

Улічваючы іншыя чыньнікі, такія як узровень мэдычнай апекі, навукоўцы з Гарвардзкай школы грамадзкага здароўя прыйшлі да высновы, што бясьпечная для арганізму колькасьць – гэта максымум адно яйка на дзень. Паводле доктара Фрэнка Гу, гэта ня тычыцца дыябэтыкаў.

Доктар Аліса Ліхтэнштайн з Амэрыканскай асацыяцыі сэрца пацьвердзіла, што 300 міліграмаў халестэрыну (інакш кажучы, адно яйка штодня) не спрыяе ўзьнікненьню сардэчна-сасудавых захворваньняў. Да таго ж яшчэ ў 1945 годзе статыстычны амэрыканец зьядаў 402 яйкі на год, а ў 1998-м годзе – усяго 245.

Але рэч у тым, што мала хто абмяжоўваецца адным яйкам – людзі часта спажываюць за адзін раз два або тры яйкі – а гэта ўжо недапушчальная доза халестэрыну. Акрамя таго, многія прызвычаіліся спалучаць яйкі зь іншымі, нездаровымі прадуктамі, такімі як бэкон, сасіскі, чырвонае мяса або тлустае малако.

У велікодны пэрыяд, калі доўга захоўваем фарбаваныя яйкі, варта памятаць, што гэта вельмі недаўгавечны харч. Пакінутыя ў пакаёвай тэмпэратуры яйкі псуюцца з-за ўзьдзеяньня мікраарганізмаў. Асабліва распаўсюджаная бактэрыя сальманэла, якая можа зьявіцца ў жаўтку, бялку і нават ў шкарлупіне яшчэ падчас фармаваньня яйка ў арганізьме курыцы.

Сымптомы заражэньня сальманэлай гэткія: баліць жывот, галава, ваніты, бягунка, слабасьць, ліхаманка, высокая тэмпэратура. На шчасьце, высокая тэмпэратура падчас прыгатаваньня яйка забівае бактэрыі сальманэлы. Дастаткова падаграваць яйка як найменш у 60 градусах Цэльсія цягам 10 хвілінаў, каб зьнішчыць усе бактэрыі. Усё ж найлепш засьцерагчыся і есьці вараныя яйкі.


* * *
А зараз некалькі найноўшых практычных парадаў “RealAge”.

Ня баўся выходнымі ў чэргах рэстарацыяў “fast food” (кшталту “МакДональдза”) і не купляй страваў у плястыкавых скрынках на вынас. Гатаваць ежу дома заўсёды лепш для твайго здароў’я. Людзі, якія часта харчуюцца ў такіх рэстарацыях, больш схільныя да таўсьценьня за тых, хто часьцей харчуецца дома. Калі захоўваць на адпаведным узроўні індэкс масы цела, наш біялягічны ўзрост будзе на 6 гадоў меншы.

Паводле “RealAge”, вельмі карысная для здароў’я ёга, якой ужо 5 тысяч гадоў. Яна рэкамэндуецца амаль усім, незалежна ад узросту і стану здароў’я. Увесь набор позаў, фігураў і пазыцыяў, акрамя духоўных практыкаваньняў, станоўча ўплывае на гнуткасьць цела, сілу і памяншае стрэсу. Ужо пасьля 30 дзён практыкаваньняў ёгі людзі адчуваюць больш сілы ў абедзьвюх руках.

Трохі здаровага сьмеху можа быць рэцэптам для здаровага сэрца. Найноўшыя дасьледаваньні паказалі, што людзі з пачуцьцём гумару і схільнасьцю да сьмеху радзей хварэюць на сэрца ў параўнаньні з тымі, хто належыць да гэтай званай групы А – некампанейскага тыпу асобы. Стаўцеся з гумарам да стрэсавых сытуацыяў – гэта зьменшыць верагоднасьць узьнікненьня ў вас хваробаў сэрца. Здаровы сьмех можа зрабіць наш біялягічны ўзрост на 8 гадоў меншым.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG