Хоць пасьля Другой сьветнай вайны мінула ўжо больш як пяцьдзесят гадоў, некаторыя сьведчаньні, што датычаць трагедыі гэбрайскага народу, па сёньняшні дзень захоўваюцца ў сакрэце. Пра адну невядомую старонку Халакосту распавёў у апошнім нумары часопіса "Ды Вэльт" нямецкі журналіст Вольфганг Бушэр. Былы нацыст, обэрштурмбанфюрэр СС Адольф Эйхман пажадаў захаваць гісторыю свайго жыцьця для нашчадкаў, калі трапіў у 1961 годзе ў ізраільскую турму. Ён пакінуў пасьля сябе перадсьмяротныя нататкі, своеасаблівы постскрыптум да злачынстваў. Эйхман ведаў, што рана ці позна гэтыя нататкі будуць запатрабаваныя. Яго абвінавацілі ў цяжкіх злачынствах супраць гэбрайскага насельніцтва й супраць чалавечнасьці. Ён ведаў, што будзе павешаны. Эйхман арганізоўваў масавыя дэпартацыі гэбраяў зь Нямеччыны й Аўстрыі за год да пачатку Другое сьветнае вайны. Ён жа з 1941 году кіраваў зьнішчэньнем эўрапейскіх гэбраяў. Пасьля вайны Эйхман зьнік зь Нямеччыны і аб'явіўся ў Аргентыне. Адтуль ён быў выкрадзены ізраільскімі спэцслужбамі, дастаўлены 20 траўня 1960 году ў Ерусалім і перададзены ў рукі ізраільскаму правасудзьдзю. 31 траўня 1962 году, неўзабаве пасьля апоўначы, Эйхман быў павешаны. Але да гэтага яму далі магчымасьць у камеры напісаць кнігу ўспамінаў. На працягу ўсіх мінулых гадоў кніга захоўваецца ў закрытых фондах Ізраільскага нацыянальнага архіву. Усе, хто меў дачыненьне да гэтай справы – сям'я Эйхмана , гісторыкі і журналісты – ведалі пра гэта. Але наўрад ці хто-небудзь зь іх мог бачыць гэтую кнігу. І яшчэ меней тых, хто мог яе чытаць. Патрабаваньні экспэртаў адкрыць доступ да ўспамінаў Эйхмана (прынамсі, для дасьледнікаў) ня выклікалі прыкметнае рэакцыі ў ізраільскім ўрадзе, нягледзячы на тое, што з часу сьмяротнага пакараньня мінула ўжо 37 год. Ізраільскі гісторык Том Сегеў на працягу многіх гадоў дабіваецца доступу да тэксту Эйхмана, аднак зусім не таму, што спадзяецца знайсьці там якія-небудзь сэнсацыйныя зьвесткі пра Халакост. "Кожны год урад абяцае нам зрабіць усё магчымае, і кожны год анічога не адбываецца", – гаворыць ён. – "Ізраільскі урад заяўляе, што адкрые ўсе архівы, якія датычаць Халакоста, і ў той жа час трымае многія дакуманты пад замком". Сегеў кажа, што ня бачыць ніякага сэнсу ў тым, каб і далей трымаць кнігу Эйхмана у сакрэце. Гісторык называе яе "нецікавай" і называе беспадстаўнымі апасенні тых, хто мяркуе, што кніга здольная паказаць Халакост у нейкім новым сьвятле. Апроч таго, сям'я Эйхмана мае права на ягоную спадчыну, у тым ліку на літаратурныя творы. Прычым , гэтыя людзі не зьяўляюцца неанацыстамі. Адзін з сыноў Эйхмана нават пісьмова адмежаваўся ад крымінальнага мінулага свайго бацькі. Але нават калі б сям'я была нацысцкай, пісьмовая спадчына Эйхмана ўсё роўна належала б ёй. Нават калі б сям'я вырашыла выкарыстаць успаміны ў камэрцыйных мэтах, яна павінна мець такое права, – лічыць Сегеў. Адзін з сыноў ката СС, зь якім размаўляў пра гэта Сегеў – прафэсар архэалёгіі Рыкарда Эйхман. Ён пагаджаецца з тым, што манускрыпт мусіць належыць грамадзтву. Прычым, для яго няважна, хто атрымае арыгінал, а хто – копію. "Вядома, мы мусім дбаць пра бацькаву памяць", – гаворыць другі брат, Дытар Эйхман. – "І я паспрабую дамагчыся, каб нам аддалі ўсе тыя матэрыялы. Я ня думаю, што Ізраіль іх калі-небудзь агалосіць. Але яны зьяўляюцца ўласнасьцю нашае сям'і, а таму рана ці позна трапяць у нашыя рукі". Цяпер сям'я зьбіраецца з гэтай мэтаю выкарыстаць паслугі адваката, хоць колішні адвакат Эйхмана Робэрт Сэрватыюс, які ўдзельнічау ў Ерусалімскім працэсе, яшчэ у 60-х гадах спрабаваў дамагчыся, каб рукапіс разсакрэцілі. Дытар Эйхман лічыць, што турэмныя нататкі бацькі – гэта больш ці менш дакладна пераказаныя ягоныя заявы падчас Ерусалімскага працэсу, якія ўтрымліваюць некаторыя нечаканыя дэталі, а таксама асобныя матэрыялы працэсу, што раней не друкаваліся. Адзін зь нямногіх, хто бачыў манускрыпт Эйхмана – Ягуда Баўэр, кіраўнік Ерусалімскага мэмарыялу ахвярам Халакосту "Яд Вашэм". Ен расказвае, што меў магчымасьць знаёміцца з рукапісам толькі на працягу дзьвюх гадзінаў, а таму гэтае знаёмства было вельмі павярхоўным. Ён убачыў рукапісны фаліянт аб'ёмам у 1200 ці 1300 старонак, вельмі цяжкі для чытаньня. Першае ўражаньне ад знаёмства з рукапісам – тое, што Эйхман галоўным чынам імкнуўся пакінуць пасьля сябе штосьці для сям'і, а таксама, магчыма, для грамадзтва. Часткова гэта ўспаміны, часткова – камэнтары дакумэнтаў. Некаторыя цікавыя выказваньні, відавочна, зьявіліся пад ціскам абвінавачваньняў. У любым выпадку гэта – спроба Эйхмана хоць у чымсьці апраўдаць свой шлях. За шэсьць месяцаў да таго, як яго выкралі, Эйхман, застаючыся на волі ў Аргентыне, даў вялікае інтэрвію аднаму галяндзкаму нацыянал-сацыялісту. Тое, што Том Сегеў называе неапраўданым зацягваньнем і незразумелым рытуалам, які суправаджае праблему публікацыі манускрыпту Эйхмана, можа паўтарыцца і ў далейшым. Ягуда Баўэр лічыць, што рашэньне ізраільскага ўраду захаваць манускрыпт у сакрэце было апраўданым. У апошні час шмат прыкметаў таго, што адносіны ізраільскага ўраду да гэтай праблемы мяняюцца. Якраз цяпер робіцца нямала сур'ёзных спробаў перагледзець рэжым сакрэтнасьці для некаторых падобных дасьледаваньняў.
Хоць пасьля Другой сьветнай вайны мінула ўжо больш як пяцьдзесят гадоў, некаторыя сьведчаньні, што датычаць трагедыі гэбрайскага народу, па сёньняшні дзень захоўваюцца ў сакрэце. Пра адну невядомую старонку Халакосту распавёў у апошнім нумары часопіса "Ды Вэльт" нямецкі журналіст Вольфганг Бушэр. Былы нацыст, обэрштурмбанфюрэр СС Адольф Эйхман пажадаў захаваць гісторыю свайго жыцьця для нашчадкаў, калі трапіў у 1961 годзе ў ізраільскую турму. Ён пакінуў пасьля сябе перадсьмяротныя нататкі, своеасаблівы постскрыптум да злачынстваў. Эйхман ведаў, што рана ці позна гэтыя нататкі будуць запатрабаваныя. Яго абвінавацілі ў цяжкіх злачынствах супраць гэбрайскага насельніцтва й супраць чалавечнасьці. Ён ведаў, што будзе павешаны. Эйхман арганізоўваў масавыя дэпартацыі гэбраяў зь Нямеччыны й Аўстрыі за год да пачатку Другое сьветнае вайны. Ён жа з 1941 году кіраваў зьнішчэньнем эўрапейскіх гэбраяў. Пасьля вайны Эйхман зьнік зь Нямеччыны і аб'явіўся ў Аргентыне. Адтуль ён быў выкрадзены ізраільскімі спэцслужбамі, дастаўлены 20 траўня 1960 году ў Ерусалім і перададзены ў рукі ізраільскаму правасудзьдзю. 31 траўня 1962 году, неўзабаве пасьля апоўначы, Эйхман быў павешаны. Але да гэтага яму далі магчымасьць у камеры напісаць кнігу ўспамінаў. На працягу ўсіх мінулых гадоў кніга захоўваецца ў закрытых фондах Ізраільскага нацыянальнага архіву. Усе, хто меў дачыненьне да гэтай справы – сям'я Эйхмана , гісторыкі і журналісты – ведалі пра гэта. Але наўрад ці хто-небудзь зь іх мог бачыць гэтую кнігу. І яшчэ меней тых, хто мог яе чытаць. Патрабаваньні экспэртаў адкрыць доступ да ўспамінаў Эйхмана (прынамсі, для дасьледнікаў) ня выклікалі прыкметнае рэакцыі ў ізраільскім ўрадзе, нягледзячы на тое, што з часу сьмяротнага пакараньня мінула ўжо 37 год. Ізраільскі гісторык Том Сегеў на працягу многіх гадоў дабіваецца доступу да тэксту Эйхмана, аднак зусім не таму, што спадзяецца знайсьці там якія-небудзь сэнсацыйныя зьвесткі пра Халакост. "Кожны год урад абяцае нам зрабіць усё магчымае, і кожны год анічога не адбываецца", – гаворыць ён. – "Ізраільскі урад заяўляе, што адкрые ўсе архівы, якія датычаць Халакоста, і ў той жа час трымае многія дакуманты пад замком". Сегеў кажа, што ня бачыць ніякага сэнсу ў тым, каб і далей трымаць кнігу Эйхмана у сакрэце. Гісторык называе яе "нецікавай" і называе беспадстаўнымі апасенні тых, хто мяркуе, што кніга здольная паказаць Халакост у нейкім новым сьвятле. Апроч таго, сям'я Эйхмана мае права на ягоную спадчыну, у тым ліку на літаратурныя творы. Прычым , гэтыя людзі не зьяўляюцца неанацыстамі. Адзін з сыноў Эйхмана нават пісьмова адмежаваўся ад крымінальнага мінулага свайго бацькі. Але нават калі б сям'я была нацысцкай, пісьмовая спадчына Эйхмана ўсё роўна належала б ёй. Нават калі б сям'я вырашыла выкарыстаць успаміны ў камэрцыйных мэтах, яна павінна мець такое права, – лічыць Сегеў. Адзін з сыноў ката СС, зь якім размаўляў пра гэта Сегеў – прафэсар архэалёгіі Рыкарда Эйхман. Ён пагаджаецца з тым, што манускрыпт мусіць належыць грамадзтву. Прычым, для яго няважна, хто атрымае арыгінал, а хто – копію. "Вядома, мы мусім дбаць пра бацькаву памяць", – гаворыць другі брат, Дытар Эйхман. – "І я паспрабую дамагчыся, каб нам аддалі ўсе тыя матэрыялы. Я ня думаю, што Ізраіль іх калі-небудзь агалосіць. Але яны зьяўляюцца ўласнасьцю нашае сям'і, а таму рана ці позна трапяць у нашыя рукі". Цяпер сям'я зьбіраецца з гэтай мэтаю выкарыстаць паслугі адваката, хоць колішні адвакат Эйхмана Робэрт Сэрватыюс, які ўдзельнічау ў Ерусалімскім працэсе, яшчэ у 60-х гадах спрабаваў дамагчыся, каб рукапіс разсакрэцілі. Дытар Эйхман лічыць, што турэмныя нататкі бацькі – гэта больш ці менш дакладна пераказаныя ягоныя заявы падчас Ерусалімскага працэсу, якія ўтрымліваюць некаторыя нечаканыя дэталі, а таксама асобныя матэрыялы працэсу, што раней не друкаваліся. Адзін зь нямногіх, хто бачыў манускрыпт Эйхмана – Ягуда Баўэр, кіраўнік Ерусалімскага мэмарыялу ахвярам Халакосту "Яд Вашэм". Ен расказвае, што меў магчымасьць знаёміцца з рукапісам толькі на працягу дзьвюх гадзінаў, а таму гэтае знаёмства было вельмі павярхоўным. Ён убачыў рукапісны фаліянт аб'ёмам у 1200 ці 1300 старонак, вельмі цяжкі для чытаньня. Першае ўражаньне ад знаёмства з рукапісам – тое, што Эйхман галоўным чынам імкнуўся пакінуць пасьля сябе штосьці для сям'і, а таксама, магчыма, для грамадзтва. Часткова гэта ўспаміны, часткова – камэнтары дакумэнтаў. Некаторыя цікавыя выказваньні, відавочна, зьявіліся пад ціскам абвінавачваньняў. У любым выпадку гэта – спроба Эйхмана хоць у чымсьці апраўдаць свой шлях. За шэсьць месяцаў да таго, як яго выкралі, Эйхман, застаючыся на волі ў Аргентыне, даў вялікае інтэрвію аднаму галяндзкаму нацыянал-сацыялісту. Тое, што Том Сегеў называе неапраўданым зацягваньнем і незразумелым рытуалам, які суправаджае праблему публікацыі манускрыпту Эйхмана, можа паўтарыцца і ў далейшым. Ягуда Баўэр лічыць, што рашэньне ізраільскага ўраду захаваць манускрыпт у сакрэце было апраўданым. У апошні час шмат прыкметаў таго, што адносіны ізраільскага ўраду да гэтай праблемы мяняюцца. Якраз цяпер робіцца нямала сур'ёзных спробаў перагледзець рэжым сакрэтнасьці для некаторых падобных дасьледаваньняў.
Самае папулярнае
1