Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Навіны 05 кастрычнiка 1999 г.


(эфір 4 кастрычніка)
Зьнікненьне людзей у Беларусі, з кожным днем выклікае ўсё большую і большую заклапочанасць міжнароднай супольнасьці. Зьнікненьне віцэ-сьпікэра беларускага парлямэнту Віктара Ганчара стала нагодаю для шырокага абмеркаваньня на старонках усясьветнага друку актуальнай сытуацыі ў Беларусі. Так, газэта "The New York Times" зьмясьціла артыкул пад загалоўкам "Беларусь бачыць, як зьнікаюць яе апазыцыянэры".

"Калі вечарам у чацьвер Віктар Ганчар паехаў у лазню, – так пачынаецца артыкул "The New York Times", – ён папрасіў сваю жонку паглядзець вечаровы выпуск навінаў. Але расказаць мужу аб тым, што яна пабачыла па тэлевізіі, жонка Ганчара так і не змагла". Ад 10 гадзінаў 45 хвілінаў вечара 16 верасьня Віктар Ганчар лічыцца зьнікшым.

Жонка Ганчара Зінаіда ўпэўненая, што выкраданьне ейнага мужа – справа ўладаў: "За намі ўвесь час сачылі, мы нават запісалі нумары машынаў, адна зь іх належыць супрацоўнікам прэзыдэнцкае аховы. Яні не маглі зьнікнуць бяз сьледу. І таму я перакананая, што гэта праца ўладаў".

Віктар Ганчар, піша "The New York Times", разам са сваім сябрам, незалежным выдаўцом Анатолем Красоўскім, не першыя дзеячы апазыцыі, хто зьнікнуў у Беларусі бязь весткі. Да гэтага такі самы лёс спаткаў былую старшыню Нацыянальнага банку Беларусі Тамару Віньнікаву й былога міністра нутраных справаў Юрыя Захаранку.

Лідэры беларускае апазыцыі лічаць, што за выкраданьнем людзей стаіць прэзыдэнт Беларусі. Але, як лічыць аўтар артыкулу ў "The New York Times" Майкл Вайнс, апазыцыя настойвае, а заходнія назіральнікі падазраюць, а урад Беларусі востра гэтаму запярэчвае, што гэта вельмі хвалюючы пераходны пункт для рэжыму. Дасюль Аляксандар Лукашэнка дазваляў сабе толькі кідаць за краты на кароткі тэрмін і зьбіваць сваіх палітычных апанэнтаў. Калі б ён пачаў выкрадаць людзей, дык гэта б азначала, што ягоны рэжым перайшоў да больш высокай ступені сваёй агрэсіўнасьці.

Дзяржаўны дэпартамэнт ЗША ў адмысловай заяве ад 21 верасьня паведаміў, што ўрад ЗША вельмі заклапочаны зьнікненьнем людзей і заклікае беларускія ўлады знайсьці й абараніць тых, хто зьнік.

Як падкрэсьліў адзін амэрыканскі дыплямат у Менску, для тых, хто тут ужо крыху пажыў, і хто ведае, што такое супольнасьць пад строгім кантролем, найбольшы неспакой выклікае тое, што ў гэтым грамадзтве адсутнасьць інфармацыі – гэта ўжо сама па сабе інфармацыя. Тое, што урад дасюль ня можа сказаць анічога дакладнага ў справе знікненьняў – крыху дзіўная рэч".

Нягледзячы на крызысны стан беларускае гаспадаркі й недахоп прадуктаў харчаваньня, Лукашэнка, якога "The New York Times" называе "цьвердалобым камуністам", да апошняга часу моцна трымаў уладу ў сваіх руках, і толькі мінулай вясною, калі апазыцыя паспрабавала правесьці прэзыдэнцкія выбары, прадугледжаныя канстытуцыяй, пазыцыя Лукашэнкі захісталася.

Ад гэтага часу ўлады Беларусі ўвесь час узмацняюць свой ціск на апазыцыю.

Ганчар, які быў адным з галоўных арганізатараў выбараў, быў арыштаваны на 10 дзён. У турме яго зьбівалі, над ім зьдзекваліся. Пасьля таго, як ён абвясьціў галадоўку, яго прымусова кармілі.

Акрамя зьнікненьня лідэраў апазыцыі, некаторыя зь іх вымушаныя, каб не паўтарыць лёс Ганчара, уцякаць з краіны. Старшыня распушчанага Лукашэнкам парлямэнту Сямён Шарэцкі вымушаны быў уцячы ў Летуву.

А пакуль няма інфармацыі пра лёс тых, хто зьнік, Менск, сталіца Беларусі, перапоўнены плёткамі й чуткамі. Гавораць, што Віньнікава, якая пагражала раскрыць фінансавыя злоўжываньні на самай вяршыні беларускае ўлады, выкупіла сябе прыстанішча ў Ізраілі. Улады ж сьцьвярджаюць, што яе трэба шукаць на Захадзе.

Аднак, а ні яна, а ні Захаранка за апошнія чатыры месяцы не падалі голасу, і таму вельмі праўдападобна, што яны не хаваюцца ў нутры Беларусі, лічыць газэта "The New York Times".

Зьнікненьне Ганчара і ягонага сябра стала нечаканасьцю для заходніх дыпляматаў у Менску, асабліва для супрацаўнікоў адмысловае місіі Араганізацыі Бясьпекі й Супрацоўніцтва ў Эўропе. Менавіта яны апошнім часам арганізоўвалі перамовы паміж уладамі ды апазыцыяй, каб знайсьці шлях вяртаньня Беларусі да дэмакратыі. Цяпер у зьвязку са справаю Ганчара гэтыя перамовы зайшлі ў тупік.

Амэрыканскія афіцыйныя асобы паведамілі, што Лукашэнка публічна паабяцаў зрабіць усё магчымае, каб знайсьці Ганчара. У сапраўднасьці ж, усё адбываецца нааварот. Улады распаўсюджваюць інфармацыю аб тым, што Ганчар і ягоны сябра заблыталіся ў даўгах і таму былі выкрадзеныя крымінальнікамі.

Першы кіраўнік дэмакратычнае Беларусі Станіслаў Шушкевіч скамэнтаваў сёньняшнюю сытуацыю наступным чынам. На ягоную думку, ўрад пачаў праводзіць палітыку дзяржаўнага тэрарызму.

"Супроць тых, каго ўлады не ў стане абвінаваціць ў нейкіх выдуманых крымінальных злоўжываньнях, – цытуецца на старонках "The New York Times" Станіслаў Шушкевіч, – рыжым выкарыстоўвае тактыку іх зьнікненьня. І гэта робіцца, каб яшчэ больш умацаваць дыктатуру".

Захад, на думку Шушкевіча, вінаваты ў тым, што ня здолеў востра пратэставаць пасьля першых зьнікненьняў людзей, і гэта яшчэ больш заахвоціла ўлады дзейнічаць такім чынам. Афіцыйнае расьсьледваньне ў справе Захаранкі было распачатае толькі ў верасьні, хаця зьнік ён у красавіку.

Агляд падрыхтаваў Мікола Іваноў, Прага

Гэты артыкул таксама зьмясьціла сёньня (5 кастрычніка 1999) газэта "International Herald Tribune".

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG