Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Навіны 12 траўня 1999 г.


Мікола Іваноў, Прага

Сёньня 50-ты дзень бамбаваньняў і ракетнага абстрэлу войскамі НАТО югаслаўскіх ваенных аб'ектаў. Гэты своеасаблівы юбілей быў адзначаны аднаўленьнем паветраных атакаў на сталіцу Югаславіі Бялград пасьля таго, як два дні таму была зруйнаваная амбасада Кітаю. Ноччу і раніцай НАТО заатакавала 37 цэляў у Сэрбіі і Чарнагорыі.

НАТО не зьмяніла сваю палітыку ў дачыненьні да Югаславіі, нягледзячы на абвяшчэньне бялградскага кіраўніцтва пра частковы вывад войскаў з Косава. Ваенны прэсавы сакратар НАТО генэрал-маёр Ўолтэр Джэрц заявіў, што НАТО будзе атакаваць нават тыя сэрбскія войскі, якія цяпер выводзяцца з Косава. Варункі прыпыненьня бамбаваньняў і ракетнага абсрэлу Югаславіі застаюцца нязьменнымі: поўны вывад войска з Косава і вяртаньне ўсіх уцекачоў пад аховай міжнароднага вайсковага кантынгенту. Самую ж заяву пра вывад войскаў генэрал Джэрц ацаніў як прапагандысцкі трук рэжыму Мілошавіча.

(Джэрц:) «Мы як вайскоўцы ня бачым ніякіх сьведчаньняў вываду ці скарачэньня сэрбскіх вайсковых частак, ваенізаваных фармаваньняў і спэцыяльных паліцэйскіх атрадаў у Косаве. І таму мы маем намер працягваць нашыя паветраныя апэрацыі да таго часу, пакуль палітычнае кіраўніцтва Югаславіі ня згодзіцца прыняць 5 варункаў міжнароднай супольнасьці: прыпыненьне забойстваў, вывад войска, увод міжнароднага кантынгенту на чале з НАТО і стварэньне варункаў для бясьпечнага і трывалага вяртаньня ўцекачоў, каб можна было дасягнуць доўгатэрміновага палітычнага пагадненьня ў Косаве, якое верне народу Косава ягоную годнасьць».

Аб тым, што частковы вывад войска ня ў стане задаволіць НАТО, паведаміў і міністар абароны ЗША Уільям Коўэн, які на слуханьнях у фінансавай камісіі сэнату заявіў, што згода ЗША на частковы толькі вывад войска можа разглядацца ў якасьці цалкавітай перамогі прэзыдэнта Мілошавіча, і таму яна абсалютна непрымальная.

Само ж югаслаўскае кіраўніцтва намагаецца рабіць уражаньне, што частковы вывад войска з Ковава — раней заплянаваная апэрацыя, і што войскі выводзяцца ў сувязі з заканчэньнем баявых дзеяньняў супроць Арміі Вызваленьня Косава. Бальшыня ж сусьветных палітычных аглядальнікаў ацэньвае паведамленьне (сапраўднае яно, ці не) у якасьці сьведчаньня слабасьці рэжыму, сьведчаньня таго, што паветраныя ўдары НАТО паволі дасягаюць сваёй мэты.

Паволі таксама, але няўхільна сьвядомасць неабходнасьці мірнага ўрэгуляваньня на варунках міжнароднай супольнасьці апаноўвае і югаслаўскае грамадзтва. Вось што расказаў у эксклюзіўным інтэрвію для нашай праграмы дырэктар Паўдзённаславянскай рэдакцыі нашага радыё Нэрад Пэіч:

(Пэіч:) «Учора група ў складзе 484 вядомых сэрбскіх інтэлектуалістаў падпісала адкрытую пэтыцыю, дзе яны патрабуюць, каб натаўскія атакі (яны называюць іх агрэсіяй) былі неадклдана прыпыненыя. Але адначасна яны ўпершыню выступаюць з патрабаваньнем, каб мірны плян, распрацаваны краінамі «вялікай васмёркі» быў прыняты. Упершыню здарылася такое. Упершыню арганізаваная вялікая група людзей выступіла з адкрытай крытыкай рэжыму прэзыдэнта Мілошавіча».

Як вядома, першыя азнакі расколу ў югаслаўскім грамадзтве зьявіліся прыблізна 2 тыдні таму, калі за вострыя крытычныя выказваньні на адрас самога прэзыдэнта Мілошавіча быў накіраваны ў адстаўку віцэ-прэм'ер югаслаўскага ўраду Вук Драшкавіч. Драшкавіч выказаўся за пашанаваньне правоў альбанскага насельніцтва Косава. Тады, два тыдні таму, голас былога апазыцыянера гучаў амаль што ў адзіноце. А вось цяпер галасы пратэсту паволі набіраюць моц. Нэрад Пэіч расказвае:

(Пэіч:) «На мінулым тыдні група прадстаўнікоў 27 недзяржаўных арганізацыяў выступіла з падобнай заявай. Упершыню ў ёй згадвалася трагедыя альбанскага народу. Праўда, яны гэта зрабілі ў вельмі далікатных словах. Яны не гаварылі пра дэпартацыі, пра забойствы, але яны ўжылі словы «трагедыя альбанскага народу»».

Таксама 10 дзён таму прэзыдэнт Чарнагорыі Дзюканавіч разам з адным зь лідэрам сэрбскай апазыцыі Джынджычам зрабілі супольную заяву, у якой гаварылася, што югаслаўскі ўрад павінен прыняць мірны плян, распрацаваны «вялікай васьмёркай». А вось учора ў праграме нашай радыёстанцыі мэр сэрбскага гораду Ніш выказаў востры пратэст супроць натаўскіх налётаў, але адначасна ён заклікаў урад Югаславіі адназначна выказацца ў справе: ці яно зьбіраецца прыняць прапановы «вялікай васьмёркі» ці не. Па сутнасьці ён заклікаў урад сваёй краіны прыняць мірныя прапановы. Гэты самы палітычны дзеяч, мэр Нішу, у іншай нашай праграме адкрыта абвінаваціў югаслаўскую армію ў тым, што яна хавае танкі, артылерыю і ваенныя машыны непадалёку ад тых месцаў, дзе пражывае цывільнае насельніцтва. Больш таго, ён абвінаваціў армію ў тым, што яна зацікаўленая ў як найбольшай колькасьці цывільных ахвяраў.

Штодзённае жыцьцё пад бомбамі робіцца для югаславаў з кожным днём усё больш і больш складаным. У Бялградзе і іншых гарадах краіны практычна прыпынілася праца грамадзкага транспарту. На мінулым тыдні ўрад зьменшыў колькасць бэнзыну, якая належыцца кожнаму югаслаўскаму аўтамабілісту на карткі: з 40 да 20 літраў. Ды і гэтую колькасць паліва атрымаць цяжка. Бальшыня заправак зачыненая. У крамах амаль няма цыгарэтаў, а як толькі яны зьяўляюцца ў продажы па дзяржаўных цэнах — перад крамамі адразу паўстаюць вялізныя чэргі. Уведзеныя абмежаваньні на продаж цукру і мукі, хоць гэтых прадуктаў харчаваньня ў крамах пакуль не бракуе. Магчыма, гэтыя цяжкасьці таксама спрычыніліся да нараджэньня апазыцыйных настрояў. Пра што ж сьведчыць гэтая новая ўнутрыпалітычная сытуацыя ў Югаславіі? Спадар Пэіч працягвае:

(Пэіч:) «Я не хацеў бы перабольшваць значэньне ўсіх гэтых фактаў. Але іх трэба ўзяць пад увагу, таму што сэрбскае тэлебачаньне ўвесь час перадае прапаганду аб адзінстве сэрбскага народу. Магчыма, сэрбы і адзіныя ў пратэстах супроць паветраных атакаў НАТО, але яны зусім не адзіныя ў сваёй падтрымцы прэзыдэнта Мілошавіча».

Але ці дастатковыя гэтыя праявы апазыцыйнасьці дзеля таго, каб зьвергнуць рэжым прэзыдэнта Мілошавіча і адкрыць шлях да мірнага пагадненьня? На гэтае пытаньне Нэрад Пэіч адказаў наступным чынам:

(Пэіч:) «Я так зусім ня думаю. Мяркую, што праявы апазыцыйнасьці ў Сэрбіі даволі кволыя. Няма масавай апазыцыі. Мілошавіч пакуль што кантралюе амаль усе галіны жыцьця. У ягоных руках паліцыя, армія, прапагандысцкі апарат. Гэта клясычная дыктатура. І я баюся, што на сэрбаў абрынецца яшчэ шмат новых пакутаў. Сэрбы ня ведаюць, якія злачынствы робяць іх войскі ў Косаве, іх сябры, дзеці, сваякі. І я думаю, што атакі НАТО будуць працягвацца».

На гэтым тыдні зь місіяй добрай волі ў Бялград накіроўваецца найвышэйшы камісар ААН у справах правоў чалавека Мэры Робінсан. Яна мае намер сустрэцца з прэзыдэнтам Югаславіі Слабаданам Мілошавічам і выказаць яму востры пратэст супроць практыкі парушэньня правоў чалавека ў Югаславіі.

Шмат хто з палітычных аглядальнікаў даволі скептычна ставіцца да гэтага візыту. А шанаваная міжнародная арганізацыя Амэрыканскі Яўрэйскі Камітэт нават ахарактарызавала гэты візыт як грубую памылку і заклікала Робінсан скасаваць яго. У адкрытым лісьце да Робінсан арганізацыя сьцьвярджае: «Сустракацца зь Мілошавічам у той момант, калі ягоная кампанія забойстваў і масавага прымусовага перасяленьня людзей працягваецца, раўназначная легітымізацыі чалавека, які яўляе сабой антытэзіс усім тым вартасьцям, за якія Вы абяцалі змагацца».

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG