Карупцыю называюць сапраўднай чумой сучаснасьці. Сваім аналізам гэтага
працэсу дзеліцца на старонках Wall Street Journal былы прэм’ер і Міністар
фінансаў Польшчы, а цяпер – старшыня кансультатыўнай групы Ўсясьветнага
банку ў антыкарупцыйных пытаньнях Лешак Бальцаровіч.
Адныя краіны – як, напрыклад, скандынаўскія – здолелі мінімізаваць карупцыю,
у іншых – падобныя выпадкі хутчэй выключэньне, чымся правіла. Але значнай
колькасьці краінаў карупцыя ўласьцівая і, адпаведна, шкода ад яе істотная.
Яна адбіваецца ня толькі на аб’ёме інвэстыцыяў і фінансавым прыросьце –
простыя людзі церпяць ад яе значна больш, – зазначае Лешак Бальцаровіч.
Карупцыя прыносіць шкоду малому бізнэсу, які для многіх людзей – адзіная
магчымасьць выкараскацца з галоты. Але самае небясьпечнае – гэта тое, што
карупцыя падрывае давер да дэмакратычных інстытутаў, руйнуючы самую сыстэму
дзяржаўнай законнасьці і прымушаючы насельніцтва пачувацца бездапаможным
перад арганізаванай злачыннасьцяй.
Паводле Ўсясьветнага Банку, найбольш падатлівыя да карупцыі – краіны
з былога савецкага лягеру, а таксама Ўсходнеэўрапейскія, дзе сытуацыя хаця
і кантралюецца, але патрабуе больш пільнай увагі.
Разуменьне, што менавіта спараджае карупцыю – гэта першы крок на шляху
змаганьня зь ёй. Скарачэньне штатаў праз прыватызацыю дзяржаўных прадпрыемстваў;
ліквідацыя ліцэнзіяў, дазволаў і іншых бюракратычных перашкодаў, якія даюць
магчымасьць чыноўніку нажывацца; спыненьне субсідыяў вытворцам і стымуляваньне
сапраўднай канкурэнцыі ў эканоміцы – усё гэта скарачае сфэру магчымасьцяў
для карупцыі.
Дэцэнтралізацыя адыгрывае ключавую ролю ў барацьбе з карупцыяй. “У Польшчы
я стварыў быў адмысловую камісію, якая адказвала за дэцэнтралізацыю і абмежаваньне
бюракратыі, – узгадвае Лешак Бальцэровіч. – Новы Закон, прапанаваны камісіяй
і ўхвалены летась Парлямантам, рэзка скараціў пералік відаў дзейнасьці,
што падлягае ліцэнзаваньню і рэгуляцыі”.
Многія дзяржавы ў сьвеце змагаюцца з карупцыяй. Шмат дзе гэтую барацьбу
намагаюцца ўзначаліць урады, аднак і самі яны часта ўблытаныя ў брудныя
справы. Міжнародныя экспэрты асабліва адзначаюць сярод постсавецкіх краінаў
Украіну і Раею. Прадстаўнік адмысловай міжнароднай адвакацкай групы, створанай
дзеля кансультацыяў у справе барацьбы з адмываньнем грошай – Фрэнк Вогл
– у прыватнасьці, зазначае.
(Вогл: ) “Эканамічная сыстэма на Ўкраіне і ў Расеі цягам апошніх гадоў
была ў стане віртуальнага каляпсу, бо там – вялізная карупцыя, вялізнае
рабаваньне сыстэмы. Грамадзкія інстытуты ня здольныя працаваць добра, праца
судзьдзяў і чыноўнікаў аплочваецца слаба. У сыстэме шмат антызаконных праяваў,
што прыносіць велізарныя цяжкасьці для большасьці людзей.”
У многіх выпадках у справе змаганьня з карупцыяй дзяржаве, якая сама
не дае рады, можа дапамагчы зьнешні партнэр. “У Польшчы, – гаворыць Лешак
Бальцэровіч, – я зьвярнуўся да Ўсясьветнага Банку. Ён дапамог нам вызначыць
крыніцы і мэханізмы карупцыі, прапанаваў шляхі: як зрабіць палітыку больш
празрыстай і пазьбегнуць канфлікту інтарэсаў, прапанаваў тэхнічныя рэформы,
з дапамогай якіх можна мінімізаваць карупцыю. Адначасна польскі ўрад робіць
высілкі, каб пабудаваць эфэктыўную сысіэму кіраваньня, заснаваную на этычных
прынцыпах: калі кожнае рашэньне адкрытае для вывучэньня і крытыкі.
Аднак, карупцыя ня можа быць зьнішчаная высілкамі толькі дзяржаўнага
апарату. Пераўтварэньні ня будуць магчымымі, калі ў працэс ня ўключыцца
грамадзтва. У Польшчы, прыкладам, была створаная адмысловая група, у якую
ўваходзілі прадстаўнікі ўсіх сэгмэнтаў грамадзтва, уключна з кіраўніцтвам
асноўных палітычных партыяў. “Мы ведалі, – кажа Бальцэровіч, – посьпех
у барацьбе з карупцыяй прынясе толькі шырокая падтрымка. Гэтая ініцыятыва
не павінна была пераўтварыцца ў палітычны футбол, неабходны толькі дзеля
мамэнтальнага палітычнага дывідэнду. Гэтая група дапамагае нам выпрацоўваць
стратэгію эфэктыўнай і публічнай барацьбы з карупцыяй,” – завяршае Бальцэровіч.
Алена Радкевіч, Прага
Самае папулярнае
1