Лінкі ўнівэрсальнага доступу

АНАТОЛЬ КЛЯШЧУК: “Я НЕ АБ’ЯДНОЎВАЮ ПАНЯТКІ БЕЛАРУСІ Й ПРЭЗЫДЭНТА”


Міхась Скобла, Менск

З часу вынаходніцтва францускім навукоўцам Люі Жакам Мандэ Дагерам фатаграфіі мінула ўжо 160 гадоў. За гэты час зьявіліся кіно й тэлебачаньне — канкурэнты, спадужнікі фатаграфіі, але яна й ня думае здаваць свае пазыцыі. Сёньня з намі ў “Вольнай Студыі” фотамастак Анатоль Кляшчук.

(Міхась Скобла: ) “Цягам нашае гутаркі мы закранем розныя тэмы, а пачнем з высьвятленьня: дык у чым, Анатоль, табе бачыцца перавага фотаімгненьня над хвілінай відэастужкі?”

(Анатоль Кляшчук: ) “У кожнага віда мастацтва ёсьць свае перавагі. Усё залежыць ад таго, чаму ты, як мастак, належыш, чаму ты адданы. Я падпарадкуюся стыхіі фатаграфіі, яна для мяне галоўная. І я цаню менавіта спыненае фотаапаратам імгненьне”.

(Скобла: ) “Ты ўжо многа гадоў бярэш удзел у розных прэстыжных фотавыставах. Мінулай вясной ты выстаўляўся ў Нью-Ёрку, у ААН. Гледачамі, я так разумею, былі прадстаўнікі дыпляматычнай эліты сьвету. Якія былі іхныя водгукі, і якія ў цябе засталіся ўражаньні ад той выставы?”

(Кляшчук: ) “Уражаньні засталіся добрыя, паколькі сама выстава была арганізаваная з дапамогай Ірляндзкага чарнобыльскага фонду на вельмі высокім роўні. Водгукі дыпляматаў таксама былі станоўчыя. Але для мяне галоўнае, што шараговыя амэрыканцы, жыхары Нью-Ёрку змаглі наведаць тую выставу.

Калі я прыяжджаў яшчэ раз паглядзець, як праходзіць выстава, то бачыў там шмат людзей з засяроджанымі тварамі. Значыць, чарнобыльская тэма й сёньня, праз 15 гадоў пасьля катастрофы, хвалюе людзей. Ня кожнаму шчасьціць паказаць свае працы ў штаб-кватэры ААН, многія фотамастакі нават гатовыя плаціць за гэта грошы. І для мяне нью-ёрская выстава — вяршыня маёй творчай дзейнасьці, нягледзячы на тое, што я многа дзе выстаўляўся — у Брусэлі, у будынку Эўрапарлямэнту, у Даніі, Нямеччыне, Польшчы, у Вільні”.

(Скобла: ) “Летась газэта “Наша Ніва” друкавала сэрыю тваіх фотаздымкаў пад назовам “Беларусы Амэрыкі”. Чым амэрыканскі беларус розьніцца ад беларуса тутэйшага, і якія рысы беларускага характару невынішчальныя — нават жыцьцём у другім сьвеце, нават цягам паўстагодзьдзя?”

(Кляшчук: ) “Самае галоўнае, што я назіраў у сваіх суродзічах на другім кантынэнце, — гэта іхнае вялікае жаданьне бачыць Беларусь вольнай і незалежнай краінай. Я ня думаў, што пачуцьцё любові да Радзімы можа быць такім усёпаглынальным! І гэтую любоў яны здолелі перадаць мне. Пасьля свайго першага падарожжа за акіян у 1991 годзе я быццам бы адкрыў для сябе новую Краіну Беларусь”.

(Скобла: ) “У сэрыі “Беларусы Амэрыкі” шмат здымкаў, на якіх цікавыя й вядомыя асобы: Вітаўт Кіпель і Янка Запруднік, Данчык і Антон Шукелойць... Ты здымаў і Натальлю Арсеньневу ў хатнім інтэр’еры, у гарадку Рочэстэр, дзе яна жыла. Калі я глядзеў на яе фота, мне чамусьці думалася, што ў старасьці паэт мудрэй за любога філёзафа. А якой Арсеньнева запомнілася табе?”

(Кляшчук: ) “Сустрэчу з Натальляй Арсеньневай я лічу падарункам лёсу. У 1994 годзе я апынуўся ў Канадзе, і мне там трапіўся цудоўны чалавек, беларус Арсень Монід, які падахвоціўся звазіць мяне за 200 кілямэтраў у Рочэстэр. Я прыгадваю невялікі белы дом, старэнькую жанчыну, але з жывымі вачыма, гаваркую і цікаўную. Перад маім прыездам яна вярнулася з грыбоў — гэта на дзявятым дзясятку!

Атмасфэра ў ейным доме была прасякнутая беларускім духам. Памятаю, на сьценах віселі карціны й малюнкі мастака Пётры Мірановіча, дарэчы, аўтара выдатнага партрэта Н.Арсеньневай — ён уласнасьць спадара Моніда. Пры доме быў дагледжаны сад-агарод. Паэтка была ў курсе ўсіх беларускіх справаў, ведала, хто чым у Беларусі займаецца й якіх дасягнуў посьпехаў”.

(Скобла: ) “Я загадзя перапрашаю, калі маё наступнае пытаньне пасягне на раскрыцьцё нейкіх тваіх творчых сакрэтаў. Аднойчы я быў сведкам, як ты здымаў двух народных пісьменьнікаў Янку Брыля й Ніла Гілевіча на лясной дарозе. Здымкі тыя нагадвалі муштру: спыніцеся! размаўляйце! ідзіце! Потым ты загнаў шаноўнага Івана Антонавіча на нейкі корч-выварацень... У якіх выпадках ты зьвяртаесься да пастановачных здымкаў, і да якой мяжы можа даходзіць такое творчае нахабства?”

(Кляшчук: ) “Такіх людзей, як Янка Брыль і Ніл Гілевіч, даводзіцца здымаць нячаста. Як памятаеш, гэта быў дзень народзінаў Янкі Брыля, я ўпершыню быў на ягоным лецішчы ў Крынічным на Нёмане. Я ведаў, што і Брыль, і Гілевіч добра да мяне ставяцца, і яны дазвалялі мне тое творчае нахабства. Яны разумелі, што я шукаў кадар. Яны творчыя асобы, і іх нельга здымаць звычайна. Я ім удзячны, што яны цярпліва і ўважліва да паставіліся да маіх дзеяньняў”.

(Скобла: ) “Нядаўна я глядзеў тэлеперадачу, у якой адзін з Кукрыніксаў, Барыс Яфімаў, зь непрыхаваным гонарам расказваў, як ён маляваў кіраўнікоў імпэрыялістычных краінаў і меў за гэта асабістую падзяку Сталіна. А ці здаралася табе здымаць вядомых палітыкаў, быць фоталетапісцам эпохі?”

(Кляшчук: ) “Паколькі я зьяўляюся карэспандэнтам газэты “Звязда”, то мне прыходзіцца здымаць і першых асобаў нашай дзяржавы, і лідэраў іншых краін.

Мне запомнілася, як восем гадоў таму, акурат у гэтыя студзеньскія дні, Беларусь упершыню наведаў амэрыканскі прэзыдэнт Біл Клінтан. Трэба было зрабіць здымкі зь яго візыту, але ў Курапаты нас чамусьці не акрэдытавалі. Я на ўласныя страх і рызыку прабраўся ў Курапацкім лесе праз ахову. У прыцемках гэта было вельмі небясьпечна, але тады пра нешта падобнае не думалася.

Калі я вылез з кустоўя перад самым курапацкім крыжом, я ўбачыў Клінтана й Зянона Пазьняка, якія стаялі паасобку ад усіх і пра нешта размаўлялі. Часу на вымяркоўку кадра, вядома ж, не было. Я хуценька зрабіў некалькі здымкаў і даў лататы”.

(Скобла: ) “Мяркую, што ты, Анатоль, як і кожны мастак, не абыякавы да таго, як успрымаецца твая творчасьць грамадзкасьцю. Ты ўвогуле, як мне падаецца, чалавек увесьчасна натхнёны, дастаткова зірнуць на твае рабочыя здымкі ў “Звяздзе”. Ці дадала табе натхненьня прэзыдэнцкая прэмія “За духоўнае адраджэньне”, якую ты месяц таму атрымаў са шчодрых рук Аляксандра Лукашэнкі?”

(Кляшчук: ) “Яна мне ня так натхненьня, як клопату больш прынесла. Адны мяне віншуюць, другія мне спачуваюць — я нават ня ведаю, чаго больш... Я ні ў кога ніякай прэміі не прасіў, мяне вылучылі, мяне падтрымалі. Дзяржава ацаніла маю працу, цыкль фотаработ “Беларусь — зямля сьвятая”.

Вядома ж, прэзыдэнт ёсьць прэзыдэнт... але Бацькаўшчына для мяне — сьвятое, і я гэтыя паняткі не аб’ядноўваю. Ёсьць дзяржава — і ёсьць Радзіма. Я лічу, што гэтая прэмія — ад маёй Радзімы. А ўвогуле, я думаю, што ўсё мінецца, і я застануся са сваімі фотаздымкамі й буду працягваць сваю працу — дзеля Беларусі”.

(Скобла: ) “Пры канцы нашай гутаркі я б хацеў распавесьці пра тое, як аднойчы мяне вельмі ўразіў адзін фотаздымак. На жаль, ня ведаю, хто ягоны аўтар. На тым здымку паказаная інаўгурацыя Аляксандра Лукашэнкі ў 1994 годзе, і дакладна відно, што прэзыдэнт клянецца на перавернутай дагары нагамі Канстытуцыі. Потым гэты здымак быў выразаны ў друкарні з кнігі Янкі Запрудніка “Беларусь на гістарычных скрыжаваньнях”, у кнігарні яна паступіла ўжо ў цэнзураваным выглядзе.

Такім чынам, сымбалічнае разыходжаньне Лукашэнкі з Канстытуцыяй засьведчана фотааб’ектывам ужо ў першы дзень яго легітымнай улады... Анатоль, а які свой здымак ты сам зьмясьціў бы на скрыжалях беларускай гісторыі?”

(Кляшчук: ) “Здымак, на якім зафіксаванае ўсталяваньне Крыжа пакуты ў Курапатах у 1989 годзе. Я памятаю, як праз увесь Менск несьлі гэты Крыж на чале шматтысячнага шэсьця, і як потым дзясяткі людзкіх рук узьнімалі яго ў Курапацкім лесе. Я думаю, што сёньня гэты Крыж уратоўвае Курапаты, уратоўвае нашу апошнюю сьвятыню перад наступам злачыннай будоўлі кружной дарогі па магілах”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG