Усё пачалося з таго, што восем гадоў таму дасьледнікі ракавай лябараторыі коледжу Бэйлар праводзілі досьледы на мышах. У прыватнасьці яны паспрабавалі выгадаваць мышэй з паніжаным утрыманьнем пратэіну п53, які адыгрывае найважнейшую ролю ў абароне арганізму ад ракавых пухлінаў. Аднак адбылася памылка, і выпадкова былі створаныя мышы са звышактыўнай дозай згаданага пратэіну. Расчараваныя навукоўцы падумалі, што бедныя жывёліны нічым не дапамогуць ім у ракавых дасьледаваньнях, і засунулі іх у нейкі глухі кут лябараторыі.
Раз-пораз дасьледнікі наведвалі няўдалых мышэй і адзначалі, што ў ніводнага з мутантаў не заўважалася ніякіх праяваў ракавых захворваньняў. Што было й ня дзіўна, улічваючы ўзьдзеяньне пратэіну п53. Так працягвалася да той пары, калі раптам адзін з супрацоўнікаў лябараторыі не прамовіў словы: «Гляньце, гэтыя мышы зусім старыя!» Кіраўнік лябараторыі Лорэнс Дангаўэр прызнаўся, што гэтыя словы прагучалі як выбух бомбы. Разабрацца з тым, што адбываецца было даручана маладому дасьледніку Сьцюарту Тайнэру, той правёў з мутантамі падрабязныя тэсты, якія пацьвердзілі тое, што й так было відаць голым вокам: мышы старэюць з гадзіны на гадзіну.
У тым самым веку, калі нармальныя мышы выглядаюць цалкам здаровымі й спраўнымі, косткі мутантаў зрабіліся крохкімі і порыстымі, у іх павыросталі гарбы, у іх пачала выпадац поўсьць, мускулы ды іншыя часткі цела сьціснуліся. Яны пачалі страчваць вагу. У іх цяжка гаіліся раны. Калі ім давалі звычайную дозу абязбольнікаў, ад якой звычайным мышам не рабілася ніякай бяды, яны задзіралі лапы дагары і паміралі.
Ніводная з мышэй мутантаў ня мела ніякіх азнакаў раку, і разам з тым яны жылі ў сярэднім па 96 тыдняў, тым часам як сярэдні век нармальнай мышы складае 118 тыдняў. Выснова была відавочная: павышаная адпорнасьць да раку каштавала ім скарачэньня жыцьця на 20 працэнтаў.
Вынікі згаданага дасьледаваньня паставілі перад навукоўцамі новыя пытаньні. Ці спробы запаволіць працэс старэньня напрыклад, распрацоўкі нейкіх адмысловых лекаў супраць старэньня – ня спрычыняць павелічэньне захворваньняў на рак? Ці лячэньне раку ў маладых людзей напрыклад, з выкарыстаньнем хематэрапіі – ня створыць небясьпекі заўчаснага старэньня? Спэцыялісты прызнаюць, што над гэтымі пытаньнямі раней ніхто грунтоўна не задумваўся.
Надрукаваныя ў часапісе Nature вынікі навуковай справаздачы пацьвярджаюць гіпотэзу, што чалавечы арганізм захоўвае пэўны балянс паміж абаронай ад раку і старэньнем, якія можна лічыць нібы двума бакамі адной манэты: зашмат пратэіну п53 – і вы заўчасна старэеце, замала – і вы захворваеце на рак. Застаецца быць удзячным мудрасьці эвалюцыі, якая знайшла і захоўвае неабходную раўнавагу.
