Лінкі ўнівэрсальнага доступу

ЧАМУ ГАНЧАРЫК АБРАНЫ "НУМАРАМ ПЕРШЫМ"?


Сяргей Навумчык, Прага

(Навумчык: ) “Такім чынам, рэальнасьць пераўзыйшла чаканьні і прагнозы, якія даваліся напярэдадні – шырокая грамадзская кааліцыя ўсё ж атрымала “адзінага кандыдата”. Гэта Ўладзімер Ганчарык, старшыня Фэдэрацыі Прафсаюзаў. Вашая асабістая ацэнка факту вызначэньня адзінага кандыдата?”

(Лябедзька: ) “Для нас гэта азначае, што ёсьць пэрспэктыва, што Лукашэнка зараз знаходзіцца ў вельмі складанай сытуацыі, фактычна яму трэба мяняць, пераглядаць канцэпцыю гэтых выбараў, а ў нас ёсьць добры шанец на перамогу. Таму што без вызначэньня адзінага кандыдата немагчыма было разьлічваць на станоўчы вынік выбараў і немагчыма было рэалізаваць тыя вельмі добрыя перадумовы, якія сёньня існуюць у Беларусі”.

(Вячорка: ) “Шкада, што вызначэньне адзінага кандыдата тым ці іншым чынам не адбылося раней, бо тут важны кожны тыдзень, неабходны для прапагандовай працы. Мы ведаем ад сацыёлягаў і з аналёгіі іншых краінаў, што сам прыдомак “адзіны кандыдат” адразу дадае паўтары-два дзясяткі адсоткаў рэйтынгу любому прэтэндэнту. І ў гэтым сэнсе насамрэч ня так важна, хто пэрсанальна абвешчаны такой кампраміснай фігурай. Ва ўсялякім разе, у нас напагатове былі мэханізмы вызначэньня адзінага кандыдата сіламі партыяў КРДС-аўскага складу, але дзякуй Богу, што не давялося да іх зьвяртацца”.

(Навумчык: ) “Дзякуй, Вінцук. Зазначым, што пяцёрка самастойна вызначылася з лідэрам. Толькі што спадар Вячорка сказаў, што, магчыма, ня так істотна, хто пэрсанальна – істотна, што такая асоба ёсьць. Але магчыма, Вам, Вінцук, і Вам, Анатоль, вядомыя тыя крытэрыі, якімі кіраваліся самі прэтэндэнты? І ў якой ступені маюць рацыю тыя, хто мяркуе, што на выбар менавіта Ганчарыка паўплывалі падзеі апошняга тыдня, я маю на ўвазе, што менавіта ён абнародваў дакумэнты, датычныя зьнікненьня няўгодных рэжыму асобаў?”

(Вячорка: ) “Безумоўна, гэта – учынак. Для любога палітыка, які бярэцца за прэзыдэнцкую гонку, крайне важна займацца ня толькі калідорнымі, габінэтнымі пагадненьнямі, але й рабіць публічныя ўчынкі. Якраз абнародваньне фактаў, імёнаў, зьвязаных са зьніклымі людзьмі, і паспрыяла таму, што Ганчарыкава імя пачало значна больш інтэнсыўна гучаць у эфіры, ягоныя фатаграфіі зьявіліся ў прэсе. Безумоўна, гэта быў моцны ход”.

(Лябедзька: ) “Гэта, фактычна, было паленьне маста. Ганчарык даў зразумець, што ён не зьбіраецца выходзіць з выбарчай кампаніі. Шмат хто адзначаў, што, мажліва, на нейкім этапе Ганчарык спынецца ці зыдзе. Вось гэты ўчынак якраз быў моцным ходам у адносінах да тых, хто сумняваўся. А па-другое, я лічу, што Ганчарык – гэта кампраміс. А любы кампраміс, ён, як далікатнае і тонкае шкло патрабуе да сябе стаўленьня такога ж далікатнага. Я думаю, што гэта – кампраміс у фармаце “пяцёркі”. І па гэтых двух абставінах Ганчарык, відаць, і быў абраны “нумарам першым”.

(Навумчык: ) “А датычна стаўленьня ў вашых партыях, маю на ўвазе БНФ “Адраджэньне” і Аб’яднаную Грамадзянскую партыю?”

(Вячорка: ) “Летась увосень мы пастанавілі дзеля хутчэйшага дасягненьня кампрамісу, пошуку кампраміснай палітычнай фігуры не вылучаць партыйных лідэраў і партыйных прадстаўнікоў у якасьці прэдэндэнтаў на прэзыдэнта. Гэта азначала, што заведама любы прэтэндэнт будзе “ня наш”, “ня фронтаўскі”. У гэтым сэнсе ўсе яны – роўныя.

Разам з тым, рэйтынгавае высьвятленьне сярод нашых актывістаў адназначна паказала, што сымпатыі – на баку Сямёна Домаша, якога мы ведалі па кааліцыйнай працы ў рамках няўрадавых арганізацыяў і паводле пэўных сьведчаньняў незалежніцкай пазыцыі, стаўленьня да беларускай мовы і культуры. Нашыя людзі працавалі ў камандзе зборшчыкаў подпісаў за Сямёна Домаша, хаця фармальнага рашэньня такога не было.

Тым ня менш, пераважная заслуга БНФ, што сабраная такая сапраўды ўнушальная колькасьць подпісаў. Гэта лішні раз сьведчыць пра нашыя арганізацыйныя здольнасьці. Ну і геаграфія збору подпісаў за Домаша таксама надзвычайная, я думаю, іншыя кандыдаты ня могуць паводле гэтага крытэру зь ім параўнацца. Магчыма, выбар мог бы быць і іншым. Разам з тым, у такой сытуацыі здараецца, што самай кампраміснай бывае іншая фігура”.

(Лябедзька: ) “Ёсьць асабістая пазыцыя, а ёсьць пазыцыя партыі. З пункту гледжаньня АГП мы прынялі рашэньне, што нашая структура роўнааддаленая ад усіх патэнцыйных кандыдатаў. І такое рашэньне было замацаванае ў дакумэнтах зьезду і Нацыянальнага камітэту. Мы зрабілі публічную заяву, што імя і прозьвішча нашага кандыдата – “адзіны кандыдат ад шырокай грамадзянскай кааліцыі”.

Я ня думаю, што ў нас будзе вялікая праблема. Хаця, ізноў жа, з пункту гледжаньня асабістых сымпатыяў значная частка, большая частка сяброў АГП працавалі на этапе збору подпісаў у падтрымку Домаша. Былі людзі, якія працавалі ў камандзе Ганчарыка, Казлоўскага, Чыгіра, і гэта ізноў жа сыходзіла з канцэпцыі, што наш кандыдат – гэта адзіны кандыдат.

На наступным тыдні мы правядзем паседжаньне Нацыянальнага камітэту, дзе канчаткова замацуем рашэньне з пераходам на пэрсаналіі. Я думаю, мы запросім спадара Ганчарыка. Усё ж-такі людзі павінны адчуць, што гэта кандыдат ня толькі партыі – але і кожнай асобы, якая зьяўляецца сябрам АГП”.

(Навумчык: ) “Вы абодва ўзначальвааеце палітычныя дэмакрытычныя партыі. Пытаньне, якое ўзьнікае даўно, яно, дарэчы, гучыць і ў лістах нашых радыёслухачоў. Усе члены “пяцёркі” – гэта прадстаўнікі так званай намэнклятуры. Прычым ня новай, а старой, “савецкай”. Уладзімер Ганчарык – з усіх іх у савецкія часы займаў найбольш высокую пасаду: да моманту абвяшчэньня Незалежнасьці, калі Чыгір працаваў інструктарам ЦК, а Домаш – сакратаром райкаму, Уладзімер Ганчарык быў членам бюро ЦК КПБ – для тых.хто ня памятае альбо ня ведае, нагадаю, што гэта быў партыйны Алімп, куды нароўні з сакратарамі ЦК уваходзілі толькі паўтара дзясяткі чалавек. Ці не падаецца вам ненармальным, што дэмакратычныя сілы – я маю на ўвазе шырокую грамадзянскую кааліцыю – аказаліся няздольнымі вылучыць кандыдата са свайго асяродку?”

(Вячорка: ) “Мы ня ставілі мэты вылучаць кандыдата са свайго асяродку менавіта дзеля хутчэйшага дасягненьня кампрамісу. І паміж сабой, і з усімі іншымі пратэстнымі антылукашэнкаўскімі грамадзскімі і элітнымі групамі. У процілеглым выпадку існавалі б некалькі кандыдатаў, якія рэпрэзэнтуюць рэальныя антылукашэнкаўскія асяродкі, і быў бы паўтораны 1994 год, калі распыліліся сілы тых, хто мог бы скласьці альтэрнатыву Лукашэнку.

Гэта сытуацыя безумоўна часовая, вельмі адчуваецца (і нават на ўчорашнім сходзе, дзе быў прэзэнтаваны “адзіны кандыдат”) намэнклятурная атмасфэра. Ня буду хаваць, што мне яна ня надта прыемная. Разам з тым я разумею, што зараз нам ня ўдасца пераскочыць прорву адразу. Неабходна вярнуцца прынамсі ў першую палову 1990-х гадоў. Стварыць умовы для нармальнай палітычнай дзейнасьці. Вярнуць свабоду прэсы, мінімальнае разьняволеньне эканомікі і ўжо тады набываць рэальныя рычагі ўплыву на сытуацыю праз парлямэнцкія выбары”.

(Навумчык: ) “Вінцук, я так разумею, што ў выпадку перамогі спадара Ганчарыка ён будзе Вашай партыяй разглядацца як, у пэўнай ступені, пераходная фігура?”

(Вячорка: ) “Так”.

(Лябедзка: ) “На пераходным этапе трэба рабіць правільныя крокі. Сёньня мы робім выбар паміж перамогай Беларусі і чысьцінёй дэмакратычных прынцыпаў. І я думаю, што дэмакратычныя сілы абралі прагматычны падыход і робяць стаўку на перамогу, і на тое, каб захаваць Беларусь. Каб дасягнуць гэтай мэты, на сёньняшнім этапе патрэбна мець кампраміс і пагадненьне з рэальным палітычным суб’ектам, якой ёсьць намэнклятура. Фактычна мы вядзем размову пра пагадненьне, магчыма – часовае пагадненьне, паміж дэмакратамі і намэнклятурай. І сутнасьць гэтага пагадненьня ў наступным: мы ўсе разумеем неабходнасьць стварэньня сыстэмы, якая працуе на падставе падзелу ўладаў, прынцыпу парлямэнтарызму, незалежнай судовай сыстэмы, і гэта пэўныя правілы. І калі мы дамаўляемся пра гэта, у нас ёсьць шанец захаваць Беларусь. А потым мы створым сыстэму, дзе кожны будзе адстойваць свае ідэалягічныя прынцыпы і змагацца за давер выбаршчыка.

Я думаю, што “пяцёрка” якраз і выступае пэўнымі пасярэднікамі паміж дэмакратычнымі сіламі і намэнклятурай. Што датычна чыстых дэмакратычных кандыдатаў – праблема ня ў тым, што іх няма: я думаю, тут зрабілі прагматычны разьлік. Можна было б атрымаць 25-30 адсоткаў тых выбаршчыкаў, якія ўжо сёньня падзяляюць нашыя падыходы і прынцыпы, але гэта не была б перамога дзеля Беларусі, гэта была б перамога дзеля нейкіх сваіх прынцыпаў”.

(Навумчык: ) “Мы ўжо абмеркавалі, як успрыме вылучэньне адзінага кандыдата беларускае грамадзства. А як гэта будзе ўспрынята на Захадзе, я маю на ўвазе палітыкаў, якія займаюцца беларускім пытаньнем?”

(Вячорка: ) “Без вызначэньня “адзінага кандыдата”, падтрыманага дэмакратычнымі сіламі (магчыма, і ня толькі), казаць пра пэрспэктыву Беларусі зьмяніцца пасьля верасьня ўвогуле не выпадала б. Сьведчаньні ўсіх суразмоўцаў – эўрапэйскіх, амэрыканскіх – на працягу году такое: калі вы не дамовіцеся пра адзінага – вы прайграеце, і, значыць, палітычнай падтрымкі дэмакратычныя пэрспэктывы Беларусі не атрымаюць, бо яе папросту няма, яе папросту ня будзе.

І наколькі я магу меркаваць, для нашых суразмоўцаў ня гэтак прынцыповая была пэрсаніфікацыя адзінага кандыдата. Важна было б, каб ён быў сапраўды адзіным. Дарэчы, мушу зазначыць, што, магчыма, “у плюс” нам пойдзе тое, што цяперашні адзіны кандыдат рэпрэзэнтуе чацьвёрку дэмакратычных кандыдатаў, якая была вызначаная каардынацыйнай Радай дэмакратычных сілаў летась. Але разам з тым ён набывае падтрымку і іншых сілаў, тых, пра якія казаў Анатоль”.

(Лябедзька: ) “Пад час удзелу ў сэсыі Парлямэнцкай Асамблеі Рады Эўропы і Парлямэнцкай Асамблеі АБСЭ ў мяне было багата сустрэчаў, і пытаньнем нумар адзін было пытаньне адзінага кандыдата. Было пэўнае расчараваньне і нявера ў тое, што дэмакратычная апазыцыя здольная вылучыць адзіную кандыдатуру.

Я думаю, што гэта вельмі моцны крок, а на моцныя крокі здольная толькі моцная апазыцыя. Таму гэта дадае дадатковыя плюсы ў міжнародных кантактах. Я думаю, што многія не спадзяваліся на такое завяршэньне доўгіх кансультацыяў, якія цягнуліся на працягу апошніх сямі – васьмі месяцаў. Мы можам разьлічваць зараз на вельмі моцную палітычную падтрымку, і ў нас складаныя задачы. Нам трэба яшчэ зарэгістраваць “адзінага кандыдата”, і вось я думаю, што ў гэтым кантэксьце голас міжнароднай супольнасьці як з Захаду, так і з Усходу можа быць даволі моцным”.

(Навумчык: ) “Такім чынам, першы этап выбарчай кампаніі пройдзены. Напачатку нашае гутаркі Анатоль Лябедзька сказаў, што Лукашэнку давядзецца памяняць канцэпцыю выбараў. А што трэба зрабіць апазыцыі? Ці ёсьць увогуле канцэпцыя выбараў, я маю на ўвазе датычна ў тым ліку і тэхналёгіяў? Якія мэты вы ставіце перад сваімі партыямі ў гэтыя бліжэйшыя тыдні?”

(Лябедзька: ) “Рашэньне, якое прынятае, трэба давесьці да нашых выбаршчыкаў, да электарату. Мы ня можам зараз праводзіць агітацыю за канкрэтную асобу, але мы можам агітаваць у падтрымку каманды і адзінага кандыдата. Для нас мэта нумар адзін – выйсьці за межы ”сталічнага кальца” і выйсьці на рэгіёны, давесьці да людзей, што ёсьць рэальная альтэрнатыва Лукашэнку.

Самае галоўнае пытаньне, якое паўставала часам сустрэчы з выбаршчыкамі: “Калі не Лукашэнка, дык хто?”. І мы да гэтага часу казалі людзям: мы ня можам сёньня сказаць, за каго галасаваць, але вы ведаеце, за каго ня трэба галасаваць. Зараз мы можам гаварыць людзям, за каго яны павінны галасаваць.

Вельмі важна зараз захаваць фармат “пяцёркі”, каб людзі ўбачылі, што гэта – адзіная каманда. І трэба прызнаць, што кампраміс – ён мае і свае пэўныя хібы. Натуральна, што Ганчарык зараз – фігура палітычна не самадастатковая. І ён зараз як ніхто чакае падтрымкі ад “пяцёркі”. І вельмі важна, каб тыя сэгмэнты электаральныя, якія ёсьць у грамадзтве, каб яны бачылі кампэнсацыю таго, чаго няма ў Ганчарыку, побач. Калі гэта вайскоўцы – яны павінныя бачыць генэрала Казлоўскага, які павінен быць даверанай асобай Ганчарыка. Калі мы кажам пра рэгіёны – дык абавязкова павінен быць Домаш. Калі мы кажам пра частку намэнклятуры, чыноўніцтва – там павінен быць Чыгір. Над гэтым мы павінны моцна папрацаваць, каб захаваць фармат “пяцёркі”, каб “раскруціць” яе, і праз гэта раскруціць і адзінага кандыдата.

Па-другое, міжнародныя стасункі. Натуральна, што зараз можна праводзіць больш сур’ёзныя перамовы і ў той жа Расеі. Тут мэта нумар адзін – дамагчыся пазытыўнага нэўтралітэту Расеі, і калі ў нас ёсьць фігура адзінага кандыдата, дык мы ужо прымусілі Маскву і Крэмль вельмі сур’ёзна паглядзець на сытуацыю ў Беларусі. Калі б мы засталіся ў фармаце пазаўчорашняга дня, то можна было б лічыць, што ніякіх інфармацыйных прарываў і сур’ёзных зьменаў адносінаў Масквы ў дачыненьні да сытуацыі ў Беларусі не было б. Я думаю, што праца на Захадзе і Ўсходзе таксама застаецца адным з галоўнымх прыярытэтаў”.

(Вячорка: ) “Я не ўжываю тэрміну “апазыцыя”, я звычайна кажу “дэмакратычныя сілы”. А цяпер лепш буду казаць пра Фронт. Мы прымалі палітычныя рашэньні наконт безумоўнай падтрымкі адзінага кандыдата, які вызначыцца паміж “чацьвёркі”, і ў гэтым сэнсе для нас нічога прынцыпова не мяняецца. Разам з тым, паколькі фігура Ганчарыка для нас значна менш вядомая і дзеля таго, каб рэальна мабілізаваць той патэнцыял, які ёсьць у фронтаўскіх структурах (нам няма праблемаў выходзіць за межы менскай кальцавой дарогі), але дзеля гэтага нам трэба атрымаць дастаткова дакладныя фармулёўкі стаўленьня адзінага кандыдата да пытаньняў Незалежнасьці, эканамічнае рэформы, і дэмакратызацыі дзяржаўнага ладу ў Беларусі пасьля перамогі.

Я спадзяюся, што літаральна на наступным тыдні мы здолеем па-новаму гаварыць пра гэтую сытуацыю. Паколькі (вельмі груба) беларускае грамадзтва можа быць падзеленае на тры сэгмэнты: зацятыя прыхільнікі Лукашэнкі, тыя, хто гатовыя галасаваць за дэмакратычную альтэрнатыву яму, і тыя, хто ня вызначыўся, дык з гэтага і вынікаюць і мэтавыя групы, і кірункі працы з гэтымі мэтавымі групамі, якія фронтаўскімі сіламі трэба выконваць.

Данясеньне інфармацыі пра адзінага кандыдата і ягоную каманду да тых, хто гатовы галасаваць за альтэрнатыву Лукашэнку, нэгатыўная кампанія адносна рэжыму, крытыка рэжыму, крытыка яго эканамічнай, дзяржаўніцкай і іншай палітыкі, скіраваная на тых, хто сёньня вагаецца, хто у 1994 годзе галасаваў за Лукашэнку, а сёньня яму трэба даць дадатковы інфармацыйны імпульс, каб ён зьмяніў свой пагляд. Ну і на тых, і на другіх – павінна быць ськіраваная палітычна-мабілізацыйная кампанія “Выбірай!”, мэта якой, так як гэта было ў Славаччыне ці Сэрбіі, проста выцягнуць людзей на выбарчыя ўчасткі, пераканаць людзей у тым, што перамога можа быць, надаць порцыю аптымізму.

На вялікі жаль, шмат людзей, у тым ліку і абсалютна дэмакратычна перакананых, настроеных на зьмены, ня верыць, што выбары сёлета нешта дадуць. Маўляў, “усё роўна падмануць”. Дык вось жа каб не падманулі і існуе аб’яднаная сетка незалежнага назіраньня, створаная пад эгідай і Руху за дэмакратычныя выбары, і Асамблеі няўрадавых арганізацыяў; там і там ёсьць і актывісты партыяў, у тым ліку і БНФ. Ну, а для таго, каб усе гэтыя стратэгічныя накірункі мела сэнс зьдзяйсьняць, трэба, каб адзіны кандыдат быў зарэгістраваны.

Зазначу, дарэчы, што зьяўленьне прыдомку “адзіны” супраць імя аднаго з прэтэндэнтаў – аўтаматычна ставіць рэжым у вельмі нязручную сытуацыю яшчэ і зь гледзішча рэгістрацыі. Незарэгістраваць “адзінага”, за якім сапраўды стаяць найшырэйшыя пласты беларускага грамадзства і элітаў, гэта значыць ня проста нарвацца на міжнародны скандал, а на апрыёрнае непрызнаньне вынікаў верасьнёўскіх выбараў як вольных, празрыстых і справядлівых. У кожным разе, я думаю, і нашая партыя, і саюзныя партыі павінны сур’ёзна думаць пра, магчыма, нейкія формы вулічнага зазначэньня нашай пазыцыі, калі дэмакратычны кандыдат, адзіны кандыдат ня будзе зарэгістраваны”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG