16 Сьнежня 1999.
Аўтар і вядучы Валянцін Жданко.
“Было ў вёсцы цяжка, а стала невыносна, – піша Ўладзіслаў Сянкевіч з
Ліды. – Кожную суботу ежджу з гораду да бацькоў. На іхны калгасны заробак
– шэсьць мільёнаў рублёў на дваіх – не тое што апрануць ды абуць дваіх
дзяцей – хлеба ўдосталь купіць немагчыма.
Раней я сам мог крыху дапамагаць сям’і грашыма. Але цяпер на нашым заводзе
“Оптык” з заробкамі вельмі кепска. Расея нашую оптыку купляць амаль перастала.
І чым болей шуму ў вярхох пра інтэграцыю ды аб’яднаньне, тым горш.
Некаторыя вераць: вось зацягне нас Лукашэнка пад Расею, усё стане па-ранейшаму,
як у Савецкім Саюзе. Я ў гэта ня веру: Лукашэнка ўжо пяць гадоў нас аб’ядноўвае,
а жыцьцё ўсё горшае і горшае.
Нядаўна быў у Расеі ў выправе на заводзе, падобным да нашага. У іх у
саміх працы няма, бо няма збыту. Сядзяць бяз грошай, п’юць гарэлку. Бальшыні
і ў вёску паехаць няма як, бо калгасы ў іх даўно разваліліся і ўсё бур’яном
зарасло.
Неяк слухаў па вашым радыё, як адзін чалавек з-пад Лагойску зямлі дамогся,
аж 12 гэктараў. Па-добраму пазайдросьціў яму. Я й сам ня раз думаў: кінуць
бы ўсё, паехаць у вёску. Бацька ў мяне яшчэ не стары, цягавіты. Калі б
узяць зямлі й мець хоць якую тэхніку…
Але дзе тую тэхніку ўзяць? Ды яшчэ як падумаю, колькі трэба хабару начальнікам
даць, каб зямлю вылучылі. Боязна. Але й так, як жывем, цярпець больш не
хачу”. – гэта быў ліст Уладзіслава Сянкевіча з гораду Ліда Гарадзенскае
вобласьці.
Ведаю многіх людзей, сваіх равесьнікаў, якія думаюць гэтак сама, і апынуліся
ў горадзе ў падобных умовах. Калі б тыя сотні мільёнаў даляраў, якія закапаныя
ў калгасныя землі на працягу апошняга дзесяцігодзьдзя, былі дадзеныя гэтым
людзям у выглядзе трактараў, угнаеньня, насеньня – то сёньня, я перакананы,
яны ўжо вярталі б дзяржаве тыя крэдыты, а сотні тысячаў гэктараў зямлі
не зарасталі б хмызьняком, як цяпер, а мелі б гаспадара.
Але час працуе на іх, гэтых людзей. Не яны павінныя абіваць чыноўніцкі
ганак і даваць хабар, каб атрымаць зямлю й тэхніку, а сама ўлада мусіць
прыйсьці да іх і прапанаваць і зямлю, і тэхніку. Іншага выйсьця ў гэтай
улады ўжо няма, бо няма грошай, каб утрымліваць калгаснае марнатраўства.
Мы па-ранейшаму атрымліваем лісты пра лёс беларускае мовы. Многіх абурыла
меркаваньне, якое прагучала ў перадачы
“Праскі Акцэнт” 5 сьнежня, пра тое,
што, магчыма, варта весьці вяшчаньне для Беларусі на расейскай мове. Вось
што напісала пра гэта Ірына Барысевіч зь мястэчку Парэчча Гарадзенскага
раёну:
“Каго хвалюе лёс Радзімы – той па-беларуску зразумее, нават калі й не
размаўляе на нашай мове. А тым, хто жыве ўспамінамі пра танную гарэлку
й каўбасу – на якой мове ні гаварыце, слухаць ня будуць.
Я асабіста палічу гэта абразаю і здрадаю ў адносінах да мяне як да слухача.
Кожны дзень паўтары гадзіны я слухаю інфармацыю на літаратурнай мове. Калі
гучыць музыка ў перадачы “Вострая Брама”, адчуваю гонар за сваіх продкаў,
павагу да сваіх сучасьнікаў, якія ведаюць, хто яны і адкуль. А яшчэ адчуваю
смутак і жаль. Надзея яшчэ не памерла, але жыцьцё праходзіць. Што я пакіну
нашчадкам? Адумайцеся, людзі!”.
Свой ліст Ірына Барысевіч завяршае вельмі пранікнёнымі словамі: “Да
Бога зьвяртаемся на чужых мовах і просім Божае ласкі – таму й не заўсёды
разумеем, што чуем у адказ. У пагоні за лёгкім хлебам пазычаем у суседкі
ейную культуру, палітыку, норавы, аддаючы ўзамен зямлю Крывічоў – спадчыну
сваю і будучыню дзяцей нашых. Апамятайцеся, яшчэ ня позна”, – напісала
Ірына Барысевіч зь мястэчку Парэчча на Гарадзеншчыне, якая паведаміла пра
сябе, што яна “бабуля зь вёскі” і што ёй 60 гадоў.
На гэтую ж тэму ліст Івана Здановіча з гораду Пружаны Берасьцейскае
вобласьці. Ён піша, што пытаньне наконт таго, на якой мове вяшчаць “Радыё
Свабода” на Беларусь, не павінна нават ставіцца. “Вашыя перадачы слухаю
штодзённа з даўніх часоў і толькі таму, што яны вядуцца па-беларуску”,
– паведамляе Іван Здановіч. – У нашым горадзе, як я ведаю, слухаюць “Свабоду”
па-беларуску яшчэ 35 маіх сяброў і знаёмых (я гэта падлічваў)”.
Іван таксама апісвае, як ён і ягоныя аднадумцы (усяго 21 чалавек) напярэдадні
падпісаньня Лукашэнкам і Ельцыным дамовы выйшлі ў вечаровых прыцемках у
цэнтар сваіх Пружанаў з запаленымі сьвечкамі ў руках. Гараджане падыходзілі
на сьвятло, распытвалі. “Мы, – піша Іван, – адказвалі: “Заўтра Лукашэнка
прадае Беларусь, а заадно і нас, Расеі”. Бальшыня з тых, хто падыходзіў,
падтрымлівалі нас, пагаджаліся й дзякавалі. Нават міліцыянты і кагэбісты,
якія неўзабаве зьявіліся, перашкод не чынілі”, – паведаміў Іван Здановіч
з Пружанаў.
Пад уражаньнем інтэграцыйнай істэрыі апошніх тыдняў напісаў і наш даўні
слухач Віктар Скараход зь Менску. “Ах, “вэртыкаль–вертыкаль”, – піша ён.
– Так захінула твой розум гэтая інтэграцыя, што ты дзеля Беларусі анічога
здатнага так і не зрабіла. Адно толькі – запусьціла на павышаныя абароты
друкарскі варштат, які набіў кашалькі беларусаў пустымі паперкамі, якія
і грашыма ня хочацца называць. Калі б вы, інтэгратары, “праваслаўныя атэісты”
ды “рынкавыя сацыялісты”, замест дэмагогіі ды палітычнае гульні ў інтэграцыю
гаспадаркаю займаліся, то сёньня, на шостым годзе вашага цараваньня, у
крамах прадавалі не забеленую ваду, а малако, не сою ў поліэтыленавай кішцы,
а мясную каўбасу”, – напісаў Віктар Скараход зь Менску.
І яшчэ адзін ліст, які мы атрымалі зь вёскі Судкова Хойніцкага раёну
Гомельскае вобласьці ад Андрэя Кішкурнава. Ён піша: “Сам я беларус, але
пішу, размаўляю і думаю па-расейску. Хоць і вельмі шкада. Слухаю “Радыё
Свабода” ўжо сем гадоў, і пераважна беларускую праграму. Ёсьць пра
што падумаць, а галоўнае – пачуць слова праўды. У вёсцы аб’ектыўную інфармацыю
пра падзеі ў краіне атрымаць вельмі цяжка. Недзяржаўныя газэты да нас не
даходзяць, а на Беларускай дзяржаўнай тэлевізіі ды радыё час спыніўся ў
90-м годзе, толькі палітычныя пэрсанажы іншыя. Ужо адное ўзгадваньне пра
гэтыя сродкі інфармацыі наганяе тугу і маркоту”, – гэта былі словы зь ліста
Андрэя Кішкурнава зь вёскі Судкова Хойніцкага раёну.
Дзякуем Андрэю і ўсім, хто напісаў і напіша нам на адрэсу: Менск-5,
паштовая скрынка 111.
Вы слухалі перадачу “Паштовая Скрынка 111”, створаную паводле вашых
лістоў.
З вамі быў
Валянцін Жданко, Менск
Валянцін Жданко, Менск